به نام خدا
تعریف میدان: فضای باز وسیعی که دارای محدوده های محصورومعین که در محل تقاطع راه ها قرار میگیرند وکارکردی ارتباطی اجتماعی تجاری ورزشی نظامی ویاترکیبی از دو یا چند کارکرد میباشند میدان شهری نامیده می شوند. میدان، فضایی اجتماعی وشهری ومحل گفت وگو ومکث خرید تعامل وتفریح است. بنابراین آنچه امروزه در کشور ما به میدان مشهور است میدان واقعی نیست بلکه فلکه است یعنی جایی که دورآن میچرخند. میدان در شهر های ما تلفیقی از فرم یک فلکه وعملکردی مختلط از این دو هستند.میادین گره های مهم شهری هستندکه درایجاد نقشه ذهنی از شهر نقش مهمی را ایفا میکنند و ازاثرگذارترین فضاهای شهری است.
آگورای یونانی: آگورابه زبان یونانی به معنای محل تجمع افراد است. میادین تنها پس از ٥٠٠ ق.م. بصورتی هندسی در یونان بوجود آمد تاقبل از آن انگیزه استفاده ازیک فضابعنوان میدان وجود نداشته. این را میتوان بادیدجامعه شناسانه توضیح داد: تنهادرجامعه ای که هرموجودانسانی یک شهروند محسوب شده وعدالت تاحدودی اجرا شودنیاز به یک محل تجمع عمومی تا آن حد اهمیت می یابد که شکل و فرم خاص به خود میگیرد.
تمامی شهروندان یونانی حد اقل در ظاهر حق اظهارنظر در باره امور دولت شهر راداشتند و این آ زادی امکان گردهمایی شهروندان را فراهم میکرد. نیاز به تجمعات سیاسی اجتماعی از یک طرف واقتصاد تجاری آنها ازطرفی دیگرباعث به وجود آمدن یک فضای باز تحت عنوان آگورا (میدان) شد. آگور که بازار شهر نیز محسوب می شد منطبق برشبکه شطرنجی بود. مساحت آن نیز 2 تا 6 بلو ک ساختمانی است.که به وسیله ی رواقی که گرداگرد آن می چرخد محصور است.
فوروم رومی: در رم میدان فوروم نامیده میشد.این میدان در شهر های رمی به مرکز تجاری اداری وسیاسی تبدیل شد و در آن بازار بر پا میشدو فروشندگان سیار درآنجا داد وستد می کردند و نیز محلی برای رژه نظامیان بود. در دوران امپراطوری روم میدان بعنوان یکی از مراکز شهری در خدمت به سیستم حکومتی و شرایط اجتماعی و سیاسی آن زمان بود.
میادین قرون وسطایی: پس از یک دوره رکود درشهرنشینی که نتیجه حاکمیت نظام فئودالیسم برجامعه آن زمان بود.با احیا ورشدتجارت شهرنشینی رونق یافت. میدان اصلی شهر نطفه اولیه ی شهر قرون وسطایی است که به صورت بازارگاه به حیات خود ادامه دادند. امکانات تجاری که علت اصلی وجودی شهرهای قرون وسطی محسوب میشد به فضای بازجهت داد و ستد نیاز داشت بدین جهت هرشهر دارای یک فضای باز بعنوان میدان اصلی بود که قلب حیات شهری و محل تلاقی عبور و مرورها و محل استقرار ساختمان های مهم محسوب میشد. میدان هابرای تجارت ابتدا درکنار دکه ها ومغازه های کنارتقاطع های جاده شکل گرفتند سپس در کنار آن کلیسای شهر ساخته شد.
اکثر شهر های قرون وسطی به شکل ارگانیک رشد یافتند و شکل وجهت میدان را ساختمان های اطراف آن تعیین میکردند. به همین جهت فضاهای تجاری و میدان شکلی نامنظم داشته است. درمعدود شهرهایی از الگوی منظم وشطرنجی استفاده میشد که : میدان در مرکز شهر بیش از همه به چشم میخورد که شکل آن یک فضای خالی در یک بلوک شبکه ی شطرنجی است که از چهار طرف توسط خیابان احاطه شده است.
میادین دوره رنسانس: میادین این دوران براساس عملکرد ترافیکیشان به سه گروه تقسیم میشوند. 1.فضاهای تردد که هم بوسیله پیاده ها وهم به وسیله ارابه های اسبی مورد استفاده قرار میگرفت. 2.میدان های مسکونی که برای تامین دسترسی محلی و فضای تفریحی برای پیاده ها بود. 3.میدان بعنوان یک فضای پیاده که تردد وسایل نقلیه چرخدار درآن ممنوع بود. میادین رنسانس در مواقع بسیاری بعنوان نماد ویازیبایی برای یک مجسمه ویایک بنای یادبود ویا بصورت یک جلوخان(صحن و فضای مقابل یک ساختمان مهم) مورد استفاده قرار میگرفت.
میادین دوران باروک: دوران باروک دوران به قدرت رسیدن مجدد اشراف و فئودال های اروپابود که نتیجه آن از دست رفتن حقوق مدنی در شهرهاشد. میادین دوران باروک عملکرد خود را بعنوان محل تعامل وتجمع اجتماعی از دست داده و تبدیل به فضاهای تشریفاتی شده که حکومت اقتدار وشکوه خود را به وسیله رژه نظامی یا یک فضای باز جهت نمایش مجسمه های یادبود پادشاهان نشان می داد.
توقعات موضوعی از میدان: 1.سکون: سکون در میدان امکان مکث درمیان شبکه شلوغ خیابانها رافراهم میکند وامکان برقراری ارتباط بادیگران بیشترمیشود.وجزئیات کالبدی بادقت بیشتردرک می شود. 2.تجمع پذیری: میدان باعث میشودمردم وفعالیتهارابه سمت خود جذب کرده که باعث تجمع گروهها وفعالیتشان می شود 3.یکپارچگی: تجمع پذیری درکنارسکون باعث ایجادیک پارچگی می شود. توقعات موردی از میدان: 1.میدان 2.جلوخان 3.فلکه 4.میدانچه
خصوصیات میدان: 1.خصوصیات کارکردی: a: براساس نقش: شامل میدان عمومی.تجاری.حکومتی.نظامی.ارتباطی و ورزشی. b: براساس سلسله مراتب: شامل میدان برون شهری.شهری.ناحیه ای.محلی وهمسایگی است. مثال هایی ازمیدان درایران: میدان حکومتی: میدان ارگ تهران میدان نظامی:میدان توپخانه میدان ورزشی: میدان نقش جهان اصفهان
2.خصوصیات کالبدی: a.برحسب موقعیت نسبت به راه های منتهی: تعداد تقاطع میدان با خیابان میتواند ازیک تاشش خیابان باشد. نحوه ی ورود خیابان به صورت مرکزی.غیرمرکزی.جانبی و مورب است.
میدان بر اساس فرم وشکل:
دربیان ویژگی های فرم میدان میتوان به دو عامل شکل هندسی میدان وبدنه محصور کننده میدان توجه کرد.
براساس شکل هندسی به میدان دایره مربع و مثلث تقسیم بندی می شوند.
براساس بدنه محصور به میدان منظم و نا منظم تقسیم می شوند.
میدان بر اساس خصوصیات حجمی:
1.محصور:
اگردوخیابان به صورت موازی وارد میدان شوند محصوریت در مرکزمیدان احساس میشود.
2.نیمه محصور:
اگریک خیابان از وسط وارد میدان شود احساس بسته بودن فضایی درکناره های میدان ایجاد می شود.
3.نامحصور:
اگرچندین خیابان وارد میدان شوند احساس محصوریت در آن از بین می رود.
گونه شناسی میدان ها
1.میدان بسته:
جایی که فضا بعنوان خلا در بین توده های ساختمانی ایفای نقش می کند.
2.میدان بعنوان پیش فضای یک یاچندبنای یادمانی.این گونه میادین به وسیله بناها شاخص میشوند و محوراصلی میدان در جهتی است که بنا هر چه بیشتر نمایان شود.
3.میدان هسته ای:
جایی که فضا بین چندساختمان یا یک عنصرمثل ستون فواره و… میچرخد.
4.میدان ترکیبی:
جایی که فضادر رابطه با توده های ساختمانی در دو یا چند میدان شکل میابد و فضایی گسترده را شکل می دهد.
طرحهایی از میادین مربع شکل
طرح میدانهای قائم الزاویه
میدانهای چهار گوش با ساختمانی در مرکز آن
میدانهای دایره وار
میدان های مثلث شکل
میدان پلاس در پاریس
شکل هندسی میدان مربع
بدنه محصور کننده فضای میدان منظم گونه شناسی محصور
نحوه ورود خیابان به میدان جانبی تعداد تقاطع با خیابان ٢ خیابان
شکل هندسی میدان دایره
بدنه محصور کننده فضای میدان منظم گونه شناسی محصور
نحوه ورود خیابان به میدان مرکزی تعداد تقاطع با خیابان ٣ خیابان
پایان