دانلود گزارش کارآموزی شرکت دارو سازی تهران دارو

دانشگاه آزاد اسلامی
واحد شهرری
رشته شیمی کاربردی
گزارش کارآموزی:
آزمایشگاه کنترل کیفیت
محل کارآموزی:
شرکت داروسازی تهران دارو
استاد راهنما:
جناب آقای دکتر یوسفی
دانشجو:
مهری طالبی هاشم آبادی
نیمسال 88-87

فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول: تاریخچه شرکت تهران دارو
1-1- تاریخچه و معرفی شرکت 2
1-2- ادارات شرکت داروسازی تهران دارو 3
1-1-2- اداره مسئول فنی و تضمین کیفیت 5
2-1-2اداره تولید 5
3-1-2- اداره فورمولاسیون و تحقیقات 5
4-1-2- اداره کنترل کیفیت 6
5-1-2- اداره بازرگانی 6
6-1-2- اداره برنامه ریزی و انبارها 6
7-1-2- اداره فنی و مهندسی 6
8-1-2- اداره امور اداری و پرسنلی 7
فصل دوم: دارو
2-1- تعریف دارو 9
2-2- طبقه بندی داروها 9
2-3- نام داروها 10
2-4- متابولیسم داروها 12
2-5- عواملی که بر متابولیسم موثرند 13
2-6- مراحل متابولیسم دارو 14
فصل سوم: آزمایشهای کنترل کیفی
1- آزمایشهای کنترل کیفیت 21
3-1-1- آزمایش باز شدن برای قرصها و کپسولها 22
3-1-2- آزمایش باز شدن برای قرصهای آنتریک کوتد 24
3-1-3- آزمایش باز شدن شیاف ها و شیاف های واژینال 24
3-1-4- آزمایش انحلال برای قرص ها و کپسول ها 24
3-1-5- آزادسازی دارو 24
3-1-6- یکنواختی واحدهای دارویی 25
3-1-7- سختی قرصها 26
3-1-8- فرسایش قرصها 26
3-1-9- ویسکوزیته 26
فصل چهارم: آزمایشات انجام شده در آزمایشگاه کنترل کیفیت
4-1: روش آنالیز قرص بوسپیراکس (r) 5 و 10 29
4-2: روش آنالیز قرص کارودیلول mg25 و 1205 و 6025 32
4-3: روش آنایز کپسول فلوکستین 10 و 20 36
4-4: روش آنالیز قرص وکسام mg50 40
4-5: روش تعیین مقدار قرص استامینوفن کدئین 10/300 44
4-6: روش تعیین مقدار قرص آلپرازولام 5 و 0 و 1 48
4-7: روش تعیین مقدار قرص کوتریکسول(r) اطفال و بزرگسال 50
فهرست منابع 54

چکیده
آزمایشگاه کنترل کیفیت شرکت تهران دارو شامل کنترل های فیزیکی و شیمیایی، میکروبی و کنترل حین تولید می باشد. آزمایشهای فیزیکی و شیمیایی مانند نقطه ذوب و تست حلالیت و تستهای فیزیکی مجموعاً کنترل های فیزیکی و شیمیایی می باشد. آزمایشات در قسمت دستگاهی توسط انواع دستگاههای کروماتوگرافی مانند
(GC, HPLC) و انواع دستگاههای طیف سنجی مانند IR, UV-Vis و POLARIMETR و KARL-FISHER انجام می پذیرد. کنترل های میکروبی بر روی مواد اولیه و محصولات هر دو انجام می شود. این آزمایشات شامل کنترل مواد از نظر وجود و رشد میکروب در آنهاست. در این آزمایشات میزان پرزرداتیوها ـ مواد جلوگیری کننده از پیدایش و رشد میکروبها را اندازه گیری می کنند. در قسمت کنترل های حین تولید، آزمایشهای در رابطه وزن سنجی، سختی، ضخامت و زمان باز شدن و فرسایش به طور اختصاصی بر روی قرص ها انجام می شود. آزمایشات ذکر شده روی مواد اولیه در خط تولید و محصولات مختلف انجام می گیرد. تستهای ادواری تا مدتزمان انقضای محصول به صورت ماهیانه روی محصولات تولیدی که روانه بازار شده اند صورت می گیرد.

فصل اول
تاریخچه شرکت تهران دارو

1-1- تاریخچه و معرفی شرکت
شرکت داروسازی تهران دارو در سال 1334 با نام لابراتور میسین (mycen) در تهران تاسیس و در سال 1337 جهت ساخت انواع فرآورده های دارویی (قلب و عروق، گوارش، اعصاب، مسکن ها، آنتی هیستامینها و آنتی بیوتیکها، داروهای کاهنده قند و چربی و مکمل های غذایی) به بهره برداری رسیده است و از سال 1363 با نام شرکت تهران دارو به فعالیت خود ادامه داده و در سال 1377 در بورس سهام تهران پذیرفته شده است. شرکت تهران دارو در منطقه ای به وسعت یک هکتار و زیربنای هفت هزار متر مربع در کیلومتر 9 تهران جاده مخصوص کرج واقع شده است بنای ساختمان های تولید و آزمایشگاهها و انبارهای جدید التالسیس می باشد. شرکت قریب نیم قرن است که در امر تولید فرآوردههای دارویی فعالیت می کند. اهداف اصلی شرکت تولید محصولات دارویی با کیفیت برتر، موثرتر، سهولت مصرف، دسترسی بهتر، عوارض کمتر و اطمینان بیشتر برای بیماران می باشد.
با توجه به روند توسعه شرکت و تواناییهای شرکت در کلیه مراحل فعالیت اعم از بازرگانی، انبارداری، تولید، کنترل و پشتیبانی ضمن ارتقاء سهم بازار داخلی و ارتقاء کیفی محصولات در جهت صادرات فرآورده های دارویی به کشورهای دیگر تلاش خواهد کرد. با توجه به تواناییهای شرکت و انجام مقدمات امر شرکت درصدد اخذ گواهینامه های ISO 9001 و ISO 14000 می باشد.
متوسط ظرفیت تولید سالانه شرکت در اقلام مختلف به شرح ذیل می باشد:
1ـ مایعات: 7.5 میلیوم شیشه X60، 120 میلی تری
2ـ جامدات: 500 میلیون عدد قرص و کپسول
3ـ نیمه جامدات: 5 میلیون عدد تیوپ
تکیه اصلی در تولیدات رعایت اصلی GMP بر اساس استانداردهای جهانی می باشد از این رو کلیه دستور العمل های استاندارد در حین تولید سطوح تولید اعم از آماده سازی محیط، تولید، نگهداری دستگاهها، کنترل حین تولید، اعتبار سنجی و کالیبراسیون دستگاهها، ادوات، مستندات تولید تهیه شده و اجرا می گردد و جهت ارتقاء اطلاعات کارکنان نیز کلاسهای آموزشی GMP در بدو استخدام و حین خدمت برگزار می شود. با توجه به اهمیت تولید فرآورده های دارویی، شرکت در تلاش است با استفاده از ماشین آلات مدرن یا طراحی دستگاههای جدید سعی در برقراری سیستم اتوماسیون در محیط تولید نماید.
فرآورده های فعلی شرکت مشتمل به خطوط تولید شربت، سوسپانسیون، کرم، پماد موضعی، قرص و کپسول است. جهت گسترش فعالیتهای شرکت پروژه های جدیدی در دستور کار دارند و خطوط تولید کپسول PELLET و قطره های استریل به خطوط فعلی شرکت اضافه می شود.

1-2- ادارات شرکت داروسازی تهران دارو
1-1-2- اداره مسئول فنی و تضمین کیفیت
در این اداره کلیه استاندارد، دستورالعمل های شرکت و مقررات وزارت بهداشت نگهداری می شوند. اطمینان از رعایت کامل اصول GMP به منظور حفظ کیفیت محصولات دارویی از مهمترین وظایف این اداره و کمیته تضمین کیفیت می باشد. مسئول فنی سمت دبیری کمیته تضمین کیفیت را نیز عهده دار می باشد، باهمکاری دیگر داروسازان و سایر ادارات دخیل بر کیفیت دارو بخصوص آزمایشگاه کنترل و تولید مسئول ارشد نظارت و اخذ تصمیم نهایی در تمامی پروسه های مربوط به تولید محصول است. همچنین وظیفه کمیته تضمین کیفیت، نظارت بر تهیه و اطمینان از کیفیت مواد اولیه، تجهیزات و نگهداری آنها، کنترل و توزیع محصول و رسیدگی به شکایات وتهیه استاندارد، مستندات و دستورالعملها می باشد.
2-1-2- اداره تولید
این اداره با بیشترین سهم در مساحت بنای کارخانه و با استفاده از دستگاه ها و ماشین آلات جدید در امر تولید و بسته بندی و رعایت استانداردهای GMP در تمامی سطوح تولید اعم از بهداشت و آماده سازی محیط، کنترلهای حین تولید، نگهداری و کالیبراسیون دستگاهها و آموزش مداوم کارکنان جهت آشنایی استانداردهای بهینه تولید (GMP) تضمینی را برای تولید محصولات مرغوبتر با پایداری بیشتر فراهم می کند.
3-1-2- اداره فورمولاسیون و تحقیقات
این بخش با فرمولاسیون داروهای جدید متناسب با نیاز کشور و بازنگری فرماسیون داروهای قدیمی سعی بر ارتقاء کیفی محصولات دارد و در تلاش است که با انتخاب اشکال دارویی بهتر در تولید داروهایی با بیشترین اثر و کمترین عارضه جانبی پیشگام باشد.
4-1-2- اداره کنترل کیفیت
شامل آزمایشگاه های کنترل کیفیت مواد اولیه و محصول نهایی، کنترل حین تولید و میکروبی می باشد و در راستای کنترل کیفیت محصولات شرکت کلیه آزمایشات مواد اولیه، محصول نهایی، اقلام بسته بندی و آزمایش های پایداری را طبق استانداردهای معتبر انجام می دهد.
5-1-2- اداره بازرگانی
این اداره از دو بخش بازرگانی داخلی و بازرگانی خارجی تشکیل شده و با انجام هماهنگی با واحدهای فروش و بازاریابی به منظور فراهم آوردن زمینه های مناسب برای مواد اولیه و ملزومات تولیدی موردنیاز شرکت و توزیع مناسب دارو فعالیت می کند.
6-1-2- اداره برنامه ریزی و انبارها
این اداره با توجه به نیازها و امکانات موجود در ادارات بازرگانی و تولید و ایجاد هماهنگی بین اداره تولید بهینه و عرضه به موقع محصولات فعال است.

7-1-2- اداره فنی و مهندسی
مدیریت و پرسنل این اداره در راستای اهداف شرکت جهت تولید محصولات با کیفیت برتر در امور نصب، نگهداری و تعمیر دستگاهها و تاسیسات و ماشین آلات شرکت فعالیت می کنند.
8-1-2- اداره امور اداری و پرسنلی (بهداشت محیط و پزشکی کار)
این اداره ضمن رسیدگی به امور پرسنلی کارکنان با توجه به قوانین در تامین نیازهای رفاهی کارکنان و خدمات بهداشت محیط فعال است.

فصل دوم
تعریف دارو

2-1- تعریف دارو
دارو به ماده ای گفته می شود که برای بهبود، درمان و یا جلوگیری از ابتلا به بیماری تجویز می شود و یا به عبارت دیگر، جسمی است غیر از مواد غذایی که بر اعمال فیزیولوژی بدن موثر بوده و کتابهای رسمی داروسازی و یا فرمولهای دارویی آن را پذیرفته باشند.
2-2- طبقه بندی داروها
داروها را می توان بر پایه اصول مختلف طبقه بندی کرد. معمولاً داروها را به دو روش زیر طبقه بندی می نمایند:
الف) طبقه بندی بر اساس ساختمان شیمیایی
این طبقه بندی به طور گسترده ای به کار برده شده و هنوز توسط برخی از مولفین به کار برده می شود. بر اساس این روش داروها در یک و یا چند بخش از طبقات زیر قرار می گیرند:
استالها، اسیدها، الکلها، آمینها، آمینواسیدها، آمینوالکها، آمینواترها، آمینوکتونها، ترکیبات آمونیوم، انولها، استرها، اترها، کتونها، لاکتافها، لاکتونها، فنولها، کینونها، سولفانامیدها، اوره ها، تیواوره ها…
ب) طبقه بندی بر اساس اثر فارماکولوژیتی
در حال حاضر بیشتر شیمی دارویی دانها این طبقه بندی را ترجیح می دهند. بر طبق این طبقه بندی داروها را می توان به گروههای اصلی زیر تقسیم کرد:
1ـ مواد فارماکودینامیکی که در اثر بیماریهای غیر عفونی برای اصلاح اعمال غیر طبیعی بدن به کار برده می شود.
2ـ مواد شیمی درمانی که برای درمان بیماریهای عفونی به کار برده میشود.
3ـ ویتامین ها
4ـ هورمونها ومواد متفرقه
هر گروه را می توانبه چند زیر گروه تقسیم کرد. برای نمونه در بین مواد فارماکودینامیکی این زیر گروهها را داریم:
1-1: داروهایی که بر دستگاه اعصاب مرکزی اثر می گذارند.
1-2: داروهایی که دستگاه عصبی محیطی را تحریک می کنند.
1-3: داروهایی که اصولاً در دستگاه قلبی، عروقی و کلیوی اثر می گذارند.
2-3- نام دارو
داروها دارای 3 و یا چندین نام هستند این نامها عبارتند از:
1ـ شماره رمز 2ـ نام دارو 3ـ نام شیمیایی 4ـ نام اختصاصی سازنده 5ـ نام عادی، 6ـ نام تجاری 7ـ نشان تجاری 8ـ نام غیر اختصاصی 9ـ نام عام 10ـ نام ژنریک
حال تعدادی از این نامها به اختصار توضیح داده می شود.
1ـ نام رمز: معمولاً از حروف اول نامهای آزمایشگاه شیمیدان و یاگروه پژوهش که دارو را برای اولین بار تهیه و آزمایش کرده اند، استفاده می شود. این نام ماهیت شیمیایی یا ساختمان دارو را مشخص نمی کند.
2ـ نام شیمیایی: باید به طور کامل ساختمان شیمیایی دارو را مشخص کند. این نام باید طبق قوانین ترکیبات شیمیایی داده شود. گرچه نام شیمیایی یک محصول دارویی برای شناختن کامل ترکیب آن لازم است، با وجود این در اغلب موارد بکار بردن نام شیمیایی داروها در محصول اختصاصی به علت تشابه فرمولی، تشابه لفظی و یادیگری برای طبقات مختلف پزشکی خالی از اشکال نیست.
3ـ نام اختصاصی: نامی است انفرادی که توسط سازنده برگزیده شده است. اگر دارو توسط بیش از یک شرکت ساخته شده باشد هر سازنده ای نام اختصاصی خود را بکار می برد.
نام غیر اختصاصی: نامی است معمولی و مشهور که دارو به طور مجزا و بدون در نظر گرفتن سازنده آن، بدان شناخته می شود. این نام باید ساده، مختصر و پرمعنی باشد. این نام توسط سازمان های رسمی انتخاب می شود. این سازمانها عبارتند از:
نام های گزیده شده آمریکا
(USAN) = United States Adopted Names
انجمن پزشکی آمریکا
(USMA) = United States Medical Association
مدیریت غذا و داروی آمریکا
(FDS) = United States Food and Drag
در معیار جهانی سازمان بهداشتی جهانی
(WHO) = Word Health Organization
تنها سازمان رسمی است که نام ژنریک و یا عام داروها را برگزیده، تصویب کرده و اعلام می نماید. اگر دارویی دارای نام غیر اختصاصی برابر ولی نام اختصاصی متفاوت و از نظر ساختمان شیمیایی هر دوی این داروها یکسان باشند، ولی چون توسط آزمایشگاه های متفاوتی ساخته شده اند، ممکن است اثر فارماکولوژی به طور بارزی با هم متفاوت باشند. عوامل متعددی که Sadov ذکر کرده است ممکن است علت این اختلاف باشد. این عوامل شامل موارد زیر است:
اندازه بلورات و یا ذرات، ایزومرها، شکل دارو، حامل دارو، ماده بی اثر همراه، چسباننده، پوشش، انواع و تعداد پوشش، درجه تبلور و یا اضافه کردن مواد آبگیر، دسته بندی درجه خلوص، نوع و تعداد ناخالصیها، ناروانی، PH، اشکال دیرباز شونده، ظروف دارو، درب ظرف دارو، نوع شیشه، انبارداری شامل: زمان، حرارت، نور، دوز دارو، توزیع دارو، اندازه قرص، نسبت سطح به اندازه قرص، مواد ضد باکتری محافظ، آلودگی فلزی در موارد ساخت و یا بسته بندی و…
2-4- متابولیسم داروها
دارو و یا ترکیبات خارجی که وارد بدن موجود زنده می شوند، یا در بدن نگهداری می شوند و یا پس از مدتی از بدن خارج می شوند. هنگامی که در بدن هستند ممکن است تغییر نکرده باقی بمانند و یا تحت تاثیر مواد شیمیایی قرار بگیرند و ترکیباتی بدهند که این ترکیبات: الف) یا کمتر فعال هستند، (ب) بیشتر موثرند، (ج) دارای اثر مشابه و یا متقارن هستند. این فرآیند تغییر شیمیایی دارو در بدن موجود زنده متابولیسم دارو نام دارد. برخی داروها از طریق آنالوگ بعضی از آمیدها، استروئیدها، پیریمیدینها و اسیدهای آمینه، با موادی که طبیعتاً در بدن حیوانات و از آن جمله انسان وجود دارند، شباهت بسیار نزدیکی دارند، از این رو بسیاری از این ترکیبات در اثر متقابل ویژه ای با آنزیمها، پروتئین های عامل و سیستم های انتقال مانند مواد طبیعی متشابه خود عمل می کند. بسیاری از داروها اصلاً ارتباطی با مواد طبیعی بدن ندارند از این رو در متابولیسم آنها آنزیم های غیر اختصاصی شرکت دارند و عبور آنها از غشاء و موانع از طریق انتشار کند و یا نظام انتقال غیر اختصاصی انجام می گیرد.
2-5- عواملی که بر متابولیسم موثرند
1ـ عوامل محیطی داخلی: شامل جنس، سن، وزن، حالت تغذیه، فعالیت، درجه حرارت بدن، ضمیمه های میکروبی و قارچی دستگاه ورودی، حاملگی، مواد شیمیایی موجود دیگر، هیبراده شدن و حالات فعالیت آنزیمی.
2ـ عوامل محیطی خارجی: شامل درجه حرارت، رطوبت، فشار جوی، ترکیب اتمسفر محیط، نور، تشعشعات دیگر، صدا، فصل، ساعت، روز، حضور حیوانات دیگر، محیط زندگی، سر و کار داشتن با مواد شیمیایی.
3ـ عوامل تجویز دارو: مسیر تجویز، محل تجویز، سرعت تجویز، حجم تجویز، ترکیب حامل، تعداد دوزها، حالت فیزیکی و شیمیایی دارو.
4ـ محل متابولیسم دارو: بسیاری از داروها در جگر از طریق آنزیم های میکروزوم متابولیسم می شوند. روده، مغز، کلیه ها و ریه ها، محل های دیگر متابولیسم داروها هستند.
2-6- مراحل متابولیسم دارو
بر طبق نظریه ویلیامز داروهایی که نسبت به بدن بیگانه هستند به طور عموم به متابولیت هایی با ماهیت قطبی بیشتر تبدیل می شوند که بالاخره کلیه ها می توانند آن را به سهولت دفع کنند. به فرآورده های حاصل از واکنشهای آنزیمی یک دارو متابولیت آن دارو می گویند.
متابولیسم دارو شامل دو مرحله است:
1ـ فاز غیر سنتتیک که شامل واکنشهای اکسیداسیون، هیدرولیز، دـ آلکیلاسیون،
دـ هالوژناسیون و احیاء میباشد.
2ـ فاز سنتتیک که شامل کوپل شدن یا زوج شدن متابولیت های دارو حاصل از فاز غیر سنتتیک با مواد طبیعی قطبی موجود در بدن که به هرچه قطبی تر شدن مولکول دارو و حلالیت در آب و دفع توسط کلیه ها کمک می کند.
برای هر مرحله از متابولیسم کاتالیزورهای بیولوژیکی لازم هستند که آنها را آنزیم و یا مزمانت می نامند. این آنزیمها بسیار ویژه بوده و مسئول این امر هستند که یک ترکیب مشخص در زمان های معینی تحت وانش به خصوصی قرار گیرد. آنزیمها غیر فعال هستند و زمانی فعال می شوند که با یک مولکول غیر پروتئینی که ما آن را کوآنزیم می نامیم بستگی پیدا می نماید. برای هر مرحله از متابولیسم دارو کاتالیزورهای بیولوژیکی لازم هستند.
آنزیمها غیر فعال هستند و زمانی فعال می شوند که با یک مولکول غیر پروتئینی به نام کوآنزیم بستگی پیدا کنند. آنزیم ها قادر هستند که هم در داخل و هم در خارج از سلول فعالیت داشته باشند. و زمانی که از سلول خارج می شوند بیشتر در تجزیه و هضم مواد غذایی دخالت می نمایند (مانند آنزیم های شیره هاضم، آب دهان و مایع پانکراس). نام آنزیم ها را معمولاً با اضافه کردن اصطلاح آز به اسم سوبسترا (ماده اولیه) مانند لیپاز (آنزیمی که لیپید را تجزیه کند)، و یا توسط واکنش هایی که در آن دخالت دارد (واکنش دهیدروژناز و یا ترانس آمیناز) درست می کنند.
برای اینکه یک عامل متابولیسم به جریان افتد بایستی که آنزیم حاوی پروتئین دسته کم با 4 نقطه دارو بستگی پیدا کند و این عمل در حقیقت اصل بستگی دارو به پروتئین پلاسمای نسوج و یا گیرنده می باشد. همان طور که اختلافاتی در تمایل داروها به پروتئین وجود دارد. همان طور هم در عمل متابولیسو اختلافاتی در تمایل دارو و آنزیم به چشم می خورد. به این جهت در عمل متابولیسم، رقابت برای نقاط تماس یکسان توسط داروهای مختلف وجود دارد. چنان چه دو دارو یا بیشتر که آنزیمهای یکسان را برای متابولیزاسیون لازم دارند، به طور همزمان و با غلظتهای مساوی در خون و یا بافت ها وجود داشته باشند، فقط یکی از آنها بیشتر بسته شده و متابولیزه می شود. در صورتی که دارو و یا داروهای دیگر تا زمانی که داروی اولی به طور کامل تجزیه نشود به صورت غیره متابولیزه باقی می ماند، به همین دلیل است که از داروهایی که همزمان به مریض داده می شود فقط یکی از آنها دارای اثر فارماکولوژیکی طولانی تر باشد.
به طور مثال برای این نوع واکنشهای رقابتی در جهت ایجاد بستگی با نقاط تماس آنزیم می توان از داروی دی سولفیرام نام برد کمه برای ترک اعتیاد به الکل مورد استفاده قرار می گیرد. دی سولفیرام با ممانعت از عمل آنزیم استالدهید اکسیداز که از متابولیزه شدن استالدئید به وجود آمده پس از مصرف الکل اتلیک جلوگیری نموده و باعث جمع شدن استالدئید در بدن و ایجاد ناراحتی هایی از قبیل فشار زیاد خون به مغز، ضربان شدید قلب، عرق نمودن زیاد و حالت تهوع می شود.
واکنش های متابولیسم بستگی به عامل آن نیز دارد مقصود از عامل شخص یا حیوان است. فاکتورهای عمده موثر بر واکنشهای متابولیکی عبارتند از: انسان یا حیوان، نوع حیوان، جنسیت، سن، به عنوان مثال سولفونامیدها توسط خرگوش استیله شده و به صورت استیله شده و به صورت استیله دفع می گردند برخلاف آن سگ اصلاً قادر به متابولیزه کردن سولفونامید نیست و آن را بدون تغییر و خالص توسط ادرار دفع می نماید. انسان و موش هر دو عمل بالا را انجام می دهند، یعنی سولفونامید را تا اندازه های بدون تغییر و تا اندازه ای پس از استیله کردن دفع می کنند. به طور کلی می توان گفت که بیوترانسفورماسیون (تغییر شکل بیولوژیکی) داروها بدین منظور است که آنها را از ترکیبات بیوفیل (چربی دوست) و غیر قطبی به ترکیبات محلول در آب و پولاریته (قطبیت) بالا تبدیل نمود تا توسط ادرار دفع شوند و در غیر این صورت مجدداً در لوله های کلیوی جذب می گردند.
عمل متابولیزاسیون را در ابتدا یک نوع خنثی شدن سم در بدن میدانستند که این موضوع قابل قبول نیست چون همان گونه که می دانیم داروهایی وجود دارد که متابولیت های آنها، یا خود نیز فعال هستند و یا اینکه حتی قوی اثرتر از ترکیب اولیه هستند. به عنوان مثال برای تبدیل یک داروی غیر فعال به یک متابولیست فعال باید از تغییر شکل بیولوژیکی یک ترکیب غیر فعالی به نام پرونتوزیل نام برد که دارای کاربرد آنتیباکتری است. این ترکیب در بدن متابولیزه شده و ترکیب فعال سولفونیلامید را ایجاد می کند.
مثال دیگر در این زمینه تغییر شکل بیولوژیکی کورتیزون به هیدروکورتیزون می باشد.
در صفحه بعد مواردی از داروهای شرکت تهران دارو ذکرشده است.

ردیف
نام دارو
ردیف
نام دارو
1.
قرص گریفن بزرگسالان
34.
قرص کلونارپام 1
2.
قرص استامینوفن 325
35.
قرص کلونارپام 2
3.
قرص استامینوفن 325
36.
قرص کوتریموکسازول اطفال
4.
قرص استامینوفن 500
37.
قرص کوتریموکسازول بزرگسال
5.
قرص استامین 500
38.
قرص کوتویکسول اطفال 20/100
6.
قرص استامینوفن کدئین 20/300
39.
قرص کوتریکسول بزرگسالان 80/100
7.
قرص استامینوفن کدئین 10/300
40.
قرص کوتریکسول فورت 160/180
8.
قرص آ.اس.آ
41.
قرص لیتیم کربنات
9.
قرص آملودیپین 5
42.
قرص لیتمون
10.
قرص آملوتد
43.
قرص رباکسول
11.
قرص ایبوپروفن – تدافارم 200
44.
قرص تدازین 10
12.
قرص ایبوپروفن – تدافازم 400
45.
قرص تدازین 25
13.
قرص بوسپیراکس
46.
قرص تدازین 250
14.
قرص پروپرائولول 10
47.
قرص تداپراکس 500
15.
قرص پروپرانولول 10
48.
قرص لومیدکس
16.
قرص پروپرانولول 40
49.
قرص نالیدکس
17.
قرص پروپراتد 10
50.
قرص کلسی دکس
18.
قرص پروپراتد 10
51.
قرص آلپرازولام 5/0
19.
قرص پروتد 10
52.
قرص آلپرازولام 1
20.
قرص دیمن هیدرینات
53.
قرص وکسام 50
21.
قرص تراولین
54.
قرص تدامول SR
22.
قرص سرماخوردگی اطفال
55.
قرص گلیکلازید
23.
قرص گریفن کودکان
56.
قرص لوزارتان – تدافارم 25
24.
قرص سپیروهپتادین
57.
قرص لوزارتان – تدافارم 50
25.
قرص سپیروهپتادین – تد
58.
قرص انالاپریل 5
26.
قرص سیتالوپرام 20
59.
قرص انالاپریل 20
27.
قرص سیتاپرام 40
60.
قرص اینوسترال 50
28.
قرص سیتالوتد 20
61.
قرص اینوسترال 100
29.
قرص سیتالوتد 40
62.
قرص سیپروفلوکساسین – تدافارم 250
30.
قرص فاموتد 20
63.
قرص سیپروفلوکساسین – تدافارم 500
31.
قرص فاموتد 40
64.
قرص کارودیلول – تدافارم 25/6
32.
قرص فورازولیدن
65.
قرص کارودیلول – تدافارم 5/12
33.
قرص فورابن
66.
قرص کارودیلول – تدافارم 25

ردیف
نام دارو
ردیف
نام دارو
67.
قرص تداراید – اچ
100.
سوسپانسیون نالیدکس
68.
لیزینوپریل – تدافارم 5
101.
سوسپانسیون سیزاپراید
69.
لیزینوپریل – تدافارم 10
102.
سوسپانسیون استامینوفن
70.
لیزینوپریل – تدافارم 20
103.
سوسپانسیون ایبوپروفن – تدافارم
71.
تداگلیز 6/2
104.
سوسپانسیون تدازین
72.
تداگلیز 4/6
105.
الگزیر استامینوفن
73.
آتنولول 50 میلی گرمی
106.
الگزیر سیروفن
74.
آتنولول 100 میلی گرمی
107.
شربت سیروفن کامپاند
75.
هیدروکسی کلروکین سولفات – تدافارم
108.
شربت گریفن
76.
تولترودین – تدافارم 1
109.
شربت ب کمپلکس
77.
تولترودین – تدافارم 2
110.
شربت پروتد
78.
تولترودین – تدافارم 25
111.
شربت لوراتد
79.
تولترودین – تدافارم 50
112.
شربت کلرفنیر آمین مولئات
80.
تولترودین – تدافارم 75
113.
محلول دهانشویه ستیل پریدینیوم
81.
قرص تدامول 50
114.
محلول بنزاسل
82.
قرص تدامول 100
115.
پماد بنزوکائین 5%
83.
قرص تدامول 50
116.
پماد آنستیک 5%
84.
قرص تدامول 100
117.
کرم بی کائین
85.
کپسول ترامادول 50
118.
کرم دکسپانتنول
86.
کپسول سلوکسیب 100
119.
کرم د – پانتکس
87.
کپسول سلوکسیب 100
120.
کرم نیتروفورازون
88.
کپسول سبکس 100
121.
کرم هیدروکینون
89.
کپسول سبکس 200
122.
کرم الوکین 4%
90.
کپسول لومیدکس
123.
وازلین طبی 30
91.
کپسول دیکوتارد
124.
کرم ترتینوئین
92.
کپسول مولتی ویتامین
125.
کرم کلوتریمازول
93.
کپسول فلوکستین 10

94.
کپسول فلوکستین 20

95.
کپسول امزول

96.
کپسول آهن / فولیک اسید

97.
سوسپانسیون فورازولیدون

98.
سوسپانسیون کوتریموکسازول

فصل سوم
آزمایشهای کنترل کیفیت

1- آزمایشهای کنترل کیفیت
در آزمایشگاه QC یک واحد داروسازی یک سری آزمایشهای مخصوص به منظور کنترل کردن کیفیت داروی تولیدی و مطابق دادن آن با استانداردهای موجود انجام می شود اعم این آزمایشات عبارت است از:
1ـ آزمایش باز شدن برای قرصها و کپسولها
2ـ آزمایش باز شدن برای قرصهای آنتریک کوتد
3ـ آزمایش باز شدن شیافها و شیافهای واژینال
4ـ آزمایش انحلال برای قرصها و کپسول ها
5ـ آزادسازی دارو
5-1 آزادسازی دارو در پیوسته رهشها
5-2 آزادسازی دارو در فرآورده های آنتریک کوتد
6ـ یکنواختی واحدهای دارویی
6-1 انحراف وزن
6-2 یکنواختی محتویات
7ـ سختی قرصها
8ـ فرسایش قرصها
9ـ ویسکوزیته

3-1-1- آزمایش باز شدن برای قرصها و کپسولها
آزمایش باز شدن به منظور انطباق روند شدن محصول با الزامات ذکر شده در بخش باز شدن در تک نگار مربوطه انجام می گیرد. این آزمایش شامل قرصها و کپسولهایی که بر چسب آنها عنوان مکیدنی یا جویدنی ذکر شده باشد نمی شود. همچنین آزمایش باز شدن در مواردی که قرص یا کپسول رودهای یا آهسته رهش باشند انجام نمی شود.
نوع قرص یا کپسول را از اطلاعات موجود در برچسب و از مشاهدات تعیین کرده و آزمایش باز شدن را برای تعداد 6 یا بیشتر از واحدهای دارویی انجام دهید.
هدف و منظور از آزمایش باز شدن انحلال کامل قرص یا کپسول و حتی انحلال ماده موثره نمی باشد. باز شدن کامل به حالتی اطلاق می شود که باقیمانده واحد دارویی به جزء اجزاء نامحلول روکش و پوکه کپسول که روی الک دستگاه باقی می ماند باید توده نرم داشته و به هنگم لمس ساختار سخت و سفت نداشته باشد.
الف) قرصهای بدون روکش Uncoated Tablets
پس از رسیدن به دمای موردنظر درون هریک از لوله ها یک قرص قرار داده و موتور بالا و پایین برنده را به راه اندازید. اگر در تک نگار مربوطه مایع دیگری ذکر شده باشد در این صورت از آب به عنوان مایع غوطه وری با درجه حرارت 37 درجه سانتیگراد استفاده کنید. در پایان زمان ذکر شده در تک نگا مربوطه دستگاه را خاموش کنید و سبد را از مایع غوطه وری خارج کنید و قرصها را بررسی نمایید. تمام قرصها باید به طور کامل باز شده باشد.
ب) قرصهای روکش شده ساده Plain Coated Tablets
آزمایش را مانند قرصهای بدون روکش با توجه به زمان ذکر شده در تک نگار مربوطه انجام دهید.
ج) قرصهای حفره دهان Buckle tablets
آزمایش مخصوص قرصهای روکش نشده را به کار ببرید. بعد از 24 ساعت سبدها را از درون مایع غوطه وری خارج کنید و قرصها را بازرسی کنید. تمام قرصها باید به طور کامل باز شده باشند. اگر 1 یا 2 قرص به طور کامل باز نشده باشند آزمایش را با 12 قرص دیگر انجام دهید. در این مرحله از 18 قرص آزمایش شده حداقل 16 قرص به طور کامل باز شده باشد.
د) قرصهای زیرزبانی Sublingual tablets
آزمایش مخصوص قرصهای روکش نشده را به کار ببرید. بعد از گذشت زمان ذکر شده در تک نگار مربوطه قرصها را بازرسی کنید. تمام قرصها باید به طور کامل باز شده باشد. اگر 1 یا 2 قرص را به طور کامل باز نشده باشند آزمایش را با 12 قرص دیگر انجام دهید در این مرحله از 18 قرص آزمایش شده حداقل 16 قرص به طور کامل باز شده باشد.

3-1-2- آزمایش باز شدن برای قرصهای آنتریک کوتد
برای انجام این آزمایش درون هریک از لوله ها یک قرص قرار دهید. اگر قرص دارای یک روکش خارجی قابل انحلال در آب باشد در این صورت سبد را درون آب با درجه حرارت اتاق به مدت 5 دقیقه قرار می دهیم. سپس با استفاده از مایع مشابه شیر معده با درجه حرارت 37 درجه سانتی گراد به عنوان مایع غوطه وری آزمایش را بدون ریسک انجام دهید. بعد از گذشت 1 ساعت از قرار دادن قرصها درون مایع مشابه شیر معده TS سبدها از درون مایع غوطه وری خارج کنید و قرصها را بررسی کنید.
3-1-3- آزمایش باز شدن شیاف و شیاف های واژینال
آزمایش باز شدن شیافها و شیافهای واژینال به این منظور است که مشخص شود آیا این فرآورده ها در زمان مقرر در مایع ذکر شده باز یا نرم می شود.
3-1-4- آزمایش انحلال برای قرص ها و کپسول ها
آزمایش انحلال به منظور انطباق الزامات انحلال اشکال دارویی کپسول و قرص با آنچه در تک نگار مربوطه ذکر گردیده انجام می شود.
3-1-5- آزادسازی دارو
3-1-5-1- آزادسازی دارو در پیوسته رهش ها
وقتی این آزمایش در تک نگاری از محصولات دارویی ذکر شود منظور تطابق آن محصول با الزامات آزادسازی دارو میباشد که در این مبحث قید میگردد. برای انجام این آزمایش از دستگاهی استفاده کنید که در تک نگار مربوطه ذکر شده است. حجم نمونه برداشت شده جهت تعیین مقدار را با محیط انحلال تازه با درجه حرارت
237 درجه سانتی گراد جایگزین کنید.
3-1-5-2- آزادسازی دارو در فرآورده های آنتریک دارو
آزمایش تعیین تناسب دستگاه مطابق آچه در انحلال برای قرصها و کپسول ها ذکر شده انجام دهید.
3-1-6- یکنواختی واحدهای دارویی
آزمایش یکنواختی واحدهای دارویی با یکی از دو روش انحراف از وزن و یا یکنواختی محتوی انجام می گیرد. الزامات این بخش برای تمام واحدهای دارویی اعم از اینکه حاوی یک، دو یا چند ماده موثر باشند، به طور یکسان به کار می روند. انجام آزمون یکنواختی محتویات برای موارد زیر ضروری است:
1ـ تمام قرصهای روکش دار، به جزء آن دسته از قرصها با روکش نازک
2ـ سیستم های انتقال پوستی
3ـ سوسپانسیون ها در ظروف تک واحدی یا در کپسولهای نرم
4ـ فرآورده های استنشاقی که به صورت کپسول یا بلیستر بسته بندی شده اند.
5ـ جامدات آنهایی که در ظروف تک واحدی بسته بندی شده اند.
6ـ شیاف ها

3-1-7- سختی قرصها
در این آزمایش 10 قرص را انتخاب کرده و به وسیله دستگاه سختی سنج، مقاومت هر قرص را در برابر فشار اندازه گیری می کنند. میزان فشار استاندارد برای هر فرآورده در تک نگار مربوطه ذکر شده است.
3-1-8- فرسایش قرصها
در این آزمایش تعداد معینی از قرص ها که وزن آنها مشخص است در داخل دستگاه Friability قرار می گیرند این دستگاه مدور با سرعت ثابت 25 دور در دقیقه می چرخد و برای تمامی قرص ها باید مدت 4 دقیقه در حال چرخش باشد در واقع قرص ها در داخل دستگاه فرسایش در عرض 4 دقیقه 100 متر می چرخد سپس مقدار درصد فرسایش از فرمول زیر محاسبه می شود:

مقدار ماکزیمم برای فرسایش 1% است اگر عدد آن بیشتر از 1% شود نشانگر عدم کیفیت قرص است.
3-1-9- ویسکوزیته
ویسکوزیته یکی از خصوصیات مایعات بوده و مربوط به مقاومت اجسام در مقابل جریان می باشد. برای سهولت درک و تعریف ویسکوزیته در مایعات به جاست که جسم مایع را به صورت صفحات فرضی روی هم در نظر گرفته در این صورت ویسکوزیته یک مایع برابر با نیروی لازم برای در جریان درآوردن یک سطح روی شعاع دیگر با سرعت ثابت می باشد.

فصل چهارم
آزمایشات انجام شده در آزمایشگاه کنترل کیفیت

4-1: روش آنالیز قرص بوسپیراکس(r) 5 و 10
شناسایی
اسپکترام UV محلول آزماش در تعیین مقدار مطابق با اسپکترام UV محلول استاندارد می باشد.
انحلال
محیط انحلال: 50 میلی لیتر اسید کلریدریک 01/0 نرمال سرعت: rpm50
دستگاه: شماره 2 (پدل) زمان: 30 دقیقه
محلول استاندارد
20 میلی گرم پودر بوسپیرون هیدروکلراید استاندارد را دقیقاً وزن میکنیم و به بالن ژوژه 2000 میلی لیتر منتقل و در مقداری اسید کلریدریک 01/0 نرمال حل و سپس با همان حلال به حجم می رسانیم. 5 میلی لیتری از محلول حاصله را به یک بالن ژوژه 50 میلی لیتری منتقل می کنیم و با اسید کلریدریک 01/0 نرمال به حجم می رسانیم.
محلول آزمایش
بعد از گذشت مدت زمان 30 دقیقه، حدود 20 میلی لیتر از محیط انحلال موجود در هریک از سل ها نمونه برداری کرده، سانتریفوژ می نماییم. برای قرص 5 میلی گرم مستقیماً از محلول سانتریفوژ شده استفاده می نماییم و برای قرص 10 میلی گرم 5 میلی لیتر از محلول سانتریفوژ شده را با محیط انحلال به حجم 10 میلی لیتر می رسانیم و به عنوان محلول آزمایش به کار می بریم.
روش کار
جذب محلول شفاف رویی و محلول استاندارد را در طول موج 235 نانومتر در سلی یک سانتیمتری توسط دستگاه اسکپتروفتومتر در مقابل بلانک محیط انحلال اندازه می گیریم.
درصد بوسپیرون آزاد شده را در هر قرص با فرمول زیر محاسبه می کنیم.

As: میزان جذب حاصل از محلول استاندارد
Au: میزان جذب حاصل از محلول آزمایش
یکنواختی واحدهای دارویی
محلول استاندارد
از محلول استاندارد حلالیت استفاده می کنیم.
محلول آزمایش
10 عدد بالن ژوژه 100 میلی لیتری برداشته و در هریک از آنها یک عدد قرص انداخته و مقداری حدود نصف حجم بالن ژوژه اسید کلریدریک 01/0 نرمال اضافه به مدت 30 دقیقه آن را روی شیکر با دور 300 قرار می دهیم سس آن را با همان حلال به حجم رسانده و مخلوط می کنیم. مقدار 20 میلی لیتر از محلول هریک از بالن ژوژه ها را سانتریفوژ کرده و برای قرص 5 میلی گرمی، 10 میلی لیتر از محلول زلال حاصل را جداگانه به 10 عدد بالن ژوژه 50 میلی لیتر از محلول زلال حاصل را جداگانه به 10 عدد ژوژه 50 میلی لیتری منتقل و با اسید کلریدریک 01/0 نرمال به حجم می رسانیم. جذب نمونه ها و محلول استاندارد را در طول موج 235 نانومتر به کمک دستگاه اسپکتروفتومتر می خوانیم:

با توجه به نتایج بدست آمده و با روش زیر (Acceptance Value) AV را محاسبه می کنیم.

M = Reference Value
K = عدد ثابت
: میانگین درصد ماده موثره
S: انحراف معیار
xi: درصد ماده موثره در هریک از 10 نمونه
تعیین مقدار (Inhouse)
محلول استاندارد
از محلول استاندارد حلالیت استفاده می کنیم.
محلول آزمایش
20 عدد قرص را وزن کرده مقداری از پودر قرص حاوی 20 میلی گرم بوسپیرون هیدروکلراید را به بالن ژوژه 100 میلی لیتر منتقل می کنیم مقداری حدود نصف حجم بالن ژوژه را اسید کلریدریک 01/0 نرمال اضافه می کنیم. سپس به مدت 30 دقیقه آن را روی شیکر با دور 300 قرار می دهیم. سپس با همان حلال به حجم رسانده مقدار 20 میلی لیتر از محلول حاصله را سانتریفوژ کرده و 4 میلی لیتر از محلول زلال رویی را به یک بالن ژوژه 100 میلی لیتری منتقل و با اسید کلریدریک 01/0 نرمال به حجم می رسانیم. جذب محلول های نمونه و استاندارد را در طول موج 235 نانومتر می خوانیم و برای محاسبه مقدار بوسپیرون هیدروکلراید موجود در هر قرص بر حسب میلی گرم از فرمول زیر استفاده می کنیم:

4-2: روش آنالیز قرص کارودیلول mg25 و 1205 و 6025
شناسایی
در آزمایش تعیین مقدار، زمان بازداری پیک اصلی درکروماتوگرام محلول آزمایش مطابق با پیک اصلی کروماتوگرام محلول استاندارد است.
انحلال
محیط انحلال: 900 میلی لیتر اسید کلریدریک 1/0 نرمال حاوی 1 درصد سدیم لوریل سولفات لوریل سولفات.
طرز تهیه محیط انحلال: 60 گرم S.L.S را به بالن 6 میلی لیتر منتقل می کنیم و در 120 میلی لیتر اسید کلریدریک N5 حل می کنیم سپس با آب به حجم می رسانیم.
دستگاه: شماره 2 (پدل) زمان: 45 دقیقه سرعت: rpm50
محلول استاندارد
25 میلی گرم پودر استاندارد کارودیلول را به دقت وزن می کنیم و آن را به بالن ژوژه 100 میلی لیتری منتقل می کنیم. مقداری فاز متحرک به آن افزوده و پس از حل شدن، آن را با فاز متحرک به حجم می رسانیم. سپس 5 میلی لیتر از محلول فوق را با محیط انحلال به حجم 200 میلی لیتر می رسانیم.
محلول آزمایش
بعد از گذشت زمان 45 دقیقه، مقداری حدود 20 میلی لیتر از محلولهای دیسولوشن را برمی داریم و صاف می کنیم. برای قرص 25/6 گرمی مستقیماً از محلول صاف شده استفاده می کنیم. برای قرص 5/12 میلی گرم 5 میلی لیتر از محلول صاف شده را با محیط انحلال به حجم 10 میلی لیتر می رسانیم. و برای قرص 25 میلی گرمی از محلول صاف شده را با محیط انحلال به حجم 20 میلی لیتر می رسانیم.
فاز متحرک: 2 میلی لیتر فسفریک اسید 85 درصد را در 100 میلی لیتر آب حل کرده و مخلوطی از 50 حجم از این محلول و 50 حجم متانول تهیه می کنیم.
شرایط کروماتوگرافی
کروماتوگرافی مایع با آشکارساز 240 نانومتر و ستون L10 به ابعاد 25 سانتی متر x4/6 میلی متر و با سرعت جریان 5/1 میلی لیتر در دقیقه برای فاز متحرک انجام می دهیم.
روش کار
مقداری حدود 20 میکرولیتر از محلولهای نمونه و محلول استاندارد تزریق می کنیم. کروماتوگرامها را ثبت کرده و سطح پیک اصلی را اندازه می گیریم.
درصد کارودیلول موجود در هریک از قرصها را با فرمول زیر محاسبه میکنیم:

ru: سطح زیر منحنی کروماتوگرام کارودیلول در محلول آزمایش
rs: سطح زیر منحنی کروماتوگرام کارودیلول در محلول استاندارد
تعیین مقدار
محلول استاندارد
25 میلی گرم پودر استاندارد کارودیلول را به دقت وزن می کنیم و به بالن ژوژه 100 میلی لیتری منتقل می کنیم. 50 میلی لیتر فاز متحرک به آن افزوده و به مدت 5 دقیقه در اولتراسونیک قرار می دهیم سپس با فاز متحرک به حجم میرسانیم و مخلوط می کنیم. 5 میلی لیتر از محلول حاصل را در بالن ژوژه 10 میلی لیتر با فاز متحرک به حجم می رسانیم و مخلوط میکنیم.

محلول آزمایش
حداقل 20 قرص را وزن کرده به صورت پودر نرمی درمی آوریم. مقداری از پودر قرص معادل 25/6 میلی گرم کارودیلول را به دقت وزن میکنیم و به بالن ژوژه 25 میلی لیتری منتقل میکنیم. 20 میلی لیتر فاز متحرک به آن افزوده و به مدت 30 دقیقه در اولتراسینک قرار می دهیم. محلول را با فاز متحرک به حجم 25 میلی لیتر می رسانیم و با صافی 45/0 میکرون صاف می کنیم. سپس 5 میلی لیتر از محلول صاف شده را به بالن ژوژه 10 میلی لیتری منتقل می کنیم با فاز متحرک به حجم رسانده و مخلوط می کنیم.
فاز متحرک
2 میلی لیتر فسفریک اسید 85 درصد را در 100 میلی لیتر آب حل می کنیم سپس 50 حجم از آن را با 50 حجم متانول HPLC مخلوط کرده و صاف و عاری از گاز می کنیم.
شرایط کاروماتوگرافی
کروماتوگرافی مایع را باآشکارساز 240 نانومتر و ستون L10 با اندازه ذرات 5 میکرون و ابعاد 6/4 میلی لیتر x25 سانتی متر و با سرعت جریان فاز متحرک حدود 5/1 میلیلیتر در دقیقه انجام می دهیم.
روش کار
حجمهای مساوی (حدود 20 میکرولیتر از محلول آزمایش و استاندارد را تزریق کرده، کروماتوگرامها را ثبت می کنیم و سطح پیکهای اصلی را اندازه می گیریم. مقدار کارودیلول موجود در هر قرص بر حسب میلی گرم را با فرمول زیر محاسبه میکنیم.

ru: سطح زیر منحنی کروماتوگرام کارودیلول در محلول آزمایش
rs: سطح زیر منحنی کروماتوگرام کارودیلول در محلول استاندارد
4-3: روش آنالیز کپسول فلوکستین 10 و 20
شناسایی
زمان بازداری پیک اصلی در محلول نمونه در آزمایش تعیین مقدار با زمان بازداری پیک اصلی در محلول استاندارد مطابقت دارد.
انحلال
محیط: 900 میلی لیتر آب دیانالیز سرعت: rpm 50
دستگاه: شماره 2 (پدل) زمان: 30 دقیقه
دی اتیل آمین فسفات سوسپانسیون: 250 میلی لیتر استونیتریل PHLC را درون یک ارلن 300 میلی لیتر درب سمباده ای می ریزیم. 1 میلی لیتر دی اتیل آمین HPLC به آن اضافه می کنیم و آن را روی همزن مغناطیسی قرار داده و خوب به هم می زنیم با فسفریک اسید PH مخلوط را به 5/3 میرسانیم. توجه می کنیم که دی اتیل آمین فسفات رسوب خواهد کرد بنابراین به خوبی باید مخلوط کنیم.
فاز متحرک : مخلوط فیلتر شده و عاری از گاز شده ای از آب، استونیتریل، دی اتیل آمین به نسبت 600 به 400 به 4 تهیه میکنیم و PH مخلوط را با فسفریک اسید به 5/3 می رسانیم.
محلول استاندارد
100 میلی گرم پودر استاندارد فلوکستین هیدروکلراید را به دقت وزن می کنیم و به بالن ژوژه 100 میلی لیتر انتقال می دهیم. آن را در مقداری آب دیانالیز حل کرده و سپس با آن به حجم 100 میلی لیتر می رسانیم برای کپسول 10 میلی گرمی، 1 میلی لیتر از محلول حاصل را با آب دیانالیز به حجم 100 می رسانیم. و برای کپسول 20 میلی گرمی، 2 میلی لیتر از محلول حاصل را با آب دیانالیز به حجم 100 میلی لیتر می رسانیم. به 5 میلی لیتر از محلول حاصل، 2 میلی لیتر دی اتیل آمین فسفات سوسپانسیون افزوده و به خوبی آن را شیک می دهیم.
محلول آزمایشی
بعد از گذشت زمان 30 دقیقه، مقداری حدود 50 میلی لیتر از محلولهای دیسولوشن را برداشته و با صافی 45/0 میکرون صاف می کنیم. به 5 میلی لیتر از محلول صاف شده 2 میلیلیتر دی اتیلن آمین سوسپانسیون افزوده و به خوبی آن را شیک می دهیم.

شرایط کروماتوگرافی
با کروماتوگرافی مایع با آشکارسازی 226 نانومتر و ستون L10 به ابعاد 15 سانتی متر در 6/4 میلی لیتر و شدت جریان 2 میلی لیتر بر دقیقه برای فاز متحرک انجام می شود. در کروماتوگرام مربوط به محلول استاندارد انحراف نسبی استاندارد در تزریق های متوالی نباید بیشتر از دو درصد باشد.
روش کار
حجمهای مساوی حدود 50 میکرولیتر از محلولهای نمونه و استاندارد را تزریق می کنیم. کروماتوگرام ها را ثبت میکنیم. سطح زیر منحنی پیک اصلی را در کروماتوگرام محلول آزمایشی اندازه می گیریم مقدار فلوکستین را بر حسب (mg) در کپسول با فرمول زیر محاسبه می کنیم.

33/309 و 79/345 جرم مولکولی فلوکستین و فلوکستین هیدروکلراید هستند و غلظت فلوکستین هیدروکلراید در محلول استاندارد بر حسب میکروگرم بر میلی لیتر است ru و rs سطح زیر منحنی پیک اصلی به دست آمده در محلولهای نمونه و استاندارد می باشد.
حاقل 85 درصد از فلوکستین ضمن 30 دقیقه باید آزاد شود.

تعیین مقدار
تری اتیلن آمین بافر: دقیقاً 10 میلی لیتر تری اتیلن آمین را به یک ظرف مناسب انتقال داده به آن 980 میلی لیتر آب دیالیز اضافه کرده و با اسید فسفریک PH مخلوط را به 6 می رسانیم.
فاز متحرک: یک مخلوط فیلتر شده و عاری از گاز از تریل اتیلن آمین بافر و تتراهیدروفوران و و متانول به نسبت 6 به 3 به 1 تهیه می کنیم.
محلول استاندارد
10 میلی گرم از پودر استاندارد فلوکستین هیدروکلراید را در مقداری فاز متحرک حل کرده و با فاز متحرک به حجم 100 میلی لیتر می رسانیم.
محلول نمونه
ابتدا 20 کپسول را وزن می کنیم و محتویات آن را مخلوط کرده معادل 10 میلی گرم فلوکستین از پودر محتویات کپسول ها را به دقت وزن میکنیم و در بالن ژوژه 100 میلی لیتری می ریزیم و مقداری فاز متحرک به آن افزوده و 40 دقیقه با دمای oc30 داخل اولتراسونیک گذاشته و سپس آن را با فاز متحرک به حجم می رسانیم و 30 دقیقه هم روی هم زن مغناطیسی آن را هم می زنیم. سپس محلول حاصل را با صافی 45/0 میکرون صاف کرده و از محلول صاف شده به عنوان محلول تست استفاده می کنیم.

شرایط کروماتوگرافی
کروماتوگرافی مایع را با آشکارساز 227 نانومتر و ستون L7 به ابعاد 25 سانتیمتر در 6/4 میلی متر و شدت جریان 1 میلی لیتر بر دقیقه برای فاز متحرک انجام می دهیم.
کروماتوگرام مربوط به محلول استاندارد را ثبت کرده. فاکتور کشیدگی در استاندارد نباید بیشتر از 2 باشد و انحراف نسبی استاندارد در تزریق های متوالی نباید بیشتر از 2% باشد.
روش کار
حجمهای مساوی (حدود 10 میکرولیتر) از محلولهای نمونه و آزمایش را تزریق کرده و کروماتوگرامها را ثبت میکنیم مقدار فلوکستین را بر حسب میلی گرم در کپسول با فرمول زیر محاسبه می شود.

4-4: روش آنالیز قرص وکسام 50 میلی گرمی
شناسایی
اسپکترام UV محلول آزمایش با اسپکترام UV محلول استاندارد در آزمایش تعیین مقدار مطابقت دارد.
انحلال
محیط انحلال: 900 میلی لیتر آب دیانالیز سرعت: rpm 50
دستگاه: شماره 2 (پدل) زمان: 20 دقیقه
محلول آزمایش
بعد از گذشت زمان 20 دقیقه مقداری حدود 20 میلی لیتر از محلول های دیسولوشن را برمی داریم و با صافی 45/0 میکرون صاف می کنیم سپس 5 میلی لیتر از لایه شفاف را با آن به حجم 25 میلی لیتر می رسانیم. جذب محلول ها را در مقابل بلانک آب در طول موج 244 نانومتر اندازه می گیریم. درصد فلووکسامین مالئات را در قرص با فرمول زیر محاسبه می کنیم.

Au: جذب محلول سلولز
تعیین مقدار (به روش حلالیت انجام می شود)
محلول آزمایش
20 قرص را وزن کرده و به صورت پودر نرمی درمی آوریم مقداری معادل 20 میلی گرم فلووکسامین مالئات از پودر قرص را به دقت وزن می کنیم و بر بالن ژوژه 100 میلی لیتری منتقل می کنیم. حدود 70 میلی لیتر آب دیانالیز به آن اضافه کرده و به مدت 15 دقیقه روی هم زن آن را هم می زنیم سپس با آب به حجم می رسانیم محلول فوق را سانتریفیوژ کرده و 5 میلی لیتر از لایه شفاف را به بالن ژوژه 100 میلی لیتری منتقل کرده و با آب به حجم می رسانیم.

محلول استاندارد
20 میلی گرم از پودر استاندارد فلووکسامین مالئات را به بالن ژوژه 100 میلی لیتری منتقل کرده و با آب به حجم می رسانیم.
محلول استاندارد
20 میلی گرم از پودر استاندارد فووکسامین مالئات را به دقت وزن می کنیم و به بالن ژوژه 100 میلی لیتر منتقل می کنیم مقداری آب دیانالیز به آن افزوده و پس از حل شدن آن را با آب به حجم می رسانیم و سپس 5 میلی لیتر از محلول حاصل را به بالن ژوژه 100 میلی لیتری منتقل می کنیم و آن را با آب به حجم می رسانیم جذب محلولهای آزمایش و استاندارد را در طول موج 244 نانومتر، در مقابل بلانک آب دیانالیز اندازه می گیریم مقدار فلووکسامین مالئات را در قرص بر حسب میلی گرم با فرمول زیر محاسبه می کنیم.

Au: جذب محلول نمونه
As: جذب محلول استاندارد
مواد وابسته
به روش کروماتوگرافی مایع انجام می شود برای تهیه محلول ها به روش زیر عمل می کنیم.
محلول (1): مقداری از پودر قرص معادل 250 میلی گرم فلووکسامین مالئات را به دقت وزن و به بالن ژوژه 250 میلی لیتر مستقل می کنیم حدود 100 میلی لیتر فاز متحرک به آن افزوده و به مدت 30 دقیقه با درو 300 آن را روی شیکر قرار می دهیم. سپس با فاز متحرک آن را به حجم می رسانیم و جذب مخلوط می کنیم مقداری از محلول فوق را سانتریفیوژ کرده و لایه شفاف را با صاف ی45/0 میکرون صاف می کنیم.
محلول (2): یک حجم از محلول (1) را با فاز متحرک به حجم 100 میلی لیتر می رسانیم.
محلول (3): 100 میلی گرم پودر استاندارد فلووکسامین مالئات را به دقت وزن کرده و آن را به یک بالن ژوژه 50 میلی لیتری منتقل می کنیم مقداری هیدروکلریک اسید 1/0 نرمال به آن افزوده و بعد از حل شدن آن را با هیدروکلریک اسید 1/0 نرمال به حجم می رسانیم به مدت 10 دقیقه آن را روی بن ماری قرار می دهیم بعد از 10 دقیقه بالن را خنک می کنیم و به مدت یک دقیقه به شدت تکان می دهیم 1 میلی لیتر از محلول حاصل را با فاز متحرک به حجم 5 میلی لیتر می رسانیم در این مرحله ناخالصی B یا Z-isomer ایجاد می شود.
شرایط کروماتوگرافی
کروماتوگرافی مایع با آشکارساز 254 نانومتر با ستون L7 به ابعاد 25 سانتی متر * 6/4 میلی متر و شدت جریان 2 میلی لیتر بر دقیقه برای فاز متحرک انجام می شود. از آون 35 استفاده می کنیم.
طرز تهیه فاز متحرک: 5/12 گرم پودر دی آمونیوم هیدروژن اورتو فسفات و 75/2 گرم سدیم هپتان سولفانات مونوهیدرات را به دقت وزن میکنیم و آن را به بالن ژوژه 1000 میلی لیتری انتقال می دهیم. در آب حل می کنیم و سپس آ" را با آب به حجم می رسانیم.
400 میلی لیتر از بافر فوق را با 600 میلی لیتر متانول مخلوط می کنیم و پس از هم خوردن PH مخلوط را با فسفریک اسید به 5/3 می رسانیم.
4-5: روش تعیین مقدار قرص استامینوفن کدئین 10/300
کدئین فسفات
محلول آزمایش
حدود 20 قرص را وزن می کنیم و میانگین وزن یک قرص را محاسبه می کنیم. مقداری پودر قرص معادل 8 میلی گرم کدئین فسفات را به دقت توزین کرده و به یک بالن ژوژه 200 میلی لیتر منتقل می کنیم. حدود 100 میلی لیتر فاز متحرک به آن افزوده و به مدت 10 دقیقه آن را شیک می دهیم. سپس با فاز متحرک آن را به حجم می رسانیم. به مدت 15 دقیقه آن را روی هم زن مغناطیسی هم می زنیم. محلول آزمایش را با صافی 45/0 میکرون صاف می کنیم.
محلول استاندارد
40 میلی گرم از پودر استاندارد کدئین فسفات را به دقت توزین کرده آن را به بالن ژوژه 100 میلی لیتری منتقل کرده و با فاز متحرک با حجم می رسانیم. 10 میلی لیتر از آن را با فاز متحرک به حجم 100 میلی لیتر می رسانیم. مقدار کدئین فسفات را در قرص برحسب میلی گرم با فرمول زیر محاسبه می کنیم.

ru: سطح زیر منحنی کدئین فسفات در محلول آزمایش
rs: سطح زیر منحنی کدئین فسفات در محلول استاندارد
پازاستامول
محلول آزمایش
حدود 20 قرص را وزن می کنیم و میانگین وزن یک قرص را محاسبه می کنیم. مقداری پودر قرص معادل 500 میلی گرم پاراستامول را به دقت توزین نموده و به یک بالن ژوژه 200 میلی لیتری منتقل می کنیم. حدود 100 میلی لیتر فاز متحرک به آن افزوده و به مدت 10 دقیقه آن را شیک می دهیم. سپس با فاز متحرک آن را به حجم می رسانیم. به مدت 15 دقیقه آن را روی هم زن مغناطیسی قرار می دهیم. محلول آزمایش را با صافی 45/0 میکرون صاف می کنیم و 5 میلی لیتر از آن را با فاز متحرک به حجم 250 میلی لیتر می رسانیم.

محلول استاندارد
50 میلی گرم پودر استاندارد و پاراستامول را به دقت وزن کرده و آن را به بالن ژوژه 100 میلی لیتری منتقل می کنیم و با فاز متحرک به حجم می رسانیم. 10 میلی لیتر از آن را با فاز متحرک به حجم 100 میلی لیتر می رسانیم. مقدار پاراستامول را در قرص بر حسب میلی گرم با فرمول زیر محاسبه می کنیم.

ru: سطح زیر منحنی پاراستامول در محلول آزمایش
rs: سطح زیر منحنی پاراستامول در محلول استاندارد
فاز متحرک: 742/1 گرم سدیم پنتان سولفانات را به دقت توزین کرده و آن را به یک بالن ژوژه 1 لیتری منتقل می کنیم. 780 میلی لیتر آب دیانالیز صاف شده به آن افزوده و 220 میلی لیتر متانول HPLC نیز به آن اضافه کرده مخلوط را به خوبی هم زده و با هیدروکلریک اسید M2، PH را به 8/2 می رسانیم.
شرایط کروماتوگرافی
کروماتوگرافی مایع را با آشکارساز 220 نانومتر برای کدئین فسفات و 243 نانومتر برای پاراستامول و شدت جریان، 5/1 میلی لیتر بر دقیقه برای فاز متحرک و با استفاده از ستون L7 به ابعاد 10 سانتی متر * 6/4 میلی لیتر انجام می دهیم.
روش کار
حجمهای مساوی از محلولهای نمونه و استاندارد (حدود 20 میکرولیتر) تزریق می کنیم.
4ـ آمینوفنل
مطابق روش تعیین حد 4- آمینوفنل در 26 UPS، ماده اولیه انجام می شود.
محلول استاندارد
50 میلی گرم پودر استاندارد 4- آمینوفنل را دقیقاً وزن می کنیم به یک بالن ژوژه 100 میلی لیتری منتقل می کنیم. آن را در محلول هم حجم آن و متانول حل کرده و به حجم 100 میلی لیتری می رسانیم. سپس 5 میلی لیتر از محلول فوق را با همان محلول حجم آب و متانول به حجم 100 میلی لیتر می رسانیم. سپس 10 میلی لیتر از محلول فوق را مجدداً با محلول هم حجم آب و متانول به حجم 100 میلی لیتر می رسانیم.
محلول آزمایش
مقداری معادل 5 گرم استامینوفن از قرص پودر شده را وزن کرده و آن را به بالن ژوژه 100 میلی لیتری انتقال داده حدود 70 میلی لیتر محلول هم حجم آب و متانول به آن افزوده و به مدت 20 دقیقه آن را روی همزن مغناطیسی هم میزنیم و سپس آن را فیلتر می کنیم. به هریک از 3 بالن ژوژه 100 میلی لیتری، استاندارد، آزمایش و بلانک (محلول هم حجم آب و متانول)، 5 میلی لیتر محلول آلکالین نیتروفری سیافید افزوده ون هر 3 بالن را با محلول هم حجم آب و متانول به حجم می رسانیم. بعد از گذشت 30 دقیقه جذب محلولهای آزمایش و استاندارد و بلانک را در طول موج 710 نانومتر در مقابل بلاک (محلول هم حجم آب و متانول) اندازه می گیریم.
طرز تهیه الکالین نیتروفری سیانید: 1 گرم سدیم کربنات بدون آب را به همراه 1 گرم سدیم نیتروفری سیانید وزن کرده در بالن ژوژه 100 میلی لیتری با آب به حجم 100 میلی لیتر می رسانیم.

As: جذب محلول آزمایش
Au: جذب محلول استاندارد
4-6: تعیین مقدار قرص آلپرازولام 5 و 0 و 1
به روش حلالیت انجام می شود.
محلول استاندارد
100 میلی گرم پودر استاندارد آلپرازولام را به دقت وزن می کنیم آن را به بالن ژوژه 100 میلی لیتری منتقل می کنیم مقداری متانول به آن افزوده و پس از انحلال آن را به حجم 100 میلی لیتر می رسانیم 5 میلی لیتر از این محلول را با متانول به حجم 100 میرسانیم سپس 2 میلی لیتر از محلول فوق را با 5 میلی لیتر بافر ذخیره شده در بالن 100 میلی لیتری با آب به حجم می رسانیم.
محلول آزمایش
20 قرص را وزن می کنیم و قرصها را می کوبیم و به صورت پدر نرم در می آوریم. از قرص پودر شده مقداری معادل 1 میلی گرم آلپرازولام وزن کرده و آن را به بالن ژوژه 20 میلی لیتری انتقال می دهیم.
10 میلیلیتر از متانول به آن افزوده و آن را به مدت 10 دقیقه داخل اولتراسونیک قرار می دهیم سپس با آب به حجم می رسانیم و به مدت 20 دقیقه داخل اولترانیک قرار می دهیم. سپس نمونه ها را با صافی 45/0 میکرون صاف می کنیم. آن گاه 1 میلی لیتر از محلول صاف شده را به بالن 50 میلی لیتری انتقال می دهیم 5 میلی لیتر بافر ذخیره شده به آن افزوده سپس با آب صاف شده به حجم 50 میلی لیتر می رسانیم. مقدار آلپرازولام را در هر قرص با فرمول زیر محاسبه می کنیم.
Mg Table5/0 / mg Alprazolam = 5/0 * Areot / Area ST
= mg Alprazolom / 1 mg Tablet 1 * Areat / Area ST
Area ST: سطح زیر منحنی محلول استاندارد
Areat T: سطح زیر منحنی محلول آزمایش
شرایط کروماتوگرافی
کروماتوگرافی مایع را با آشکارساز 254 نانومتر و ستون L7، 25 سانتی متری و شدت جریان 2/1 میلی لیتر بر دقیقه برای فاز متحرک انجام میدهیم.
فاز متحرک: مخلوطی از 60 حجم بافر (1 به 10)، 35 حجم استونیتریل و 5 حجم تتراهیدروفوران تهیه می کنیم. صاف و عاری از گاز می نماییم.
روش کار
حجمهای مساوی از محلول نمونه و استاندارد (حدود 20 میکرولیتر) تزریق می کنیم و کروماتوگرامها را ثبت می کنیم.
مقدار آلپرازولام آزاد شده در قرص 1 با فرمول زیر ماحسبه می کنیم.
Area T / Area ST * 100 = %Aplrazolam is dissolved
Area T: سطح زیر منحنی محلول آزمایش
Area ST: سطح زیر منحنی محلول استاندارد
4-7: تعیین مقدار قرص کوتریکسول(r) اطفال و بزرگسال
تعیین مقدار سولفامتوکسازل و تری متوپریم
روش کار
20 عدد قرص را وزن می کنیم وزن متوسط قرصها را می گیریم و در یک هاون مناسب آنها را کاملاً پودر می کنیم. مقداری از پودر را کهم معادل 250 میل گرم سولفامتوکسازول است دقیقاً توزین میکنیم و در یک دکانتوز 250 میلی لیتری که حاوی 40 میلی لیتر سود 1/0 نرمال است با احتیاط می ریزیم و به مدت 5 دقیقه محتویات دکانتور با Shake می دهیم. عمل استخراج را 4 بار و هر بار با 50 میلی لیتر کلروفرم انجام می دهیم و حاصل هر استخراج را دوبار هر بار با 10 میلی لیتر سود 01/0 نرمال می شویم. محصول کلروفرمی را برای تعیین مقدار تری متوپریم کنار می گذاریم.
تعیین مقدار سولفامتوکسازول
محلول آزمایش
محلول مائی و حاصل شستشو را با احتیاط به بالن ژوژه 250 میلی لیتر منتقل می کنیم و دکانتورها را با کمی آب می شوییم و به بالن ژوژه فوق منتقل می کنیم. حجم کل را با آب به 250 میلی لیتر می رسانیم. سپس صاف میکنیم و 5 میلی لیتر از محلول صاف شده را با آب به حجم 200 میلی لیتر می رسانیم.
از این به بعد محلول را در مقابل نور محافظت می کنیم.
در یک بالن ژوژه 25 میلی متری، 2 میلی لیتر محلول فوق را می ریزیم و به آن 5/0 میلی لیتر اسید کلریدریک 4 نرمال و 1 میلی لیتر محلول 1/0% وزن به حجم سدیم نیتریت اضافه می کنیم و می گذاریم 2 دقیقه بماند. سپس 1 میلی لیتر محلول 5/0% وزن به حجم آمونیوم سولفامات به آن افزوده و می گذاریم 3 دقیقه بماند. آن گاه 1 میلی لیتر محلول 1/0% وزن به حجم ethylene diamine HCL (1-naphtyl) N- به آن افزوده و می گذاریم 10 دقیقه بماند. سپس با آب به حجم می رسانیم.
محلول استاندارد
در یک بالن ژوژه 50 میلی لیتری دقیقاً 50 میلی گرم سولفامتوکسازول استاندارد با احتیاط می ریزیم و به آن 10 میلی لیتر سود 1/0 نرمال اضافه کرده، کاملاً حل می نماییم. سپس با آب به حجم می رسانیم. 5 میلی لیتر از آن را در بالن 200 میلی لیتری می ریزیم و با آب به حجم می رسانیم. از این به بعد محلول را در مقابل نور محافظت می کنیم.
بقیه آزمایش را دقیقاً و همزمان با نمونه از "در یک بالن ژوژه 25 میلی لیتری…." دنبال می کنیم.
بلانک
بلانک این آزمایش آب مقطر می باشد.
ماکزیمم جذب محلولهای نمونه و استاندارد را در سل یک سانتیمتری و در طول موج 538 نانومتر اندازه می گیریم.

Av: میزان جذب حاصل از محلول نمونه
As: میزان جذب حاصل از محلول استاندارد
Cu: غلظت محلول آزمایش بر حسب mg/lit
Cs: غلظت محلول استاندارد ب رحسب mg/lit
تعیین مقدار تری متوپریم
محلول آزمایش
حاصل استخراج کلورفرمی را 4 بار با 50 میلی لیتر اسید استیک رقیق (8/5% یا 1 نرمال) استخراج می کنیم. حاصل استخراج اسید استیکی را به دکانتور مناسب منتقل می کنیم و مجموع استخراج اسید استیکی را به بالن ژوژه 250 میلی لیتری منتقل می کنیم و با اسید استیک رقیق (8/5% یا 1 نرمال) به حجم می رسانیم. 10 میلی لیتر از محلول فوق را به بالن ژوژه 100 میلی لیتری منتقل می کنیم و به آن 10 میلی لیتر اسید استیک رقیق (8/5% یا 1 نرمال) اضافه می کنیم و با آب به حجم می رسانیم.
محلول استاندارد
در یک بالن ژوژه 100 میلی لیتری دقیقاً 20 میلی گرم تری متوپریم استاندارد می ریزیم و با اسید استیک رقیق (8/5% یا 1 نرمال) کاملاً حل می نماییم و به حجم می رسانیم. 10 میلی لیتر از محلول فوق را به بالن ژوژه 100 میلی لیتری منتقل می کنیم و به آن 10 میلی لیتر اسید استیک رقیق (8/5% یا 1 نرمال) افزوده و با آب به حجم می رسانیم.
بلانک
بلانک محلول 20% اسید استیک رقیق (8/5% یا 1 نرمال) است. ماکزیمم جذب محلول نمونه و استاندارد بدست آمده رادر سل یک سانتیمتری و در طول موج 271 نانومتر اندازه می گیریم.

Av: میزان جذب حاصل از محلول نمونه
As: میزان جذب حاصل از محلول استاندارد
Cs: غلظت محلول استاندارد بر حسب mg/lit
Cu: غلظت محلول آزمایش بر حسب mg/lit
منابع فارسی
1ـ اطلاعات دارویی بالینی، داروهای ژنریک ایران
مولف: دکتر صادق جاویدان نژاد، دکتر ملوک حاجی بابایی
2ـ فارماکوپه ایران
مولف: دکتر مرتضی رفیعی تهرانی
3ـ کتاب شیمی دارویی
مولف: دکتر هوشنگ کوشک آبادی
4ـ استانداردهای کار در صنایع داروسازی (GPM)
مولف: دکتر مینا ملک الکتاب
منابع انگلیسی
1- MERCK INDEX
2- USP (UNITED STATES PHARMACOPOEIA) 2002
ISBN: 1-889788-10-4
3- Eu ROPEN PHARMACOPOEIA FOURTH EDITEION 2002
ISBN: 08536695504

54