قرارداد تاخت swap contract
قرارداد تاخت Swap Contracts
ابزار مدیریت ریسک
طراحی اولیه: 1979 در لندن
در قرارداد تاخت: مجموعه ای از جریان های نقدی با نرخ ثابت و مجموعه ای از جریان های نقدی با نرخ شناور (Floating Rate) با یکدیگر تاخت زده می شوند.
برخی جریان های نقدی ثابت دوست دارند.
و برخی با قبول ریسک، جریان نقدی شناور را برمی گزیند.
ترکیبات قرارداد تاخت بسیار متنوع هستند.
انواع قراردادهای تاخت
تاخت پول (Currency Swaps)
قرارداد تاخت نرخ ارز و کالا
قرارداد تاخت مالکیت
قرارداد تاخت اعتباری
قرارداد تاخت نرخ سود
. . . .
تاریخچه معاملات تاخت
منشا آن وام متقابل (Parallel loans) و وام های دو به دو (Back- to- back loans) است.
قبل از پیدایش تاخت در کشورهای مختلف برای ورود و خروج ارز محدودیت های قانونی وجود داشت و امکان سرمایه گذاری در خارج و تامین مالی از خارج محدود بود
شرکت مادر انگلیسی
شرکت تابعه فرانسوی
شرکت مادر فرانسوی
شرکت تابعه انگلیسی
فرانسه
انگلیس
مرز اقتصادی
وام
وام
نرخ بهره وام 15درصد
نرخ بهره وام 10درصد
راه حل: انعقاد قرار وام متقابل و دو به دو
ساختار وام متقابل و وام دو به دو یکسان است
تفاوت: در صورت نکول هر یک از طرفین، وام دو به دو به طرفین اجازه خارج شدن از قرارداد را میدهد در حالیکه قرارداد وام متقابل چنین اجازه ای را به طرفین نمی دهد و نیز وثیقه رهنی متقابل را نیز مجاز نمی داند.
با کاهش محدودیت ارزی در 1970 این قراردادها کاهش یافت و قرارداد جدید به نام تاخت طراحی شد.
نرخ بهره وام 15درصد
نرخ بهره وام 10درصد
ساز و کار معاملات تاخت
طرف اول به دنبال یک یا چند جریان نقدی بر اساس نرخ ثابت است.
معامله گر، طرف دوم (طرف مقابل) را برای وی جستجو می کند تا همان درخواست را با نرخ شناور داشته باشد.
با دریافت این مبلغ ثابت، طرف اول، ریسک تغییرات نرخ دارایی را از بین می برد.
همه معاملات تاخت دارای طرفین معامله (Counter parties) و واسطه ای است که معامله گر تاخت (Swap Dealer) نامیده می شود.
طرف دوم
پرداخت با نرخ شناور
پرداخت با نرخ ثابت
معامله گر تاخت
طرف اول
پرداخت با نرخ ثابت
پرداخت با نرخ شناور
مثال: شرکت الف باید هر سه ماه یک بار از شرکت خارجی مواد اولیه خریداری نماید و مواجه با نوسان نرخ ارز می باشد.
شرکت الف با بانک سرمایه گذار وارد قرارداد تاخت می شود به طوری که در پایان هر سه ماه بر اساس نرخ ارز ثابت مندرج در قرارداد، ما به تفاوت بین مبلغ ثابت و نرخ شناور بین دو طرف انتقال می یابد.
نقش معاملگر:
یافتن طرف دوم
تا یافتن طرف دوم بازی کردن نقش طرف دوم
از بین رفتن ریسک نکول برای طرفین،زیرا معاملگران تاخت خود با ریسک نکول مواجهند
انواع قردادهای تاخت
تاخت نرخ سود: مجموعه ای از پرداخت های سود با نرخ ثابت را با مجموعه ای از پرداخت های نرخ سود شناور بر اساس لایبور (LIBOR) و یا نرخ مرجع دیگری معاوضه می کند.
مثال: فرض کنید شرکت الف اوراق قرضه با نرخ سود شناور Floating Rate Bond را با نرخ LIBOR+0.5% منتشر می کند و سپس وارد قرداد تاخت با دریافت لایبور و پرداخت 6 درصد شود و در مجموع 5/6 درصد بهره پرداخت کند(Floating to fix)
شرکت ب اوراق قرضه با نرخ 6 درصد منتشر می کند و بر اساس قرارداد تاخت متعهد به دریافت نرخ ثابت و پرداخت نرخ لایبور شود، در مجموع باید به اندازه نرخ لایبور پرداخت کند (Fixed to Floating)
LIBOR
(London Interbank Offered Rate)
interest rates that major international banks charge one another for loans
مثال:
(شناور)3/0%- LIBOR = دریافتی خالص
قرارداد تاخت
ثابت 7/5%
نگهداری اوراق قرضه
ثابت 6%
LIBOR
5/0% LIBOR
نگهداری اوراق قرضه با نرخ شناور
قرارداد تاخت
ثابت 6%
LIBOR
(ثابت)درصد 5/5= 5/0-6 = خالص دریافتی
الف)تبدیل نرخ ثابت به شناور روی دارایی ها
ب)تبدیل نرخ شناور به ثابت روی دارایی ها
تاخت نرخ سود استاندارد Standard Interest Rate Swap
قراردادی بین دو نفر که هر یک تعهد پرداخت سود را به صورت دوره ای به طرف مقابل دارد
یک طرف به پرداخت با سود ثابت و طرف دیگر به پرداخت با سود شناور متعهد است
ضمنا، هیچگونه مبادله ای به جز مبادله ما به التفاوت نرخ سود روی اصل مبلغ فرضی انجام نمی شود
t
tc ,tp1
tp2
tp3
tp4
ts2
ts1
ts3
ts4
تاخت نرخ سود غیراستاندارد Non Standard Interest Rate Swap
شامل تاخت صعودی (accreting swaps- step up)
تاخت نزولی (Amortizing swaps)
تاخت متغیر (Rollercoaster swaps)
تاخت پایه(Basis swaps)
هر دو طرف قرارداد متعهد به پرداخت جریان نقد شناور اما با نرخ های مرجع متفاوت هستند. مثلاً یک طرف براساس لایبور و طرف دیگر براساس تغییرات قیمت یا نرخ یکی دیگر از دارایی ها مانند اوراق تجاری،گواهی سپرده و… .
تاخت حاشیه ای (Margin Swaps)
نرخ شناور برابر با حاشیه ای کمتر یا بیشتر از نرخ لایبور یا نرخ متغیر دیگر است مثلاً LIBOR+5% یا LIBOR – 2%
تاخت آتی Forward- start swaps
تاریخ موثر یک یا دو روز بعد از انعقاد قرارداد نیست بلکه ممکن است یک هفته تا یک ماه یا زمان مشخص در آینده باشد و ریسک آتی تغییرات سود برای دوره های مختلف پوشش داده می شود
تاخت خارج از بازار (Off-Market Swaps) : شرایطی متفاوت از قرارداد تاخت استاندارد دارد.
تاخت متفاوت (Diff Swaps/ Quanta Swaps) : یکی از طرفین بر اساس یک ارز و دیگری براساس ارز متفاوت متعهد به پرداخت است و یکی از طرفین با پرداخت یا کسر حاشیه ای تعهد خود را ایفا می کند.
تاخت با کوپن صفر (Zero Coupon Swaps) : به جای پرداخت ها با نرخ ثابت، تنها یک پرداخت انجام می شود، چه در ابتدای قرارداد و چه در زمان سررسید.
تاخت نرخ ارز Currency swaps
قراردادی دو طرفه برای مبادله دو ارز مختلف.
با نام تاخت هم سان ارزCross – Currency Swaps هم نامیده می شود.
مثال) هم اکنون 2/6/1382، هر دلار 130 ین، قرارداد برای مبادله 100 هزار دلار به طور سالیانه که یکی از طرفین متعهد به پرداخت نرخ ارز مندرج در قرارداد (طرف الف) و طرف دیگر متعهد به پرداخت نرخ ارز جاری بازار (طرف ب) است. حال اگر در اولین پرداخت (31/6/82) هر دلار 140 برسد طرف ب به طرف الف 10 ین می پردازد و اگر 125 ین بشود طرف الف به طرف ب 5 ین می پردازد (به ازای هر دلار).
تاخت کالا Commodity swaps
روی کالاهایی از قبیل نفت، محصولات پتروشیمی، ارزی، فلزات و …
دو نوع تاخت کالا مرسوم است:
مبادله نرخ ثابت قرارداد و نرخ شناور شاخص و قیمت یک کالای خاص
مبادله 2 نوع جریان نقدی یکی بر اساس شاخص قیمت نوع خاصی از کالا و دیگری جریان نقدی ناشی از یکی از دارایی های بازار پول
معامله گر تاخت
شرکت تولید کننده
نفت خام
شرکت پتروشیمی
قیمت نقد
قیمت ثابت
قیمت نقدی شناور
قیمت ثابت
کاهش ریسک برای فروشنده
کاهش ریسک برای خریدار
تاخت مالکیت Equity swaps
بر روی سود ناشی از سرمایه گذاری درسهام شاملCapital Gains (losses), Dividends و یا شاخص های مختلف.
شروع قرارداد تاخت مالکیت t0 شاخص سهام برابر با Iti و نرخ لایبور Lti به عنوان جریان نقدی قابل معامله باشد، در تاریخ های (t1,t2,t3,…,ti) طرفین جریان نقدی به وجود آمده را مبادله می کنند که براساس درصد تغییرات شاخص سهام Iti است:
Nti : اصل مبلغ فرضی که البته مبادله نمی شود و می تواند درهر دوره ای شناور باشد و یا درهمه دوره ها ثابت انتخاب شود
Nti-1 X [ ( Iti-Iti-1) /(Iti-1)]
مثال: تاخت مالکیتی 4 ساله، جریان نقدی ناشی از سود و درآمد ناشی از تغییر «شاخص قیمت سهام» با جریان نقد ناشی از لایبور سه ماهه مبادله می شود. اصل مبلغ 1،000،000 دلار تاریخ تسویه 90 روزه در زمان انعقاد قرارداد هیچ یک از نرخ ها مشخص نیست. در اولین تاریخ تسویه800= It0 ،850= It1 ، 5%= Lt0
حل: تغییرات قیمت شاخص با توجه به اصل مبلغ:
62500 = [800 ÷ (800-850)] × 000 000 1 = Nti-1 X [ ( Iti-Iti-1) /(Iti-1)]
نرخ لایبور2/0 درصد کاهش یافت بنابراین جریان نقدی ناشی از لایبور براساس نرخ فعلی :
12000=(4÷1) (0.002 – 0.05) 000 000 1 = (360÷90) (St0 – It0) × Nt0
St0 : تغییرات نرخ لایبور
در تاخت مالکیت سود ناشی از سهام یا شاخص با تغییرات ناشی از نرخ لایبور مبادله می شود. بنابراین حاصل ضرب تغییرات نرخ لایبور در اصل مبلغ عبارت است از جریان نقدی که از طرف مقابل می پردازد.
تاخت اعتباری Credit swaps
نمونه ای بدیع از ابزارهای مشتقه اعتباری
یکی از طرفین خریدار ریسک اعتباری و دیگری فروشنده ریسک اعتباری
جریان های نقدی با درجه اعتباری متفاوت در این قرارداد مورد مبادله قرار می گیرند. مثلاً سود اوراق قرضه با اعتبار A با جریان نقدی لایبور به علاوه حاشیه ای بر حسب میزان اعتبار (شکاف اعتباری Credit Spread) مبادله می شود
تاخت اعتباری دو نوع اصلی دارد 1)تاخت با بازدهی کامل Total Return Swaps و 2) تاخت نکول یا تاخت اعتباری خالص Pure Credit or Default Swaps
تاخت با بازدهی کامل
مثلا بانک الف 10میلیون به شرکتی با رتبه A با نرخ 10 درصد وام دهد و سپس یک تاخت با بازدهی کامل بخرد.
در این قرارداد بانک الف مبلغ ثابت (F) بطور سالیانه بعلاوه تغییرات ارزش وام پرداخت و نرخ لایبور دریافت می کند.
[(Bt-1 ÷ ( Bt-i – Bt )] + F = پرداختی به بانک
LIBOR= دریافتی بانک
تاخت نکول یا تاخت اعتباری خالص:
تاخت با بازدهی کامل همانند ریسک نکول دارای ریسک بازار است بدلیل نرخ لایبور.
تاخت اعتباری و تاخت نکول ریسک بازار را از بین می برد
چند نمونه:
بانک رهنی آلفا وام مسکن با نرخ ثابت 12 درصد پرداخت می کند،
بانک آلفا وجوه موردنیاز خود را از طریق سپرده کوتاه مدت با نرخ شناور دریافت می کند (LIBOR- 1%)،
اگر نرخ لایبور به 11 درصد برسد، سود بانک 2 درصد و اگر به 14 درصد برسد زیان بانک 1 درصد است
قرارداد تاخت بانک رهنی نرخ لایبور دریافت و نرخ 11 درصد ثابت را واگذار می کند و 2 درصد سود را برای خود تضمین می کند
– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –
شرکت الف دارای بدهی کوتاه مدت و سرمایه گذاری بلند مدت است،
شرکت ب دارای سرمایه گذاری کوتاه مدت و بدهی بلند مدت است،
این دو شرکت وارد قرارداد تاخت شده و پرداخت سودها را با همدیگر مبادله می نمایند،
شرکت الف سود دارایی کوتاه مدت را برای بدهی های بلندمدت دریافت کرده و سود دارایی بلندمدت را به شرکت ب منتقل می کند و شرکت ب نیز سود دارایی های بلندمدت را صرف بدهی های کوتاه مدت خود می کند.
قیمت گذاری قرارداد تاخت
قیمت تاخت در ابتدا صفر است و در طول دوره براساس تغییرات نرخ شناور ، قیمت تاخت مثبت یا منفی می شود.
برابری ارزش فعلی جریان های نقدی که طرفین متعهد به پرداخت می شوند، اساس قیمت گذاری قرارداد تاخت است.
و ….