5S
نظام آراستگی محیط کار
مهندس وحید رهنما
2
@vahidrahnama
Vahid_rahnama87
09126588202
کارشناسی ارشد مهندسی صنایع
سرممیز رسمی سیستم های مدیریتی تحت اعتبار IRCA
مدیر پروژه های شرکت آرشانیک آوید
ممیز شرکت IMQ Italy
مدیر پروژه تحقیقاتی مدلسازی ارزیابی ریسک شرکت سایپا
ارزیاب جایزه ملی رضایتمندی مشتری ایران
مشاور استقرار سیستم مدیریت کیفیت ISO 9001:2015 پتروشیمی بندرامام خمینی(ره)
مشاور استقرار سیستم مدیریت یکپارچه IMS پتروشیمی ایلام
مدرس دوره های 5S مدیریتی در دانشگاه امیرکبیر،خواجه نصیر، شهید بهشتی، الزهرا، بوعلی سینا همدان، دانشگاه یزد، دانشگاه آزاد کرج و علوم تحقیقات و…
بیش از 2000ساعت سابقه اجرایی در زمینه ممیزی ،مشاوره و تدریس سیستم های مدیریت کیفیت، مدیریت استراتژیک و مدیریت منابع انسانی
حضرت رسول اکرم (ص) فرموده اند :
نظافت و پاکیزگی از ایمان است.
خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد . بخشنده است و بخشش را دوست دارد و پاکیزه است و پاکیزگی را دوست دارد.
حضرت علی (ع) در نهج البلاغه می فرمایند:
شما را به تقوی الهی و نظم در کارهایتان سفارش می کنم.
هر کس دو روزش با هم برابر باشد ، زیان کار است.
آنچه در این دوره می آموزیم :
تعاریف کایزن و بیان مفاهیم آن
آشنایی با نظام 5S و مزایای آن
ساماندهی محیط کار
نظم و ترتیب محیط کار
پاکیزه سازی
حفظ و نگهداری سیستم
انضباط و فرهنگ سازمانی
مراحل پیاده سازی 5S
ممیزی 5S
تور مجازی سازمان
تور مجازی سازمانی
یه چرخی تو سازمان خودتون بزنید …
آیا تصاویری مانند این مشاهده می کنید ؟؟
ظاهر نامناسب
بهم ریختگی محیط کار و عدم تمرکز کاری
احتمالا تا کنون بارها مشاهده کرده اید که پای پرسنل در اینگونه سیم ها درهم پیچیده گیر کرده است که این امر یا موجب زمین خوردن خودشان و یا وسایل شده است که در نهایت با یک اه (بلند / در دل) قائله تمام شده باشد !!!
و این همان چیزی است که در یک روز کاری نزدیک به 20% انرژی نفرات مذکور را خواهد گرفت !
افزایش هزینه های شکست و در نهایت کاهش نقدینگی ، سود و مشکلات مالی و اقتصادی یکی از نتایج عدم توجه به 5S است . که در کل می توان آن را کاهش بهره وری (در تمامی اشکال آن) خلاصه کرد .
حال چه باید کرد ؟
تعاریف کایزن و بیان مفاهیم آن
توالی و ترتیب فعالیت ها برای اجری برنامه های کایزن
سیمای سازمان های مشکل دار
آشنایی با نظام 5S و مزایای آن
1. در گذشته بحث پاکیزه سازی وجود داشته است ولی فاقد نظام بوده است.
2. اولین بار نظام 5S در سال 1985 در ژاپن طرح شد و در ابتدا محدود به سه S اول بود.
3. اولین کتاب در سال 1986 در ژاپن چاپ شد به نام کتاب سوزوکی.
5 توجه نمود کشور سنگاپور بود. S 4.اولین کشوری که پس از ژاپن به نظام
5 در کشورهای غربی معرفی و رواج یافت. S 5. از دهه 90 میلادی
5 در کشورهای آسیایی رواج سریعی یافته است. S 6. در سالهای اخیر نظام
7. از اواسط دهه 70 شمسی، نظام 5S در ایران معرفی شد.
تاریخچه
5S مخفف 5 کلمه ژاپنی است که با حرف S شروع شده و صدای آغازین آنها Se یا Shi می باشد.
Seiri, Seiton, Seiso,
Seiketsu, Shitsuke
5S
ساماندهی
Sort
نظم و ترتیب
Set in Order
پاکیزه سازی
Shine
استانداردسازی
Standardize
انضباط و نگهداری
Sustain
چیست؟
سیستمی متشکل از مراحل و فرایندهایی است که می تواند از سوی افراد و گروهها برای نظم محیط های کاری جهت به حداکثر رساندن و بهبود موارد ذیل بکار برده شود:
5s
ایمنی
پاکیزگی
سهولت
کارایی
دسترسی
یکبار دیگر تصاویر نشان داده شده در ابتدا را به یادآورید … آن تصاویر عمیقاً گویای ضرورت و مزایای اجرای5S است .
ارتباط بین حلقه های 5S
آثار اجرای (مزایا)5S:
1- جلوگیری از انباشت ضایعات
2- جمع آوری و تخلیه به موقع زواید و زباله ها
3- جلوگیری از دور ریختن مواد ، قطعات سالم به همراه ضایعات
4- کاهش اقلام سرگردان در محیط کار
5- ایجاد فرهنگ پیشگیری
6- تقویت نگاه زیبا شناسی
7- کاهش خستگی و آزردگی های ناشی از محیط کار شلوغ
8- کاهش اشتباهات و دوباره کاریها
9- ایجاد فرهنگ صرفه جویی و کاهش هزینه ها
10- آمادگی مستمر و لحظه ای محیط کار برای بازدیدهای غیر مترقبه مشتری و هر بازدید کننده مهم دیگر از محیط کار
SEIRI
S1
– سازماندهی اشیاء نامنظم و دسته بندی و مرتب نمودن آنها – دور ریختن و کنار گذاشتن اقلام و موارد غیر ضروری – پرداخت و پردازش آن ها
Seiri :
تعیین معیارهایی برای حذف غیرضروری ها
به کارگیری مدیریت اولویتها و تعیین اولویت ها
حذف علل آلودگی
استفاده بهینه از فضای محیط کار
استفاده بهینه از تجهیزات
ریشه یابی علل معایب
S1 هدف از اجرای
ساماندهی ( ORGANIZATION) محل هایی که در ساماندهی مد نظر قرار می گیرند
محل نگهداری لوازم و محل تولید و نگهداری قطعات در دست ساخت
محل نگهداری ابزارها، مته ها، گیره ها و وسایل اندازه گیری
مکان نگهداری قطعاتی که ممکن است در آینده استفاده شود
کنار ستونها و زیر پله ها
انبارها و اتاقکها
گوشه ها و کنجها
حاشیه و مجاورت ساختمان /فضای ازاد
کف طبقات، روی زمین و پارتیشنها
گذرگاهها، گوشه کنارها
زیر نقاله ها و میزها
داخل و بالای قفسه ها و گنجه ها
داخل کابینت ها، داخل کشوهای میز، داخل جعبه ابزارها
روی دیوارها / دیوارها و تابلوی اعلانات
درون جعبه هایی که نشانه گذاری نشده اند
داخل و اطراف ماشین الات / ماشین ها، چهارپایه ها، قفسه ها و چرخ دستی ها
پشت ردیف رنگها و قالب ها
ساماندهی ( ORGANIZATION) اقلامی که در ساماندهی مدنظر قرار می گیرند:
اقلام شکسته یا خراب،
اقلام بی ارزش،
اقلم بدون جای مشخص،
اقلام رهاشده در کشوها،
علائم و اطلاعیه های تاریخ گذشته،
پوسترها و شعارهای تاریخ گذشته،
کالاهای مرجوعی،
قراضه ها و لوازم اسقاطی،
اقلام مازاد و اضافی،
شغلهایی که برای مدت طولانی تعیین شده اند
اقلامی که در حال حاضر بیش ازمقداری هستند که بزودی مصرف شوند
اقلامی که بندرت استفاده میشوند
چرا، یک شیوه فکریست تا علت اصلی یک مساله یافت شود.
– این آیتم مورد نیاز است.چرا؟
– اما بندرت مورد استفاده قرار میگیرد. چرا؟
– این مورد باید نگهداری شود.چرا؟
– این مورد را باید آنجا قرار داد.چرا؟
– آیا آنجا جای خوبیست؟چرا؟
پرسیدن 5 چرا
مضرات اقلام غیر ضروری در محیط
1. کند کردن عملیات
2. اشغال فضای مفید
3. معطلی سرمایه
4. استهلاک اقلام مفید
5. ایجاد اتلاف وقت برای جستجوی اقلام ضروری
6. ناآراسته و شلوغ کردن محیط کار
7. گم شدن اقلام ضروری
8. افزایش حوادث و مشکلات ایمنی
چرا اقلام غیر ضروری انباشته می شوند؟
1. نقص در سیستم برنامه ریزی تولید
2. نقص در سیستم مکانیابی ماشین آلات
3. انتخاب نادرست مکان انبارها
4. مشکلات کیفی و برگشتی محصولاتQCیا مشتری
5. ضعف در سیستم سفارش مواد اولیه یا قطعات
6. تغییر در طرح تولید یا محصولات
7. عادت غلط تکثیر و نگهداری مازاد مدارک
زونکن هایی که می تواند در واحد های دیگر به کار اید بدون استفاده در روی کمد ها باقی مانده است. کارتنی که بالای کمد در دفتر کارگذاشته شده است
یادداشتی که مربوط به ماههای گذشته بوده و اطلاعات مفیدی در بر ندارد
این تصاویر اقلامی را نشان می دهد که می توانند تعمیر وقابل استفاده شوند ولی به صورت بی استفاده در محوطه بیرونی شرکت رها شده اند.
محل و محدوه مشخص و مناسبی برای دور ریختن زباله ها وجود ندارد و زباله ها بر روی زمین پخش هستند.
چگونه محل کار خود را SEIRI کنیم ؟
چگونه محل کار خود را SEIRI کنیم ؟
اجرای SEIRI در در 2 گام می توانیم پیش ببریم ….
اقدامات لازم برای پیاده سازی S1
تفکیک
١- تهیه برگه های مخصوص تعیین وضعیت اشیا و اسناد
٢- شناسایی اقلالام مورد نیاز، زاید و تعمیری
٣- استفاده از برگه های مخصوص برای تعیین وضعیت آنها
۴- دور نمودن اشیا زاید از کارگاه
۵- تفکیک اشیا زاید
۶- تعیین تکلیف اشیا زاید
٧- کنترل اوراق و اشیا زاید
٨- پیشگیری از پدید آمدن اشیا و اموال زاید
تهیه برگه های مخصوص تعیین وضعیت اشیا و اسناد
الف- لازم است پیش از اجرای عملی تفکیک،برگه های تعیین
وضعیت،به تعداد مناسب تهیه شود.
ب- یکی از انواع برگه های تعیین وضعیت اشیا را به سه
دسته تفکیک میکند:
١) اشیا و اسنادی که زاید یا بدون کاربرد هستند.
٢) اشیا و اسنادی که نیاز به تعمیر یا اصلاح دارند.
٣) اشیا و اسنادی که در مورد زاید یا غیر زاید بودن آنها یا
در مورد نیاز به تعمیر آنها در نگاه اول،تردید وجود دارد.
تهیه برگه های مخصوص تعیین وضعیت اشیا و اسناد(ادامه)
ج- میتوان برای هر یک از سه برگه تعیین وضعیت از سه عنوان
گویا اما متفاوت استفاده نمود:
١) برای اشیا و اسناد زاید یا بدون کاربرد ،از عنوان “مرا دور
کنید”
٢) برای اشیا و اسناد نیازمند به تعمیر یا اصلاح ، از عنوان “مرا
تعمیر کنید”
٣) برای اشیا و اسناد بلاتکلیف از عنوان “مرا تعیین تکلیف کنید”
استفاده شود.
د- هر یک از سه نوع برگه باید دارای شماره سریال باشند.
شناسایی اقلام مورد نیاز، زاید و تعمیری
الف- با دقت به اشیا و اسناد محیط کار خود نگاه کنید و با توجه به کاربرد،آنها را به صورت ذهنی یا مکتوب به دو دسته لازم و غیر لازم تفکیک نمایید.
ب- اشیا و اسناد لازم،اشیایی میباشند که برای انجام
وظایف،ضروری هستند.
ج- اشیا و اسنادغیرلازم،اشیایی میباشند که یا ارتباطی با وظایف محوله ندارند یا در حال حاضرنیازی به آنها نمی باشد.
د- اشیا زاید هم شامل اقلامی میباشند که در کل سازمان،غیر قابل استفاده هستند.
استفاده از برگه های مخصوص برای تعیین وضعیت اقلام
الف- پس از تفکیک،از سه برگه راهنما برای تعیین وضعیت آن اشیا و اسناد استفاده نمایید.
ب- برگه ها را جابجا و دستکاری نکنید.
کنترل اوراق و اشیا زاید
الف- از چسباندن عکس،اطلالاعیه،اعلامیه،پوستر و … برروی جایی
غیراز تابلوی اعلانات(خصوصا بر روی در یا پنجره )جدا خودداری شود.
ب- حتی الامکان از نصب تابلودرراهرو اجتناب شود .(به جزتابلوی منظره یا محصولات شرکت)
ج- به دیواراتاق مدیران حداکثر دو قاب میتوان نصب کرد.
به چشم آمدن برچسبها در نگاه اول بسیار اهمیت دارد .
برچسبها در کاغذ قرمز و در اندازه A4 باشند . (می توان از نوارهای چسب دار قرمز ، مهره های گرد قرمز ، ربان قرمز هم استفاده کرد )
در برچسبها نام کالا ، تعداد و علت نوشته شده باشد .
Red Tag
تعمیر
١- تعمیر ساختمان، معبر،پل و…
٢- تعمیر یا تعویض سیستمهای روشنایی،تهویه و تاسیسات
٣- تعمیر یا تعویض ماشین آلالات،تجهیزات و…
۴- تعویض یا بازسازی اشیا مستهلک یا غیر قابل استفاده
۵- تعمیر اشیا و ابزار خراب
۶- اصلالاح و بازسازی برنامه های نرم افزاری
٧- نگهداری اموال،اشیا و تاسیسات و…
٨- برنامه ریزی و نظارت بر تعمیرونگهداری
در محیط کار به وسایلی برمیخوریم که نیاز به تعمیر دارند، با نصب برچسب های زردکه از کاغذ های باطله تهیه می شوند، اقلام تعمیراتی مشخص می گردند.
در مرحله بعد با هماهنگی واحد پشتیبانی اقلام برچسب خورده بایستی تعمیر گردند.
شماره:
تاریخ نصب:
تاریخ رفع:
تاریخ ارزیابی:
نام نصب کننده:
ابعاد 6*9
برچـسـب زرد (Yellow tag)
لیسـت اقلام تعمیراتی برچسب (زرد)
یکی از مشکلاتی که در این مرحله از اجرا ممکن است پیش بیاید این است که اقلام غیر ضروری شناسایی و در قسمت معینی انبارش شوند ولی به موقع تعیین تکلیف نشوند که پس از گذشت زمانی به فراموشی سپرده شوند که به همین منظور توصیه می شود که فهرست کاملی از اقلام غیر ضروری که در انبارها یا شرکت موجود می باشد تهیه و در دوره های معین بروز آوری شود .
Seiton
S2
وقتی از کسی می خواهید که برایتان مدارک و یا مستنداتی بیاورد ، چه قدر می توانید منتظر بمانید بدون اینکه عصبانی شوید ؟
.. ساعت ؟
… دقیقه ؟
… دقیقه ؟
… ثانیه ؟
مرتب و منظم کردن اقلام ضروری به بهترین وجه ممکن می باشد بطوری که دسترسی به آن در مواقع لزوم آسان باشد . ) قانون 30 ثانیه ) شعاری که در 5S مطرح است این است که ابزارآلات و وسایل و مدارک و … باید حداکثر ظرف مدت 30 ثانیه قابل دسترس باشند. SEITON به معنای دکوراسیون زیبا نیست بلکه به معنای ایجاد نظم و ترتیبی است که سهولت استفاده از کالاها و اقلام در آن ملحوظ شده باشد.
تعریف عمومی Seiton :
١- نظم و ترتیب در محل کار
٢- استقراروجایدهی مناسب(ازلحاظ کیفیت،ایمنی و بازدهی)
٣- ارتقا بهروری از طریق حذف زمان تلف شده برای جستجوی اشیا
۴- سرعت دسترسی به اشیا و اسناد
۵- کاهش ضایعات ناشی از نابسامانی ودر هم ریختگی
۶- کاهش اشتباهات و دوباره کاری ها
S2 هدف از اجرای
Seiton
یعنی
حذف نیاز به جستجو
به حضرت علی(ع) گفته شد که ای مولا، عاقل را برایمان توصیف کن، ایشان فرمودند:
عاقل کسی است که هر چیز را در جای خود قرار دهد. (حکمت ۲۳۵)
1-برای انبارکردن و ذخیره اقلام از روش ”اولین وارده-اولین صادره ”(FIFO) پیروی نمایید. 2-برای هریک از اقلام ، مکان مشخصی در نظر بگیرید. 3-کالاها و اقلام و محل قرارگرفتن آن ها بطور سیستماتیک برچسب گذاری شود. 4-اقلام و اشیا را طوری قرار دهید که به آسانی قابل دسترس و استفاده باشند. 5-اقلام و اشیاء را طوری قرار دهید که با صرف حداقل زمان ممکن ، قابل دسترسی باشد. 6-ابزار و وسایل انحصاری و ویژه را از وسایل عادی مجزا نمایید. 7-ابزار و وسایلی را که مرتباً مورد استفاده قرار می گیرد در نزدیکی کاربران قرار دهید.
:SEITON هفت اصل
اقدامات لازم جهت پیاده سازی S2
مشخص سازی سازمان
الف- باید هر سازمانی دارای نام خاص خود باشد.
ب- لازم است که نام شرکت بطور واضح و مناسبی در سر در آن
سازمان نصب گردد.
ج- بهتر است که نام شرکت در تمام اوراق رسمی سازمان،عنوان
گردد.
د – در صورت نیاز باید نام سازمان در سر در آن،به دو یا چند زبان
نوشته شود.
ه- بهتر است که در سر در سازمان،آرم و نشان تجاری آن سازمان نیز
درج شود.
ی- باید در رسانه های معرف یا مرتبط با سازمان(مانند:سایت اینترنتی
سازمان یا نشریه داخلی و بروشورو…)نیز نام سازمان درج شود.
١- طراحی و تهیه فرمهای استاندارد سازی
٢- بکار گیری فرمهای اداری در فایلهاو پرونده ها
٣- روش اموردفتری و مکاتبات
۴- نحوه بایگانی نامه ها و مدارک
۵- شفاف سازی اطلاعات و ارتباطات
۶- تعیین تعداد پرونده ها و اقلام روی میز(حین کار)
٧- بکار گیری اصل فقط یکی
٨- برقراری نظم در پرونده ها
نظم در ثبت،استفاده و بایگانی نامه ها و مدارک
نظم در محیط اداری و برای وسایل اداری
1-نحوه استقرارواحدهای یک سازمان (Layout)
٢- نحوه چیدن میز،کمد،فایل و…در اتاق
٣- شکل میزها و طرز قرار گرفتن آنها
۴- نحوه چیدن لوازم التحریر یا لوازم شخصی در داخل کشو
۵- نحوه چیدن کتابها،مجلات و جزوات و …
۶- نحوه شناسه گذاری و رد یابی
نظم در محیط تولیدی
١- راهنمای بخش ها و فعالیت ها
٢- نحوه مرتب سازی ماشین آلات
٣- نحوه مرتب سازی ابزارها
۴- نحوه مرتب سازی مواد و قطعات
۵- نظم در انبارو نگهداری محصولات تولیدی
۶- نظم در استفاده از کامپیوتر
نظم برای اشیا و وسایل
١- مرتب نمودن لوازم و وسایل
٢- مرتب نمودن اشیا و اقلام
٣- مرتب نمودن اشیا ظریف
۴- مرتب نمودن سیم و کابل و وسایل برقی
مثال های از سازماندهی :
مکان و نحوه استقرار ماشین ها
نصب و استفاده درست از تابلوهای ابزار، جعبه های ابزار
بایگانی و آرشیو درست و به روز
نحوه استقرار میزهاو صندلی ها، قفسه ها و کشوها
محدوده نگهداری هر چیز باید با خطوط مشخص معین شود . برای مثال به محل و ارتباط میزهای کار و محل محصولات نیمه ساخته می توان اشاره کرد .
علامت گذاری (علائم گردش کار ، دکمه های ماشین آلات ، برچسب نام کارکنان و …)
برای سازماندهی 2 کار باید انجام شود :
الف قسمت اول: تحلیل وضعیت کنونی
هیچ گونه الگوی از پیش تنظیم شده ای برای اجرای نظم و ترتیب وجود ندارد. برقراری نظم و ترتیب در هر کارخانه یا شرکت باید بر مبنای شناخت و تحلیل وضع همان واحد صورت پذیرد. برای اینکه وضع موجود را درست تحلیل کنیم باید نحوه قرار گرفتن اشیاء و اقلام و مدت و مشکلات دسترسی به اسناد و اوراق مورد نیاز توسط کارکنان بخش مورد نظر را به دقت مورد مشاهده قرار دهیم. طول مدت زمان دستیابی به اسناد و اقلام مورد نیاز، علل آن، مشکلات و مزاحمت های گذر از محل ها، خطرات و وضعیت های مغایر با ایمنی، مشکلات برقراری تماس و ارتباط با همکاران، میزان هماهنگی های لازم در استفاده از پرونده ها، اوراق و اسناد و غیره را مد نظر داد.
استفاده از علایم، نشانه ها، نمادها و غیره برای تشخیص محل اشیاء و اقلام، همه و همه باید مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد.
مشکلات را مشاهده و از مسئول مربوطه تقاضای اظهارنظر کرد. مشکلات کارکنان در رابطه با نظم و ترتیب دلخواه باید مورد توجه قرار گیرد.
با جمع کارکنان یک محیط یا اتاق کار، جلساتی تشکیل داد و با مذاکراه و تبادل نظر به راه حل های عملی دست یافت.
ب: تعیین محل مناسب استقرار
کیفیت و کارایی استقرار اقلام و اشیاء در محیط کار تا اندازه بسیار چشمگیری به نحوه استقرار وسایلی نظیر میزها و صندلی ها، قفسه ها و کشوها و کازیه ها و… بستگی دارد. در این موارد، ما نسخه به اصطلاح از پیش نوشته ای نداریم. باید با بازبینی از محل و در نظر گرفتن حجم و ابعاد اشیاء و لوازم نسبت به استقرار محل کار تصمیم بگیریم.
نکته در خور اهمیت و اشاره در تعیین محل استقرار اشیاء، در نظر گرفتن و رعایت ضوابط و استفاده از معاملات و نشانه هایی در این زمینه است به نحوی که علاوه بر مسئول مربوطه، دستیابی به اشیاء و پرونده ها در غیاب وی برای دیگران نیز آسان باشد.
نکته مهم دیگر این است که اشیاء همواره جز در مواردی که در حال استفاده از آنها هستیم باید در جای خود باشند. استفاده از شیئ یا سندی و پس از رفع نیاز، باقی گذاردن آن بر روی میز کار، تمام سیستم نظم و ترتیب را مختل می کند. نباید منتظر بمانیم که مثلاً در پایان وقت اداری، اشیاء و اسناد را دوباره به جایشان بازگردانیم. این امر، هم میز ما را پر از اوراق و اسناد و در نتیجه، سهولت انجام کارمان را ناممکن یا دشوار می سازد و هم وقت دیگر همکاران را نیز که به ضرورت به دنبال همان اوراق و اسنادند تلف می کند.
از الصاق برچسب بر محل های نگهداری اسناد و اوراق نباید غافل بود. می توان این برچسب ها را با نوشته ای بر روی آنها و یا علامتی که مشخص کننده نام آنها و کاربرد و جایگاهشان باشد بر اقلام و پرونده ها چسباند.
SeiSO
S3
نظافت محل کار به ترتیبی هیچ گرد و غباری بر کف سالن و اتاق ها و ماشین آلات باقی نماند . نکات : نظافت محل کارتان را قبل از شروع کار روزانه به یک قانون تبدیل نمایید. محل کاری که عاری از لکه و گرد و غبار باشد ، نقطه شروع مناسبی برای کنترل کیفیت محسوب می شود. نظافت دقیق ابزارها و ماشینهای تولیدی نقطه شروعی برای نگهداری اثربخش می باشد.
تعریف عمومی SEISO :
آیا تا بحال به این فکر کردید که چقدر از زمان و انرژیتان در مواقع بازدید/ممیزی و … صرف تمیز کردن می شود ؟ در صورتیکه با نظافت روزانه می توان …
هر بازدید کننده ای از ظاهر و محیط کارمان درباره شخصیت و کیفیت کار ما قضاوت می کند .
١- دستیابی به میزان مطلوبی از پاکیزگی و حذف کامل آلودگی ها
٢- شناسایی مشکلات جزیی ازطریق باز بینی
٣- درک پاکیزه سازی به عنوان نوعی بازبینی
۴- کاهش خستگی و آزردگی روانی ناشی از کار
۵- کاهش خرابی ماشین آلات
۶- تثبیت و بهبود کیفیت
٧- جلوگیری از بیماری کارکنان
S3 هدف از اجرای
باور به نکات زیر باعث میشود که اجرای عملیات پاکسازی موفق گردد:
– چیزی یا جایی را کثیف نکنیم.
– ریخت و پاش نکنیم.
– هر چیز را بلافاصله پس از کثیف شدن، تمیز کنیم.
– محل کار خود را خانه خود بدانیم.
– تمیزی را یک ارزش بدانیم.
اقدامات لازم برای پیاده سازی 3S
١- پاکسازی محیط سازمان
٢- پاکسازی تجهیزات و و سایل
٣- پاکیزگی کارکنان
پاکسازی محیط سازمان
١- انجام هماهنگی ها و اطلاع رسانی لازم
٢- تفکیک محیط کار و تقسیم کار
٣- تعیین دامنه، مصادیق و راه های رفع آلودگی محیطی، صوتی، تصویری، هوا، آب و رعایت بهداشت عمومی
۴- تهیه وسایل و لوازم پاکیزگی
۵- انجام حرکتی همگانی برای پاکیزه سازی
پاکسازی تجهیزات و وسایل
١- تعیین تجهیزات و وسایل موجود
٢- تعیین شرایط محیطی و نگهداری تجهیزات و وسایل
٣- تعیین مصادیق آلودگی برای تجهیزات و وسایل
۴- تعیین آلاینده ها
۵- تعیین شیوه های پیشگیری از آلودگی
۶- تعیین شیوه ها رفع آلودگی
٧- تعیین ابزارهای رفع آلودگی
٨- اجرای پاکسازی
پاکیزگی کارکنان
١- تبیین اهمیت پاکیزگی کارکنان
٢- تعیین دامنه،مصادیق و انواع آلودگی در کارکنان
٣- تعیین آلاینده ها
۴- تعیین شلوه های پیشگیری از آلودگی
۵- تعیین شیوه ها و ابزار رفع آلودگی
۶- زمانبندی اجرای پاکیزگی
٧- تهیه چک لیست بازبینی پاکیزگی کارکنان
٨- اجرای پاکیزگی
ایا شما هر روز محل کارتان را نظافت می کنید ؟
هر کس باید شیر دستشویی را نخست با همان مایع پاک کننده بشوید تا بهنگام بستن شیر، دوباره دستش آلوده نشود.
جامه نظافتچی ها باید به رنگ سفید باشد و مسئولی برای بازبینی و کنترل مرتب جامه ها وسایل کار آنان تعیین گردد که همه روزه این کار را در وقت های مختلف و متغیر انجام دهد و بازشویی جامه ها را در فواصل کوتاه تنظیم نماید. ضمناً باید برای نظافتچی ها برنامه آموزش توجیهی ترتیب یابد.
ابزار نظافت باید همواره در مکانی قرار گیرد که به آسانی قابل استفاده و در دسترس باشد .
نباید فراموش کرد که زیباسازی نیز جزء مکمل پاکیزه سازی است. محیط کار ما باید علاوه بر پاکیزه بودن، زیبا و دلپذیر نیز باشد. مثلاً استفاده از روزنامه برای زیر فلاسک ها یا فنجان های چای هم با پاکیزگی مغایرت دارد و هم بسیار دلپسند نیست.
سرانجام، آنچه بیش از همه اهمیت دارد مشارکت تمامی نفرات در امر پاکیزه سازی و زیباسازی محل کار خود است.
باید هر روز چند دقیقه ای را به این کار اختصاص داد. هنگام این کار را می توان اول وقت، وسط وقت و یا آخر وقت تعیین کرد آنچه بسیار مهم است این است که این کار باید در هر چند دقیقه ای که به آن اختصاص می دهیم توسط هرفرد بطور همزمان انجام پذیرد.
Seiso
1. نظافت به موقع باشد
2. همه چیز تمیز و نظیف باشد
3. هر فردی مسئول نظافت می باشد
4. نظافت به اندازه ای که برق بزند
5. با مدیریت دیداری موقعیت قابل بررسی باشد
تاکیدات اصلی پاکیزه سازی
قانون شیشه شکسته ….
فکر می کنید یکی از دلایل پوشیدن لباس سفید در مراکز درمانی یا فروشگاه ها چه باشد ؟
کوچک ترین آلودگی در جامه آنان بلافاصله خود را نشان دهد.
پاکیزه سازی تنها یک اصل از اصول پنجگانه پنج سین نیست بلکه
یک ارزش اخلاقی و یک فرهنگ است.
در ایران در سی، چهل سال پیش در مدارس، تدبیر ویژه ای برای پاکیزگی محیط و پاکیزگی محصلان به نحوی بسیار جدی اتخاذ و به مرحله اجرا نهاده می شد. داشتن موی بسیار کوتاه، وظیفه هر دانش آموز بود. یقه های سپید که بر یقه کت ها دوخته می شد و مرتباً باز و شسته می شد مرسوم بود و هر چند روز یک بار و معمولاً در آغاز هفته همه دانش آموزان را از نظر رعایت پاکیزگی جامه و مو و ناخن مورد معاینه قرار می دادند. بهداشت، یکی از درس های مستقل دبیرستانی بود. نمره انضباط تنها به حضور به موقع و انجام تکالیف درسی و عدم ایجاد مزاحمت محدود نبود و بخشی از آن را همین امر پاکیزگی تشکیل می داد.
SeiKETSU
S4
هدف اصلی از این مرحله ، تدوام در اجرای مراحل S1 ، S2 و S3 از فرآیند 5S می باشد .
=SEIKETSU
استاندارد سازی
مدون نمودن مکانیزم ساماندهی، نظم و ترتیب و پاکیزگی
ایجاد دستورالعمل های ساده و پایه ریزی ساختاری مناسب برای حمایت از فعالیت های گام های قبل
از این بخش با عنوان تداوم و ایمنی نیز یاد می شود.
برای حفظ و ارتقای سطح حاصل از انجام Seiketsu
رهیافت های زیر موثر است :
– ممیزی 5s به رهبری مدیریت ارشد – رقابت درون واحدی 5s – تدوین استاندارد های لازم در خصوص تمامی حوزه های کاری
١- جلوگیری از اعمال سلیقه و چند باره کاری
٢- ایمن شدن محیط آاروآاهش حوادث و بیماریهای کاری
٣- تکرار کارهای درست، برای درست انجام دادن کارها
۴- کاهش زمان انجام کارها
۵- افزایش جذابیت محیط کاری
S3 هدف از اجرای
SEIKETSU می تواند اهداف زیر را نیز شامل شود :
1- تعیین استانداردهای رنگ آمیزی برای سطوح مختلف در سازمان
2- تدوین استاندارد فضای سبز سازمان
3- تدوین استانداردهای افزایش ایمنی در محیط کار
4- ایجاد آگاهی در کارکنان نسبت به خطرات موجود در محیط پیرامون
5- آشنا نمودن پرسنل با تفکر سیستمی
6- استفاده از برچسب های نشان دهنده جهت های باز و بسته کردن
7- استفاده از علایم نشان دهنده جهت
8- تدوین استاندارد مناسب برای لباس کارکنان
9- تدوین استاندارد بازبینی تجهیزات و ماشین آلات
10- تدوین استاندارد نحوه قرارگیری اشیا در مکان های مناسب
مدیریت دیداری
مسئولین اصلی اجرای s4 مدیران می باشند که می بایست با استفاده از ابزارهایی که در اختیار دارند ، آن را کنترل کنند .
Seiketsu
انجام ساماندهی مطلوب و جلوگیری از بهم خوردن نظم و نظافت محیط و حفظ سلامت آن بطور مستمر و دائمی
حفظ وضعیت مطلوب و جلوگیری از بهم خوردن نظم و نظافت محیط
حفظ میزان معینی از ساماندهی ، نظم ، نظافت و استمرار آن ها
استاندارد سازی
حفظ و نگهداری
اقدامات لازم برای پیاده سازی S4
١- استاندارد سازی
٢- تداوم5S
٣- برقراری سلامت و ایمنی در محیط کار
استاندارد سازی
١- تعیین استاندارد مناسب برای اقلام اداری، دستگاهها و تجهیزات،ابزار و وسایل،مواد و قطعات و کارکنان
٢- مشخص سازی اقلام اداری، دستگاهها و تجهیزات، ابزار و وسایل، مواد و قطعات و کارکنان
تداوم
١- کسب حمایتهای لازم از مدیریت ارشد سازمان
٢- تبیین اهداف و مزایای پیاده سازی5S
٣- جلب همکاری و مشارکت همگانی
۴- تشویق و ایجاد انگیزه برای تداوم اجرای5S
۵- تداوم پیاده سازی Sهای پنجگانه
۶- تدوین برنامه و استاندارد مدون و لازم الاجرا
برقراری سلامت و ایمنی در محیط کار
1- تدوین یا بکارگیری استانداردهای ایمنی
2-تعیین هزینه های مادی و غیر مادی حوادث
3- رعایت ایمنی هنگام طراحی محصول
4- رعایت ایمنی هنگام استفاده از تجهیزات
5- رعایت ایمنی هنگام حمل و انبارش
6- رعایت ایمنی در برابر آتش سوزی
سایر اقدامات ضروری در Seiketsu
سایر اقدامات ضروری در Seiketsu
سایر اقدامات ضروری در Seiketsu
187
4th S —- Standardize
Ch-3 5s
188
Visual factory
SHITSUKE
S5
آموزش افراد به پیروی از عادات پسندیده شغلی و نظارت اکید بر اجرای قوانین محل کار می باشد.(تعلیم روش ها ،آداب و رسوم و کسب اعتبار…) Shitsuke به معنای ایجاد شرایط و بستر مناسب فرهنگی برای رعایت قوانین و مقررات توسط کارکنان و به منظور نیل به عادت انجام هر کار به شیوه صحیح می باشد که در فارسی می توان معادل انضباط را برای آن در نظر گرفت .
تعریف عمومی shitsuke :
در این مرحله چه اقداماتی می بایست انجام شود ؟
1- تمرین وقت شناسی
2- پاکیزه سازی همگانی
3- توجه به زیبایی ها و رعایت ظاهر
4- معرفی کارکنان نمونه در اجرای مراحل 5S
5- اطلاع رسانی
6- بازنگری شرح وظایف کارکنان در راستای انجام مراحل 5S
آموزش پاکسازی ، نظم و ترتیب و نظافت به افراد ، برای اینکه تک تک آن ها مستمرا این کارها را به منظور حفظ سلامت محیط کار انجام دهند .
Shitsuke
تمرین ، تا آنجا که افراد طبیعتا کارشان را درست انجام دهند .
تغییر عادت نادرست و ایجاد عادت مطلوب
ملکه ذهن شدن (نهادینه شدن) قواعد و دستورات
آموزش توام با ترویج
198
Clear, shiny aisle ways
Color coded areas
Slogans, banners
No work-in-process ( WIP )
One-Piece Flow
Standardized Work Sheets
توجه داشته باشیم که …
برقراری نظم و ترتیب در هر کارخانه یا شرکت باید بر مبنای شناخت و تحلیل وضع همان واحد صورت پذیرد…
207
Systematic
Organization
Cleanliness
Visual Placement
Standardization
5 S Implementation Plan
Progressive
Enhancements
Step 1
Establish 5 S
Implementation Team
Step 2
Develop Specific
Implementation Plan
Step 3
Develop Communication
Plan
Step 4
Develop 5 S Training Plan
Step 5
Implement 5 S
Step 6
Verification of Effectiveness
نکات پیاده سازی :
نخستین کاری که باید انجام داد تهیه عکسهایی از تمام نقاط کارخانه است . این عمل برای مقایسه محیط کار ، قبل و بعد از اجرای کامل 5S بسیار موثر خواهد بود .
مراحل پیاده سازی 5S
مراحل پیاده سازی 5S (ادامـه)
مراحل پیاده سازی 5S (ادامـه)
مراحل پیاده سازی 5S (ادامـه)
ساختار کمیته های مجری 5S
IVAZAMEHR CO.
تدوین استراتژی های 5S
بررسی، تائید و ابلاغ خط مشی آراستگی 5S
تعیین مسئولین کمیته ها
ابلاغ حکم مسئولین و اعضای کمیته ها
تعیین اعضای کمیته ممیزی
نظارت کلی بر عملکرد کمیته ها
نظارت بر اجرای 5S در سازمان
بررسی و تصمیم گیری راجع به نتایج ممیزی کمیته ممیزی
تخصیص منابع لازم
وظایف کمیته راهبری
ممیزی 5S
چک لیست های ممیزی 5S
منابع :
کتاب سوپر 5 اس – انتشارات مرکز آموزش و تحقیقات صنعتی ایران – چاپ دوم – 1382
کتاب 5 گام به سوی موفقیت در ساماندهی محیط کار – انتشارات جهاد دانشگاهی ، واحد صنعتی امیر کبیر – چاپ اول – 1383
سی دی آموزشی 5 اس مرکز تحقیقات صنعتی ایران
دستورالعمل نظام آراستگی محیط کار شرکت هماورد تکلان – بازنگری 00- 1383
مهندس محمد رضا پویان
مهندس محمد امیر محمدی
دکتر نوید زمانیان
میثم زمانیان (شرکت پرین آمود)
حشمت الله سرلک