فهرست
مقدمه 6
روان شناختی معتاد 6
صول ترک و درمان اعتیاد به مواد مخدر 8
چند دیدگاه در مورد اعتیاد 9
روش های ترک اعتیاد و درمان بیماران معتاد به مواد مخدر 12
ثبات و ماندگاری ترک 15
درمان روانشناختی اعتیاد به مواد محرک (ماتریکس) 16
علل اعتیاد و وابستگیهای روانی مضر: 18
پی آمدهای اعتیاد: 19
اعتیاد و هیپنوتیزم درمانی: 19
پس از درمان: 20
نحوه برخورد با آزمایش ادرار در درمان بیماران معتاد 21
بیوفیدبک 24
مطالعات بیوفیدبک در سومصرف مواد: 26
آشنایی با روش نوروفیدبک و بیوفیدبک در ترک شیشه 27
نالترکسون 28
اعتیاد از منظر تئوری شناختی رفتاری 30
علل کاهش انگیزه بیمار در طول دوره درمان چه میتواند باشد؟ 31
مداخلات اجباری در درمان اعتیاد 34
اصول مداخله صحیح در درمان اعتیاد: 35
نحوه برخورد صحیح با بیماران برای ورود به درمان اعتیاد 37
درمان شیشه با استفاده از الگوی ماتریکس Matrix 41
درمان شاختی-رفتاری: 43
اصول درمان شناختی رفتاری 43
انواع درمان شناختی رفتاری 43
کاربردهای درمان شناختی رفتاری 44
روان درمانی اعتیاد به موادمخدر: 45
کنترل و مهار اجتماعی 46
ویژگی های درمان شناختی ـ رفتاری 47
مهارت آموزی 49
درمان شناختی رفتاری اعتیاد به موادمخدر: 50
رفتار درمانی 50
کنترل محرکی 51
کنترل میل و اشتیاق به موادمخدر 51
کنترل و مهار اجتماعی 51
استفاده از روش های شرطی سازی بیزاری آور 52
چندین روش درمانی رایج 56
روان درمانی اعتیاد به موادمخدر 57
حساسیت سازی نهان 59
تحلیل کارکردی 61
انواع اعتیاد: جسمی روحی 62
اعتیاد مجاز و غیرمجاز 63
اعتیاد را می توان به دو گروه مجاز و غیرمجاز تقسیم بندی نمود. 63
مواد اعتیادآور 63
مواد مخدر و اثرات مخرب جسمی و روانی آنها 64
اعتیاد را می توان یک مسمومیت مزمن دانست که برای شخص و هم برای خانواده و جامعه اش مضر است. انواع آن به شرح زیر است: 64
مراحل اعتیاد 65
سیکل باطل اعتیاد 65
معتادان مزمن 66
مصرف کننده تفننی 66
مصرف کننده شدید 66
معتادان مزمن 66
زیان های جانبی 67
علائم اعتیاد 67
آزمایش اعتیاد 68
داروهای ترک اعتیاد به مواد مخدر و روانگردان 68
تاثیرات اعتیاد بر خانواده 68
کمک خانواده 69
گستردگی اعتیاد در جهان 70
اعتیاد در ایران 70
روش های درمان اعتیاد و ترک اعتیاد به مواد مخدر 70
اعتیاد به مواد مخدر چیست ؟ 70
برای درمان اعتیاد چقدر زمان لازم است؟ 71
آیا ممکن است درمان اعتیاد با شکست مواجه شود؟ 71
روشهای درمان و ترک اعتیاد به مواد مخدر 71
اعتیاد به شیشه 73
درمان اعتیاد به شیشه 74
علائم فرد پس از ترک شیشه 74
نکاتی ضروری برای موفقیت در درمان اعتیاد 74
روشهای ترک اعتیاد به مواد مخدر 75
روشهای ترک اعتیاد 76
روش ترک اعتیاد به شیشه 78
بوپرنورفین (قرص ترک اعتیاد ) چیست ؟ 79
ترک اعتیاد به مواد مخدر با چه علائم جسمی و روانی همراه است؟ 79
آیا ترک اعتیاد می تواند سلامتی فرد را به مخاطره اندازد؟ 79
روش های ترک اعتیاد و درمان بیماران معتاد به مواد مخدر 82
• روش اول درمان اعتیاد: کم کردن تدریجی ماده مخدر 92
• روش دوم درمان اعتیاد : استفاده از داروهای ترک اعتیاد به طور سرپایی 92
• روش سوم درمان اعتیاد : استفاده از داروهای ترک اعتیاد با بستری شدن در بیمارستان 92
• روش چهارم درمان اعتیاد : روش سم زدایی یا U.R.O.D 92
سازش با عوارض خماری 94
راهکارهای تحمل خماری 99
روش های ترک اعتیاد و درمان بیماران معتاد به مواد مخدر 105
روش های ترک اعتیاد به مواد مخدر(تریاک,هروئین و شیشه) 108
-روش سوم ترک اعتیاد 110
بوپرنورفین (قرص ترک اعتیاد ) چیست ؟ 112
ترک اعتیاد به مواد مخدر با چه علائم جسمی و روانی همراه است؟ 112
مرکز ترک اعتیاد 113
روزهای اولیه ترک 113
داروهای ترک اعتیاد به مواد مخدر 114
مواد مخدر و اثرات مخرب جسمی و روانی آنها 116
تغذیه در دوره ترک اعتیاد 119
آیا ترک اعتیاد می تواند سلامتی فرد را به مخاطره اندازد؟ 121
مرکز ترک اعتیاد 122
روزهای اولیه ترک 123
داروهای ترک اعتیاد به مواد مخدر 123
مرحله نخست درمان، سم زدایی و پایدارسازی 123
شاخص های موفقیت مرحله سم زدایی و پایدارسازی 124
شاخص های موفقیت در این دوره عبارتند از: 124
تکمیل سم زدایی 124
سم زدایی با کلونیدین و داروهای کمکی آن 125
تجویز کلونیدین: 126
ختم درمان: 127
داروهای کمکی 127
سم زدایی با متادون 127
شایع ترین عوارض جانبی متادون عبارتند از: 128
سم زدایی با بوپرنورفین 129
تداخل دارویی: 130
سم زدایی فوق سریع Ultrarapid Opioid Detoxification(UROD) 130
موارد منع انجام مطلق: 131
سم زدایی سریع 132
درمان های طب جایگزین 133
آیا اعتیاد درمان پذیر است؟ 134
داستان اعتیاد از این قرار است که: 140
کدام داروی گیاهی به ترک اعتیاد کمک میکند؟ 142
مواد مخدر و مغز 148
مغز چگونه ارتباط برقرار می کند؟ 149
مواد مخدر چگونه بر مغز تاثیر می گذارد؟ 150
مواد مخدر چگونه در مغز انسان احساس سرخوشی و نشئگی ایجاد می کنند؟ 150
چرا مصرف مواد مخدر بیشتر از احساس لذت طبیعی اعتیاد آور است؟ 151
اگر به مصرف مواد مخدر ادامه دهید چه اختلالی در مغز شما ایجاد می شود؟ 151
مصرف طولانی مدت مواد مخدر چگونه برمدارهای مغزی تاثیر می گذارند؟ 152
مصرف مواد مخدر چه تغییرات دیگری در مغز ایجاد می کند؟ 152
چه مدت مواد مخدر در بدن انسان باقی می ماند؟ 153
چه چیزی در تست اعتیاد و مواد مخدر تاثیر می گذارد؟ 153
چطور مواد مخدر را زودتر از بدن بیرون کنی؟ 154
ورزش 155
مواد مخدر و بیماری ها 159
اچ آی وی و ایدز 160
هپاتیت 161
عوارض قلبی و عروقی 162
مشکلات دستگاه تنفسی 162
آسیب های کبد و کلیه 163
مشکلات مغز و اعصاب 163
مشکلات بهداشت روانی 164
سرطان 164
عوارض دوران بارداری 164
سایر اثرات سلامتی 164
منابع 169
مقدمه
معتادان به مواد مخدر خود را فهیم تر از دیگران می دانند به ویژه در حالت خماری خود را صاحب حق دانسته و از همه طلبکار و متوقع هستند و در رابطه با انجام نشدن کارها و خواسته هایشان و خطاهای زندگی شان همه را مقصر می دانند جز خودشان، چرا که بارزترین خصیصه روانی آن ها، خود شیفتگی است. آن ها رفیق بد و همسر ناسازگار یا رفتار نادرست والدین را به عنوان عوامل گرایش خود به اعتیاد در اولویت قرار می دهند.کلیه معتادان انسان هایی ظریف و زود رنج هستند و در بین معتادان فردی که اراده قوی داشته باشد تاکنون مشاهده نشده است. لذا کسانی که پایداری و ثبات روانی ضعیف دارند یا به قول خودشان لطیف می باشند بیشتر گرایش به مواد مخدر پیدا می کنند و این ها بیشتر مصرف مواد را تفننی آغاز کرده اند که اندک اندک به صورت نیازشان در می آید
روان شناختی معتاد
پرگویی و احیاناً دروغ گویی به خصوص در حالت نشئگی از خصایص دیگر شخصیتی آن ها است. بیشتر آن ها به نگرش های فلسفی روی می آورند و بر پوچی دنیا اشاره می کنند و این نگرش را که در اثر اعتیاد حاصل شده، جهان بینی و ژرف بینی خود نسبت می دهند و این دیدگاه ممکن است به افسردگی عمیق، خودکشی و کناره گیری از کار و فعالیت اجتماعی منجر شود.
با پیشرفت مصرف تغییرات رفتاری و شخصیتی زیادی در فرد به وجود می آید از مهم ترین تغییر آن ها این است که معتاد را به موجودی زبون و ذلیل بدل می سازد و ضعف و ناتوانی و ترس زیادی بر او تحمیل می کند.
افراد معتاد به هیچ چیز و هیچ کس وفادار نیستند و تنها سعی آن ها در به دست آوردن مواد مخدر مورد نیازشان است.
بیشتر آن ها لذت طلب و خشن هستند و حتی بعد از مصرف مواد از هر کار و هر چیزی لذت می برند. ولی با این حال زود رنج و خشن هستند و بسیار متوقع.
از لحاظ عاطفی در برابر هیچ کس و هیچ چیز احساس مسئولیت نمی کنند و مردم و اطرافیان را مسئوول رفتار خود می دانند.
بنابراین برای جلوگیری از اعتیاد مجدد باید به نکاتی توجه داشته باشیم. این مرحله تنها با استفاده از داروی بی زاری موسوم به نالتروکسون که بین معتادان به این عنوان معروف گشته میسر نیست.
نالتروکسون که به صورت کپسول های ۲۵ میلی گرمی و ۵۰ میلی گرمی در داروخانه ها موجود است. در واقع یک آنتاگونیست (ضد مورفین) است و با مصرف روزانه این دارو گیرنده های مورفین در بدن فرد اشغال می شود و حتی در صورت حضور فرد در محیطی که تریاک کشیده می شود فرد دچار حالت تهوع گشته و این وضعیت اندک اندک باعث بی زاری وی از این ماده می شود و در نتیجه از حضور در جمع معتادین و مصرف مجدد ماده مخدر دور می ماند. نکته قابل توجه آن است که اگر فرد از روی ناآگاهی مثلاً تریاک مصرف کند در عرض مدت کوتاهی دچار شوک گشته و مرگ او قطعی است. لذا تجویز این دارو باید زمانی آغاز شود که حتی یک میلی گرم مورفین یا ماده مخدر در خون شخص نباشد و آزمایش خون او از نظر مواد مورفینی کاملاً مفید باشد چرا که در غیر این صورت تشنج و عوارض مرگباری به دنبال خواهد داشت اگر خودسرانه به مصرف دارو اقدام شود.
از طرفی مصرف بلند مدت نالتروکسون هرگز توصیه نمی شود چرا که مکانیسم متابولیزه شدن این دارو از راه کبد است و مصرف بیش از ۶ ماه آن ممکن است عوارض خطرناکی برای کبد داشته باشد. دلیل دیگر عدم توصیه علمی مصرف دراز مدت این دارو آن است اگر فرد مصرف کننده نالتروکسون دچار سانحه ای شده و به بیمارستان انتقال یابد چون پزشکان و کادر درمانی از این مساله مطلع نیستند ممکن است به فرد مصدوم که معمولاً به آرام بخش نیاز دارد از داروهایی که حاوی مواد مخدر ضد درد است استفاده کنند. لذا در چنین مواردی فرد حتماً باید یادداشتی همراه خود داشته باشد تا کادر درمانی از وضعیت بیمار مطلع باشند و دارویی تجویز نکنند که منجر به مرگ وی گردد.
یکی از راه حل های علمی برای جلوگیری از عود مجدد اعتیاد فرد، مصرف کوتاه مدت داروی نالتروکسون همراه با روان درمانی و ریشه یابی علل گرایش فرد به سوی مواد مخدر است چرا که مصرف مواد مخدر مثل خاکستری است که روی آتش مشکلات روانی و شخصیتی فردی را می پوشاند و بعد از قطع مصرف است که مشکلات فرد تازه نمایان می شود.
کسانی که اضطراب، افسردگی و اختلال شخصیت ضد اجتماعی و اختلال شخصیت مرزی دارند بیشتر روی به مصرف این گونه مواد می آورند.
سابقه اختلال سلوک در دوران کودکی یا نوجوانی به عنوان عامل مهم خطر ساز برای اختلال های مرتبط با مصرف مواد مخدر شناخته شده است.
در افرادی که به مواد افیونی وابستگی دارند خطر بروز نشانه های افسردگی کوتاه مدت، خفیف تا متوسط وجود دارد. لذا، حل مشکلات شخصیتی و درمان مشکلات روانی فرد که توسط تیم درمانی شامل روان پزشک، روان شناس، مشاور و مدد کار اجتماعی باید انجام گیرد از کارهای ضروری است که پس از قطع وابستگی دارویی و روانی فرد باید انجام گیرد.
حل مشکلات و معضلات اقتصادی، اجتماعی و اشتغال مجدد فرد معتاد موفق به ترک شده و پذیرش مجدد او به عنوان یک انسان سالم و طبیعی در جامعه، محل کار و خانواده از مواردی است که می تواند به پیشگیری از روی آوردن مجدد فرد به اعتیاد کمک کند و این توجه مسئولین و متصدیان امر پیشگیری و درمان اعتیاد را می طلبد.
در شماره های آتی سعی می کنیم با بیمارانی که موفق به ترک و ادامه آن شده اند گفت و گوهایی داشته باشیم تا با بررسی گفته های آن ها که خود بیمار بوده اند و موفق به ترک فیزیکی و روانی شده اند راه کارها را بشناسیم.
اصول ترک و درمان اعتیاد به مواد مخدر
در ابتدا لازم است بدانیم که از دیدگاه روان پزشکی و پزشکی ، فرد معتاد یک بیمار است و بیماری وی مانندسایر بیماری ها نیاز به درمان و مراقبت های ویژه خود دارد.
علاوه بر این باید بدانیم که در پیشگیری اولیه چگونه فرزندان خود را از همان دوران کودکی تربیت نماییم تا در نوجوانی ، جوانی و سنین دیگر گرفتار اعتیاد به مواد مخدر نگردند ؛ همان گونه که کودکان خود را در برابر بعضی بیماری های مسری واکسینه می کنیم و یا با رعایت اصول بهداشت جسمی ، خانوادگی ، محیط و … سعی می نماییم که فرزندان خود را از ابتلا به بعضی بیماری ها ایمن سازیم.
این پیشگیری اولیه است؛اما پیشگیری ثانویه به مفهوم واقعی آن یعنی انجام اقدامات لازم و پیگیری های درمانی است که وقتی بیمار کاملاً بهبود یافته،با رعایت توصیه های پزشکی- بهداشتی از بازگشت بیماری جلوگیری نموده و دیگران نیز با رعایت همان اصول ، مراقب سلامت خود باشند تا اطرافیان و یا افراد جامعه از ابتلاء به آن بیماری مصونیت یابند. بنابراین بیماری اعتیاد مانند بسیاری از بیماری ها نیازمند توجهات ضروری در پیشگیری اولیه و ثانویه است .
چند دیدگاه در مورد اعتیاد
بر پایه آنچه که توضیح داده شد بیماری اعتیاد را باید از چند دیدگاه و از نظر عوامل گوناگون وعوارض آن مورد بررسی قرار داد :
1- عوامل روانی
2- عوامل جسمی
3- عوامل خانوادگی
4- عوامل اجتماعی
5- عوامل اقتصادی
6- عوامل سیاسی
1- عوامل روانی بیشتر معتادین دچار نوعی مشکل و یا اختلال روانی هستند و به دلیل همین اختلال به اعتیاد روی آورده و وابستگی روانی به مواد مخدر در آنان به وجود می آید . چون استفاده از مواد مخدر موجب می گردد که تا حدودی و به طور موقت اختلال روانی آنان فروکش کرده و یا به قول خودشان تخدیر شده و درد روانی آنان تسکین یابد.
اما در صورت عدم دسترسی و یا عدم استفاده از ماده مخدر ، اختلال روانی آنان آشکارتر می شود. این همان نکته مهمی است که در درمان بیماران معتاد مورد توجه و نظر روان پزشکان است.دانستن این نکته که چه نوع اختلال روانی عامل اولیه رویکرد فرد به استفاده از مواد مخدر می گردد کار چندان مشکلی نیست.
با مروری بر روند زندگی گذشته بیمار معتاد از دوران کودکی به بعد ، چگونگی رشد روانی جسمی وی ، نوع بافت خانواده ، بررسی مشکلات روانی – شخصیتی – اجتماعی – اقتصادی افراد خانواده ، چگونگی محیط اجتماعی ، شرایط زیستی و … می توان نوع اختلال و یا اختلالات روانی را مشخص و درمان های لازم روان پزشکی را آغاز نمود.در صورتی که معتاد و یا در صورت لزوم خانواده وی تحت درمان های ضروری روان پزشکی قرار نگیرند و به سفارش های روان پزشک معالج عمل نکنند ، موفق به ترک و درمان اعتیاد نخواهند شد .
2- عوامل جسمی علاوه بر وابستگی روانی به مواد مخدر ، وابستگی جسمی نیز عامل مهم دیگری است که در ترک اعتیاد و درمان بیمار معتاد ، جایگاه خاص درمانی خود را دارد.هنگامی که وابستگی جسمی به وجود آید و در صورت عدم دسترسی فرد معتاد به ماده مخدر، علایمی در وی بروز می نماید که او برای جلوگیری و رهایی از آن علایم با هر ترفندی سعی می نماید که ماده مخدر مورد نیاز خود را تهیه و از آن استفاده نماید .
متاسفانه در چنین حالت روانی – جسمی است که بیمار معتاد ممکن است به هر کار خلافی دست بزند تا بتواند ماده مخدر را تهیه نماید واین رفتارهای خلاف اخلاق و قانون است که بسیاری از خانواده ها و دیگر افراد جامعه را درگیر مشکلات اقتصادی ، رفتاری و اخلاقی معتادین نموده است.
تکرار چنین اعمال و رفتارهای خلاف قانون و ضد اجتماعی موجب می گردد که معتاد ، روز به روز از نظر روانی و اخلاقی ، بسیاری از خصوصیات و صفات خوب و انسانی را از دست بدهد و در نهایت به فردی خلاف کار و بی احساس مبدل گردد.
برای درمان عوارض جسمی ناشی از ترک اعتیاد ، روش های گوناگون درمانی وجود دارد که بیمار بتواند با استفاده از داروهای تجویز شده توسط روان پزشک معالج ، این مرحله ترک اعتیاد را به شکلی بگذراند که عوارض جسمی کمتری داشته و بتواند دوره بحرانی ترک را راحت تر بگذراند .
بارزترین علایم جسمی ناشی از ترک ماده مخدر ( و یا در صورتی که بیمار معتاد نتواند به ماده مخدر دسترسی یابد ) عبارت اند از :
دردهای شدید عضلانی که فرد را بی قرار و پرخاشگر می نماید ، دل پیچه های شدید توام با بیرون روی ، تهوع ، استفراغ ، عرق کردن ، بی خوابی و ….
3- عوامل خانوادگی :عوامل خانوادگی مانند : عدم توجه مادر و پدر به چگونگی تربیت فرزندان ، نبودن نظارت های لازم و ضروری از جهات رفتاری ، عدم توجه به رشد روانی و سالم فرزندان ، نبودن فضای آرام و شاد خانوادگی ، وجود رابطه های بیمارگونه بین پدر و مادر و فرزندان ، اعتیاد پدر و یا مادر ، کمبودهای عاطفی فرزندان و بسیاری از عوامل دیگر در اعتیاد فرزند یا فرزندان نقش دارند.
به همین دلایل است که در درمان اعتیاد فردی از افراد خانواده ، تمامی افراد خانواده باید مورد بررسی های لازم روان پزشکی قرار گیرند . علاوه بر جلسات روان درمانی خواه قبل از ترک و خصوصاً بعد از ترک و درمان که برای بیمار معتاد توصیه می شود ، گاهی ضروری به نظر می رسد که جلسات روان درمانی ، برای افراد خانواده به صورت گروهی و یا انفرادی در نظر گرفته شود و اگر فردی از افراد خانواده دچار نوعی اختلال روانی باشد ، وی نیز درمان گردد.
بنابراین در ترک و درمان بیمار معتاد ، همه افراد خانواده باید همیاری و همکاری لازم را با روان پزشک معالج بنمایند . در غیر این صورت نمی توان انتظار داشت که فرد معتاد در ترک و درمان موفق گردد.