دانشگاه جامع علمی کاربردی واحد ابهر
موضوع کارورزی:
آشنایی با صنعت رنگ
استاد :
جناب آقاى فتحی
تهیه کننده:
علی عسگری
سال تحصیلی 87-86
تقدیم به استاد ارجمند و بزرگوارم جناب آقای فتحی که در انجام این پژوهش یاری نمودند تا بتوانم با استفاده از تجربیات و راهنمایی های این بزرگوار قدم کوچکی را به سوی پیشرفت بردارم .
فهرست
عنوان صفحه
آشنایی با محل کارآموزی 1
شرکت صنایع پودر مهرباران 1
صنعت رنگ سازی 4
تاریخچه 5
اجزای تشکیل دهنده رنگها 5
انواع رنگدانه ها 6
سولفید روی و لیتوپن 7
رنگ دانه های فلزی 8
رنگ دانه های الوان 8
رنگ های روغنی 9
رنگ های پلاستیکی 10
نقش ساختمان شیمیایی الیاف در تعیین رنگ مورد نیاز 11
رنگهای مستقیم یا رنگهای جوهری 12
رنگ خمیری 13
رنگ پخش شونده 14
رنگهای شیمیایی 14
رنگهای شیمیایی پشم 16
اثرات رنگ چیست؟ 21
رنگهای مورد استفاده در رنگرزی 23
رنگهای شفاف 24
رنگهای غیر شفاف 27
بتونه و انواع آن 34
بتونه چوب 35
بتونه همرنگی 35
مستربچ و پودر رنگ 37
ماده پایه 38
پخش شوندگی 39
انواع مستربچ های موجود 41
شستشوی قطعات با امواج ماورای صوت 42
مزیتهای اجرای این سیستم شستشو 43
رنگرزی الیاف پشم با روناس 46
طریقه ساخت رنگ(هماتوکسیلین-ائوزین)-روش رنگ آمیزی اسلاید با رنگ E&H 49
آشنایی با محل کارآموزی
شرکت صنایع پودر مهرباران
شرکت صنایع پودر مهرباران چشمه فعالیت خود را از سال 1382 شروع نموده و در تاریخ 17/6/86 تحت شماره 304817 (سهامی خاص) در اداره ثبت شرکتها و موسسات تجاری استان تهران به ثبت رسیده است. این شرکت از بدو شروع فعالیت تمامی تلاش خود را در جهت ارتقاء کیفیت محصولات، در راستای جلب رضایت مشتری و بهبود سطح دانش فنی معطوف داشته است. تقاضای روزافزون خریدهای مجدد مشتریان بیانگر این واقعیت است که ترجیح رضایت مشتری بر منافع شرکت، عامل اصلی موفقیت می باشد.
با بهره گیری از دانش فنی روز، استفاده از پرسنل متخصص و با تجربه، بهره برداری از ماشین آلات پیشرفته در مرحله ساخت، بکار گیری مواد اولیه مرغوب توانسته است محصولات خود را با کیفیت برتر و قیمت رقابتی به بازار عرضه نماید.
همچنین شرکت صنایع پودر رنگ مهر باران چشمه همواره نسبت به بالا بردن سطح کیفی محصولات خود اهتمام ورزیده است.
این صنعت جزء مواردی است که علاوه بر دانش و تسلط کافی بر مبانی علمی به تجربه های آزموده و ذهنی خلاق استوار می گردد. ما به پشتوانه دانش در خور و کوله باری از تجربیات اجرایی و راهبری پروژه های کلان در این شاخه، شرکت صنایع پودر رنگ مهر باران چشمه را پایه گذاری نموده ایم.
شرکت صنایع پودر رنگ مهرباران چشمه دارای پروانه بهره برداری از وزارت صنایع جهت تولید، ساخت، نصب، نظارت فنی، مشاوره در خطوط کامل انواع:
– کوره پخت رنگ
– کوره خشک کن
– تونل شستشو و وان شستشو
– کابین پاشش رنگ
– سایکلون مکش رنگ
انواع پو در های معدنی در مش های مختلف ( کربنات کلسیم ،باریت سفید ، تا لک سفید ، آهک هیدراته ، بنتونیت حفاری ، بنتونیت ریخته گری ، اخرا هرمز ، گل ما شی ، کربنات سدیم ، بی کربنات سدیم ، کائولن " تیره و سفید " ، اکسید روی ، اکسید آهن)
قیر پودری و کلوخه ( GILSONITE ) و قیر 6070
انواع حلال های صنعتی ( تری کلرو اتیلن ، تولوئن ، زایلین ، بوتیل استات ، اتیل استات ، پرکلرو اتیلن ،
ایزو پروپیل الکل ، حلال نفتا " 410,405,402 "
MEK و ….)
انواع چسب های صنعتی ( کموزیل "222,211 "
پارلوک " PMO5,PC12,PC13 " وچسب SC2000
دزمادور و ….)
زرین های اپوکسی ، پلی اورتان ، وینیل استر و انواع رزین های آلکیدی " SHORT OIL
MEDIUM OIL , LONG OIL "
انواع کائوچو طبیعی و مصنوعی (EPDM , SBR NBR , RSS3,RSS1 ,بوتیل ، کلرو پرن)
شتاب دهنده های لاستیک ( MTBS , MTB
TMTD , TMQ , CZ و 4010 )
انواع خشک کن ها ( کبالت ، کلسیم ، سرب )
رنگ های ساختمانی ، کوره ای ، ترافیکی و ….
ضد کف ها ، الیاف ، استئارات کلسیم ،
پو در آلومینیم، پو در سرب ، پو در روی ، پو در مس
ماستیک دایترمن
وانواع محصولات شیمیایی
طراحی:
به عنوان پیش نیاز در پروسه تولید ارائه طرح بر اساس نیاز پروژه و با توجه به امکان اجرا و قابلیت تولید با روشهای مرسوم، انجام شده و بر اساس خواست مشتری واحد تولیدی صنایع پودر رنگ مهر باران چشمه امکانات طراحی و ارائه طرح را دارا می باشد.
صنعت رنگ سازی
رنگ در دنیای امروز نقش بسیار مهمی در پرورش ذوق و قرایح بشری و ارضای نیازهای زیبا شناختی وی ایفا می کند. بدین جهت است که احساس رنگ را به تعبیری حس هفتم می گویند.
انسان در پهنه تولید تزئین خانه ها ، پوشاک و حتی نوشابه ها در هنر ، نقاشی ، صنایع کشتیرانی و امور ارتباطات محصولات مصرفی در صنایع فضایی و خلاصه در همه شئونات با رنگ سر و کار دارد . بطور کلی از رنگ علاوه بر ایجاد زیبایی محیط جهت حفاظت اشیا در مقابل عوامل طبیعی و غیره استفاده می شود .
تاریخچه
سابقه استفاده از مواد رنگی توسط انسان به دوران غارنشینی می رسد. اولین کاربرد واقعی و عملی مواد رنگی را می توان در ساختن کشتی نوح مربوط دانست که برای جلوگیری از نفوذ آب و پوسیدگی آن از مواد رنگی استفاده شده بود. بعدها از مواد رنگی برای حفاظت چوب از پوسیدگی در بناهای چوبی و زمانی که استفاده از وسایل آهنی متداول شد. برای جلوگیری از زنگ زدن آنها استفاده می شد .
اجزای تشکیل دهنده رنگ ها
هر رنگ اصولا از دو قسمت اصلی تشکیل شده است که عبارتند از:
رنگ دانه :
که ماده رنگی نامحلول در آن است ( خاک رس ناخالص رنگی و پودر برف از سنگهای رنگی به عنوان اولین رنگ دانه ها مورد استفاده انسان قرار می گرفتند ).
محمل رنگها:
مایعی است که با رنگ دانه مخلوط شده کاربرد آنرا آسان می کند و در چسبیدن آن کمک می کند ( از سفیده تخم مرغ چسب عسل محلول قند به عنوان محمل های رنگ استفاده می شد. امروزه متداول ترین محمل های رنگ دانه ها را آب یا روغن تشکیل می دهد. از اینرو رنگ ها را به دو دسته رنگ های روغنی و رنگ های آلی تقسیم می کنند.
انواع رنگ دانه ها
اکسید ها :
لیمونیت ( Fe2O3.2H2O ) برای تهیه رنگ قرمز مصرف می شود و یکی از قدیمی ترین رنگ دانه هاست.
هماتیت ( Fe2O3 ) برای تهیه رنگ قرمز روشن بکار می رود.
دی اکسید تیتان ( TiO2 ) برای تهیه رنگ سفید روشن و بسیار مرغوب که در هوا تیره نمی شود به کار می رود. معمولا آن را با سولفات باریم مخلوط می کنند.
ZnO که از مهم ترین رنگ دانه های سفید است و از تجزیه کربنات روی و یا سوزاندن فلز روی در هوا حاصل می شود.
سرنج ( Pb2O3 ) که رنگ سرخ یا قرمز تیره دارد و بیشتر برای پوشانیدن سطح قطعات فو لادی به منظور حفاظت آن ها از زنگ زدن ، کاربرد دارد.
سولفید روی و لیتوپن :
سولفید روی برای تهیه رنگ سفید مات مصرف می شود و از مزایای آن این است که بر خلاف سفید اب سرب در هوا سیاه نمی شود. این رنگ دانه معمولا در تجارت بصورت مخلوطی از سولفید روی و سولفات باریم به نام لیتوپن مصرف دارد که رنگ سفید بسیار مرغوب است.
سفید اب سرب :
این رنگ دانه عمدتا شامل Pb(OH)2 , pbCO3 که از قرن ها پیش شناخته شده بود . قدرت پوشش آن ها زیاد است ولی در هوا به علت وجود H2O به مرور سیاه می شود . برای تبدیل مجدد آن به رنگ سفید می توان از تاثیر پر اکسید هیدروژن بر آن استفاده کرد.
دوده چراغ و زغال استخوان :
یکی از اجزایی رنگ سیاه و مرکب است و برای تغییر رنگ سفید به میزان دلخواه نیز مصرف می شود.
رنگ دانه های فلزی :
مانند پودر آلومینیم در روغن جلا که که از آن برای حفاظت وسایل آهنی و فولادی استفاده می شود.
برنز آلومینیم ( آلیاژ AL,CU) در روغن جلا که از آن برای ایجاد رنگ بسیار زیبای طلایی برای دور قاب ها و … استفاده می شود.
رنگ دانه های الوان :
رنگ دانه های آبی :
مهم ترین این این رنگ دانه ها آبی پروس و آبی نیلی یا لاجورد است. آبی پتروس که یکی از مهم ترین رنگ های آبی است . لاجورد نیز یکی از رنگ های آبی مرغوب است که از حرارت دادن مخلوط کائولین ، کربنات سدیم ، گوگرد و زغال سنگ در غیاب هوا حاصل می شود.
رنگ دانه های زرد :
مهم ترین این رنگ دانه ها کرومات روی و کرومات سرب است . از قطران زغال سنگ نیز رنگ دانه های الوانی بصورت نمک های نامحلول فلزات به دست می آید که در هیدروکسید آلومینین بصورت ژله می بندد. این ژله را پس از خشک کردن به صورت پودر با رنگ دانه های نظیر کربنات کلسیم و سیلسس مخلوط می کنند و در انواع رنگ های مورد نیاز به کار می برند.
رنگ های روغنی
در این نوع رنگ ها ، رنگ دانه را در یک روغن خشک شونده که استر گلیسیرین با اسیدهای چرب نظیر اسیدهای اولیک و یا لینولنیک می باشد حل می کنند. این روغن ها در هوا اکسیده شده و به ترکیبات سیر شده تبدیل می شوند و لایه ای سخت مقاوم و محافظ تشکیل می دهند که از نفوذ آب در رنگ دانه جلوگیری می کنند.
رقیق کننده :
برای رقیق کردن و سهولت کاربرد رنگ به کار می رود و معمولا یک حلال هیدرو کربنی نظیر ترپنتین است که به روغن تربانتین شهرت دارد.
خشک کننده :
یکی از اجزای رنگ های روغنی است که در حقیقت نقش کاتالیزور در تسریع اکسیداسیون و خشک شدن رنگ ها را دارد و معمولا مخلوطی از اکسید های سرب ، منگنز و کبالت در ( روغن بزرک )بصورت استر مصرف می شود.
رنگ های پلاستیکی
با اضافه کردن رزین های سنتزی نظیر رزین حاصل از فنل و فرمالدئید که خاصیت پلاستیکی دارد در روغن جلا رنگ های پلاستیکی حاصل می شود. این نوع رنگ ها به خاطر دوام و قابل شستشو بودن اهمیت و کاربردهای زیادی دارد.
رنگ های لعابی یا مات
با اضافه کردن رنگ هایی نظیر TiO2 به روغن جلا آن را به صورت مات درآورده و بعد برای مات کردن هر نوع رنگی به کار می رود .
رنگ اتومبیل
این نوع رنگ ها باید این ویژگی را داشته باشند که به سرعت در هوا خشک شوند. برای این منظور رنگ دانه را در حلال های آلی بسیار فرار نظیر استات آمیل ، استات اتیل یا استات بوتیل حل می کنند . برای رنگ های متالیک ( فلزی ) از رنگ دانه های فلزی استفاده می شود .
رنگ های محلول در آب
این نوع رنگ ها از معلق کردن رنگ دانه ها در آب مخلوط با یک چسب محلول در آب تهیه می شوند. از رنگ های روغنی ارزانترند و قابل شستشو نمی باشند .
رنگها را معمولا براساس خواص آنها و ساختمان ماده اصلی (ساختمان شیمیایی مواد) طبقه بندی می کنند. روش دیگر طبقه بندی رنگها براساس روش مصرف آنها در رنگرزی می باشد. روش و تکنیک رنگرزی به ساختمان ، طبیعت الیاف یا شئ مورد رنگرزی بستگی دارد. به عبارت دیگر رنگرزی پشم و ابریشم و دیگر الیاف به دست آمده از حیوانات با رنگرزی پنبه و الیاف به دست آمده از گیاهان تفاوت دارد.
نقش ساختمان شیمیایی الیاف در تعیین رنگ مورد نیاز
در رنگرزی همیشه ساختمان شیمیایی الیاف تعیین کننده نوع رنگ مورد نیاز و تکنیک رنگرزی می باشد. به عنوان مثال الیاف حیوان مانند پشم و ابریشم از پروتئین تشکیل شده اند و دارای گروههای اسیدی و بازی می باشند. این گروهها نقاطی هستند که در آنها مولکول رنگ خود را به الیاف متصل می کند. پس برای رنگرزی این گونه الیاف باید از رنگهایی که دارای بنیان اسیدی و بازی هستند استفاده کرد.
پنبه یک کربوهیدرات می باشد و تنها محتوی پیوندهای خنثای اتری و گروههای هیدروکسیل است. در این نقاط پیوندهای هیدروژنی بین الیاف و رنگ ایجاد می شود. پس باید از رنگهای متناسب با خصوصیات الیاف پنبه ای استفاده کرد. متصل کردن رنگ به الیاف مصنوعی و سنتزی مانند پلی اولفین ها و هیدروکربنها که کاملا عاری از گروههای قطبی هستند، تکنیک و روش دیگری را می طلبد. بر اساس روش رنگرزی به صورت زیر دسته بندی می شود.
رنگهای مستقیم یا رنگهای جوهری
این دسته از رنگها دارای گروهها و عوامل قطبی مانند عوامل اسیدی و بازی هستند و با استفاده از این گروهها ، رنگ با الیاف ترکیب می شود. برای رنگرزی پارچه با اینگونه رنگها فقط کافی است که پارچه را در محلول آبی و داغ رنگ فرو ببریم. اسید پیکریک و ماریتوس زرد از جمله این رنگها هستند. هر دو رنگ ، اسیدی بوده و با گروههای آمینه الیاف پروتئینی ترکیب می شوند. نایلون نیز که یک پلی آمید است، با این رنگها قابل رنگرزی است.
رنگ دانه ای
این دسته از رنگها شامل ترکیباتی هستند که می توانند با برخی از اکسیدهای فلزی ترکیب شده و نمکهای نامحلول و رنگی که لاک نامیده می شوند، تشکیل دهند. روش رنگرزی با این رنگها از کهن ترین روشهای تثبیت رنگ روی الیاف بوده است. این رنگها بیشتر برای رنگرزی ابریشم و پنبه بکار می رود. در رنگرزی با رنگهای دانه ای پارچه یا الیاف ، رنگی به نظر می رسند. چون الیاف توسط لایه ای از رسوب رنگین پوشانده می شود. برای ایجاد دندانه روی رنگها معمولا از اکسیدهای آلومینیوم ، کروم و آهن استفاده می شود. آلیزارین نمونه ای از این رنگها می باشد.
رنگ خمیری
رنگ خمیری ماده ای است که در شکل کاهش یافته ، محلول در آب بوده و ممکن است بی رنگ هم باشد. در این حالت الیاف به این رنگ آغشته شده و پس از جذب رنگ توسط الیاف ، آنها را از خمره خارج کرده و در معرض هوا با یک ماده شیمیایی اکسید کننده قرار می دهند. در این مرحله رنگ اکسید شده و به صورت رنگین و نامحلول در می آید. رنگهای باستانی ایندیگو و تیریان از این جمله اند.
رنگ واکنشی
این رنگها که تحت عنوان رنگهای ظاهر شونده هم شناخته می شوند، در درون خود پارچه ، تشکیل شده و ظاهر می گردند. مثال مهمی از این گروه رنگها ، رنگهای آزو می باشند. رنگرزی با این رنگها به این صورت است که پارچه را در محلول قلیایی ترکیبی که باید رنگ در آن مشتق شود (فنل یا نفتول) فرو می بریم. سپس پارچه را در محلول سرد آمین دی ازت دار شده در داخل خود الیاف انجام شده و رنگ تشکیل می گردد. به رنگی که به این صورت حاصل می شود رنگ یخی نیز می گویند، زیرا برای پایداری و جلوگیری از تجزیه نمک دی آزونیوم دمای پائین ضرورت دارد.
رنگ پخش شونده
این دسته از رنگها در خود الیاف محلول هستند، اما در آب نامحلول می باشند. رنگهای پخش شونده در رنگرزی بسیاری از الیاف سنتزی بکار می روند. به این الیاف گاهی اوقات الیاف آبگریز نیز گفته می شود. معمولا ساختمان شیمیایی آنها فاقد گروههای قطبی است. روش رنگرزی به اینگونه است که رنگ به صورت پودر نرم در بعضی از ترکیبات آلی مناسب (معمولا ترکیبات فنل) حل می شود و در دما و فشار بالا در حمام های ویژه به الیاف منتقل می شود.
رنگهای شیمیایی
نیاز به جانشین ساختن مواد رنگی طبیعی دانشمندان را بر آن داشت که تحقیقات و کشفیاتی را در این باره بوجود آورند و از زمان عصر کیمیا گری رنگ سازی نیز مورد توجه بوده است . به طوری که در قرن 17 میلادی صنعت رنگ سازی حالتی اسرار آمیز و کیمیا گری داشته است .
در قرن 18 میلادی در اروپا ، فن رنگسازی برای اولین بار به صورت صنعت در آمد و از موادی چون ماستیک Mastic و کپال Copal و روغن بزرک و یا کتان برای ساختن رنگ استفاده شد .
در سال 1834 رونگ در آزمایشهای خود به رنگهای متعددی دست یافت و در سال 1856 شیمی دان جوان انگلیسی به نام ویلام هنری پرکین از طریق سنتز ( تهیه مصنوعی و شیمیایی مواد ) اولین رنگ مصنوعی را بوجود آورد این ماده رنگی موسوم به آنلین زرد که با عمل اکسیداسیون آن با بی کرومات پتاسیم
K2 Cr2 O7 رنگ ارغوانی درخشانی حاصل میکرد .
با ایجاد کارخانه ای در گرین فورد ، نزدیک لندن ، این محصولات ساخته شد و وارد بازار مصرف گردید . از این تاریخ به بعد انواع ماده های رنگی مصنوعی تولید شد .
دو سال بعد ، در سال 1858 توسط ورگن رنگ فوکسین اولین دسته رنگهای تری فنیل متان ، کشف و به بازار عرضه شد .
در ادامه کشفیات قرن 19 :
در سال 1862 ، توسط گریس رنگهای آزو کشف شد .
در سال 1868 ، توسط لبرمان و گرابه شیوه های جدید تولید رنگ از طریق اشباع را گرد آوردند .
در سال 1876 ، توسط ویت تئوری ساختمان شیمیایی رنگ عرضه شد .
در سال 1880 ، توسط دانشمندان انگلیسی رنگهای آزو نامحلول بدست آمد .
در سال 1883 ، توسط والتر و عرضه آن توسط گایگی ، رنگ استیلنن انجام شد .
در قرن بیستم با افزایش روز افزون اکتشافات و اختراعات صنعت رنگسازی رو به تکامل خود نهاد و انواع رنگهای بی شماری عرضه و به بازار فرستاده شد که در زیر به برخی از نمونه های کاربردی و تجارتی آن با ذکر کشورهای سازنده اشاره میشود .
رنگهای شیمیایی پشم :
1 – رنگهای اسیدی : این دسته از رنگها شامل رنگهای اسیدی یکناخت شونده ، رنگهای اسیدی میلینگ و رنگهای سوپر میلینگ است .
2 _ رنگهای پره متالیزه یا رنگهای متالیک : این رنگها بواسطه وجود یک کمپلکس فلزی در داخل مولکول رنگ ثبات خوبی از خود در برابر شستشو و نور از خود نشان میدهند . این رنگها خود شامل سه گروهند :
الف : رنگهای پره متالیزه نوع 1
ب : رنگهای پره متالیزه نوع 2
پ : رنگهای راکتیو پره متالیزه
3 _ رنگهای دندانه ای : رنگهایی هستند که کاربردشان مانند رنگهای طبیعی است .
چون این رنگها با دندانه کرم به ثبات ممکن دست میابند و به همین علت به انها رنگهای کرومی نیز میگویند .
4 _ رنگهای خمی : بجز نیل شیمیایی عده محدودی از این رنگها در رنگ امیزی پشم پیشنهاد شده است . ثبات خوبی دارند ولی طرز کاربرد انها نسبتا مشکل است و عدم توجه به نکات عمده کاربرد آن باعث پوسیدگی پشم خواهد شد .
5 _ رنگهای راکتیو : این دسته از رنگها جدید ترین نوع رنگ است که به بازار عرضه شده اند . مصرف عمده این رنگها بیشتر در الیاف سلولزی است و مصرف آن برای رنگرزی پشم بسیار محدود است .
6 _ رنگهای مستقیم : این دسته از رنگها در پشم دارای ثباتی ضعیف تا متوسط هستند و معمولا پشم را در حمام خنثی و یا اسیدی ضعیف رنگ میکنند .
7 _ رنگهای گوگردی : رنگهایی که از ذوب ترکیبات آلی با سولفیت سدیم Na2 S حاصل میشود ، جزو رنگهای گوگردی به حساب می اید . باید به خاطر داشت که هر رنگی را که دارای گوگرد است نمیتوان از این دسته دانست .
این رنگها غیر محلولند و در احیا کننده هایی مانند هیدرو سولفیت سدیم Na S2 O4 و سولفیت سدیم Na2S و همچنین ماده ای به نام رنگالیت حل و قابل جذب میگردد . این گروه رنگها بیشتر در رنگرزی کاغذ ، چوب ، چرم و همچنین در چیت سازی مصرف میشود .
رنگهای مصنوعی (رنگهای جوهری _ رنگهای شیمیائی )
1ـ رنگهای آنیلینی
بعضی از این رنگها در مقابل شستشو مواد قلیائی و نور آفتاب ثبات خود را از دست می دهند ، بنابراین مصرف این رنگها برای فرش مناسب نیست .
2ـ رنگهای کرمی (دندانه ای )
چون در رنگرزی این رنگها از مواد دندانه دار استفاده می شود ، از نظر ثابت بودن رنگ ، برای فرش مناسبند.
سایر رنگهای مصرفی در فرش عبارتند از رنگهای اسیدی رومتالیز ، رآکتیو و اندیگو .
3ـ رنگهای آنیلی
رنگهای شیمیایی آنیلی ، به واسطه شفافیت و خوشرنگی فوق العاده و طریقه سهل تهیه آنها ، و بهای نازلشان و مدت زمان کمی که برای تهیه آنها صرف می شد ، در اندک مدتی به عنوان مایه اصلی انواع رنگهای سرخ مورد توجه رنگرزان قرار گرفت ؛ زیرا ماده رنگی قدیمی یعنی روناس که ایرانیان برای به دست آوردن مایه قرمز از آن استفاده می کردند ، نه تنها ماده ای گران قیمت بود ، بلکه آسان نیز به دست نمی آمد و برای تهیـه آن بایسـتی به رنگرزانی مراجعـه می شـد که به اینکار وارد بودند ، در حالی که با اسـتفاده از رنگهای آنیـلی ، هر فرد روسـتایی می توانست هر مقدار نخ را با مقدار کمی آنیلین ، بر روی اجاق خانه اش رنگ کند ، و برای تهیه انواع رنگهای قهوه ای و زرد همچنان از پوست و برگ گیاهان مخصوصی که فراوان و سهل الوصول بودند استفاده نماید . و انواع آبی را با استفاده از نیل پر طاووسی به دست آورد . اما این روش نیز دیری نپایید ، زیرا عدم ثبات کافی در مقابل نور و شستشو با آب و مواد قلیایی که گاه ماهها حاصل تلاش بافنده را به هدر می داد ، تاثیر بدی در اذهان باقی گذاشت .
گرچه عدم ثبات کافی رنگها با ورود رنگهای ترکیبی جوهری برطرف شد ، اما کاربرد رنگهای جوهری نشان داد که استفاده از این مواد در رنگرزی قالی ، نه تنها پشم را خشن و خشک می سازد ، بلکه ثبات بیش از اندازه این مواد در مقابل شستشو با مواد قلیایی – فرسایش و نور خورشید – به ندرت موجب رنگ باختگی شده و گذشت زمان هیچ گونه تاثیری در بهتر شدن رنگها ندارد و برخلاف رنگهای گیاهی که به هنگام شستشو به اصطلاح جا افتاده و هماهنگ و دلنشین می شوند ، آنها از ثبات بیش از اندازه ای برخوردارند که مطلوب فرش نیست ، و رنگها همچنان تند و خام باقی می مانند .
رنگهای جوهری همچنین نشان داده اند که استفاده از آنها یکنوع سختی فلز گونه به فرش می دهد ، بطوری که وقتی فرش کهنه می شود ، با توجه به قدمت آن ، فاقد درخشندگی و نرمی لازمه ای است که می بایست در فرش باشد .
با توجه به مطالب فوق ، گرچه در این بخش ، نفی رنگهای شیمیایی ، منظور نظر ما نیست ، ولی با توجه به اینکه رنگها نشان دهنده خصوصیات قالی ایرانی و منطقه بافته شده هستند ، با از بین رفتن رنگهای طبیعی و جایگزین شدن رنگهای شیمیایی ، خصوصیات محلی قالیها نیز از بین خواهد رفت .
تعداد رنگهایی که در بافت یک فرش مورد استفاده قرار گرفته از نظر مرغوبیت فرش دارای اهمیت است ؛ و البته هر چه تعداد رنگها بیشتر و متنوعتر باشد به همان نسبت دستباف ارزش بیشتری خواهد داشت . عامل اصلی در تعیین تعداد رنگها ، تشخیص دفعاتی است که برای تهیه یک رنگ مشخص ، عمل رنگرزی جداگانه انجام گرفته است . بنابراین ، تنها رنگهایی بحساب می آید که حاصل یک مرحله رنگرزی باشد و رنگهایی که رگه دار و به اصطلاح ابرش است و یا اینکه به علل مختلف یک رنگ معین که نتیجه یک بار رنگرزی است یک جا تیره جای دیگری روشن درآمده باشد ، ملاک شمارش قرار نمی گیرد.
اثرات رنگ چیست؟
مواد رنگی از نظر فیزیکی و شیمیایی قابل تشریح و رنگ دانههایی قابل تجزیه می باشند.
این مواد به وسیله حس بینایی و درک مغزی،معنی و مفهوم انسانی و بشری می گیرند.
چشم و مغز از طریق مقایسه و سنجش موفق به تشخیص می شوند.
خاصیت فیزیکی – شیمیایی رنگ همان چیزی است که ما به آن (( اثر رنگ )) می نامیم.
موارد رنگ و اثرات آن فقط در زمینه (( چند سایگی های منظم )) قابل تطبیق می باشد. در کلیه موارد دیگر عامل رنگ به اثری جدید تبدیل می شود.
باید گفت که رنگ به طور مجرد صرفا یک پدیده فیزیکی – شیمیایی است. حال آنکه درک آن توسط ذهن آدمی به جنبه های روانشناختی قضیه مربوط می شود. و منظور از جنبه روان شناختی >> همان اثری است که رنگها بر ذهن و روان آدمی باقی می گذارند .احتمال آنکه ذهن انسان در رویارویی با رنگها خصوصیات فیزیکی -شیمیایی و همچنین تاثیر کلی آنها را توام با یکدیگر و در یکزمان ثبت کند. بسیار ناچیز است . مگر آنکه ما به تصویری بر خوریم که در آن رنگمایهای متعددی در هارمونی با یکدیگر قرار داشته باشند. ولی در سایر موارد چنانکه گفته شد پیش از آنکه خصوصیات فیزیکی – شیمیایی رنگ مستقلا فرصت خود نمایی داشته باشند، در جریان یک فرآیند روانشناختی اثر ویژه و ناب خود را بر ذهن و روان آدمی باقی می گذارند.
رنگهای مورد استفاده در رنگرزی
رنگها را معمولا براساس خواص آنها و ساختمان ماده اصلی (ساختمان شیمیایی مواد) طبقه بندی می کنند. روش دیگر طبقه بندی رنگها براساس روش مصرف آنها در رنگرزی می باشد. روش و تکنیک رنگرزی به ساختمان ، طبیعت الیاف یا شئ مورد رنگرزی بستگی دارد. به عبارت دیگر رنگرزی پشم و ابریشم و دیگر الیاف به دست آمده از حیوانات با رنگرزی پنبه و الیاف به دست آمده از گیاهان تفاوت دارد.
رنگهای شفاف
این نوع از رنگها علاوه بر پوشاندن سطح و حفاظت آن لایه شفافی را بر روی چوب به وجود می آورد بدون آن که در نقش و موج چوب تغییری ایجاد کند و به دسته های زیر تقسیم می شود.
رنگ لاک و الکل: لاک ازحشره ای به نام کوکوس لاکا به دست می آید این حشره بعد از مکیدن شیره درختان محلی(انجیر) مایع قهوه ای رنگی از خود ترشح می کند این مایع پس از تصویه شدن در بازار به عنوان لاک به فروش می رسد. بهترین نوع لاک به رنگ زرد روشن تا زرد مایل به نارنجی است که در این صورت آن را شلاک می نامند. در عمل لاک و الکل کاری لاک را در الکل حل می کنندو هر چه درجه خلوص آن بالاتر باشد لاک بهتر در الکل حل خواهد شد.رنگ لاک و الکل را در سه مرحله به کار می زنند :
1_ رنگ دسته اول (بوم کردن)برای پر کردن خلل و فرج چوب
2_ رنگ دسته دوم (پوشش) برای ایجاد کردن قشر رنگ روی سطح کار
3_ رنگ دسته سوم(پرداخت) برای صاف کردن روی رنگ ایجاد شده برای زدن لاک و الکل بر روی چوب معمولاً از کهنه رنگ کاری استفاده می شود.کهنه رنگ کاری عبارت است از تکه پارچه ای لای آن پنه و یا پشم گذاشته باشند. لاک و الکل در مقابل اسید، رطوبت، و حرارت مقاوم نیست چنانچه آب بر روی آن ریخته شود لکه سفیدی بر روی آن باقی می ماند
برای زدن لاک و الکل بر روی چوب معمولاً از کهنه رنگ کاری استفاده می شود.کهنه رنگ کاری عبارت است از تکه پارچه ای لای آن پنه و یا پشم گذاشته باشند. لاک و الکل در مقابل اسید، رطوبت، و حرارت مقاوم نیست چنانچه آب بر روی آن ریخته شود لکه سفیدی بر روی آن باقی می ماند.
1_ سیلر
مایعی است کرم رنگ و شفاف و برای غیر قابل نفوذ کردن خلل و فرج چوب قبل از رنگ نهایی (کیلر) به کار می رود پس از استعمال سیلر و خشک شدن آن قابلیت جذب رنگ کم می شود و باعث سختی رنگ نهایی می شود. سیلر را به وسیله تینر فوری رقیق نموده و به وسیله پستوله و قلمو بر روی چوب پاچیده می شود.
2_ کیلر
رنگی است شفاف که به عنوان رنگ نهایی، و همراه سیلر مورد مصرف قرار می گیرد حلال این رنگ تینر فوری است. کیلر با استفاده از پیستوله و قلمو بر روی سطح چوب پاچیده می شود. کیلر به دو صورت کیلر مات وکیلر براق وجود دارد .
3_ رنگهای پلی استر
پلی استر رنگی است شفاف و بی رنگ.این رنگ در تینرهای فوری بسیار قوی حل می شود. رنگ های پلی استر در مقابل رطوبت، حرارت، الکلها، اسیدها، روغن و چربی، مرکب و جوهر تا حدودی مقاوم هستند.
پلی استر خود به دو دسته نیم پلی استر و پلی استر تقسیم می شود:
نیم پلی استر: جزو رنگهای نیمه هوا خشک هستند و از سه جزء ماده اصلی رنگ (رزین، روغنهای کوتاه، اوره فرمالدئید ) حلال(اتیلن) و سخت کننده(پاراتولوئن) تشکیل یافته است. این رنگها پس از مصرف احتیاج به پولیش ندارند و به دو صورت مات و براق در بازار عرضه می شوند .
پلی استر: این رنگها از یک جزء ماده اصلی رنگ و یک جزء هاردنر (سخت کننده) تشکیل شده اند و ماده رقیق کننده ای ندارد و به علت اینکه در اثر رقیق نشدن تبخیر نمی شود لذا ضخامت لاک به همان ضخامت اصلی روی کار باقی می ماند این دسته از لاکها فوق العاده شفاف هستند.در مورد چوبهایی که شیرابه دارند نمی توان پلی استر را به خوبی به کار برد زیرا این چوبها به سادگی خشک نمی شوند و به خوبی لاک را نمی پذیرند.
4_ روغن جلا
رنگی است قهوه ای روشن تا متمایل به قرمز که به عنوان رنگ نهایی مورد مصرف قرار می گیرد. این رنگ به تنهایی یا همراه با سیلر و کیلر یا لاک و الکل به عنوان براق کننده مورد استفاده قرار می گیرد. روغن جلا در مقابل آب و حرارت زیاد و رطوبت مقاوم نیست.
رنگهای غیر شفاف
عبارت است از مایع رنگینی که روی سطح چوب را می پوشاندکه این مایع رنگین پس از خشک شدن به شکل یک قشر سخت و غیر شفاف روی چوب باقی می ماند و به کلی نقش چوب را می پوشاند و تشخیص چوب را غیر ممکن می کند .رنگهای غیر شفاف خود به دسته های زیر تقسیم می شوند :
رنگ روغنی: رنگ روغنی ترکیبی است از پودر رنگ، حلال، روغن جلا، اسکاتیف، مواد انعطاف دهنده و غیره است که به نوع پودر رنگ دارای رنگهای متفاوتی است.رنگ روغنی به دو دسته مات و براق تقسیم میشود.برای زدن رنگ روغنی لازم است سطح چوب را به روغن الیف آغشته و سپس با بتونه روغنی پر نموده و آن را رنگ نمود.حلال این نوع از رنگها تینر روغنی می باشد.از این رنگ برای مصارفی که در معرض رطوبت قرار می گیرند مانند: در و پنجره های ساختمان ، کابینت آشپز خانه و کلاً اشیای قابل شستشو استفاده می شود .
1_انامل
نوعی جلای غیر شفاف است که بافت چوبی را مخفی می کند و در عوض رنگ مطلوبی به آن می دهد. انامل خیلی سخت و دارای قابلیت ارتجاعی خوبی می باشد. این جلا در مقابل تغییرات آب و هوایی مقاوم است.انامل را می توان به وسیله تینر رقیق کرد.
2_ رنگ پلاستیک
ماده اصلی این رنگها مواد شیمیایی پلاستیکی است که در آب قابل حل است. این رنگها در مقابل رطوبت و حرارت دواوم ندارند. از این رنگها روی سطوح گچی و سیمانی و…. استفاده میشود.
تاثیرات روانی رنگها
الف_ مربوط است به دریافت احساس رنگ(فامداری) که از طیف مرئی ناشی نشده باشد این را احساس ذهنی مینامند. هرکاه فشار ملایم بر روی پلکهای بسته وارد آید، و یا انسان در یک اتاق تاریک از طریق پیشانی تحت تاثیر شوک الکتریکی قرار گیرد_ در هر دو مورد _ احساس رنگ، فامدار به وجود میاید احساس مزبور ناشی از اثر مریی خارج از چشم نیست، بلکه احساس ذهنی است. علت این پدیده، تحریک اعصاب شبکیه به وسیله فشار یا الکتریسیته است. اصولاً دیدن رنگ ذهنی مبتنی است بر دو پدیده که با هم قرابت دارند: یکی پس تصویر(after_ tmage) بنا بر این دیگری تباین((contrast بنا بر این تصویر عبارت است از احساس رنگ پس از رفع تاثیر یک محرک، به عبارت دیگر، احساس بصری است که بلافاصله پس از قطع تحریک عامل خارجی حاصل میشود. پس تصویر دو گونه است: مثبت و منفی.
نوع مثبت پس تصویر آن است که رنگ احساس شده، همان رنگ محرک است. یعنی پس تصویر قرمز همان فام قرمزی است که چشم را تحریک کرده است. این پس تصویر پس از مدتی خیره شدن به یک محرک شدید(مثلاً نور یک پروژکتور) و پس از بستن چشمها اتفاق می افتد. پس تصویر منفی آن است که احساس شده، مکمل رنگ محرک است؛مثلاً پس تصویرقرمز؛سبز است.پس تصویر منفی هنگامی رخ میدهد که بعد از خیره شدن به یک محرک شدید، چشمها به یک سطح سفید خالی و یا خاکستری معطوف شودند، علت پس تصویر مثبت را تداوم روند شیمیایی در شبکه پس از رفع اثر محرک، ذکر میکنند، در باره علت پس تصویر منفی، غالباً روند خستگی شبکیه را مطرح، می سازد
ب_ اثرات ذهنی رنگهای عینی. زمینه دیگر ملاحظه روانشناختی، به احساسهای معینی وربوط میشود که رنگهای عینی در بیننده ایجاد میکنند؛ به عبارت دیگر در اینجا رابطه رنگهای عینی با اثرات ذهنی شان مورد بحث است. مثلاً آشکاراست که برخی فامها، پیش آینده هستند و موجب میشوند که اشیا نزدیکتر به نظر آیند ؛ بر عکس، برخی فامها پس رونده هستند و موجب میشوند تا اشیا دورتر به نظر آیند. همچنین فامهای دارای طول موج بلندتر( مثل قرمز و نارنجی) گرمتر از فامهای طول موج کوتاهتر(مثل آبی و سبز) احساس میشوند. احساس گرمی و سردی، پیش آیندگی وپس روندگی در واقع اثرات ذهنی رنگهای عینی هستند که از جنبه روانشناسی رنگ_ نه از جنبه فیزیولوژیک رنگ_ مورد بحث قرار میگیرد.
1_ رنگ زرد
زرد رنگی است به توان پرتو افکنی زیاد،که بیشتر پرتوهای در یافتی را باز تاب میکند. زرد رنگی است که ژرفا و عمق ندارد. برد آن نسبت به دیگر زیاد تر است. رنگ ترش است. رنگ زرد وقتی یکدست باشد، شادی آفرین و هنگامی که با تغییرات زمینه های رنگی همراه میشود ایجاد هیجان و ناراحتی و تا حدی اصظراب میکند.زرد رنگی بی خوابی، بیداری، هیجان، اظطراب و تلاطم فکری است . رنگ زرد رنگ جوانی، نشان روشنی و نور و نشان دانش و معرفت است.
2_رنگ آبی
رنگی است آرام و درونگرا. بیننده را به سوی خود میکشد و درون آرامش خود، نرم می سازد و به خواب میبرد .آبی تیره گون، سکون مطلق و استراحت شبانه است.آبی رنگی است الاهی و آسمانی. رنگی است مطیع، سر به راه و سازشکار، آبی رنگ زمستان و سرمای آن است. طعم آبی، بی طعمی و کمی متمایل به شیرینی است.آبی با روان آدمی پیوند میخورد و تا اعماق و انتهای روح نفوذ میکند.آبی معنی ایمان است. سمبل جاوید است.
3_ رنگ قرمز
رنگی گرم و دارای نیروهای برون گرا است. رنگ توان و فعالیت بسیار زیاد و رنگ مقوی قلب است.طعم آن شیرین است. قرمز رنگ حق و حقیقت، پیکار و بالاخره شهادت است. رنگ جوانی به ثمر رسیده 30_25 سالگی است. رنگی است که فرو رفتن و ماندن در آن میسوزاند و کناره گیری از آن گرما میدهد. رنگ عشق و تشکیل خانواده است. قرمز، سمبل حیات و زندگی ، عامل موثری در سازندگی و تشدید رویش گیاهان و بیان کننده هیجان و شورش است، نشانی تثبیت شده از مبارزه، انقلاب و شورش و …
4_ رنگ سبز
سبز معتدل و اعتدالش سرد است. در سبز توان آرامش وجود دارد و با ویژگیهای تاریک_روشن. تعغل، تفکر و آرامش خردمندانه است. رنگ صلح و صفا است. طعم رنگ سبز، نه شیرین است نه شور، نه ترش است نه بی مزه، نه تند است نه تلخ، طعم رنگ گوارا است و کمی مزه گس دارد و بالاخره رنگ سبز دنیای سبزیجات است که معمول عمل فتوسنتز گیاهان است.
5_ رنگ نارنجی
نارنجی رنگ جوانی است. رنگ شادابی است. رنگ جشن و سرور است . آمیخته با کمی سفید رنگ بلوغ زنانه و آمیخته با اندکی سیاه، بلوغ مردانه است .
6_ رنگ بنفش
رنگ بنفش نمایشگر بی خبری، بی اخیاری، ظلم و دشواری است و رنگی مرموز و برانگیزاننده احساسات. اگر در سطح وسیع به کار بریم حالت ترس را نشان میدهد به خصئص اگر بنفش متمایل به ارغوانی باشد. طعم بنفش گس است.بنفش سمبل هرج و مرج، مرگ، ستایش و عظمت است. بنفش آبی رنگ، القا کننده تنهایی است. بنفش قرمز، نشان عشقی یزذانی و سلطه روحانی است.
بتونه و انواع آن
بتونه به موادی گفته میشود که برای پر کردن خلل و فرجها، ترک خوردگیها، زدگیها، پوشاندن سر پیچها و میخها و به دست آوردن سطحی صاف و یکنواخت به کار میرود.
به طور کلی در انتخاب بتونه یاید موارد زیر رعایت شود:
1_ محلی که قرار است با بتونه پر شود
2_ نوع چوبی که با بتونه پر شود
3_ نوع رنگی قرار است با بتونه پر شود
4_ نوع آستر همرنگی که قرار است تغییر رنگ در زمینه چوب به وجود آورد
بتونه های مورد مصرف در صنایع چوب :
1_ بتونه چوب
2_ بتونه همرنگی
بتونه چوب
این بتونه ماده ای است ژله مانند و شفاف که از ترکیب سلولز و مواد رقیق کننده به دست میاید . از این بتونه برای پر کردن زدگیهای کوچک و خلل و فرج چوبهایی درشت بافت استفاده میشود. حلال آن تینر فوری و رقیق شده آن میتواند کار سیلر را انجام دهد. شفافیت این بتونه باعث میشود که در زیر رنگهای شفاف تا عمق روزنه ها آشکار شود و زیبایی چوب را افزایش دهد. سطح مورد نظر را با تینر یا محلول رقیق شده نیترو سلولز میپوشانند. بعد از خشک شدن آن سطح بتونه شده باید سنباده شود تا فقط بتونه داخل روزنهای چوب باقی بماند. بعد از پرداخت کار میتوان سطح کار را آستری زد و یا رنگ کرد.
بتونه همرنگی
این بتونه از مخلوط گلهای معدنی( رنکهای معدنی) آرد سریش یا سریشم و آب به دست میاید . از این بتونه برای پر کردن حفره ها و کنده کاریها ی چوبهایی که بر روی آنها رنگهای شفاف و یا آستری هم رنگی میخورد و به منظور همرنگ کردن آنها با قسمتهای دیگر چوب استفاده میشود
رنگینه هاو پودر نرگهای معدنی که در تهیه این بتونه به کار میرود :
_ گل مل : که به رنگ سفید متمایل به زرد است و بیشترین سهم در تهییه بتونه را دارد .
_ گل اخرا : یا اکسید آهن که به رنگ مایل به قهوه ای است .
_ گل امرا : که به رنگ قهوه ای تیره است .
_ گل ماشی : به رنگ متمایل به نارنجی است .
_ لاجورد : که به رنگ آبی تیره ( لاجوردی ) است .
_ گل زرد کرم: به رنگ زرد سیر است .
_ گل سینکا : که پودر خیلی نرم و به رنگ سفید است .
در تهیه بتونه های همرنگی ازدوده نیز استفاده میشود . از دوده به عنوان رنگ سیاه استفاده میشود .بهترین نوع دوده یدون چربی است ( دوده سوئدی) . باید توجه داشت که در ساخت بتونه غلظت آن بسیار مهم است . هر چه رقت بتونه زیاد باشد چسبندگی آن نیز بیشتر خواهد شد ولی در عوض نشست آن بیشتر خواهد شد . و بعد از پرداخت در محل بتونه شده گودی به وجود میاید برای اینکه بتونه نشست بشتری داشته باشد میتوان بتونه را در دو مرحله بر روی کار زد .ابتدا بتونه را رقیق کرده بر روی کار میزنیم و پس از خشک شدن و در مرحله بعد میتوان از بتونه غلیظ استفاده کرد .
بتونه روغنی : این بتونه را میتوان به دو صورت رنگی و سفید تهیه کرد که نوع سفید آن همان بتونه شیشه است که برای محکم کردن شیشه از آن استفاده میشود .بتونه های ذکر شده کلیه بتونه های مورد مصرف در چوب نمی باشد بلکه بتونه هایی میباشد که بسشترین کاربرد را دارند
مستربچ و پودر رنگ
مستربچ محصولی است که در آن پودر رنگ (پیگمنت) ویا افزودنی های دیگر بصورت بهینه با یکدیکر در یک رزین پایه ادقام شده اند که این رزین مطابق است با پلاستیک اصلی تزریقی، چه به صورت دانه (گرانول) چه به صورت کپسول (پریل).
ماده پایه:
ماده پایه مصرفی غالبا به صورت یکی از موارد ذیل است: پلی اتیلن سبک، پلی پروپیلن، پلی استایرن،EVA ، واکس های با وزن ملوکولی پایین، رزین آلکیدی، یا پلیمر های مخصوص دیگر
میزان تغذیه:
این میزان می تواند با توجه به نوع و قدرت مواد بکار رفته لازم برای محصول نهایی متفاوت باشد، و می تواند از زیر 1%برای برخی انواع ماورا بنفش و رنگ ها تا بالای 50% برای انواعی از کند کننده های حریق متغیر باشد.برای رنگ کردن محصولات میزان 3-1% مناسب است. تولیدکنندگان همیشه به شما توصیه می کنند که برای بدست آوردن رنگ دلخواه یا خاصیت افزودنی چه مقدار مستربچ مصرف کنید.یک سوال بجا که معمولا به نظر می رسد این است که از آنجا که پودر رنگ/افزودنی در مقایسه با ترکیبات آنها ارزان تر است، آیا استفاده از این ترکیبات اقتصادی است؟؟ هرچند که با استفاده از مستربچ هزینه های تولید بالاتر می رود اما شما می توانید در وقت، انرژی و هزینه لازم برای مخلوط کردن این پودرها و نیروی کار صرفه جویی کنید.
به علاوه در فرآیند تولید پلاستیک شما از نتیجه کار خود اطمینان بیشتری دارید در بسیاری موارد هزینه ها در پی افزایش قدرت رنگ دهی نیز کاهش می یابد.
پخش شوندگی:
موثرترین روش پخش کردن رنگ/افزودنی شامل ترکیب آنها با یک رزین مذاب مطابق با ماده نهایی مصرف است.گستره وسیعی از تجهیزات می تواند مورد استفاده قرار گیرد، اما عموما باید شامل دستگاه برش مناسب به همراه مخلوط کن و کنترلر دما باشد. در مکانیزم مخلوط کردن، قابل قبول ترین نظریه تاکید بر شارش به عنوان بحرانی ترین مرحله دارد. بهترین مخلوط در بالاترین حالت چسبندگی پلیمر مصرفی بدست می آید.. این زمان بهترین موقع جهت شروع افزودن است. مخلوط کردن مواد بعد از این نقطه تحت تاثیر افزایش دما و کاهش چسبندگی قرار می گیرد.
برای بدست اوردن پخش پذیری مناسب رنگ/افزودنی باید به صورت مذاب با هم ترکیب شوند. در جایی که میزان زیادی از این ترکیب ها نیاز است بهترین انتخاب می تواند مخلوط کن های داخلی همانند بنبوری باشد.
مخلوط کن های داخلی مداوم و اکسترودر با مارپیچ دوقلو نیز می تواند مورد استفاده قرار گیرد، در برخی موارد نیز می توان از ماشین های تک مارپیچ مانندBuss Ko-Kneader نیز می توان استفاده کرد.. روش های دیگر شامل استفاده از مخلوط کن های سرعت بالابه همراه اکسترودر تک مارپیچ است.
فرآیند:
مراحل متفاوت کاملا مشخصی در تولید مستربچ وجود دارند که اکثرابه صورت زیر است:
1-اولین ومهمترین مرحله فرمول بندی رنگ یا میزان افزودنی است که بدون یکی از اینها نمی توان ادامه داد. امروزه اکثر تولیدکنندگان با کفایت از کامپیوتر برای دادن تمامی اطلاعات لازمه استفاده می کنند.
2-تمام اجزا لازم به دقت وزن شده در صورت لزوم مخلوط شده در ظروف تغذیه جدا گانه ریخته شوند.در بعضی موارد لازم است که این ترکیبات با سرعت بالا ترکیب شوند تا نتیجه بهتری ارائه دهند.
برای تنظیم میزان تغذیه اجزا وجود یک پیچ تنظیم متناسب با خروجی دستگاه ضروری است. از آنجاییکه ماشین آلات از منابع تغذیه مواد مایحتاج را تامین می کنند، تغذیه کننده جز مهمی است که باید قابل تنظیم باشد.
مرحله مخلوط کردن مذاب نیاز است تا دقیقا در دمای از پیش تعیین شده زمانیکه مخزن تنظیم شده تا مخلوط را مذاب کند انجام شود.دمای بالا یا بالعکس پایین به صورت برش هایی ناپسند با پخش نامناسب پودرها نتیجه می دهد.
مستربچ نهایی باید به اندازه ای مستحکم باشد که بتوان در آخرین مرحله برروی آن اندازه گیری ولومتری انجام داد. بنابراین لازم است تا از صافی هایی برای مطمئن شدن از اندازه مناسب مستربچ دانه ای (گرانول)، نبودن مستربچ های خارج از اندازه یا بسیار ریز، استفاده شود.
انواع مستربچ های موجود:
امروزه گستره وسیعی از انواع مستربچ از منابع مختلف موجود است. موارد ذکر شده در ذیل از جمله انواع مستربچ های موجود هستند:
آنتی اکسیدان-کمک کننده های فرآیند- رنگ دهنده-عامل باد کننده-
ثابت کننده نور-تعدیل کننده فشار-کندکننده های شعله- عامل پیوند دهنده متقاطع
روان کننده-پرکننده و تقویت کننده ها-عوامل ضد الکتریسیته ساکن-عوامل لیزکننده،ضدلیزی،ضدبلوک
Antioxidants
Light stabilisers
Lubricants
Processing aids
Impact modifiers
Fillers and reinforcements
Colourants
Flame retardants
Antistatic agents
Blowing agents
Cross linking agents
Slip, antislip, antiblock agents
شستشوی قطعات با امواج ماورای صوت
اصولاً مهندسی آلتراسونیک عبارت است از کاربرد امواج مکانیکی-صوتی با فرکانس بالاتر از حد شنوایی انسان.
یکی از کاربردهای مهم امواج آلتراسونیک ، استفاده از ضربه ناشی از کاویتاسیون ایجاد شده با آن در فرایند شستشوی آلتراسونیک است. اصول کلی این روش مبتنی بر غوطه وری قطعات مورد نظر در یک مایع واسطه است که این مایع ، به وسیله یک مولد امواج آلتراسونیک با فرکانس و شدت بسیار مرتعش می شود و کاویتاسیون به وجود آمده ، عمل شستشو و پاک کردن قطعه را انجام می دهد.
کاویتاسیون عبارت است از شکل گیری و انهدام مرتب حباب های بخار درون مایع به علت خلاء ناشی از برگشت سطح، . در این پدیده به دلیل خلاء نسبی ، جوشش حجمی ولی بدون افزایش دمای مایع صورت می پذیرد.
هرچند هنگام برگشت سطح و ایجاد فشار ، دمای محلی در حد و ابعاد ملکولی زیاد در نزدیکی محل ترکیدن حباب بسیار زیاد است.
مزیتهای اجرای این سیستم شستشو
تمیزی نسبتاً کامل، سرعت شستشوی فوق العاده زیاد، همزمانی شستشوی قطعات زیادی با هم، قابلیت شستشوی قطعات و مواد با مقاومت سطحی گوناگون، کاهش فوق العاده زیاد هزینه شستشو، مصرف کمتر مواد حلال و شوینده و از همه مهمتر ، ضرر کمتر برای محیط زیست از مزیت های اجرای این سیستم شستشو می باشند.
اجزای اصلی یک سیستم شستشو آلتراسونیک عبارتند از : مجموعه هایی از ترانسدیوسرهای آلتراسونیک که روی دیافراگم مشترک و درون یک جعبه آب بندی شده قرار گرفته اند، یک مولد الکتریکی موج های تحریک ترانسدیوسر، یک تانک محتوی محلول شوینده ، پمپ، فیلترها و گرم کننده جزو کلیدی این سیستم ترانسدیوسر است که انرژی ارتعاشی مکانیکی با فرکانس بالا تولید می کند.
از مزیت های این دستگاه نسبت به نمونه های مشابه می توان به این موارد اشاره کرد:
– امکان شستشوی قطعات در زمان بسیار کوتاه.
– – آسیب نرساندن به قطعات ، اجزا و سطوح آن .
– – نیاز نداشتن به کار نیروی انسانی .
– – عملکرد دقیق و قابل اطمینان و شستشوی حفره ها، مجراهای تنگ و نیز گوشه های غیرقابل دسترس با بازده زیاد .
– – کم مصرف بودن، هم از لحاظ انرژی و هم از لحاظ مواد شوینده و مصرفی.
– – حداقل آلودگی برای محیط زیست.
– – امکان انجام عمل شستشو در تمام محل های مورد نیاز .
– – امکان تنظیم سیستم برای شرایط کاری و قطعات مختلف.
– – قابلیت اتوماسیون.
– – شکست باند اتصال پلیسه های ظریف.
– – قیمت مناسب .
– – این سیستم قادر است قطعات بسیار ظریف در ابعاد میکرون تا قطعات بزرگی مانند بدنه خودرو را با طراحی مناسب سیستم ، شستشو نماید.
– مجله پوشش های سطحی-شماره 17
رنگرزی دستگاهی الیاف پشم با روناس
شرایط رنگرزی دستگاهی الیاف پشم با روناس توسط محققان پژوهشکده صنایع رنگ امکان پذیر شد. بر طلبق گفته ی کمال الدین قرنجیک: برای رنگرزی الیاف پشمی بوسیله روناس از روش هاس سنتی استفاده می شد که در این روش ماندگاری رنگ بر روی الیاف کم بود. اما با افزودن برخی دندانه ها مانند دی کرومات پتاسیم، سولفات آهن و سولفات مضاعف آلومینیوم و پتاسیم به پودر روناس ماندگاری رنگ بر روی الیاف بسیار زیاد شد. روناس نوعی گیاه است با خاصیت رنگ دهی قرمز که در ریشه آن وجود دارد و برای رنگرزی الیاف از آن استفاده می شود. بوته روناس از طول عمر مختلفی از یک تا سه سال برخوردار است که ریشه های سه ساله رنگدهی بهتری دارند. وی که خود مجری این طرح است گفت: در روش سنتی پودر روناس خالص و بدون هیچ گونه افزودنی به خم رنگرزی اضافه می شد که دراین صورت رنگ از ثبات کافی برخوردار نبود امابا انجام تحقیقات صورت گرفته واضافه کردن برخی دندانه ها به پودر، رنگ از ثبات بالایی برخوردار شد. به گفته وی دمای آبی که پودر رنگ در آن ریخته می شود در میزان رنگ دهی و ماندگاری بر روی الیاف بسیار اهمیت دارد. وی اظهار داشت:با تحقیقات صورت گرفته مشخص شد که هرچه میزان دمای آب بالاتر باشد میزان رنگدهی و ماندگاری آن نیز بیشتر است
رنگزی الیاف با پوست گردو نیز دستگاهی شد
مسوول مرکز رشد پژوهشکده صنایع رنگ گفت: رنگرزی الیاف پشمی و پلی استر با پوست گردو دستگاهی شد.
کمال الدین قرنجیک روز یکشنبه در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا با بیان اینکه پوست گردو از دیرباز برای رنگرزی الیاف مورد استفاده قرار می گرفت افزود: در روش دستگاهی پراکندگی رنگ نسبت به روش سنتی از یکنواختی بیشتری برخوردار است.
وی با اشاره به اینکه الیاف در گذشته با پوست گردو به صورت سنتی رنگرزی می شدند اظهار داشت: برهم زدن کلاف های الیاف بسیار دشوار و نا یکنواختی در این روش بسیار زیاد بود.
وی که خود مجری این طرح بود با بیان اینکه استفاده از پوست گردو به صورت سنتی در دستگاهها امکان پذیر نبود گفت: استفاده مستقیم از پوست موجب خراب شدن دستگاه می شود
قرنجیک افزود: بنابراین پوست گردو به دو صورت پودری و قرار گرفتن در داخل کیسه برای رنگرزی با دستگاه مورد استفاده قرار گرفت.
وی مقدار جذب رنگ، خواص ثباتی از لحاظ شستشو، نوری و سایشی ، گرفتن تصاویر میکروسکوپی از پراکندگی رنگ در الیاف از هر دو روش و استحکام الیاف را عوامل مورد مقایسه در این دو روش عنوان کرد.
مسوول مرکز رشد پژوهشکده صنایع رنگ گفت: بنابراین در روش دستگاهی قابلیت تکرار بیشتر و یکنواختی پراکندگی رنگ بسیار زیاد است زیرا در روش سنتی ماده رنگی ثابت و الیاف با دست چرخانده می شود، اما در روش دستگاهی محلول در حال گردش و الیاف ثابت است
طریقه ساخت رنگ (هماتوکسیلین – ائوزین) – روش رنگ آمیزی اسلاید با رنگ H & E
رنگ آمیزی روتین: (هماتوکسیلین – ائوزین)
طریقه ساخت رنگ هماتوکسیلین:
مواد مورد نیاز:
1) پودر هماتوکسیلین : gr 5 2) الکل اتیلیک : cc 50
3) پتاسیم آلوم : gr 100 4) آب مقطر : cc 950
5) اکسید مرکوریک : gr5/2 6) اسید استیک : cc4
رنگ هماتوکسیلین را در ارلن کوچک ریخته و به آن الکل اضافه می کنیم. به کمک حرارت روی بخاری یا داخل بن ماری 56 درجه رنگ را داخل الکل خوب حل می کنیم.
پودر پتاسیم آلوم را در یک ارلن مناسب ریخته و به آن آب مقطر اضافه می کنیم. به کمک حرارت و تکان دادن مکرر پودر را داخل آب مقطر حل می کنیم. درحالی که این محلول گرم است. محلول الکلی هماتوکسیلین را به آن اضافه می کنیم. و محتوی ارلن را حرارت داده و مرتب تکان می دهیم. هنگامی که محلول جوش آمد، بی درنگ در کمتر از یک دقیقه ارلن را از حرارت دور کرده و با احتیاط پودر اکسید مرکوریک را اضافه می کنیم ، مجدداً محلول را حرارت می دهیم تا رنگ ارغوانی تیره ظاهر شود. سپس محلول را از حرارت دورکرده و می گذاریم تا سرد شود. اسید استیک اضافه می کنیم. بعد از آن محلول را صاف می کنیم. در این موقع محلول قابل استفاده است ولی بهتر است 2 تا 4 هفته رنگ بماند بعد مورد استفاده قرار گیرد.
2) ساخت رنگ ائوزین:
رنگ ائوزین : gr 1 الکل خالص : cc 130
رنگ ائوزین را در الکل حل کرده ، قبل از استفاده به ازای هر cc 100 محلول رنگ 5/0 اسید استیک اضافه گردد. این محلول رنگ استوک ( ذخیره ) است که هنگام استفاده باید به نسبت یک حجم رنگ با دو حجم الکل 80 درجه رقیق گردد.
3) ساخت محلول دیفرانسیاسیون(محلول اسید الکل):
cc 1 اسید کلرئیدریک + cc 100 الکل 70 درجه خوب مخلوط می کنیم.
روش رنگ آمیزی اسلاید با رنگ H & E (هماتوکسیلین – ائوزین)
اسلاید را در زنبیل رنگ آمیزی قرار داده. زنبیل را در داخل دستگاه اتو با دمای 60 درجه قرار می دهیم . حدود 20 تا 30 دقیقه در اتو بماند. با این کار برش ها به سختی روی سطح لام می چسبند حال زنبیل حاوی اسلاید را به ترتیب در محلول های ذیل انتقال می دهیم . رعایت زمان های ذکر شده الزامی است
1) بوکال محتوی گزیلول [5 دقیقه] 2) گزیلول [2 دقیقه] 3) الکل 100 درجه [2 دقیقه]
4) الکل 90 درجه [2 دقیقه] 5) الکل 80 درجه [2 دقیقه] 6) الکل 70 درجه [2 دقیقه]
شستشو در آب جاری با ملایمت [10 دقیقه] 7) ظرف محتوی هماتوکسیلین [10 دقیقه] شستشو در آب جاری با ملایمت تا آبی شود
8) غوطه ور کردن لامها در ظرف محتوی اسید الکل [دو دفعه] شستشو در آب جاری [10 دقیقه] 9) قرار دادن در ظرف محتوی رنگ ائوزین [3-5 دقیقه] 10) الکل 70 درجه [2 دقیقه] 11) الکل 80 درجه [2 دقیقه]
12) الکل 90 درجه [2 دقیقه] 13) الکل 100 درجه [2 دقیقه] 14) گزیلول [5-10 دقیقه] 15) گزیلول [5 دقیقه]
تفسیر رنگ آمیزی H & E:
در ظروف شماره 1و 2 پارافین زدایی ، در ظرفهای 3 و 4 و 5 و 6 آب دهی ، در ظرف 8 تمایز، ودر ظرفهای 10 و 11 و 12 و 13 آب گیری و در ظرفهای 14 و 15 شفاف سازی صورت می گیرد.
• مرحله مونت یا روکش کردن (Cover Slipping):
در این مرحله روی برشهای رنگ آمیزی شده لامل مخصوص می چسبانیم تا برش های روی لام از خراشیدگی و آسیب های دیگر برای سالیان دراز در امان باشند.
• نتایج رنگ آمیزی H & E :
در رنگ آمیزی H & E هسته سلول ها آبی می شود. سیتوپلاسم سلول ها و همچنین مواد کراتینه و الیاف الاستیک و فیبرین برنگ قرمز روشن در می آیند. کلاژن و رتیکولین و رشته های عصبی و آمیلوئید برنگ صورتی در می آیند. گلبول های قرمز رنگ نارنجی می گیرند.
1