پاورپوینت آموزشی
درس2
علـوم تجربـی چهارم دبستان
مخلوط ها در زندگی
از دانش آموزان انتظار می رود در فرایند آموزش این درس بتوانند:
با انجام آزمایش پی ببرند که اندازه ذره ها و دمای آب در سرعت حل شدن مواد موثر است.
با مشاهده ویژگیهای مخلوط ها، آن ها را در دو دسته یکنواخت و نایکنواخت طبقه بندی کنند.
اهداف درس
پدر احمد قنّاد است. احمد هر وقت فرصت داشته باشد، در کارگاه قنّادی به پدرش کمک می کند. یک روز در کارگاه، کیسه ی شکر پاره شد و شکر روی نخودچی ها ریخت.
اگر دانه های شکر را از نخودچی ها جدا کند، آیا می تواند آنها را دوباره مصرف کند؟
احمد مشاهده کرد که دانه های شکر بین نخودچی ها پراکنده شدند. او با خود فکر کرد: چگونه می تواند دانه های شکر را از نخودچی ها جدا کند؟
متن درس
برای یافتن پاسخ این پرسش ها فعّالیت زیر را انجام دهید.
پیش بینی کنید اگر موادّ درون ظرف را در لیوان بریزید، چه اتّفاقی می افتد.
مقداری ماسه و چند عدد مهره و تیله را در یک ظرف دردار بریزید و تکان دهید. لیوانی را بردارید و با نوک مداد، چند سوراخ ریز در ته آن ایجاد کنید.
فعالیت
اکنون لیوان را در یک بشقاب بگذارید و موادّ درون ظرف را در لیوان بریزید. لیوان را به آرامی تکان دهید؛ چه مشاهده می کنید؟
آیا پس از جدا شدن دانه های شکر از نخودچی ها، شکل آنها تغییر می کند؟
آیا احمد به همین روش می تواند شکر ها را از نخودچی ها جدا کند؟
نکات درس
هنگامی که شما مقداری ماسه، مهره ها و تیله ها را روی هم ریختید، یک مخلوط تهیه کردید.
به تصویر مقابل نگاه کنید. سبزی خوردن مخلوطی است که از چند سبزی از جمله تربچه، تره، ریحان و … درست می شود.
همه ی شما در زندگی بارها مخلوط تهیه کرده اید؛ مثلاً وقتی سبزی های گوناگون را روی هم می ریزید، مخلوطی از آنها درست می کنید.
مخلوط چیست؟
همانگونه که فهمیدید سبزی خوردن یک نوع مخلوط است.
در هر یک از این مخلوط ها، مواد چه حالتی دارند؟
در هر یک از مخلوط های زیر چه چیزهایی وجود دارد؟
آیا می توان سبزی ها را در این مخلوط از هم تشخیص داد؟
آیا موادّ این مخلوط را به آسانی می توانید از هم جدا کنید؟
از مخلوط سبزی، تربچه ای را جدا کنید. آیا رنگ و شکل آن تفاوت می کند؟
اکنون پرسش های زیر را بخوانید و با هم گروه های خود پاسخ مناسبی به آنها بدهید.
پرسش درس
در هر یک از مخلوط های زیر چه چیزهایی وجود دارد؟ در هر یک از این مخلوط ها، مواد چه حالتی دارند؟
چند نمونه ی دیگر از این نوع مخلوط ها را که می شناسید، نام ببرید.
مخلوط های مقابل نمونه هایی از مخلوط چند مادّه ی جامد را نشان می دهند که یکنواخت نیستند.
گفت و گو
مخلوط ها گوناگون اند. در مخلوط سبزی ها همه مواد تشکیل دهنده آن جامد بودند. ولی مخلوط ها همیشه از چند مادّه ی جامد تشکیل نمی شوند.
در هر یک از شکل ها، چه موادّی با هم مخلوط شده اند؟
در شکل های مقابل چند نوع از مخلوط ها را مشاهده می کنید.
نکات درس
وقتی قند را در آب می اندازید و آن را هم می زنید، ذرّه های قند به آرامی از هم جدا می شوند و بعد از مدّتی به طور یک نواخت در آب پراکنده می شوند.
همان طور که مشاهده کردید در محلول ها، هیچ مادّه ای ته نشین نمی شود.
در این حالت، می گوییم مخلوط یکنواخت است. به این نوع مخلوط، محلول می گویند.
محلول
وقتی دو یا چند مادّه را روی هم می ریزیم، گاهی مخلوط های شفّافی به دست می آوریم؛ مانند آب و نمک یا آب و قند.
برای مثال، اگر ماست را با آب مخلوط کنیم، دوغ به دست می آید که شفّاف نیست و پس از مدّتی ته نشین می شود. این نوع مخلوط ها، محلول نیستند.
امّا گاهی مخلوط های شفّاف به وجود نمی آیند.
نکات درس
چگونه می توانید سریع تر چای شیرین تهیه کنید؟ برای تهیه ی چای شیرین، می توانیم نبات، شکر یا پودر قند را در چای حل کنیم.
پیش بینی کنید که شکر در آب سرد سریع تر حل می شود یا آب داغ.
پیش بینی کنید که کدام یک بهتر و سریع تر در آب حل می شود.
چای شیرین
در یک لیوان، تا نیمه آب سرد بریزید. دو قاشق چای خوری شکر به آب لیوان اضافه کنید و زمان سنج را روشن کنید.
همین آزمایش را با آب نیم گرم و داغ تکرار کنید و مشاهده های خود را در جدول زیر بنویسید.
مخلوط آب و شکر را با قاشق هم بزنید تا شکر به طور کامل حل شود. زمانی را که برای حل شدن شکر لازم است، یادداشت کنید.
آزمایش
بیشتر مواد در دنیای اطراف ما به صورت مخلوط هستند.
به نظر شما بهترین روش برای جدا کردن دانه های شکر از نخودچی ها چیست؟
همان طور که در ابتدای درس مشاهده کردید، احمد دانه های شکر را از نخودچی ها جدا کرد. بنابراین گاهی لازم است اجزای مخلوط ها را جدا کنیم.
جداسازی مخلوط
برای تهیه نمک خوراکی می توانید از سنگ نمک و یا آب نمک کمک بگیرید.
نمکی که به صورت بستهبندی شده با مجوز بهداشت و علامت استاندارد در بازار عرضه می شود کاملا خالص بوده و دارای ید کافی برای حفظ سلامتی انسان است و می تواند نیاز بدن را به سدیم و ید تامین نماید.
نمک خوراکی
برای تهیه نمک خوراکی می توانید از آب نمک غلیظ استفاده کنید.
برای جداسازی اجزای هر یک از این مخلوط ها، از کدام صافی زیر می توان استفاده کرد؟
مخلوط سنگ ریزه، بادام زمینی شکسته و بادام زمینی سالم
مخلوط شن و ماسه در ساختمان سازی
مخلوط سبوس و آرد
به دقت به تصاویر دقت کرده و سپس پاسخ دهید.
جداسازی
مخلوط ها در زندگی ما اهمّیت زیادی دارند؛ مثلاً، از مخلوط آب با سیمان و ماسه و گچ در ساختمان سازی و از مخلوط آب و موادّ خوراکی در آشپزی استفاده می کنیم.
برخی از این مخلوط ها، مانند شوینده ها و رنگ ها، برای جانداران و طبیعت مضرّند؛ بنابراین، باید از آنها درست استفاده کنیم.
ادویه ها، شوینده ها و داروها مخلوط های مهمّی هستند که برای سلامتی و پاکیزگی ما لازم اند.
اهمیت مخلوطها
پیشنهادهایی برای استفاده ی درست از مخلوط ها و محلول ها:
شما برای استفاده ی درست از مخلوط ها و محلول ها چه پیشنهادهایی دارید؟
هنگام شستن دست ها، در استفاده از مایع دست شویی زیاده روی نمی کنم.
شوینده های مختلف را با هم مخلوط نمی کنم؛ زیرا ممکن است آسیب زا باشد.
هیچ گاه محلول ها و مخلوط هایی را که نمی شناسم، نمی چشم.
هنگام استفاده از مواد و مخلوط ها حتماً برچسب روی ظرف را با دقّت می خوانم.
نکات درس
در هر سوال، با کلیک روی گزینه مشاهده جواب، پاسخ ظاهر می شود.
مشاهده جواب
مخلوط چیست؟
اگر دو یا چند ماده با هم ترکیب کنیم، به طوری که این مواد به راحتی قابل جدا شدن باشند، به این ترکیب مخلوط می گویند.
سوال 1
مشاهده جواب
محلول چیست؟
اگر دو یا چند ماده را با هم ترکیب کنید، به طوری که مواد به صورت یکنواخت با هم ترکیب شود و به سختی از هم جدا شوند، به این ترکیب محلول می گویند.
سوال 2
مشاهده جواب
چند مخلوط مثال بزنید.
سالاد، آجیل، شن و ماسه، آب و روغن
سوال 3
مشاهده جواب
چند محلول مثال بزنید.
الکل در آب، شکر در آب، نمک در آب، نوشابه های گازدار
سوال 4
مشاهده جواب
روش های جداسازی انواع محلول ها را نام ببرید.
صافی: جداسازی جامد از مایع مثل جدا کردن شن و ماسه از آب
تبخیر: جدا کردن جامد از مایع مثل آب نمک
الک کردن: جداسازی جامدات از یکدیگر مثل الک کردن برنج و گندم
استفاده از آهنربا: مثل جداسازی براده های آهن از شکر
سوال 5
مشاهده جواب
چگونه می توانیم دانه های شکر را از نخودچی ها جدا کنیم؟
با استفاده از یک صافی مانند لیوان سوراخ شده یا نمکدان
سوال 6
مشاهده جواب
آیا مخلوط سبزی های گوناگون را می توانیم از هم جدا کنید؟ چرا؟
بله، چون شکل ظاهری آنها تغییر نکرده است.
سوال 7
مشاهده جواب
مخلوط یکنواخت یا محلول یا مخلوط همگن چیست؟ سه ویژگی آن را بیان کنید.
اگر دو یا چند ماده را باهم قاطی کنیم به طوری که ذرات آن ها به طور یکسان بین هم پخش شوند به آن مخلوط یکنواخت یا مخلوط همگن یا محلول می گویند.
در مخلوط یکنواخت یا محلول ذرات دو ماده خود به خود و به راحتی از هم جدا نمی شوند، معمولا شفاف هستند و گاهی ذرات مواد مخلوط شده ممکن است تغییر کنند و یا به ماده ای دیگر تبدیل شوند.
سوال 8
مشاهده جواب
مخلوط غیریکنواخت یا مخلوط ناهمگن چیست؟ سه ویژگی آن را بیان کنید.
اگر دو یا چند ماده را باهم قاطی کنیم به طوری که ذرات آن ها به طور یکسان بین هم پخش نشوند به آن مخلوط غیریکنواخت یا مخلوط ناهمگن می گویند.
در مخلوط غیریکنواخت یا مخلوط ناهمگن ذرات دو ماده خود به خود و به راحتی از هم جدا می شوند، معمولا شفاف نیستند و ذرات مواد مخلوط شده تغییر نمی کنند.
سوال 9
مشاهده جواب
تفاوت و فرق مخلوط یکنواخت (همگن یا محلول) با مخلوط غیریکنواخت (ناهمگن) در چیست؟ سه مورد بیان کنید.
در مخلوط یکنواخت (همگن) یا محلول ذرات دو ماده خود به خود و به راحتی از هم جدا نمی شوند، معمولا شفاف هستند و گاهی ذرات مواد مخلوط شده ممکن است تغییر کنند و یا به ماده ای دیگر تبدیل شوند.
ولی در مخلوط غیریکنواخت یا مخلوط ناهمگن ذرات دو ماده خود به خود و به راحتی از هم جدا می شوند، معمولا شفاف نیستند و ذرات مواد مخلوط شده تغییر نمی کنند.
سوال 10
مشاهده جواب
سهم شما در استفاده ی درست از مخلوط ها چیست؟ چهار مورد بیان کنید.
الف: هنگام شستن دست ها در استفاده از مایع دست شویی زیاده روی نمی کنم.
ب: هیچ گاه شوینده های مختلف را باهم مخلوط نمی کنم زیرا ممکن است به ماده ای خطرناک تبدیل شده و به من آسیب بزند.
ج: هیچ گاه مخلوط های را نمی شناسم نمی چشم.
د: هنگام استفاده از مخلوط ها برچسب روی آن ها را به دقت می خوانم.
سوال 11
مشاهده جواب
مخلوط ها در زندگی ما چه استفاده و کاربرد های دارند؟ سه مورد بیان کنید.
الف: از مخلوط آب با سیمان یا گچ یا آهک و… در ساختمان سازی استفاده می کنیم.
ب: از مخلوط آب و مواد خوراکی در آشپزی استفاده می کنیم.
ج: ادویه ها، شوینده ها، داروها و… در تغذیه و سلامت ما نقش دارند معمولا از مخلوط ها درست می شوند و…
سوال 12
مشاهده جواب
مخلوط شربت خاکشیر یکنواخت است یا غیریکنواخت؟ چرا؟
غیریکنواخت، زیرا پس از مدتی دانه های خاکشیر در شربت ته نشین می شود.
سوال 13
مشاهده جواب
مخلوط زعفران دم کردن و صاف شده یکنواخت یا غیریکنواخت؟ چرا؟
یکنواخت، زیرا زعفران کاملا در آب پخش شده است و ته نشین می شود.
سوال 14
مشاهده جواب
مخلوط آب و نمک یکنواخت یا غیریکنواخت؟ چرا؟
یکنواخت، زیرا ذرات نمک در آب پخش شده اند و ته نشین می شود.
سوال 15
مشاهده جواب
بهترین راه تشخیص مخلوط از محلول چیست؟
ماده مورد نظر را مدتی بی حرکت بگذاریم، اگر ته نشین یا رونشین شد مخلوط است و در غیر این صورت محلول می باشد.
سوال 16
مشاهده جواب
شکر در چای زودتر حل می شود یا پودر قند؟ چرا؟
پودر قند، زیرا ذرات ریزتری نسبت به شکر دارد.
سوال 17
مشاهده جواب
شکر در آب سرد سریعتر حل می شود یا آب داغ؟ چرا؟
در آب داغ، زیرا گرما باعث سرعت بخشیدن به حل شدن مواد می شود.
سوال 18
مشاهده جواب
برای تهیه سریع یک لیوان عسل خنک چه کاری می توانیم انجام دهیم؟
مقداری عسل را در کمی شیر داغ ریخته و هم می زنیم و سپس شیر خنک را به آن اضافه می کنیم.
سوال 19
مشاهده جواب
نمک خوراکی را چگونه تهیه می کنند؟
به دو روش سنتی و مکانیزه
سوال 20
مشاهده جواب
حل شونده و حلال چیست؟ مثال بزنید.
به ماده ای که حل می شود حل شونده و به ماده ای که حل می کند حلال می گویند.
مثال: در محلول شکر با آب، شکر ماده حل شوند و آب ماده حلال است.
سوال 21
مشاهده جواب
سه مخلوط که برای جانداران و طبیعت مضر هستند نام ببرید.
شوینده ها، سم ها، رنگ ها
سوال 22
مشاهده جواب
چند روش جداسازی مخلوط ها را بیان کنید.
صاف کردن، بخار کردن، سر ریز کردن، ساکن گذاشتن و…
سوال 23
مشاهده جواب
هوا چه نوع مخلوطی است؟
هوا مخلوط گاز در گاز است.
سوال 24
مشاهده جواب
در ابتدای این پاورپوینت، خلاصه درس و نکات مهم آن به نمایش در آمده است. هر اسلاید شامل سه پاراگراف و یک عکس می باشد. پاراگراف اول و عکس مربوطه به طور خودکار اجرا می شود ولی برای اجرای پاراگراف دوم و سوم باید کلیک کرد تا متن نمایش داده شود.
در قسمت سوالات، ابتدا سوال نمایش داده شده و به فراگیر فرصت پاسخگویی داده می شود. با کلیک روی آیکون مشاهده جواب، پاسخ ظاهر می شود.
موفق باشید…