عنوان:
تصمیم گیری
مقدمه
تصمیم گیری جوهر تمامی فعالیت های مدیریت است. تصمیم گیری از اجزای جدایی ناپذیر مدیریت به شمار می آید و در هر وظیفه مدیریت به نحوی جلوه گر است. در تعیین خط مشی های سازمان، در تدوین هدف ها، طراحی سازمان، انتخاب، ارزیابی و در تمامی افعال و اعمال مدیریت، تصمیم گیری جزء اصلی و رکن اساسی است.
تعریف تصمیم گیری
تصمیم گیری عبارت است از انتخاب یک راه از میان راه های مختلف.
کار اصلی تصمیم گیرنده دریافت راه های ممکن و نتایج ناشی از آنها و انتخاب اصلح از میان آنهاست.
مراحل مختلف فرایند تصمیم گیری
اجرای آزمایش
تشخیص و تعیین مشکل اصلی
احصای راه حل های ممکن (شقوق ممکن)
انتخاب معیار سنجش
تعیین نتایج حاصل از هر راه حل
انتخاب راه حل اصلح (اخذ تصمیم)
ارزیابی راه حل ها
استفاده از مدل در تصمیم گیری
مدل عبارت از الگویی برگرفته از واقعیت است و روابط بین متغیرها را نشان می دهد و می توانیم از آن برای پیش بینی در تصمیم گیری استفاده کنیم. تصمیم گیرنده می تواند مدلی از سیستم مورد نظر خود ایجاد کند و سپس به کمک آن نتایجی مختلف را که از تصمیم های گوناگون حاصل می شوند، مورد مداقه قرار دهد. با بکارگیری مدل، بدون آنکه مخاطره تصمیم گیری در دنیای واقعی را داشته باشیم، می توانیم مطلوب ترین تصمیم را اتخاذ کنیم.
انواع مدلها
انتخاب مدل مناسب
مدل مناسب برای تصمیم گیری به نوع مشکل و هدف تصمیم گیرنده و موقعیت و شرایط وی بستگی دارد. انتخاب یک مدل و میزان تفصیلی یا ساده بودن آن با توجه به نیاز تصمیم گیرنده به عواملی که در تصمیم گیری موردنظرند، انجام می پذیرد.
از جهت بکارگیری مدلها، باید مدلی را انتخاب کنیم که ما را سریع تر، ساده تر و با دقت بیشتر به هدف برساند.
طبقه بندی تصمیم ها
1. طبقه بندی تصمیم ها از نظر میزان اطمینان به نتایج حاصل از شقوق مختلف اخذ تصمیم
2. طبقه بندی تصمیم ها از نظر مراحل آنها
طبقه بندی تصمیم ها از نظر میزان اطمینان به نتایج حاصل از شقوق مختلف اخذ تصمیم
1. تصمیم گیری تحت شرایط اطمینان کامل
2. تصمیم گیری در شرایط ریسک
3. صمیم گیری در شرایط عدم اطمینان
زمانی که تصمیم گیرنده با اطمینان کامل می داند که نتیجه یا نتایج حاصل از هر شق ممکن چیست و در چه شرایطی اتفاق خواهد افتاد، از نظر تصمیم گیری در شرایط اطمینان کامل قرار دارد. وقتی تصمیم گیرنده با اطمینان کامل نمی داند که نتایج حاصل از هر شق چیست ولی احتمال وقوع(شانس نسبی وقوع نتایج) آنها را می داند، او تحت شرایط ریسک و با مخاطره تصمیم می گیرد. و سرانجام هنگامی که تصمیم گیرنده احتمال وقوع نتایج حاصل از شقوق ممکن را نمی داند، او در شرایط عدم اطمینان تصمیم گیری می کند.
تصمیم گیری در حالت ریسک
به طور خلاصه روش اخذ تصمیم در شرایط ریسک شامل مراحل زیر است:
1. یک راه از میان راه های ممکن انتخاب کنید؛
2. تمامی نتایج حاصل از آنها را مشخص کنید. این نتایج در شرایط محیطی مختلف تعیین می شوند؛
3. هر یک از نتایج را در احتمال وقوع موقعیت محیطی آن ضرب کنید؛
4. نتایج حاصل از مرحله 3 را جمع کنید تا ارزش موردانتظار برای راه حل انتخابی در مرحله 1 به دست آید.
5. مراحل 1 تا 4 را برای بقیه راه های ممکن تکرار کنید؛
6. اکنون راه حلی که بالاترین ارزش موردانتظار برای سود و یا پایین ترین ارزش مورد انتظار برای هرینه را داراست، به عنوان راه حل انتخابی برگزینید.
تصمیم گیری در شرایط عدم اطمینان
در شرایط عدم اطمینان، تصمیم گیرنده می تواند سه شیوه را به کار گیرد. اولین شیوه انتخاب حداکثر حداکثرهاست. در این شیوه بهترین نتیجه از بین بهترین نتایج شقوق ممکن در شرایط محیطی مورد نظر انتخاب می شود.
دومین شیوه انتخاب،حداکثر حداقل هاست. در این شیوه با بدبینی این طور فرض می شود که برای راه حل های ممکن بدترین نتیجه در شرایط محیطی موردنظر حاصل خواهد شد و بنابراین باید به عنوان تصمیم اصلح، بهترین از میان این بدترین ها انتخاب شود.
در شیوه سوم با توجه به اینکه در تصمیم گیری در شرایط عدم اطمینان هیچگونه احتمالی برای شرایط محیطی در دست نیست و به علت فقدان دلیل کافی، احتمال برای شرایط مختلف یکسان فرض و بر اساس ارزش موردانتظار تصمیم گیری می شود.
طبقه بندی تصمیمها بر اساس مراحل
تصمیم های تک مرحله ای یا ایستا
تصمیم های چندمرحله ای یا دنباله دار.
تصمیم های تک مرحله ای یا ایستا
تصمیم های یکباره هستند که در آنها فقط به نتایج یک مرحله توجه می شود. در تصمیم های تک مرحله ای، تصمیم گیرنده مراحل بعدی و نتایج حاصل از آنها را در نظر ندارد و قصدش اخذ تصمیم در مورد یک مسئله است که آن را ثابت فرض کرده است.
تصمیم های چند مرحله ای یا دنباله دار
در تصمیم های چندمرحله ای و دنباله دار، نظر تصمیم گیرنده معطوف به مراحل بعدی و نتایج ناشی از تصمیم اخذ شده است.در اینگونه تصمیم ها هدف آن نیست که فقط در یک مرحله نتیجه خوبی حاصل می شود، بلکه نظر آن است که یک سلسله انتخاب ها به طوری انجام گیرند که نتیجه کلی خوبی از مجموع آنها به دست آید. تصمیم های چند مرحله ای در واقع مجموعه ای از تصمیم ها هستند که ارتباط آنها با هم در نظر گرفته شده و اثزات هر تصمیم بر تصمیم بعدی مورد توجه است.
درخت اخذ تصمیم
یکی از شیوه هایی که برای تجزیه و تحلیل و تصمیم گیری چندمرحله ای به کار می رود درخت اخذ تصمیم است. در این روش، مسئله مورد نظر به طور منظم و طی مراحل متوالی تجزیه و تحلیل می شود و یک سلسله تصمیم هایی در ارتباط با هم و به صورت یک مجموعه بیان می شوند. برای استفاده از این شیوه، تصمیم گیرنده باید شقوق ممکن را مشخص سازد، وقایع و نتایج احتمالی از انتخاب هر یک از شقوق را تعیین و احتمال وقوع هر یک از نتایج را برآورد کند.
مراحل اصلی در شیوه درخت اخذ تصمیم
ترسیم درخت اخذ تصمیم شامل:
1. مشخص کردن تمامی تصمیم ها و طرق ممکن،
2. مشخص کردن وقایع نتایج احتمالی هر تصمیم،
3. ترسیم شمایی درخت مانند که نشان دهنده توالی تصمیم ها و نتایج حاصل از آنها باشد.
برآورد، شامل:
1. برآورد احتمال وقوع نتایج هر یک از انتخاب ها،
2. برآورد پیامدهای مالی هر یک از نتایج به عنوان یک معیار.
ارزیابی و انتخاب، شامل:
1. احتساب ارزش مورد انتظار نتایج ممکن الوقوع،
2. انتخاب نتیجه ای که ارزش موردانتظار قابل قبول تری دارد.
نقدی بر شیو های جامع- عقلایی تصمیم گیری
در شیوه های جامع- عقلایی، هدف یافتن بهترین راه از میان طرق ممکن است. بر اساس این شیوه ها، تصمیم گیرنده قادر است کلیه طرق ممکن را احصا کند و بهترین راه را از میان آنها برگزیند. شیوه های جامع- عقلایی تصمیم گیری، بر این مفروضات استوارند که هدف ها و مشکلات همواره به طور روشن و واضح قابل بیان اند، ذهن انسانها می تواند به طور منطقی و عقلایی بر تمامی راه حل ها احاطه یابد و بهترین را انتخاب کند، اطلاعات موردنیاز، قابل جمع آوری و در دسترس تصمیم گیرنده اند، و در نهایت عوامل موثر بر تصمیم ها و نتایج آنها را می توانیم به نحوی قابل سنجش سازیم و در اغلب اوقات به صور کمی نشان دهیم.
شیوه های جامع- عقلایی تصمیم گیری، محدودیت توانایی ذهنی انسان، محدودیت اطلاعات و محدودیت های زمانی و مالی که مدیران و تصمیمن گیرندگان در دنیای واقع با آنها دست به گریبان آند، نادیده انگاشته و خود را در دنیایی دور از واقعیات محبوس ساخته اند. مدیران و تصمیم گیرندگان توانایی جامع و کامل و یافتن بهترین ها را ندارند. به عبارت دیگر تعقل آنان محدود است. آنها اغلب اوقات ترجیح می دهند به جای بهترین ایده آل، به راه حل های رضایت بخش عملی بپردازند.
با تشکر از توجه شما