به نام خدا
نمونه پروپوزال کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی
عنوان:
رابطه رگه های شخصیت بهبود یافتگان (گروه یاور) و بهبود نایافتگان (گروه در حال بهبود) اعتیاد در مرکزTC به کمک آزمون TCI
طرح مسئله
مسئله مورد تحقیق، رگه های خاص شخصیتی است که می توانند نقش به سزایی در بروز اختلالهای رفتاری و از جمله رفتارهای اعتیادگونه و وابستگی به مواد مخدر و مشروبات الکلی ایفاء کنند. البته ضمن به چالش کشاندن این نقش، ما سعی داریم تحقیق را متمرکز بر وابستگی به مواد مخدر کنیم. پژوهشگران از دیرباز دنبال ارتباط رفتارهای ناسازگارانه و رگه های شخصیت بوده اند.
آیزنک و گاد جانسون1 (1989) با پژوهشی نشان دادند که تیپ شخصیتی روان گسسته گرایی (شامل رگه های پرخاشگری، سرد خویی، خودمحوری، تکانشی،…) با رفتارهای بزهکارانه و ضد اجتماعی مرتبط هستند و حتی در بزرگسالی مولفه قوی برای وابستگی به الکل، سیگار و مواد مخدر می باشند. و به نظر آیزنگ (1997)، مهمترین تیپ یا عامل شخصیتی برای تبیین اعتیاد است.
در تحقیقات دیگر ویلس و همکاران2 (1994) و ماس و ترامبلی3 (1997)، رگه سرشتی هیجان جویی که شبیه نوجویی در نظریه کلونینجر است، را مرتبط با رفتارهای ضد اجتماعی و نیز بطور وسیع به کاربرد مواد روانگردان می دانند. که البته طبق نظر کلونینجر (1988)، مجموعه رگه های شخصیتی مربوط به سرشت چون تنوع طلبی، وابستگی به پاداش و… پیش بینی کننده خوبی برای سوء مصرف یا وابستگی به الکل می باشند.
و در نهایت می توان به تحقیق میلر4 و همکاران (2003) اشاره کنیم که رگه های شخصیتی خوش مشربی در بُعد منفی (سرد مزاجی عاطفی، بی اعتمادی، سنگدلی و پرخاشگری)، بطور معناداری در بروز پرخاشگری و پایداری اختلال رفتاری در نوجوانان تاثیر می گذارند. و این رگه ها در سنین بزرگسالی قویاً با بروز شخصیت ضد اجتماعی و اعتیاد مرتبط هستند.
از مجموع رگه های شخصیتی ذکر شده در تحقیقات فوق، می توان نتیجه گرفت که برخی رگه های شخصیتی در رفتارهای ناسازگارانه و از جمله اعتیاد، موثر هستند.
اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
مصرف مواد مخدر یکی از خطرناک ترین پدیده های جوامع انسانی در عصر حاضر به شمار می رود. امروزه وسعت اعتیاد بر جهان گسترش یافته، که به شکل بیماری مزمن و اجتماعی در آمده و باعث به خطر افتادن امنیت اجتماعی شده است.
در ایران طی 30 سال گذشته، اعتیاد رشد سالانه 8 درصدی داشته است. این معضل بیشتر از آن جهت اهمیت پیدا می کند که یکی از حادترین مسائل نسل جوان است و به دنبال آن منجر به زوال شخصیت و نیروی جسمانی افراد شده و به خروج جوانان از صحنه های فعال زندگی می انجامد (مرکز مطالعات ملی اعتیاد، 2001).
بدینوسیله استخراج برخی رگه های شخصیتی بوسیله آزمون کلونینجر در تحقیقمان (همچنانکه در بیان مسئله برخی از رگه ها را به اختصار بیان کردیم)، به موسسات آموزشی و تربیتی کودکان و نوجوانان، و حتی بزرگسالان (مراکز ترک اعتیاد و یا زندانها) نیمرخ پیش بینی کننده رفتارهای ناسازگارانه خوبی ارائه خواهد داد. که از جمله این رفتارها، اعتیاد به مواد مخدر است. این نیمرخ می تواند در جهت پیشگیری مورد استفاده قرار گیرد، خصوصاً با این آمار رو به افزایش اعتیاد در کشور ما.
کلونینجر تلاش کرده است با نگاه و تاکید بر پارامترهای زیست شناختی، یک چارچوب نظری محکم را در دو زمینه ی سرشت و منش پدید آورد. و همچنین در چاپ ششم کتاب روانپزشکی (سادوک و سادوک، 2000) این پرسشنامه مورد توجه قرار گرفت. با کاربرد این پرسشنامه می تواند یکی از مشکلات بالینی روان پزشکی در ایران یعنی سنجش شخصیتی را تا حدودی حل کند(کاویانی و پور ناصح، 384).
دلیل انتخاب آزمون سرشت و منش TCI، تحلیل دو عامل سرشتی و ومحیطی فرد، که او را به سرنوشت اعتیاد کشانده است و تاثیر همین دو عامل و شدت کمبودهای ذاتی و محیطی (والدین و محیط زندگی) که در گذشته فرد تحول یافته، و در مرکز اجتماع محور TC فرد را بیشتر در ترک اعتیاد یاری کرده است.
اهداف مشخص پژوهش
اهداف پژوهش:
1-از جهت تشخیصی: با اجرای آزمون شخصیت کلونینجر قادر خواهیم بود رگه های شخصیتی که با اعتیاد ارتباط دارند را شناسایی کنیم و افرادی را جذب کنیم که احتمال لغزش و خطای کمتری دارند. این هدف ما را درمشاهده افرادیکه میتوانند اعتیادشان راترک کنند و احتمال ناهماهنگیشان بامرکز TC کمتراست، یاری می دهد.
2- از جهت پیشگیری: ارائه طرح جامع صفات و حالات شخصیتی که می توانند میزان آسیب پذیری فرد (خصوصاً از سنین نوجوانی و ابتدای بزرگسالی) را نسبت به رفتارهای ناسازگارانه و خصوصاً اعتیاد مشخص کنند.
فرضیه های تحقیق
فرضیه تحقیق:
1- گروه خاصی از معتادین، تحت تاثیر رگه های شخصیتیشان قادر خواهند بود به بهبودی پایدار برسند.
1-6تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای پژوهش
تعاریف نظری:
متغیرهای مورد مطالعه در این پژوهش بر اساس مستقل یا وابسته بودنشان، مورد ارزیابی قرار می گیرند. ما قصد داریم با وجود رگه های شخصیتی منش و سرشت (متغیرهای مستقل)، به پیش بینی بهبود یا عدم بهبود رفتار اعتیاد به مواد مخدر (متغیر وابسته: در دو گروه در حال بهبود و بهبود یافته) دست بزنیم.
متغیرهای مورد مطالعه در این پژوهش به عبارت زیر میباشد:
.رگه های شخصیت که شامل نوجویی، آسیب گریز، پاداش وابستگی و پشتکار، خود راهبری و همکاری، خود فراوری می باشد.
چهار بعد مزاج به شرح ذیل می باشد:
1- نوجویی: فعال سازی رفتاری عبارت است از فراخوانی رفتار در پاسخ به محرکها و پدیده های نو و جدید(اخذ پاداش یا رهایی از تنبیه).
2- آسیب گریزی: بازداری رفتار در پاسخ به محرک های تنبیه و یا فقدان پاداش انجام می شود.
3- پاداش وابستگی:رفتاری که در گذشته تقویت دریافت کرده است،حتی در شرایطی که تقویت ادامه ندارد باز هم تکرار می شود(یعنی تداوم رفتار بعد از مدتی که پاداش قطع می شود).
4- پشتکار: نشانه های تنبیه متناوب به نشانه های پاداش احتمالی منجر می شود و انتظار می رود که فرد در امور تداوم داشته باشد.
سه بعد منش به شرح ذیل می باشد:
1-خودراهبری: برداشت از خود به عنوان یک فرد مستقل با ویژگی هایی مانند:خود متکی،دارای اعتماد به نفس،آگاه از نگرش دیگران،هدفمند،آمادگی برای مقابله با شرایط سخت.
2- همکاری: پنداشت از خود به عنوان بخشی از جوامع بشری که دارای ویژگی هایی مانند:دلسوز و حمایت کننده،صبور و صمیمی ،حس اجتماعی،یاری رسان،بی ریا و با وجدان،گرایش به امور خیریه و ….
3-خود فراوری: بر پایه مفهوم از خویشتن به عنوان بخشی از جهان و منابع اطراف آن.
در نظریه کلونینجر سرشت به پاسخ های هیجانی خودکار باز می گردد و تا حدودی جنبه ی وراثتی دارد و در سراسر زندگی استوار می ماند،از نظر ژنتیک همگن و از یکدیگر مستقل می باشند و این بدان معناست که ژن های مختلف بر فعال شدگی،تداوم و بازداری رفتار موثر است.ولی در مقابل منش به خودپندارها و اهداف و ارزشها و تجربیات فرد در زندگی برمی گردد،ویژگی های منشی تاثیر اندکی از انتقال وراثتی دارد و بیشتر تحت تاثیر محیط خانواده و حاصل یادگیری اجتماعی و فرهنگی است که در طول زندگی رشد می کند(پویان،بلندنظر،باعدی،سلیمان پور،1386).
-شخصیت : کلونینجر شخصیت را بعنوان ویژگی های خلقی فرد و ویژگی های منش فرد تعریف کرد (کلونینجر، 1986).
-اعتیاد: در معنای وسیع کلمه عبارتست از رفتاری که براثر عادت چنان بر فرد تسلط یابد که کاملاً و تا حدی رفتارهای سالم او را تحت سیطره خود بگیرد. و در عمل به استفاده زیاد از الکل و سایر مواد و داروهای محرک و مخدر اطلاق می شود البته اندازه ای که فرد به آن اتکا شدید عاطفی و جسمی پیدا کند. روان تحلیل گران و روان پزشکان اغلب بر این مسئله تاکید دارند که اساس اعتیاد میل غیر قابل کنترل برای رسیدن به لذت و کم کردن اضطراب در فردی است که اختلال شخصیت و منش دارد (شاملو، 1370).
.مرکز TC: در سال 1381 افتتاح وتا کنون هزاران معتاد برای پاک شدن به این مرکز مراجعه کرده اند، که بیش از نیمی از آنان اعتیاد را ترک کرده اند و دوره ی ترک 3 ماهه است.
تعریف عملیاتی
متغیرهای مورد مطالعه در پژوهش عبارتند از :
– افراد: منظور از افراد در این پژوهش، افراد مذکر است که در فاصله سنی 20 تا 49 سال قرار دارند.
– افراد معتاد: منظور از افراد معتاد در این پژوهش افرادی است که در نتیجه استعمال مکرر و مداوم مواد مخدر مثل تریاک، هروئین و حشیش و… معتادند و جهت ترک اعتیاد به مرکز TC شهر مشهد مراجعه کرده اند.
– گروه معتادین: شامل نمونه ای از افراد معتاد به مواد مخدر، خود معرف( افرادی که شخصاً یا توسط اطرافیان) به معاونت پیشگیری سازمان بهزیستی معرفی شده اند و یا افراد معتادی که از طریق مقامات قضایی و انتظامی به مرکز بازپروری معرفی شده اند انتخاب خواهد شد.
-نرم هنجار: که همان نرمی است که دکتر کاویانی برای پرسشنامه سرشت و منش کلونینجر ارائه داده است.
.رگه های شخصیت: که به وسیله سوالاتی که در پرسشنامه سرشت و منش کلونینجر آمده نمرات به دست آمده و نمره گذاری می شوند.
-گروه یاور و فارغ التحصیل: مجموعه افرادی را شامل می شود که بیش از 7 ماه است که در مرکز بسر می برند و اعتیاد را ترک کرده اند و به درجه ای از ارتقاء شناختی و شخصیتی رسیده اند که قادرند گروه در حال بهبود را آموزش و یاری دهند.
-گروه در حال بهبود: افرادی را شامل می شود که بیش از یک ماه در مرکز هستند و تاکنون لغزش و مصرف مجدد مواد نداشته اند.
-آزمون سرشت و منش کلونینجر: این آزمون شامل 4 مولفه (نوجویی، آسیب گریزی، پاداش وابستگی و پشتکار) است که کمتر تحت تاثیر محیط است و بطور ژنتیک به فرد انتقال می یابد و ابعاد سرشت را می سنجد. همچنین سه مولفه محیطی (خود راهبری، همکاری و خود فراوری) به این آزمون اضافه شده است که ابعاد منش را می سنجد که کلاً شامل 125 سوال است و بر اساس مدل زیستی اجتماع شخصیت است.
روش پژوهش و ابزار تجزیه و تحلیل داده ها
در پژوهش حاضر داده ها در دو سطح توصیفی و استنباطی تجزیه و تحلیل شده اند.به منظور توصیف داده های مذکور با استفاده از نرم افزار SPPS 22 شاخص های فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار استفاده شده اند.
در سطح استنباطی برای بررسی فرضیه از روش تحلیل مولفه های اصلی ) تحلیل عاملی تاییدی( و مقایسه میانگین در دو گروه مستقل(تی تست مستقل) استفاده شده است در تحلیل عاملی تاییدی پیش فرض اساسسی پژوهشگر آن است که هر عاملی با زیر مجموعه خاصی از متغیرها ارتباط دارد.حداقل شرط لازم برای برای تحلیل عاملی تاییدی این است که پژوهشگر در مورد تعداد عامل های مدل ،قبل از انجام تحلیل ،پیش فرض معینی داشته باشد،ولی در عین حال پژوهشگر میتواند انتظارهای خود مبنی بر روابط بین متغیرها و عامل ها را نیز در تحلیل وارد نماید.
تی تست مستقل برای بررسی این نکته که آیا میانگین نمونه های برداشته شده از یک متغیر تصادفی تا چه حد به میزان "واقعی" (که آزمایشگر نمی داند) نزدیک است از تی تست استفاده می شود و آزمون تی تست مستقل به منظور دستیابی به این نکته که آیا متفاوت بین میانگین های دو گروه از نظر آماری معنی دار هستند یا نه مورد استفاده قرار می گیرد و در صورتی که گروهها مستقل باشد و بخواهیم میانگین بین دو گروه از افراد، که از همدیگر متفاوت هستند را مقایسه کنیم.
جامعه آماری
کلیه معتادین (بهبود یافته و در حال بهبود) که در مراکز TC هستند.
روش نمونه گیری:
گروه نمونه تحقیق حاضر 55 نفر از معتادین که 35 نفر از آنها بهبود نایافته (در حال بهبود) بودندو 20 نفر از آنها بهبود یافتگان (گروه یاور) بوند و از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شد.
روش اجرا
در این پژوهش ابتدا پژوهشگر با مرکز بهزیستی هماهنگی لازم را انجام داده و سپس به مرکز TC مشهد مراجعه کرده است و پرسشنامه سرشت ومنش کلونینجر را در اختیار آنان قرار دارد و بعد از اتمام پاسخگویی پرسشنامه ها جمع آوری شد.لازم به ذکر است که این پرسشنامه ها در اختیار افرادی که در بازه سنی 49-20 سال بودند قرار داده شده و پس از پاسخگویی جمع آوری شد.
متغیرها
متغیر مستقل: به متغیری گفته می شود که از طریق آن ، متغیر وابسته تبیین یا پیش بینی می شود.در این پژوهش متغیر مستقل رگه های شخصیت می باشد.
متغیر وابسته: متغیری است که مشاهده و اندازه گیری می شود تا تاثیر متغیر مستقل بر آن مشخص و معلوم شود.در این پژوهش متغیر وابسته اعتیاد به مواد مخدرمی باشد.
ابزار پژوهش
پرسشنامه سرشت و ومنش کلونینجر (TCI)
معرفی آزمون
فرم اولیه پرسشنامه شخصیتی کلونینجر TPQ و فرم بعدی که با افزودن ابعاد منش پدید آمده TCI نامیده شد.
کلونینجر معتقد است که نظریه جفری گری (1981) در ساختار زیربنای نظریه او برای ساخت TCI نقش مهمی داشته است.
محتوا ونگارش TCIمناسب افراد پانزده ساله و بیشتر است.
این فرم شامل 125 عبارت می شود و هر عبارت در قالب جملات ساده و محصوص بازنویسی شد.این نسخه اینک در نمونه های بهنجار و بالینی، مورد مطالعه است.
پرسشنامه TCI دارای چهارمقیاس سرشت (نوجویی، آسیب پرهیزی، پاداش، وابستگی و پشتکار) و سه مقیاس منش (همکاری، خود- راهبری و خود- فراوری) است (کلونینجر و همکاران، 1994).
روش اجرا آزمون و ابزار تجزیه و تحلیل داده ها:
روش نمره گذاری:
نحوه نمره گذاری پرسشنامه سرشت و منش واضح و راحت است. هر یک از زیر مقیاس ها دارای سوالاتی است. به هر کدام از سوالات یک نمره تعلق می گیرد و نمره هر یک از ابعاد، از مجموع نمرات زیرمقیاس های آن بعد به دست می آید. طراحی سوالات به گونه ای است که با توجه به محتوای عبارت، پاسخ صحیح و نیز پاسخ غلط می تواند موجب افزایش نمره در یک مقیاس گردد. این طراحی بدین منظور صورت می گیرد که تاثیر پاسخ دهی ردیفی را در نتایج کاهش دهد. مقیاس ها دارای تعداد یکسانی از سوالات نیست. هر چند که نمره گذاری دستی آزمون ساده است و از طریق کلیدهای نمره گذاری صورت می گیرد اما می توان از طریق برنامه ساده کامپیوتری به سهولت، دقت و سرعت بیشتری این کار را انجام داد. پس از نمرات خام، نمرات تراز شده T به دست می آید. نیمرخ هنجاری زن و مرد بایستی تفکیک شده باشند. بدین ترتیب پس از تبدیل نمرات، نیمرخ آماده تفسیر است.
تفسیر آزمون:
آنچه که در این فصل در زمینه محتوای آزمون آمده ویژگی های افراد دارای نمرات افراطی در حدود بالا و پایین هر مقیاس یا بعد را نشان داده است که همواره در تفسیر نتایج آزمون صادق است. تفسیر به شیوه ارائه تشخیص و توصیف جامع تر، را تحلیل ترکیبی5نامیده می شود. تحلیل ترکیبی پیوند مهمی بین اطلاعات ابعاد آزمون و انواع اختلالات رفتاری و هیجانی برقرار می کند. انواع اختلالات شخصیت را می توان از تعامل سه بعد اصلی (آسیب پذیری، نوجوئی، و پاداش- وابستگی) نتیجه گیری کرد. بعد پشتکار کمال و میزان بلوغ و رشد منش را نشان می دهد. ابعاد منش، بود یا نبود اختلال شخصیت را در آزمودنی پیشنهاد می کند. قبل از پرداختن به راهنمای تشخیصی آزمون، دو نکته اساسی را بایستی در نظر داشت. اول این که نمرات خام بایستی به نمرات T تبدیل شوند. در واقع این تغییر به هنجار آزمون مربوط می گردد زیرا نمرات T از میانگین و انحراف معیار نمرات مقیاس های به دست آمده از جمعیت آماری منشاء می گیرند. نکته دوم این است که محدوده قراردادی برای تعیین سطح پایین، متوسط و بالای وضعیت در هر بعد و مقیاس به ترتیب بر اساس یک سوم اول، یک سوم دوم و یک سوم سوم نمرات از پایین به بالا تعیین می گردد. علاوه بر این، تمایز قائل شدن برای سطوح بسیار پایین و بسیار بالا نیز اهمیت دارد. برای این منظور می توان نمرات صفر تا 7/16 را بسیار پایین، و 7/16 تا 33 را پایین ، 67 تا 3/83 را بالا و 84 تا 100 را بسیار بالا در نظر گفت. بدیهی است که نمرات در محدوده بسیار بالا و بسیار پایین خصوصیات هیجانی و منشی قوی تری و با ثبات تری را نسبت به خصوصیات به دست آمده از نمرات بالا یا پایین نشان می دهد.
مطمئناً افرادی که نمره بسیار پایین در خود- راهبری دارند (با 90 درصد اطمینان) دارای اختلال شخصیت اند در حالی که 40 تا50 درصد افرادی که دارای نمرات پائین در این بعد می باشند، تشخیص اختلال شخصیت می گیرند (شوراکیک و همکاران 1993). همینطور افرادی که در حدود انتهائی نمرات در ابعاد منش قرار می گیرند در بازآزمایی درجات هیجانی ثبات بیشتری از خود نشان می دهند. (برای توضیح بیشتر، به قسمت بعدی این فصل رجوع شود).
بهتر است به هنگام استفاده از آزمون در ارزیابی بالینی، تخمینی از سطح خلق و اضطراب آزمودنی به دست آورد زیرا شواهد به دست آمده نشان می دهد که نمرات بعد آسیب پرهیزی همبستگی ضعیفی با وضعیت اضطراب و افسردگی آزمودنی دارد (براون و همکاران 1992، شوراکیک و همکاران 1992، جوفه و همکاران 1993).
همین موضوع به میزان کمتری درباره زیر مقیاس هیجان پذیر ماجراجو در بعد نوجوئی و بعد همکاری صادق است. اختلال های روان پزشکی مزمن (همچون الکلیسم) که منجر به افسردگی ثانویه گردند نیز نمرات بعد آسیب پرهیزی را کاهش می دهند. علاوه بر عامل خلق، سن افراد نیز بر نمرات برخی از شاخص ها تاثیر می گذارد. نمرات بعد نوجوئی با افزایش سن کاهش می یابد (در حدود 10درصد) (کلونینجر و همکاران 1991 و 1993) و نمرات ابعاد همکاری و خود- راهبری با افزایش سن افزایش پیدا می کنند.
این تغییرات نشان دهنده ی بلوغ روانی طبیعی افراد بر اثر گذشت عمر است (کلونینجر و همکاران 1993). با توجه به این نکات، در تفسیر نیمرخ بایستی وضعیت خلق و سن آزمودنی را در نظر داشت. همانند سایر آزمون ها در تفسیر نتایج بایستی اطلاعات و شواهد بالینی را حتماً به یاد داشت.
چند توصیه مهم نیز در زمینه روائی آزمون وجود دارد که با توجه به آنها می توان صداقت و درستی پاسخگویی آزمودنی به سوالات را محک زد. اول ببینید که تعداد پاسخ های صحیح و غلط چگونه است. در موارد صداقت این اعداد نزدیک به هم هستند. دوم به ردیف پاسخ ها توجه شود. برخی از افراد تعداد نسبتاً قابل توجهی از یک ردیف و سپس همین روال برای ردیف بعدی را علامت گذاری می نمایند. در این صورت تعداد پاسخ های صحیح و غلط نزدیک به هم است ولی نحوه پاسخگویی بدون دقت و تصادفی بوده است.
تشخیص اختلال شخصیت: در چاپ جدید کتاب جامع روان پزشکی (سادوک و سادوک، 2000)، فصل اختلال های شخصیت به کلونینجر و شوراکیک واگذار شده است در حالی که در چاپ قبلی این کتاب که مرجع اصلی برای اغلب روان پزشکان ایران است این فصل توسط کاستا6و مک کری7 نگاشته شده بود.
قبل از این که به توضیحات کلونینجر بپردازیم، بهتر است نگاهی به فهرست انواع اختلال شخصیت بر اساس DSMIV داشته باشیم. گروه الف (A) شامل: اسکیزوئید، پارانوئید، و اسکیزوتایپال. گروه ب (B): ضد اجتماعی، مرزی، خودشیفته و هیستریونیک؛ گروه ج شامل: اجتنابی، وابسته و وسواسی. علاوه بر این موارد گروه "طبقه بندی نشده در جای دیگر(NOS)" نیز در نظر گرفته شده است که شامل انفعالی- پرخاشگر و انفعالی- وابسته است. برای تشخیص اختلال شخصیت لازم است که نمرات آزمودنی (نمراتT) در حد پائین تر از یک سوم در ابعاد خود- راهبری و همکاری باشد. نمره بعد خود- راهبری دارای اهمیت ویژه است. نمره بسیار پائین در این شاخص حتی وجود بیش از یک نوع اختلال شخصیت را پیش بینی می کند. ترکیب نمرات پائین در ابعاد مننش و نمرات بالا در ابعاد سرشت، عدم بلوغفراگیر شخصیت را می رساند. چنین افرادی معمولاً نابالغ، غیرمنطقی، واکنشی و بی ثبات هستند (شوراکیک و همکاران 1993). هر قدر نمرات افراد در ابعاد منش افزایش یابد و تعادل بیشتری در نمرات سرشت داشته باشند (در یک سوم میانی نمره) بر میزان بهداشت روانی و بلوغ و بالندگی افزوده می گردد (شوراکیک و همکاران 1993).
پس برای تشخیص اختلال شخصیت دو کار ساده را بایستی انجام داد. اول وضعیت بلوغ روانی فرد را با توجه به نمرات او در ابعاد خود-راهبری و همکاری مشخص می کنیم و در مرحله دوم نوع اختلال شخصیت را بر اساس پائین یا بالا بودن نمرات در ابعاد سرشت مشخص می نمائیم. جدول 1-4 انواع اختلال شخصیت را بر اساس وضعیت نمرات در ابعاد سرشت نشان می دهد؛ جدول 2-4 برخی از انواع اختلال شخصیت را با توجه به نمرات مقیاس های منش باز می نماید.
اعتیادیابی و هنجاریابی:
ارزیابی روایی گرفتن آزمون
گاهس اوقات نتایج یک آزمون می تواند زیر سوال برود؛ در اثر اشتباه آزمودنی، بی اهمیت گرفتن پاسخ ها، حالت دفاعی، اغراق در پاسخگویی و دلایل دیگر. بین سبک عملکرد در آزمون و شخصیت فرد ارتباط های قابل پیش بینی وجود دارد. برای مثال، کسانی که در ابعاد محتوایی TCI به عنوان مطیع8 تلقی می شوند، احتمالاً در پاسخ گویی فرمانبردارترند9 (یعنی هنگامی که شک دارند، پاسخ"درست" را بر می گزینند)، در حالی که افراد نافرمانبردار10 به احتمال فزون تری در هنگام تردید پاسخ "نادرست" را بر می گزینند. بنابراین، هماهنگی بین مقیاس روایی و نیمرخ شخصیتی، نشانه ای است برای روایی عملکرد، در مقابل عدم هماهنگی و تطابق بین مقیاس روائی و محتوای شخصیتی توصیف شده توسط فرد، نشانی است از عدم روایی عملکرد آزمودنی. فرآیند تعبیر و تفسیر TCI بایستی شامل تحلیل مقیاس های روایی، تحلیل نیمرخ مقیاس های محتوایی سرشت و منش، و ارزیابی هماهنگی بین نیمرخ ها شود. این فرآیند کلی تعبیر و تفسیر نافذتر روایی و پویایی های ساخت شخصیت را امکان پذیر می سازد.
هنجارها و همبسته های جمعیت شناختی TCI
ارقام هنجاری بر اساس نمونه تصادفی ملی (n=1019) استوار است. این نمونهافراد 18 تا 99 سال را شامل می شد (کلونینجر، رزیبک11و شوراکیک، 1991) و از مطالعات زمینه یابی و نظرخواهی عمومی که توسط شرکت ها و موسسات ملی صورت می گیرد، برگرفته شده است. جدول 3-4 حاوی این ارقام هنجاری و نیز یافته ها برآمده از مطالعه انجام شده بر روی 803 دانشجوی روان شناسی است.
جدول 4-4 حاوی اطلاعاتی است که از کاربرد TCI در نمونه های برگرفته از جامعه کلی و بین سنین 99-18 به دست آمده از چند مطالعه را توصیف کرده اند که در جداول قابل مشاهده است.
تهیه و انتطباق
نخست، دو منیع مستقل TCI را ترجمه کردند. دو نسخه ترجمه شده، توسط دو روان شناس بالینی مسلط به زبان انگلیسی و فارسی بازخوانی شد و نظرات (پس خوراند) آنها گرفته شد. سپس دو نسخه ترجمه مترجمان اولیه مقابله گردید و با توجه به پس خوراند دوبازخوان، تغییرات جدید به پرسشنامه وارد شد. در این مرحله به خصوص جنبه های مربوط به تفاوت های فرهنگی در شیوه ی بیان عبارات پرسشنامه مورد تاکید قرار گرفت. در انتها برای اطمینان از درستی متن به لحاظ فن ترجمه، یک استاد زبان انگلیسی (دکترا) عبارات ترجمه شده را با جملات متن اصلی مقایسه کرد. متن نهایی با توجه به نکات فنی ترجمه، به دست آمد.
پرسشنامه سرشت و منش (TCI-125) دارای 125 عبارت است که فرد در مقابل هر عبارت بایستی به صورت "صحیح" یا "غلط" پاسخ دهد.
نمونه گیری در دو شهر تهران (112نفر) و شیراز (127 نفر)بر روی جمعیت جوان (دختر و پسر دانشجو) انجام شد. شرکت کنندگان در این تحقیق از بین دانشجویان رشته های علوم انسانی و پزشکی به صورت دردسترس برگزیده شدند. جدول 8-4 مشخصات سن و جنس نمونه را به تفکیک شهر نشان می دهد.
برای محاسبه ضریب پایایی پرسشنامه TCI و مقیاس های منش و سرشت، از 20 نفر از آزمودنی ها پس از گذشت حدود دو ماه آزمون مجدد به عمل آمد.
پرسشنامه به صورت گروهی (گروههای 30-20 نفره) به افراد داده شد. از آنها خواسته شد تا عبارات پرسشنامه را به دقت بخوانند و چنانچه آن عبارت درباره آنها صادق است پاسخ "صحیح" و در غیر این صورت پاسخ "غلط" را در پاسخنامه علامت بزنند. برای اجتناب از پاسخ های ساختگی (براساس آرمان ها و نه واقعیت) آزمودنی ها ترغیب می شدند تا صادقانه پاسخ دهند و وقت زیادی را صرف تصمیم گیری بر سر پاسخ ها نکنند. به آنها اطمینان داده می شد پاسخ های آنها به صورت محرمانه نزد محققان طرح باقی خواهد ماند و هیچ کس غیر از آزمودنی ها از نتایج مطلع نخواهد شد. در پایان، پاسخ نامه ها توسط مجری وارسی می شد و چنانچه جای پاسخی خالی مانده بود، از فرد خواسته می شد تا آن را تکمیل کند.
کلیه تجزیه و تحلیل های آماری این تحقیق از طریق برنامه SPSS برای ویندوز انجام شد. برای مقایسه تک متغیرهای (مثل سن و …) موجود بین گروه های دوگانه (مثل مرد- زن و تهران- شیراز) از یک رشته آزمونt برای نمونه های مستقل12 استفاده شد.
یافته های مربوط به متغیرهای وابسته (نمرات مقیاس های هفتگانه) به وسیله تحلیل واریانس چند متغیره 2 طرفه (جنسیت×شهر) تجزیه و تحلیل شد. در این عملیات آماری، دو عامل جنسیت و شهر به عنوان متغیرهای میان گروهی در نظر گرفته شد. چنانچه یک اثر اصلی یا تعاملی برای یکی از دو متغیر میان گروهی پیدا می شد، آن عامل از محاسبه حذف و عملیات آماری دوباره به تفکیک زیرگروههای آن عامل، تکرار می شد. همچنین برای برآورد ضریب پایاییی از طریق نمرات آزمون- بازآزمون، روش همبستگی پیرسون به کار برده شد. از آنجا که تحلیل واریانس نشانگر تفاوت متغیرها بین دو شهر بود، محاسبه همبستگی ها به تفکیک برای شهرها محاسبه شد. همچنین برای کاوش فزون تر اثر عامل سنف این عامل در کنار مقیاس های اصلی به محاسبات همبستگی اضافه شد. متعاقب آن برای مقایسه نمرات هر مقیاس در دو گروه یک رشته تحلیل واریانس تک عاملی انجام شد. برای کنترل تغییرات سنی، عامل سن در کلیه عملیات تحلیل واریانس به عنوان متغیر همپراش13 به محاسبات وارد گردید، لیکن تغییر محسوسی در مقادیر به دست آمده، مشاهده نشد. بنابراین ارقام و یافته های ارائه شده در این گزارش از محاسبات آماری اصلی (پیش گفته) خواهد بود.
جدول 8-4 نمایانگر مقادیر آماری متغیرهای توصیفی آزمودنی ها به تفکیک جنس و شهر است. مقادیر t نشان می دهد که عامل سن بین دو جنس (مرد و زن) در هر دو شهر مورد مطالعه (تهران و شیراز) و نیز در نمونه دکل، به طور معنی داری متفاوت است. به نظر می رسد که این تفاوت ها ناشی از اختلاف میانگین ها باشد؛ میانگین ها در مورد هر دو شهر و نیز در کل شبیه است. لیکن به نظر می رسد که نوع پراکندگی (تفاوت انحراف معیارها و نیز دامنه تغییرات) منجر به تفاوت های سنی معنی داری شده باشد. با این وجود چنانچه ذکر شد، عامل سن به عنوان متغیر همپراش، تغییرات محسوسی را در عملیات آماری ایجاد نکرد.
جدول 8-4: میانگین دامنه تغییرات، انحراف معیار، مقادیر t و سطح معنی داری سن آزمودنی ها به تفکیک جنس و شهر
شهر
جنس
تعداد
میانگین
سن به سال دامنه تغییرات
انحراف معیار
مقادیر t
سطح
معنی داری
شیراز
مرد
زن
73
54
96/18
26/18
29-17
20/17
57/1
56/0
12/3
002/0
تهران
مرد
زن
61
51
98/23
41/22
32-21
37-18
17/2
71/2
40/3
001/0
کل
مرد
زن
134
105
37/21
34/20
32-17
37-17
12/3
83/2
47/2
014/0
عملیات آماری نشان داد که عامل جنسیت دارای اثر اصلی و یا تعاملی در هیچ کدام از مقیاس های منش و سرشت نیست. اما برای عامل شهر یک اثر اصلی به دست آمد [F(7,227)=15.15, P<0.001] جدول 9-4 میانگین و انحراف معیار برای تمامی مقیاس های هفتگانه به تفکیک برای تهران و شیراز و نیز در نمونه کل را نشان می دهد.
تحلیل های واریانس تک عاملی نشان می دهد که نمرات این مقیاس ها بین دو شهر از نظر آماری تفاوت معنی دار داشت:
نوجویی (F=4.53 , P<0.05)؛
همکاری (F=37.09, P<001)؛
خود-راهبری (F=7.74, P<0.01)؛
خود- فراوری (F=59.37, P<0.001).
توضیح این نمونه تهرانی نسبت به نمونه شیرازی از نمرات بیشتری در ابعاد به نمونه تهرانی نمرات بیشتری در نوجویی و خود-فرآوری داشت. در سایر ابعاد، دو نمونه میانگین نمرات تقریباً مشابهی را نشان دادند
روش اجرا آزمون و ابزار تجزیه و تحلیل داده ها:
این پرسشنامه توسط خود معتادین چه بهبود یافته و چه بهبود نایافته تکمیل شد و با توضیح نحوه نمره گذاری از افراد خواسته شد درکمال صداقت به پرسشنامه پاسخ دهند.با توجه به ماهیت موضوع و اهداف آن در این پژوهش از روش تحلیل مولفه های اساسی، که یکی از زیرگروه های روش استنباطی، استفاده شده است. گردد. بنابراین با یک آزمون آماری مناسب می توان نشان داد که اختلاف مشاهده شده ناشی از خطای نمونه گیری و شانس است و یا این که حاصل تاثیر مستقیم متغیر مستقل بر متقیر وابسته می باشد. به عبارت بهتر، با استفاده از آزمون آماری مناسب تعیین می کنیم که آیا اختلاف معنادار است یا خیر. و بهترین آزمون برای پژوهش حاضر تی تست مستقل و تحلیل مولفه های اصلی است.
به منظور انجام تحلیلهای آماری، اطلاعات بدست آمده از پرسشنامه ها، ابتدا کدگذاری و اطلاعات کلی، کدبندی شده و از طریق برنامه SPSS نمودارها و سایر شاخصهای توصیفی از آن بدست آمد،که در فصل بعد این اطلاعات ذکر می گردد .
منابع فارسی
1) آجیل چی ، بیتا ؛ نادری ، امیر؛ قائمی ، فاطمه ، رابطه ویژگی های شخصیتی زنان با نظم اجتماعی،پایان نامه کارشناسی ارشد
2) اتاری، آسیه؛ شفیعی تبار، مهدیه ؛ رضاپور، حمید، بررسی ومقایسه وضعیت اختلال اضطراب و کمرویی در مردان معتاد و غیرمعتاد، فصلنامه اعتیاد پژوهشی سوء مصرف مواد سال پنجم، شماره هفدهم، بهار (1391) چکیده.
3) اتاری، آسیه؛ شفیعی تبار، مهدیه؛ رضاپور، حمید؛ بررسی و مقایسه وضعیت اختلال اضطراب و تمرین در مردان معتاد و غیرمعتاد، فصلنامه اعتیاد پژوهشی سوء مصرف مواد ، سال نهم، شماره هفدهم، بهار (1391) چکیده.
4) احمدوند، محمد علی، (1387)، اعتیاد، سبب شناسی و درمان آن در رشته روان شناسی، نشر دانشگاه پیام نور.
5) احمدوند، محمدعلی، (اعتیاد، سبب شناسی و درمان آن در رشته روان شناسی)، نشر دانشگاه پیام نور،1387.
6) اسلام دوست، ثریا (1389)،اعتیاد (سبب شناسی و درمان) تهران، دانشگاه پیام نور.
7) انجمن روان پزشکی آمریکا، A.P.A. (2000) راهنمای تشخیی و آماری اختلالهای روانی (DSM-TV-T.BP) ترجمه نیکخو و همکاران، (1381)، تهران ، نشر سخن.
8) اولادی،باران؛ ، نویدیان، صادق ؛کاوه فارسانی،علی ذبیح الله، (1391)، مجله دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد، دوره پانزدهم، شماره دو، خرداد و تیر (1392).
9) برژره، ژان، اعتیاد و شخصیت، ترجمه توفان گرگانی، انتشارات آموزش انقلاب اسلامی، تهران، 1368.
10) بزمی، نعیمه (1390)، روان شناسی و وابستگی به سواد، سبب شناسی تشخیص و درمان اعتیاد.نشر کتاب ارجمند.
11) بید برگ نیا، علی، (1377) بررسی و مقایسه ویژگی های شخصیتی معتادین به مواد مخدر و افراد عادی، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی.
12) پورافکاری، نصرت الله، (1373)."فرهنگ جامع روان شناسی- روان پزشکی" انگلیسی – فارسی ، فرهنگ معاصر.
13) جزایری، علیرضا، دهقانی، محمود؛ بررسی رابطه سبب های دلبستگی اعتیاد و نیمرخ روانی افراد معتاد در مقایسه با افراد غیر معتاد خود معرف استان بوشهر، اعتیاد پژوهی سال دوم، بهار 1383، شماره 6.
14) حسینی، قربان (1368) بررسی مواد موثر در گرایش به اعتیاد در ایران.
15) حکیما، فهیمه، موسوی، سید علی محمد، فصلنامه روان شناسی تحولی روان شناسی ایران، سال نهم، شماره 34، زمستان 1391.
16) حکیما، فهیمه؛ محمد موسوی، سید علی؛ فصلنامه روان شناسی تحولی، روان شناسی ایران، سال نهم، شماره 34، زمستان 1391.
17) حیدری پهلویان، احمد؛ امیرزرگر، محمدعلی؛ فرهادی نسب، علمدا؛ محبوب، حسین، بررسی مقایسه ای ویژگی های شخصیتی معتادین به مواد مخدر با افراد غیر معتاد سالن محمدان (1387).
18) خدیوی، علی (1376) بررسی ویژگی های شخصیتی و باورهای غیرمنطقی معتادین به مواد مخدر افراد معتاد، فصلنامه اعتیاد پژوهی سوء مصرف مواد ، سال سوم، شماره دوازدهم، زمستان 1388.
19) خدیوی، کیانوش (1374).کاربرد درمان مشترک در اعتیاد، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی مشهد.
20) دلاوری علی(1380) احتمالات و آمار کاربردی در روان شناسی و زیستی، تهران، انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی.
21) دورلندر، ویلیام، لگزاندر، نیومن (1956) دیکشنری پزشکی دورلند، ترجمه ی نام آور، حمید (1384)، تهران ، چاپ دانش پژو، چاپ هفتم، ویرایش سی ام.
22) رجبی، غلامرضا، زارع نژاد، امید.بررسی مقایسه ای سنخ های شخصیتی افراد وابسته به هروئین، تریاک ، سیگار و عادی براساس مدل 5 عاملی نئو (1391).
23) ژان، برژره، اعتیاد و شخصیت، نشر سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی (1386).
24) سادوک، بنیامین، سادوک، میرجنیا (1382).خلاصه روان پزشکی بالینی، ترجمه، پورافکاری، نصرت الله، تهران.خلاصه انتشارات شهر آب.
25) سازمان مرکزی سازمان ملی مطالعات اعتیاد ،2001
26) سایت مبارزه با مواد مخدر- 1391
27) سایگاردستون وگاد جانسون (1995)، ویژگی های شخصیتی مجرمین معتاد.
28) ستوده ، هدایت الله ، آسیب های اجتماعی ، تهران ، آوای نور ، 1380
29) شاملو، سعید، مکتب ها و نظریه های روان شناسی شخصیت، انتشارات آگاه، تهران، 1370
30) شایسته، سیاوش (1375).مقایسه شخصیتی جوانان معتاد به مواد مخدر و جوانان عادی در گروه سنی 22-14 سال در استان اصفهان، پایان نامه ی کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس.
31) شولتز، دوان (1990)، نظریه های شخصیت.ترجمه کریمی، یوسف و همکاران (1381).
32) شولتز، دوان پی، شولتز، سدنی الن (1372)، تاریخ روان شناسی نوین.ترجمه علی اکبر سیف و همکاران.جلد 1 و2.تهران ، انتشارات رشد
33) شولتز، دوان، شولتز، سیدنی الن (1998)، نظریه های شخصیت،ترجمه سید محمد، سید یحیی، (1385)، ویرایش تهران
34) شیخ الاسلام ، ربابه ، تعاریف اعتیاد ، ستاد مبارزه ، با مواد مخدر جمهوری اسلامی ایران ، بازبینی شده در 14 مرداد 1386
35) صابر، فاطمه؛ موسوی، ولی الله، صالحی، ایرج، (1390) مقایسه ویژگی های شخصیتی و سبک های حل مساله در مردان معتاد و غیرمعتاد.پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه گیلان.
36) صالحی، ایرج (1383).اعتیاد سراب زندگی و انوع مواد تاثیرگذار و راه درمان.
37) عامری، کفایت، (1381)، "بررسی رگه های شخصیتی دو نظام کلونینجرو آیزنگ در گروه معتاد و غیرمعتاد" پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه تربیت مدرس
38) کاویانی، ح، پورناصح، م، وموسی، آ. (1384) هنجاریابی و اعتبار سنجی فرم تجدید نظر شده پرسنشامه شخصیتی آیزنگ در جمعیت ایرانی، مجله روان پزشکی و روان شناسی بالینی ایران، 34،31،41.
39) کریم پور، رزا، ارزیابی تحقیقات انجام گرفته در خصوص اعتیاد و مصرف مواد مخدر در ستاد مبارزه با مواد مخدر، ژرفای جرمیت، سال دوم، شماره 1005.
40) کریم پور، صادق، (1364) جنبه های روان شناسی اعتیاد.تهران: دفتر انتشارات امیرکبیر.
41) لیاقت، علی، (1375)، مقایسه ای بر روی شخصیت افراد معتاد و غیر معتاد، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس.
42) محمدی ، (1376)، بررسی عومل خطر ویژگی های شخصیتی در کودکان و نوجوانان مصرف کننده مواد مخدر.پایان نامه کارشناسی ارشد تهران دانشگاه علامه.
43) محی الدینی، حمید،هوشیار، هاشم. محمدی اصفهانی، سعید، غفاری، ادنان، (1391) مقایسه ویژگی های شخصیتی و هوش معنوی در افراد معتاد و غیرمعتاد، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
44) مداحی، محمدابراهیم؛ صمدزاده، مونا ؛ فصلنامه اندیشه و رفتار، سال ششم، شماره 20، پاییز 1390.
45) ملازاده اسفنجانی، رحیم؛ کافی، موسی؛ صالحی ،ایرج (1389) فصلنامه اعتیاد پژوهی سوء مصرف مواد، سال پنجم، شماره هفدهم، بهار (1390).
46) نائینیان، محمدرضا؛ الهیاری، عباسعلی؛ مداحی، محمدابراهیم، (1374)،ر اهنمایی آماری و تشخیصی اختلالات روانی DSM-IV .
منابع انگلیسی:
47) Adams, J. B.heath, A, J, Young, S. E, Hewitt, J.K , coroly, R.P.& stalings,M. C.(2003)"Relation ships between personality and preferred substance and motivations for use among adolescent substance a busers." The American journal of drug and Alcohol Abuse,29,3,691-712.
48) Adrom M, Nikmanesh Z, Bakhshani NM. Prediction of addiction potential in youth according to personality trait. Proceeding of the third congress of Iranian psychological Association 2010;3-5.
49) American psychiatric Association (1994).Diagnostic and statistical manual of mental disorders (4thed). washington DC: Author.
50) Bal.s.8. cecero.(2001) Addicted patiertls with personality disorders traits schemas, and presenting problems journal of personality.
51) Bond R. Group sizo and conformity. Group process Intergr Relate.2005: 8(4):331-54.
52) Cloninger C.R.(1987).A systematic method for clinical description and classification of personality variants.Archives of General psychiatry,44,573,588.
53) cloninger, C.R.(2004)."Feeling good,the science of well- being New yorks: oxford university press.
54) clonninger, C.R.(199.Brain networks underlying personality development. In B.J .Carrol 8j.E. Barrett (Eds). Psychoptholoy and the brain(pp.183-20). New york , Rawen press.
55) Gorgani T.Addiction and personality.Tehran: organization of publications and Training Islamic Revolution;1990.
56) Ka plan, H,I. and sadock, B.j (2000).synopsis of psychiatry, Ninth Edition, Baltimore Williams and wilkins.
57) Kaplan H, sadock B. synopsis of psychiatry.9thed. New York: will iams and wilkins.2003.
58) Ketabi P, Maher F, Borjaly A. I dentity and relationship addicition in women in Tehran province.Addict studies 2009; 2(3): 54-69.
59) Liau, A & etal (1999).The case for Emotional literacy: the influence of emotional intelligence of problem behaviors in Malaysian secondary school students.J ournal of Moral education, 32 (10,51-66)
60) Sadock, B. j and sadock, v.A (2003).synopsis of psychiatry Ninth edition. Lippincott, Williams and wilkins.
61) Svra kic,D,M, whitedead,C.A, pazybeck,t .R, 8 cloninger, C.R. (199.Differenatial dianosis of personality disorder by the seven factor temperament and character inventory.Archives of General psychiatry, 50,991,999.
62) World ealthorganization, (who) Brief intervention Study Group (193). A cross- nation trial of brief intervrention with heavy drinkers. American journal of public health. 864, 948-955.
1Eysenck&Gudjonsson
2Wills et al
3Masse &Tremblay
4Miller et al
5 Configural
6 Casta
7 Mccrae
8 Submissive
9 Acquiescent
10 Oppositional
11 Przybeck
12 Independent- test
13 Co- Varite
—————
————————————————————
—————
————————————————————
1