پروپوزال ارشد روانشناسی
با موضوع:
رابطه هیجان خواهی، ناگویی خلقی و ابراز وجود با آمادگی اعتیاد در دانشجویان
The relationship between sensation seeking, alexithymia, assertiveness, addiction potential among students
بیان مسئله
سوء مصرف مواد1 و اعتیاد2، امروزه به یکی از دغدغه های بزرگ جوامع بشری تبدیل شده است(ترقی جاه و نجفی، 1387)؛ و یکی از معضلات اجتماعی خانمان سوز عصر ما به ویژه جوانان است که ریشه در فقر، ناامیدی و فشارهای روحی و روانی دارد. ایران به لحاظ جغرافیایی همسایه بزرگترین تولید کننده خشخاش و مواد مخدر است و موقعیت مناسبی برای حمل و نقل مواد مخدر از افغانستان به دیگر کشور ها و بویژه اروپا قرار گرفته است(یزدی مقدم و اسماعیل آبادی، 1387).
براساس پنجمین ویراست راهنمای تشخیصی و آماری اختلال های روانی3(DSM-5)، مهم ترین ویژگی وابستگی به مواد مجموعه ای از نشانه های شناختی، رفتاری و روان شناختی است که شخص با وجود داشتن مشکلات قابل توجه در رابطه با مصرف مواد به مصرف آن ادامه می دهد.
اعتیاد پدیده ای زیستی، روانی و اجتماعی است که ممکن است تحت تاثیر عوامل مختلف پدید آمده باشد. عوامل اجتماعی، اقتصادی، خانوادگی، زیستی و روانی دست به دست یکدیگر می دهند تا در پایانی مشترک فرجام سوء مصرف مواد را به وابستگی ختم کنند(گلپرور، آتش پور و آقایی، 1382). می توان این عوامل پیش اعتیادی را آمادگی به اعتیاد4 نام نهاد. آمادگی به اعتیاد، باورهای فرد در مورد نتیجه و عاقبت هر کار و ارزشی که فرد برای این نتیجه قائل است، قلمداد می شود (زرگر و همکاران، 1387). با توجه به این امر توجه به متغیرهای مرتبط با رفتارهای اعتیادی به منظور پیش گیری از اعتیاد در میان جوامع الزامی به نظر می رسد.
عدم توانایی فرد در کنترل تکانه های خود (علیوردی نیا و یونسی، 1393)، هیجان خواهی5 و تنوع طلبی (ون نورینک6 و اورلاند7، 1985؛ ویلز8، واکارو9 و مک نمارو10 ، 1999) نیز از جمله عوامل روان شناختی موثر در سوء مصرف مواد است. هیجان خواهی، از آن جهت که میزان باز بودن شخص نسبت به تجارب جدید را توصیف می نماید، می تواند نقش مهمی در سبب شناسی اعتیاد ایفا کند. هیجان خواهی، نوعی تمایل ارثی برای شروع یک فعالیت مشتقانه در پاسخ به محرک های جدید است. افراد با هیجان خواهی بالا معمولاً افرادی تنوع طلب، کم حوصله، تکانشی در رسیدن به پاداش، ناتوان از پذیرش ناکامی و عموماً نظم ناپذیر هستند (هاک -بوکز11، 2002). شواهد قابل ملاحظه ای سوء مصرف مواد را به هیجان خواهی ربط می دهد (چندر و همکاران، 2003؛کریک کوچلیو و ایسین12، 2005).
زاکرمن در سال 1979 با ترتیب دادن آزمودنی برای اندازه گیری مولفه های شخصیتی نشان داد که در بین افراد از لحاظ میزان هیجان خواهی تفاوت زیادی وجود دارد و نمرات بالا در مقیاس فوق با بعضی خصوصیات رفتاری از جمله سوء مصرف مواد رابطه دارد (اتکینسون و هیلگارد13، 1983). همچنین هاک-بوکز (2002) در پژوهشی بین شروع و تداوم فعالیت هایی چون پرخوری، لذت طلبی جنسی، میل به الکل و سوء مصرف مواد با درجات بالایی از هیجان خواهی مشاهده نموده است(هاک -بوکز، 2002).
علاوه بر عوامل بیان شده از میان عوامل متعددی که در رابطه با گرایش به سوء مصرف مواد وجود دارد، می توان به نقش برجسته مشکلات هیجانی و ناتوانی در کنترل و تنظیم هیجانات به طور کلی و ناگویی خلقی14 به طور خاص اشاره کرد (نریمانی و اسمعلی، 1391).
ناگویی خلقی اختلال ویژه در پردازش هیجانی است، که بیشتر به کاهش توانمندی در شناسایی و تشخیص هیجان ها اشاره دارد (چن15، اکسیو16، جینگ17 و چانگ18، 2011). ناگویی خلقی سازه ای چند وجهی متشکل از دشواری در شناسایی احساسات19 و تمایز بین احساسات و تهییج های بدنی20 مربوط به برانگیختگی هیجانی، دشواری در توصیف احساسات21 برای دیگران، قدرت تجسم محدود که بر حسب فقر خیال پردازی ها مشخص می شود، سبک شناختی عینی (غیر تجسمی)، عمل گرا و واقعیت محور یا تفکر عینی22 (تیلور و بگبی، 2000؛ سیفونس23، 2000). افراد مبتلا به ناگویی خلقی، تهییج های بدنی بهنجار را بزرگ کرده، نشانه های بدنی انگیختگی هیجانی را بد تفسیر می کنند، درماندگی هیجانی24 را از طریق شکایت های بدنی نشان می دهند و در اقدامات درمانی نیز به دنبال درمان نشانه های جسمانی هستند (تیلور، پارکر، بگبی و اکلین25، 1992). پژوهش ها نشان داده اند که افراد مبتلا به ناگویی خلقی در شناسایی صحیح هیجان ها از چهره دیگران مشکل دارند (پارکر، تیلور و بگبی26، 1993؛لنی27 و همکاران، 1996) و ظرفیت آنها برای همدردی با حالت های هیجانی دیگران محدود است (تیلور، 1987؛ کریستال28، 1979؛ مک دوگال29، 1989).
پژوهش ها نشان داده اند که سطوح بالای ناگویی خلقی با گستره ی متنوعی از اختلال های روانپزشکی مانند، افسردگی (هنتیکا، هنکالامپی، لتونن و ویناماکی30، 2001)، اضطراب (برتز، کونسلی، پترزیاز و جوونت31، 1999)، روان رنجورخویی (اسپینا32، 2003)، الکلیسم و سوء مصرف مواد، سبک زندگی فاقد تحرک، سوء تغذیه و عادات غذایی نادرست(هلمرز و منت33، 1999) در ارتباط هستند.
ازمیان اختلال های روانپزشکی مرتبط با ناگویی خلقی، اختلال سوء مصرف مواد توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. به عنوان مثال کریستال (1997؛ به نقل از قلعه بان، 1387) معتقد است که ناگویی خلقی به عنوان نارسایی در درک، پردازش و توصیف هیجان باعث می شود که برخی افراد آمادگی وابستگی به مواد را داشته باشند. همچنین، کریستال (1996) معتقد است هیجان های افراد معتاد کودکانه و در سطح پیش کلامی است و ظرفیت شناختی آسیب دیده آنها به عدم توانایی تفسیر افسردگی و اضطراب منتهی می شود. در این شرایط، ظرفیت تاخیر واکنش (مهارت من) پایین است. در نتیجه تعارض فرد با محیط افزایش می یابد و شخص مکرراً درماندگی و استرس در برابر هیجان ها را تجربه می کند (به نقل از قلعه بان، 1387).
تحقیقات نشان داده است ازجمله عواملی که به عنوان پیش بینی کننده آمادگی به اعتیاد در نظر گرفته شده، ابراز وجود
34 است(حاجی حسنی و همکاران، 1391). ابراز وجود به عنوان توانایی دفاع از خود و نیز توانایی "نه گفتن" به تقاضاهایی که فرد نمی خواهد انجام بدهد تعریف می شود (بکر، کرون، ون بلکام و ورمی35، 2008، به نقل از آدام ریتا36، 2010).
پژوهش های گوناگون نشان می دهد که بین کمبود مهارت های اجتماعی و بروز اختلالات رفتاری در آینده رابطه وجود دارد. این مشکلات که با عملکرد ضعیف مهارت های اجتماعی فرد مرتبط هستند، عبارتند از: بزهکاری، نقص در عملکرد تحصیلی و شناختی، فرار از مدرسه و الکلیسم، رفتارهای ضد اجتماعی و اختلالات روانی (ثابتی و شهنی ییلاق، 1377). پژوهش های گرین، فورهند، بک و وسک (1980، به نقل از حاجی حسنی، 1391) نشان داده است که افراد با ابراز وجود کمتر، تمایل به افسردگی بیشتری دارند و در مدرسه عملکرد ضعیف تری دارند. نتایج پژوهش فروع الدین و صدر السادات (1381) نشان داد که خودپنداره افراد معتاد و غیر معتاد با یکدیگر تفاوت دارد و خودپنداره منفی را می توان عاملی در گرایش به اعتیاد دانست. لازم به ذکر است در پژوهشی که زرگر، نجاریان و نعامی (1387) روی کارکنان شرکت صنعتی در اهواز انجام دادند رابطه ای معنادار میان ابراز وجود با آمادگی به اعتیاد به دست نیامده است.
با توجه به متناقض و ناهمسو بودن برخی از تحقیقات و همچنین با بررسی و مطالعه پژوهش های انجام گرفته در خصوص افراد معتاد به نظر می رسد که این افراد در هیجان خواهی، ناگویی هیجانی و ابراز وجود نیاز به بررسی های بیشتری دارند. بنابراین با توجه به نتایج مطالعات قبلی، چالشهای موجود و فقر مطالعه در این زمینه پژوهش حاضر به دنبال پاسخ گویی به این سوال است که آیا بین هیجان خواهی، ناگویی خلقی و ابراز وجود با آمادگی اعتیاد در دانشجویان رابطه وجود دارد؟
اهمیت و ضرورت:
امروزه مسئله اعتیاد به مواد و داروها، چه به مواد مجاز وچه غیر مجاز، به صورت یک مشکل جهانی و فراگیر در آمده است. آمارهای منتشره از سوی سازمان های بین المللی، به خصوص سازمان بهداشت جهانی، کمیته کنترل جهانی مواد مخدر و سازمان یونسکو، حاکی از افزایش فزاینده مصرف مواد در سطح جهان است. بر هیچ کس پوشیده نیست که گسترش این روند تیشه بر ریشه بنیادهای اخلاقی، اقتصادی و اجتماعی یک جامعه می زند و آن را از درون دچار فساد می کند و در نهایت به انحطاط می کشاند. این مشکل امروز آنچنان خود نمایی می کند که هیچ کشوری نمی تواند خود را کاملاً مصون نگه دارد (باوی، 1388).
اعتیاد یکی از چهار بحران جهان است که گردش مالی آن بیش از 1600 میلیارد دلار در سال است. این پدیده ای است که حداقل 200 میلیون شهروند جهان گرفتار آسیب های جدی آن هستند. بحران اعتیاد مثل بحران های دیگر مانند تخریب محیط زیست، فقر و قطحی، جنگ و خونریزی و ظهور بیماری های نو پدید سلامت جوامع بشری را تهدید می نماید و منجر به مشکلات و معضلات خانوادگی، فساد و جرایم و بی ثباتی سیاسی و اقتصادی جامعه می شود. اهمیت موضوع اعتیاد در ایران به جهت شیوع گسترده آن در بین افراد جامعه است(پارسانیا و همکاران، 1391). گزارش سالانه سازمان بهداشت جهانی در سال 2005 نشان می دهد که در دنیا 200 میلیون معتاد به انواع مواد افیونی وجود دارد و متاسفانه همین گزارش ذکر می کند که بالاترین شیوع اعتیاد با 8/2 درصد در ایران است و قزاقستان با 3/2 درصد و روسیه با 1/2 درصد در رتبه های بعدی جای دارند(عسگری، امینی، نادری و روزبهانی، 1387).
علاوه بر آن، در اهمیت پژوهش حاضر می توان گفت که عوامل شخصیتی به صورت مستقیم و غیرمستقیم در ایجاد و تداوم انواع گوناگون ناسازگاری ها دخالت دارند. به این منظور گروه کثیری از مطالعات درصدد روشن کردن نقش مولفه های شخصیتی در جمعیت های بالینی و سالم بوده اند (وان برکی37، 2009). برخی از ویژگی های خاص شخصیتی باعث می شود تا افراد در موقعیت های گوناگون زندگی، رفتارهای سازگارانه و متعادل از خود نشان دهند. داشتن آگاهی و دانش لازم درباره شخصیت، در پیشگیری یا اقدامات احتمالی در مورد بروز برخی اختلالات و نابسامانی های شخصیتی می تواند به فرد کمک کند.
مواردی که در ذیل به آن اشاره شده دلیل بر اهمیت وضرورت انجام این تحقیق بوده است:
-نیاز به بررسی رابطه هیجان خواهی، ناگویی خلقی و ابراز وجود با آمادگی اعتیاد در دانشجویان ؛
– درک روابط این سازه ها، می تواند نقش مهمی در طرح های آموزشی و مداخلات مرتبط با معتادان داشته باشد.
-عدم وجود پژوهشی جامع در این حوزه؛
-ایجاد زمینه برای انجام پژوهش های بیشتر وهمه جانبه در این حوزه.
تنظیم هیجانی با توجه به تازگی آن و علی رغم اهمیت فراوان آن در کشور در رابطه با این موضوع تحقیقات بسیار اندکی صورت گرفته است و همچنین با توجه به فراگیر شدن رویکرد شناختی و استفاده از تکنیک های برخاسته از رویکرد شناختی برای مراجعان توسط روان شناسان، تلاش در جهت دستیابی به منابع جدید اطلاعاتی در این زمینه که بتواند یاری رسان در جهت کمک به افراد نیازمند باشد امری ضروری است.
با بررسی های انجام شده در ایران، تحقیقات اندکی بررسی رابطه هیجان خواهی، ناگویی خلقی و ابراز وجود با آمادگی اعتیاد در دانشجویان نشان داده است. لذا بررسی رابطه هیجان خواهی، ناگویی خلقی و ابراز وجود با آمادگی اعتیاد در دانشجویان ضرورت پیدا کرد.
نتایج حاصل از این پژوهش، می تواند چشم اندازی روشن و عملی برای مشاوران و روان درمانگران فراهم نماید. به علاوه، نتایج پژوهش می تواند مبنای نظری و عملی مناسبی برای بهبود هیجان ها و تنظیم آن در موسسات مختلف آموزشی و درمانی از قبیل مراکز مشاوره در دانشگاهها، کلنیک ها و غیره قرار گیرد. لذا بررسی در زمینه بررسی رابطه هیجان خواهی، ناگویی خلقی و ابراز وجود با آمادگی اعتیاد در دانشجویان ضرورت پیدا نمود.
پیشینه:
پژوهش های داخلی
حسینیان، فرخجسته، عبدالهی، نوری پورلیاولی (1394) پژوهشی با هدف رابطه رفتارهای پرخطر و هیجان خواهی با میزان گرایش به اعتیاد در زنان بزهکار انجام دادند. این پژوهش از نظر ماهیت کاربردی و از نظر روش اجرا، از نوع پیمایشی و همبستگی است. جامعه آماری تحقیق، شامل کلیه زنان بزهکار زندانی شهر تهران بوده که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده، 170 نفر (با میانگین سنی 39.3) انتخاب شدند. پرسش نامه هیجان خواهی، پرسش نامه رفتارهای پرخطر و گرایش به اعتیاد در افراد با هماهنگی لازم در اختیار زنان بزهکار قرار گرفته و تکمیل شد. نتایج نشان داد که بین میزان هیجان خواهی و شدت و تازگی آن و همچنین بین شدت رفتارهای پرخطر با گرایش به اعتیاد در زنان بزهکار رابطه معناداری وجود دارد. پس می توان گفت که هیجان خواهی و رفتارهای پرخطر می توانند میزان گرایش به اعتیاد را در زنان بزهکار پیش بینی کنند.
وطن خواه، اکبری شایه، دلاور، ریاحی، پاک (1393) پژوهشی با هدف نقش تعدیل گر روانرنجور خویی و سازگاری در رابطه هیجان خواهی و آمادگی به اعتیاد در دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد انجام دادند. جامعه پژوهش شامل دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد بود که از میان آنها تعداد 205آزمودنی (93 مرد و 112 زن) با روش نمونه گیری دردسترس انتخاب شدند و به پرسشنامه های آمادگی به اعتیاد، فرم کوتاه پرسشنامه شخصیتی نئو و هیجان خواهی آرنت پاسخ دادند. داده ها با استفاده از روش تحلیل رگرسیون چندگانه تعاملی تحلیل شد. یافته ها نشان داد که هیجان خواهی و آمادگی به اعتیاد رابطه مثبت معنی داری دارند. اما تحلیل رگرسیون چندگانه تعاملی، نشان داد که رابطه آمادگی به اعتیاد و هیجان خواهی فقط توسط روانرنجور خویی تعدیل می گردد و سازگاری هیچ گونه نقش تعدیل کننده گی در این رابطه ندارد.
حاجی حسنی، شفیع آبادی، پیرساقی، کیانی پور (1391) پژوهشی با هدف بررسی رابطه بین پرخاشگری، ابراز وجود و افسردگی با آمادگی به اعتیاد در دانشجویان دختر دانشگاه علامه طباطبایی انجام دادند. روش پژوهش همبستگی و جامعه آماری دختران دانشجوی دانشگاه علامه طباطبایی تهران در سال 1390بودند. از میان آنها 150 نفر به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و با پرسشنامه های پرخاشگری اهواز (1379)، پرسشنامه ابراز وجود گمبریل و ریجی (1975)، پرسشنامه افسردگی بک (1961) و پرسشنامه آمادگی به اعتیاد زرگر (1385) مورد آزمون قرار گرفتند. داده ها از طریق آمار توصیفی (فراوانی، شاخص های مرکزی و محاسبه ضریب همبستگی) و آمار استنباطی (رگرسیون چندمتغیره به شیوه همزمان) تجزیه و تحلیل شد. یافته های پژوهش نشان داد که رابطه بین متغیرهای پرخاشگری، ابراز وجود و افسردگی با آمادگی به اعتیاد معنادار است (P<0.01). همچنین نتایج تحلیل رگرسیون چندمتغیری نشان داد که ترکیب خطی پرخاشگری، ابراز وجود و افسردگی توان پیش بینی آمادگی به اعتیاد را دارند (P<0.01).
زرگر، نجاریان، نعامی، (1387) پژوهشی با هدف بررسی رابطه ویژگی های شخصیتی (هیجان خواهی، ابراز وجود، سرسختی روانشناختی)، نگرش مذهبی و رضایت زناشویی با آمادگی اعتیاد به مواد مخدر در کارکنان یک شرکت صنعتی در اهواز انجام دادند. در این پژوهش تعداد 489 نفر از کارکنان آن شرکت صنعتی که در طول دو ماه در کلاس های آموزشی شرکت نمودند، به صورت تصادفی انتخاب شدند و 6 پرسشنامه هیجان خواهی، ابراز وجود، سرسختی روانشناختی، نگرش مذهبی، رضایت از همسر و پرسشنامه ایرانی آمادگی به اعتیاد را تکمیل نمودند. ویژگی های شخصیتی و خانوادگی به عنوان متغیرهای پیش بین و آمادگی به اعتیاد متغیر ملاک در نظر گرفته شد. طرح تحقیق از نوع همبستگی است و داده های تحقیق با ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چند متغیری تجزیه و تحلیل شدند. یافته های پژوهش نشان داد که کارکنانی که نارضایتی بیشتری از همسر دارند آمادگی به اعتیاد بیشتری دارند. کارکنان هیجان خواه بالا، سرسختی روانشناختی پایین و نگرش مذهبی پایین، آمادگی به اعتیاد سربالاتری داشتند. بالاترین ضریب همبستگی مربوط به رضایت از همسر بود که مهمترین متغیر پیش بین در این پژوهش می باشد. بین ابراز وجود و آمادگی به اعتیاد، رابطه معنی داری به دست نیامد. ضرایب تحلیل رگرسیون با روش ورود مکرر برای ترکیب خطی متغیرهای رضایت از همسر، هیجان خواهی، سرسختی روانشناختی، نگرش مذهبی و ابراز وجود با آمادگی به اعتیاد در سطح کمتر از 0.001 معنی دار بود.
پژوهش های خارجی
اسی می کا38 و همکاران (2014) در پژوهشی به بررسی رابطه ناگویی خلقی، اضطراب و افسردگی با شدت اعتیاد اینترنتی پرداختند. نتایج نشان داد که نمرات ناگویی خلقی با شدت اعتیاد مرتبط است. و هرچه نمرات ناگویی خلقی بیشتر باشد شدت اعتیاد نیز بیشتر خواهد بود.
لین سی و کیورچی39 (2009) در پژوهشی به مقایسه شدت ناگویی خلقی در افراد معتاد و افراد سالم پرداختند. نتایج نشان داد که افراد مصرف کننده مواد شدت ناگویی خلقی بیشتری را گزارش نمودند.
هاک-بوکز (2002) در پژوهشی به بررسی شخصیت، هیجان خواهی و رفتار های خطر جویی در بین دانشجویان پرداختند. نتایج نشان داد بین شروع و تداوم فعالیت هایی چون پرخوری، لذت طلبی جنسی، میل به الکل و سوء مصرف مواد با درجات بالایی از هیجان خواهی مشاهده نموده است.
اهداف:
هدف کلی
– بررسی رابطه هیجان خواهی، ناگویی خلقی و ابراز وجود با آمادگی اعتیاد در دانشجویان
اهداف جزیی
1. بررسی رابطه هیجان خواهی با آمادگی اعتیاد در دانشجویان؛
2. بررسی رابطه ناگویی خلقی با آمادگی اعتیاد در دانشجویان ؛
3. بررسی رابطه ابراز وجود با آمادگی اعتیاد در دانشجویان ؛
فرضیه ها:
1. بین هیجان خواهی با آمادگی اعتیاد در دانشجویان رابطه وجود دارد.
2. بین ناگویی خلقی با آمادگی اعتیاد در دانشجویان رابطه وجود دارد.
3. بین ابراز وجود با آمادگی اعتیاد در دانشجویان رابطه وجود دارد.
اهداف کاربردی
در صورتی که بین متغیرهای هیجان خواهی، ناگویی خلقی و ابراز وجود با آمادگی به اعتیاد رابطه وجود داشته باشد می توان از طریق بهبود هیجان خواهی، ناگویی خلقی و ابراز وجود میزان آمادگی به اعتیاد را در افراد کاهش داد و کارگاههایی به همین منظور تشکیل داد.
نوآوری
با عنایت به جدید بودن نسبی موضوع مورد پژوهش و عدم پژوهش در جامعه مورد نظر نتایج حاصل از پژوهش می تواند مورد استفاده مسئولین امر قرار گیرد.
تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها
آمادگی به اعتیاد
تعریف مفهومی: آمادگی به اعتیاد، باورهای فرد در مورد نتیجه و عاقبت هر کار و ارزشی که فرد برای این نتیجه قائل است، قلمداد می شود (زرگر و همکاران، 1387).
تعریف عملیاتی: آمادگی به اعتیاد در پژوهش حاضر نمره ای است که فرد از مقیاس آمادگی اعتیاد تـوسط ویـد و بـوچر (1992 ) کسب کرده است.
هیجان خواهی
تعریف مفهومی: هیجان خواهی، نوعی تمایل ارثی برای شروع یک فعالیت مشتقانه در پاسخ به محرک های جدید است. افراد با هیجان خواهی بالا معمولاً افرادی تنوع طلب، کم حوصله، تکانشی در رسیدن به پاداش، ناتوان از پذیرش ناکامی و عموماً نظم ناپذیر هستند (هاک -بوکز، 2002).
تعریف عملیاتی: هیجان خواهی در پژوهش حاضر نمره ای است که فرد از مقیاس هیجان خواهی آرنت (1993) کسب کرده است.
ناگویی خلقی
تعریف مفهومی: ناتوانی در پردازش شناختی اطلاعات هیجانی و تنظیم هیجان، ناگویی خلقی نامیده می شود (تیلور40 و بگبی41، 2000). ناگویی خلقی سازه ای است چند وجهی متشکل از دشواری در شناسایی احساسات و تمایز بین احساسات و تهیج بدنی مربوط به برانگیختگی هیجانی؛ دشواری در توصیف احساسات برای دیگران، قدرت تجسم محدود که بر حسب فقر خیال پردازی ها مشخص می شود؛ سبک شناختی عینی (غیر تجسمی)، عمل گرا و واقعیت گرا یا تفکر عینی (تیلور و بگبی، 2000؛ سیفنوس42، 2000).
تعریف عملیاتی: ناگویی خلقی در پژوهش حاضر نمره ای است که فرد از پرسشنامه نارسایی هیجانی تورنتو (TAS-20)، کسب کرده است.
ابراز وجود
تعریف مفهومی: ابراز وجود به عنوان توانایی دفاع از خود و نیز توانایی "نه گفتن" به تقاضاهایی که فرد نمی خواهد انجام بدهد تعریف می شود (بکر، کرون، ون بلکام و ورمی ، 2008، به نقل از آدام ریتا ، 2010).
تعریف عملیاتی: ابراز وجود در پژوهش حاضر نمره ای است که فرد از پرسشنامهء ابراز وجود هرزبرگر، شان و کتز (ASRI) کسب کرده است.
روش:
روش پژوهش حاضر، توصیفی از نوع همبستگی است.
متغیر های پژوهش
متغیر مستقل یا پیش بین: هیجان خواهی، ناگویی خلقی و ابراز وجود
متغیر وابسته یا ملاک: آمادگی اعتیاد
جامعه، نمونه و روش نمونه گیری:
جامعه آماری پژوهش حاضر را کلیه دانشجویان دانشگاه .. تشکیل می دهند.
روش نمونه گیری به شیوه خوشه ای چند مرحله ای می باشد و تعداد نمونه 300 نفر در نظر گرفته شد.
ابزار:
پرسشنامه ناگویی هیجانی تورنتو (TAS-20)
مقیاس ناگویی هیجانی تورنتو (بگبی43، پارکر44 و تیلور45، 1994) یک آزمون 20 ماده ای است و سه زیر مقیاس دشواری در شناسایی احساسات46، دشواری در توصیف احساسات47 و تفکر عینی48 را در مقیاس پنج درجه ای لیکرت از نمره 1 (کاملا مخالف) تا نمره 5 (کاملا موافق) می سنجد. یک نمره کل نیز از جمع نمره های سه زیر مقیاس برای نارسایی هیجانی کلی محاسبه می شود این مقیاس برای اجرا در نمونه های عمومی و بالینی مناسب است. و می تواند بر حسب شرایط به صورت فردی یا گروهی اجرا شود (بشارت، 1392). روش نمره گذاری پرسشنامه به شیوه لیکرت است. به پاسخ "کاملاً مخالف" نمره 1 و به پاسخ "کاملاً موافق" نمره 5 تعلق می گیرد. گویه های 4، 5، 10، 18 و 19 نمره گذاری معکوس دارند: پاسخ "کاملاً مخالف" نمره 5 و به پاسخ "کاملاً موافق" نمره 1 تعلق می گیرد. هر چه افراد نمراتشان در این خرده مقیاس ها بیشتر باشد نشان دهنده مشکل بیشتر در زمینه بیان و تشخیص احساسات می باشد (بگبی و همکاران، 1994).
الف) مولفه ها و سوالات مربوط به هر مولفه
مقیاس دشواری در تشخیص احساسات (DIF): این خرده مقیاس توانایی آزمودنی در شناسایی احساساتش و تمایز میان احساسات با حسهای بدنی را ارزیابی می کند که شامل سوالات 1، 3، 6، 7، 9، 13 و 14 می باشد.
مقیاس دشواری در توصیف احساسات (DDF): این خرده مقیاس توانایی شخص در بیان احساسات و اینکه آیا قادر است احساسات خودش را در قالب لغات بیان کند یا خیر، می سنجد که شامل سوالات 2، 4، 11، 12 و 17 می باشد.
مقیاس تفکر عینی (EOT): این خرده مقیاس میزان درون نگری و عمیق شدن فرد در احساسات درونی خودش و دیگران را بررسی می کند که شامل سوالات 5، 8، 10، 15، 16، 18، 19 و 20 می باشد (بگبی، پارکر و تیلور، 1994).
روایی و پایایی. ویژگی های روان سنجی مقیاس نارسایی هیجانی تورنتو-20 در پژوهش های متعدد بررسی و تایید شده است (تیلور و بگبی، 2000؛ پارکر، تیلور و بگبی، 2001). در نسخه ی فارسی مقیاس نارسایی هیجانی تورنتو-20، ضرایب آلفای کرونباخ برای نارسایی هیجانی کل و سه زیر مقیاس دشواری در شناسایی احساسات، دشواری در توصیف احساسات و تفکر عینی به ترتیب 85/0، 82/0، 75/0، و 72/0 محاسبه شد که نشانه ی همسانی درونی خوب مقیاس است (بشارت، گنجی،1391).
پایایی باز آزمایی مقیاس نارسایی هیجانی تورنتو-20 در یک نمونه ی 67 نفری در دو نوبت با فاصله ی چهار هفته از 70/0r= تا 77/0 برای نارسایی هیجانی کل و زیر مقیاس های مختلف تایید شد. روایی همزمان مقیاس نارسایی هیجانی تورنتو-20 بر حسب همبستگی بین زیر مقیاس های این آزمون و مقیاس های هوش هیجانی، بهزیستی روان شناختی و درماندگی روان شناختی بررسی و مورد تایید قرار گرفت. نتایج ضرایب همبستگی پیرسون نشان داد که بین نمره ی آزمودنی ها در مقیاس نارسایی هیجانی کل با هوش هیجانی (001/0p<، 70/0-r=) با بهزیستی روان شناختی(001/0p<، 68/0-r=) و با درماندگی روان شناختی (001/0p<، 44/0r=) همبستگی معنادار وجود دارد. ضرایب همبستگی بین زیر مقیاس های نارسایی هیجانی و متغیرهای فوق نیز معنی دار بودند. نتایج تحلیل عاملی تاییدی نیز وجود سه عامل را در نسخه ی فارسی مقیاس نارسایی هیجانی تونتو-20 تایید کردند (بشارت، 2007). در پژوهش بشارت و گنجی (1391) ضرایب آلفای کرونباخ زیر مقیاس های دشواری در شناسایی احساسات، دشواری در توصیف احساسات و تفکر عینی را به ترتیب 81/0، 77/0، 75/0 و 84/0 محاسبه شد.
مقیاس آمادگی اعتیاد
مقیاس آمادگی اعتیاد تـوسط ویـد و بـوچر (1992 ) ساخته شد و در ایران توسط کرد میرزا، آزاد و اسکندری (1382 ) روایی یابی شده است . این مقیاس41 ماده دارد کـه بـه صورت چهار گزینه ای از کاملاً مخالف تا کاملاً موافق پاسخ داده می شوند. ضریب آلفای کـرونباخ ایـن مـقیاس 90/0 گزارش شده است ؛ همچنین جهت روایی همگرا ضریب همبستگی بین این مقیاس و مقیاس 25 مـاده ای فـهرست علایم بالینی 45/0 بدست آمده است. برای بررسی روایی تشخیصی، نمرات این مقیاس در گروه بـهنجار و مـصرف کـننده مواد مورد مقایسه قرار گرفته است که میانگین نمرات گروه مصرف کننده مواد به طـور مـعنی داری بیشتر بود (زرگر، 1385).
مقیاس هیجان خواهی
مقیاس هیجان خواهی (آرنت49، 1993) 20 آیتم دارد که دو مولفه شـدت و تـازگی را انـدازه گیری می کند. آزمودنی به سئوالات این مقیاس به صورت چهار گزینه ای بسیار خوب مـرا تـوصیف مـی کند"، "تا حدودی مرا توصیف می کند "، "مرا خوب توصیف نمی کند"، "اصلاً مرا تـوصیف نـمی کند" پاسخ می دهد. در مطالعه آرنت(1993) ضریب آلفای کرونباخ در دامنه ای از 83/0 تا 86 /0 بدست آمده است. در پژوهش زرگر (1380) ضـریب آلفـای کرونباخ این مقیاس 77/0 گزارش شده است. پوروفایی (1376) همبستگی بین مقیاس آرنت و مـقیاس زاکرمـن را 41/0 بدست آورده است.
پرسشنامهء ابراز وجود هرزبرگر، شان و کتز 50(ASRI)
برای سنجش ابراز وجود از پرسشنامهء خـود گـزارشی ابراز وجـود هرزبرگر، شان و کتز (ASRI) استفاده شده است.این پرسشنامه یک مقیاس مداد-کاغذی 25 ماده ای است و آزمودنی به هریک از ماده ها که جـواب آنها به صورت صحیح-غلط مشخص شده اند، پاسخ می دهد. در این آزمون بـه پاسـخ های صـحیح سوالات(1،3،4،9،13،15،16، 18،19،20،22 و 24) نمرهء یک و به پاسخ های غلط نمرهء صفر تعلق می گیرد و بقیهء سوالات به صورت معکوس نمره گذاری مـی شوند(معتمدین و بدری،1384).
مـولفان مقیاس ASRI ،ضریب پایایی آن را با روش بازآزمایی در یک فاصلهء پنج هفته ای 81/0 ؛ هرمزی نژاد (1379)ضریب پایـایی آن را بـا استفاده از روش بازآزمایی در فاصلهء 6 هفته ای برابر 54/0 و براساس روش پایایی تنصیف در دو نمونه به ترتیب برابر 62/0 و 60/0 ؛معتمدین و بدری(1384)پایایی آن را با استفاده از آلفای کرونباخ و تنصیف به ترتیب برابر 33/0 و 42/0 به دست آوردند.
به گزارش مولفان، پرسشنامهء ASRI ،اعتبار همزمان خوبی را نشان داد. این آزمون با مقیاس برنامهء جرات ورزی راتوس رابطهء معناداری داشت(معتمدین و بدری، 1384). هرزبرگر و همکاران (1984؛نقل از معتمدین،1383)به منظور بررسی اعتبار پرسشنامهء ASRI از روش اعتبار سـازه ای استفاده کردند که ضرایب همبستگی روی نمره های آزمودنی های در دو مقیاس اخیر در آزمودنی های دختر، پسر و کل به ترتیب برابر با 35/0، 50/0 و 43/0 به دست آمد.
روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
جهت تجزیه و تحلیل داده های بدست آمده توسط ابزار های فوق، از شاخص های و روش های آمارتوصیفی برای بدست آوردن فراوانی، درصد، میانگین، انحراف استاندارد، و خطای استاندارد داده ها استفاده خواهد شد؛ و سپس از آمار استنباطی برای بدست آوردن ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون به کمک نرم افزار spssاستفاده خواهد شد.
منابع فارسی
انجمن روانپزشکی آمریکا .(2013). راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی(DSM-5). ترجمه یحیی سید محمدی (1393). تهران: نشر روان.
باوی، ساسان. (1388). اعتیاد (انواع مواد، سبب شناسی، پیشگیری، درمان).جلد اول، چاپ اول،اهواز: دانشگاه آزاد اسلامی.
بشارت، محمدعلی. گنجی، پویش. (1391). نقش تعدیل کننده سبک های دلبستگی در رابطه بین ناگویی هیجانی و رضایت زناشویی. مجله اصول بهداشت روانی. سال 14(4) :335-324.
بشارت، محمدعلی؛ افقی، زهرا؛ آقایی ثابت، سیده سارا؛ حبیب نژاد، محمد؛ پورنقدعلی، علی؛ گرانمایه پور، شیوا. (1392). نقش تعدیل کننده راهبردهای تنظیم شناختی هیجان در رابطه بین ناگویی هیجانی و مشکلات بین شخصی. تازه های علوم شناختی، دوره 15 ، شماره 4 (مسلسل 60) : 52-43.
پارسا نیا، زینب؛ فیروزه، مهری؛ تک فلاح، لیلا؛ محمدی سمنانی، سعید؛ جهان، الهه؛ و امامی، عاطفه. (1391). بررسی اختلالات شخصیت در افراد دارای اختلال سوء مصرف مراجعه کننده به مراکز ترک اعتیاد. مجله علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی، دوره 22، شماره 2: 156-152.
پور وفـایی، پروین (1376). بـررسی ارتباط فرم موسیقی با خـلق نـوازاندگان شهر تهران . پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز.
ترقی جاه، صدیقه و نجفی، محمود. (1387). بررسی رابطه آسیب پذیری در برابر مصرف مواد و در معرض خطر خود کشی بودن با سلامت روانی و میزان بهره گیری از اعتقادات مذهبی. چهارمین سمینار سراسری بهداشت روانی دانشجویان، دانشگاه شیراز.
ثابتی، فرهاد و شهنی ییلاق، مهین. (1377). تاثیر آموزش مهارت های اجتماعی در کاهش ناسازگاری های اجتماعی-عاطفی دانش آموزان. مجله علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه شهید بهشتی چمران اهواز، شماره 3، سال 5: 16-1.
حاجی حسنی، مهرداد. (1391). بررسی اثربخشی و مقایسه فنون رویکرد گشتالت درمانی گروهی و درمان شناختی-رفتاری بر افزایش ابراز وجود. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبائی.
حاجی حسنی، مهرداد؛ شفیع آبادی، عبداله؛ پیرساقی، فهیمه؛ کیانی پور، عمر. (1391). رابطه بین پرخاشگری، ابراز وجود و افسردگی با آمادگی به اعتیاد در دانشجویان دختر دانشگاه علامه طباطبایی. دانش و پژوهش در روان شناسی کاربردی، دوره 13، شماره 3 (پیاپی 49): 74-65.
حسینیان، سیمین؛ فرخجسته، وحیده سادات؛ عبدالهی، راشن؛ نوری پورلیاولی، رقیه. (1394). رابطه رفتارهای پرخطر و هیجان خواهی با میزان گرایش به اعتیاد در زنان بزهکار. پژوهش های اطلاعاتی و جنایی، دوره 10، شماره 1 (مسلسل 37) : 28-9.
زرگر، یدالله. (1380 ). بررسی همه گیر شناسی مصرف سیگار و مقایسه اثر بخشی روشهای رفتار – آموزشی و رفتاری- دارویی در ترک سیگار. پایان نامه دکتری. دانشگاه شهید چمران اهواز .
زرگر، یدالله. (1385). سـاخت و اعـتبار یابی مقیاس آمادگی اعتیاد . دومین کنگره انجمن روانشناسی ایران.
زرگر، یداله؛ نجاریان، بهمن؛ نعامی، عبدالزهرا. (1387). : بررسی رابطه ویژگی های شخصیتی (هیجان خواهی، ابراز وجود، سرسختی روانشناختی)، نگرش مذهبی و رضایت زناشویی با آمادگی اعتیاد به مواد مخدر در کارکنان یک شرکت صنعتی در اهواز. مجله علوم تربیتی و روانشناسی، دوره 15 ، شماره 1 (ویژه نامه روان شناسی) : 1200-99.
عسگری، صدیقه؛ امینی، فرحناز؛ نادری، غلامعلی و روزبهانی، رضا. (1387). ارتباط اعتیاد به تریاک با عوامل خطر بیماری های قلبی- عروقی. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، دوره 15، شماره 1: 21-10.
علیوری نیا، اکبر و یونسی، عرفان. (1393). تاثیر میزان خود کنترلی بر ارتکاب جرمدر میان دانشجویان. راهبرد فرهنگ، شماره بیست و ششم: 118-93.
فروع الدین، احمد و صدر السادات، جمیله. (1381). بررسی رابطه بین خودپنداره و گرایش به اعتیاد در جوانان، طب تزکیه، شماره 46: 74-66.
قلعه بان، مریم. (1387). بررسی و مقایسه ناگویی خلقی و خود تنظیم گری در افراد مبتلا به سوء مصرف مواد و افراد غیر مبتلا. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
گلپرور، محسن؛ آتش پور، حمید؛ و آقایی، اصغر. (1382). روان شناسی اعتیاد "سبب شناسی و درمان". چاپ اول، اصفهان: مطهری.
معتمدین،مختار و رحیم بدری.(1384)،"مقایسهء اثـربخشی دو روش آمـوزش ابراز وجود (ایفای نقش و بروشور)بر بهداشت روانی،اضطراب اجتماعی،ابراز وجود و عملکرد تحصیلی دانش آموزان پایهء اول تحصیلی استان آذربـایجان شـرقی"،پژوهشکدهء کاربردی آموزش و پرورش استان آذربایجان شرقی.
معتمدین،مختار.(1383)،"تاثیر آموزش راهـبردهای مـقابله بـا باورهای غیرمنطقی(براساس رویکرد شناختی)بر این باورها و رضایت زناشویی زوج های مراجعه کننده به مرکز مشاورهء خـانوادهء بـهزیستی اهـواز"،پایان نامهء کارشناسی ارشد،دانشکدهء علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز.
نریمانی، محمد و پور اسمعلی، اصغر. (1391). مقایسه ناگویی خلقی و هوش معنوی در افراد معتاد، افراد تحت درمان با متادون و افراد غیر معتاد. فصلنامه اعتیاد پژوهی سوء مصرف مواد، سال ششم، شماره بیست و دوم: 34-24.
وطن خواه، محمد؛ اکبری شایه، یحیی؛ دلاور، محمد؛ ریاحی، فروغ؛ پاک، سحر. (1393). نقش تعدیل گر روانرنجور خویی و سازگاری در رابطه هیجان خواهی و آمادگی به اعتیاد در دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد. مجله دانشگاه علوم پزشکی ایلام، دوره 22، شماره 1: 70-64.
هرمزی نژاد، معصومه. (1379)،"رابطهء سـاده و چـندگانه متغیرهای عزت نفس،اضطراب اجتماعی و کـمال گرایی بـا ابراز وجـود دانـشجویان دانـشگاه شهید چمران اهواز"،مجلهء علوم تربیتی و روانـ شناسی،دورهء 3،شـمارهء 3 و 4.
یزدی مقدم، حمیده و اسماعیل آبادی، علی رضا. (1387). بررسی تاثیر باورها و عوامل اعتقادی بر پیشگیری و درمان اعتیاد. مهندسی فرهنگی، شماره 19 و 20: ص 61-67.
منابع لاتین
Adam Rita, C.S. (2010). The effect of gestalt therapy and cognitive- behavioural therapy group intervention on the assertiveness and self- esteem of women with physical disability facing abuse. For the degree of doctor of philosophy, wayne state university.
Arnett, J. (1993). Sensation seeking : A new conceptualization and a new scale, Personality and Individual Difference, 16 (2), 289-296
Atkinson R, Hilgard E. (1983).Introduction to psychology. 9th ed. Norton & Company.P. 231-60.
Bagby, R.M., Parker, J. D.A., &Taylor, G.J. (1994).The twenty-item Toronto alexithymia scale: I item selection and cross-validation of the factor structure. J Psychosom Res; 38: 23-32
Berthoze, S., Consoli, S., Peterz-Diaz. F., & Jouvent, R. (199). Alexithymia and anxiety: Compounded relationships? A psychometric study. European psychiatry, 14(7), 372-378.
Besharat,M. A.(2007) Reliability and factorial validity of Farsi version of the Toronto alexithymia scale with a sample of Iranian students. Psychol Rep; 101: 209-20.
Chandra PS, Krishna VAS, Benegal V, Ramakrishna J. (2003). High-risk sexual behavior and sensation seeking amongheavy alcohol users. Indian J Med Res;117:88-92.
Chen. J, Xu. T, Jing. J & Chan. R. 2011. Alexithymia and emotional regulation: A cluster analytical approach. BMC Psychiarty, (11)33.
Cirakoglu OC, Isin G. (2005). Perception of drug addiction among Turkish university stude-nts. Addict Behav;30:1-8.
Espina, A. (٢٠٠٣). Alexithymia in parents of daughters with eating disorders its relationship with psychopathological and personality variables. Journal of psychosomatic research, 55, 553- 560.
Helmers, K. F., & Mente, A. (1999). Alexithymia and health behaviors in healthy male volunteers. Journal of Psychosomatic Research, 47, 635-645.
Hintikka, J., Honkalampi, K., Lehtonen, J. , & Viinamaki, H. (2001). Are Alexithymia and depression distinct or overlapping construct: a study in a general population. Comprehensive psychiatry.42 (3), 234-239.
Huth-Bocks AC.(2002). Personality, sensation seeking and risking-taking behavior in a collage population. J Nat Honor Soc Psychol; 15: 653-67.
Krystal H. (1979). Alexithymia and psychotherapy. American Journal of Psychotherapy;33:17-31.
Lane RD, Sechrest L, Reidel RG, Weldon V, Kaszniak AW, Schwartz EG. (1996). Impaired verbal and nonverbal emotion recognition in alexithymia. Psychosomatic Medicine;58:203-10.
Lindsay, J & Ciarrochi, J. (2009). Substance abusers report being more alexithymic than others but do not show emotional processing deficits on a performance measure of alexithymia. Addiction Research and Theory, 17(3): 315-321.
McDougall J. (1989). Theatres of the body: a psychoanalytic approach to psychosomatic illness. New York: Norton.
Parker JDA, Taylor GJ, Bagby RM. (1993). Alexithymia and the recognition of facial expression of emotion. Pshchotherapy and Psychosomatics; 59:197-202.
Scimeca, G., Bruno, A., Cava, L., Pandolfo, G., Muscatello, M., Zoccali, R. (2014). The Relationship between Alexithymia, Anxiety, Depression, and Internet Addiction Severity in a Sample of Italian High School Students. The Scientific World Journal, http://dx.doi.org/10.1155/2014/504376.
Sifneos PE. (2000). Alexithymia, clinical issues, politics and crime. Psychotherapy and Psychosomatics; 69:113-16.
Taylor GJ, Parker JDA, Bagby M, Acklin MW.(1992). Alexithymia and somatic complaints in psychiatric out-patients. Journal of Psychosomatic Research; 36:417-24.
Taylor GJ. (1987). Psychosomatic medicine and contemporary psychoanalysis. Madison, CT: International University Press.
Taylor, G. J., & Bagby M. 2000. An overview of the alexithymia construct. In: Bar-On R, Parker JDA. (editors). The handbook of emotional intelligence. San Francisco: Jossey-Bass: 263-76.
Van Berke, H. (2009). The relationship between personality, coping styles and stress, anxiety and depression., unpublished dissertation Master of Science in psychology, University of Canterbury.
Von Knorring, L., & Oreland, L. (1985). Personality trait and Platelet monoamine oxidase in tobacco smokrs. Psychological Medicine, 15, 339-323.
Wills, T. A., Vaccaro, D., & Mc Namara, C. (1999). Novelty seeking, risk taking and related constructs as Predictors of adolescent substance use: An application of cloninger's theory. Journal of Substance Abuse, 6, 1-20.
1 Substance abuse
2 Addiction
3 diagnostic and statistical manual of mental disorder-5th edition
4 addiction potential
5 sensation seeking
6 Von Knorring, L
7Oreland, L
8 Wills, T. A
9 Vaccaro, D
10Mc Namara, C
11 Huth-Bocks AC
12 Cirakoglu OC, Isin G
13 Atkinson R, Hilgard E
14Alexithymia
15 Chen, J
16 Xu, T
17 Jing, J
18Chan, R
19 Difficulty Identifying Feelings
20 Bodily Sensations
21 Difficulty Describing Feelings
22 Externally Oriented Thinking
23 Sifneos PE
24 Emotional Distress
25 Taylor GJ, Parker JDA, Bagby M, Acklin MW
26 Parker JDA, Taylor GJ, Bagby RM
27 Lane RD
28 Krystal H
29 McDougall J
30 Hintikka, J., Honkalampi, K., Lehtonen, J. , & Viinamaki, H
31 Berthoze, S., Consoli, S., Peterz-Diaz. F., & Jouvent, R
32 Espina, A
33 Helmers, K. F., & Mente, A
34 assertiveness
35 Bekker, Croon , Van Belkom &Vermee
36 Adam Rita, C.S
37-Van Berke, H
38 Scimeca, G
39 Lindsay, J & Ciarrochi, J
40Taylor
41 Bagby, R. M
42Sifneos, P. E
43Bagby M
44 Parker, J.D.A
45 Parker, J.D.A
46 Difficulty Identifying Feelings
47 Difficulty Describing Feelings
48 Externally Oriented Thinking
49 Arnett, J
50 Assertiveness Self-Report Inventory (ASRI)
—————
————————————————————
—————
————————————————————