سیاست های حمایتی تولیدی و صادراتی ایران از محصولات پویا
1
مقدمه :
با توجه به نقش و اهمیت روزافزون محصولات پویا در تجارت جهان امروز ، در این فصل به بررسی اقدامات و سیاست های حمایتی از تولید و صادرات این دسته از محصولات در ایران پرداخته خواهد شد . این بررسی شامل سیاست های حمایتی در موارد سیاست های اعتباری ، تحقیق و توسعه ، کمک های فنی ، نهاد ها و موسسات دولتی و غیر دولتی تسهیل کننده و … برای بخش تولید و صادرات کشور ( به ویژه محصولات پویا ) است .
3
سیاست های اعتباری
– ارائه تسهیلات و اعتبارات مالی از جمله سیاست های حمایتی از بخش صادرات به شمار می رود و در سال های اخیر تلاش های بسیاری در جهت افزایش ارائه این تسهیلات شده است . این تسهیلات به صور ارزی ، ریالی و اعتبارات اسنادی در اختیار تولید کنندگان و صادر کنندگان قرار می گیرد .
– تسهیلات ارزی : اعطای تسهیلات ارزی از طریق بانک توسعه صادرات به صادر کنندگان و مجریان طرح های خودگردان با اولویت طرح های نیمه تمام پرداخت می گردد. بانک صنعت و معدن با هدف تشویق سرمایه گذاری بخش خصوصی و کارآفرینان در کلیه زمینه های صنعتی و معدنی اعم از ایجاد واحد های جدید و یا توسعه و نوسازی واحد های موجود و همچنین طرح های موجود به ایجاد نهاد های مالی ، فنی و … به شرطی که طرح های فوق به تائید بانک رسیده باشد تسهیلات ارزی پرداخت می گردد .
4
.
– تسهیلات ریالی : بانک توسعه صادرات ایران از جمله بانک های فعال در حوزه اعطای تسهیلات ریالی قبل و بعد از صدور کالا است . تسهیلات قبل از صدور به آن دسته از صادرکنندگان که جهت خرید ، جمع آوری ، بسته بندی و یا تهیه مواد اولیه و سایر هزینه های قبل از صدور کالا نیاز به نامین مالی داشته باشد ،اعطا می شود ، تسهیلات بعد از صدور به آن دسته صادر کنندگانی تعلق می گیرد که کالای خود را صادر نموده اند و جهت تداوم صادرات خود نیاز به تامین مالی دارند .
– اعتبارات اسنادی : اعتبار اسنادی ، تعهد مشروط یک بانک ( براساس درخواست خریدار ) است ، مبنی بر پرداخت یا تعهد پرداخت به ذینفع در صورت ارائه اسناد حمل مطابق شرایط اعتبار و تحقق کامل آن شرایط می باشد . در ایران سه نوع اعتبار اسنادی داخلی ریالی ، اعتبار اسنادی وارداتی و اعتبار اسنادی صادراتی وجود دارد .
– تامین مالی پس از حمل ( اعتبار خریدار/اعتبار فروشنده )
5
سایر تسهیلات
1- اعطای یارانه به سازمان کشتیرانی جهت کاهش هزینه های حمل و نقل در مسیر هایی که توجیه اقتصادی ندارد
2 – اعطای یارانه به صادر کنندگانی که به علت عدم عضویت ایران در سازمان های تجاری منطقه ای / بین المللی و پردااخت تعرفه های بالا نمی توانند رقابت کنند
3 – پرداخت جوایز صادراتی حداکثر 3 درصد برای محصولات پویا
4 – پرداخت بخشی از هزینه های شرکت در نمایشگاههای خارجی ، تبلیغات و مطالعات بازاریابی در کشور های هدف
5 – استرداد حقوق گمرکی مواد اولیه کالاهای صادراتی پس از اخذ اسناد و مدارک مربوطه
6 – کمک به ثبت علامت تجاری صادر کنندگان نمونه کشور
7 – تاسیس مراکز تجاری در کشور های هدف
8 – پوشش ریسک ناشی از نوسانات نرخ ارزدر قالب معاملات سلف ، تعویضی و اختیاری
6
نهادهای پشتیبانی کننده صادرات
سازمان توسعه تجارت ایران :
این سازمان در سال 1383 براساس تصویب نامه هیات وزیران تصویب شد و کلیه نهاد ها و سازمانهای کشور موظف شدند تا سیاست ها ، مقررات و دستور العمل های تاثیر گذار بر صادرات کشور را با این سازمان و کارگروه کارشناسی شورای عالی توسعه صادرات هماهنگ نمایند اهداف این سازمان عبارتند از :
توسعه تجارت خارجی ، بازاریابی ، تبلیغ و گسترش بازار های جهانی کالا و خدمات صادراتی کشور ، فراهم نمودن بستر های لازم برای توسعه بنگاههای کوچک و متوسط ، انجام اقدامات لازم به منظور روان سازی و حذف تشریفات زاید تجاری و همچنین تنظیم قوانین و مقررات مناسب برای فعالیت های تجاری و توسعه همکاری های دوجانبه ، چند جانبه و منطقه ای با سایر کشور ها و نیز ارائه تسهیلات و کمک به توسعه صادرات و ارتقای کیفی کالا ها و خدمات با توجه به مزیت های کشور
7
استراتژی های سازمان در راستای حمایت از صنایع صادراتی عبارتند از :
1 – تشویق و حمایت از سرمایه گذاری خارجی
2 – توسعه و تمرکز بر صادرات محصولات و خدمات جدید و با ارزش افزوده بالا
3 – توسعه زیر ساخت ها و ارائه خدمات مناسب جهت صدور محصولات و خدمات
4 – توسعه و تقویت بنگاههای تجاری و حمایت از تشکیل شرکت های کوچک و متوسط ، NGO ها و شرکت های بزرگ صادراتی
5 – اعطای مشوق های صادراتی هدفمند
6 – تعامل مستمر با ذینفعان کلیدی سازمان
7 – ارتقای مهارت های علمی و تخصصی صادر کنندگان و بنگاههای تجاری کشور
8 – نوسازی و روان سازی جریان تجارت خارجی
9 – همکاری و مشارکت در جهت توسعه تجارت الکترونیک در تجارت خارجی
10 – واگذاری امور تصدی گری صادرات به بخش خصوصی
11 – توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات
8
رئوس کلی سیاست های حمایتی و تشویقی توسعه صادرات غیر نفتی کشور عبارت اند از :
– حمایت از بنگاهها در جهت تولید صادراتی – هدفمند نمودن جوایز و مشوق های صادراتی
-کمک به توسعه صادرات خدمات – کمک به صادرات کالای با ارزش افزوده بالاتر
-کمک به توسعه زیرساخت های صادراتی کشور – ساماندهی نظام اطلاع رسانی از بازارها
– کمک به ایجاد دفاتر و شعب در بازار هدف – حمایت از تشکل های تولیدی / صادراتی
-کمک به تبلیغات عام محصولات ایرانی – حمایت از اعزام و پذیرش هیات های تجاری
– حمایت از حضور بنگاهها در نمایشگاه خارجی – کمک به حفظ محصولات در بازار خارجی
– حمایت از ایجاد خوشه های صادراتی و ایجاد و توسعه شرکت های مدیریت صادرات
– حمایت از طرح های آموزشی و تحقیقات بازار – حمایت از طرح های توسعه صادرات استان ها
– پرداخت بخشی از هزینه صدور ضمانت نامه ها – پرداخت یارانه سود و تسهیلات بانکی
– کمک به تهیه و تولید مستندات توانمندی صادراتی – حمایت ویژه از توسعه صادرات
– ترویج و حمایت از صدور کالا و خدمات با کیفیت – طراحی و بسته بندی کالا متناسب با بازار
– تامین بخشی از هزینه حمل کالاهای صادراتی
9
صندوق ضمانت صادرات ایران
ریسک های تحت پوشش بیمه نامه های صادره توسط صندوق ضمانت صادرات عبارتند اند از :
الف – ریسک های تجاری
1- استنکاف خریدار از قبول کالای صادر شده یا خدمت انجام شده
2 – عدم پرداخت بهای کالا یا خدمت در سررسید مقرر
3 – عدم توانایی مالی خریدار به دلیل ورشکستگی یا اعسار یا توقف
ب – ریسک های سیاسی
1 – بروز جنگ یا حالت جنگ
2 – تیره شدن روابط یا قطع روابط سیاسی با کشور خریدار
3 – اعمال سیاست اقتصادی که موجب مسدود شدن مطالبات صادرکنندگان شود
4 – اعمال سیاست مربوط به محدودیت وارداتی و ارزی در کشور خریدار
5 – سلب مالکیت از خریدار بر اثر ملی شدن یا مصادره اموال
6 – سایر عوامل خارج از حیطه اختیار صادر کننده و خریدار
10
انواع بیمه نامه های میان مدت و بلند مدت این صندوق عبارتند از :
1 – بیمه نامه کل گردش صادرات : این بیمه نامه در طول اعتبار یکساله خود ، کلیه صادرات صادر کننده به کشور های مختلف را در برابر ریسک های عمده سیاسی و تجاری تحت پوشش قرار می دهد .
2 – بیمه نامه خاص صادرات : برای آن دسته صادرکنندگانی صادر می شود که مایل اند یک محموله خاص ارسالی را در مقابل ریسک های سیاسی و تجاری بیمه نمایند .
3 – بیمه نامه سرمایه گذاری : این بیمه نامه اصل و سود سرمایه گذاری میان و بلند مدت سرمایه گذاران ایرانی در کشور های هدف را تحت پوشش قرار می دهد .
4 – بیمه نامه کل گردش صادرات ویژه صادر کنندگان کوچک و متوسط : این بیمه نامه در طول اعتبار یکساله خود ، کلیه صادرات صادر کنندگان کوچک و متوسط به کشور های مختلف را در برابر ریسک های عمده سیاسی و تجاری تحت پوشش قرار می دهد .
5 – بیمه نامه های بلااثر شدن قراردادهای صادراتی : این بیمه نامه خسارات ناشی از بلااثر شدن اعتبارات اسنادی و یا قراردادهای صادراتی را تحت پوشش قرار می دهد .
6 – ضمانت نامه پوشش اعتبار خریدار : به منظور فراهم آوردن امکان خرید کالا و خدمات ایرانی به صورت اعتباری برای خریداران خارجی ، بانک های داخلی ممکن است در قالب خطوط اعتباری اقدام به اعطای اعتبار به خریدار خارجی نمایند .
11
سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران
جهت گیری های سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران در راستای توسعه بخش خصوصی :
1 – حمایت فنی و تکنولوژیک و کمک به سرمایه گذاری بخش خصوصی
2 – ماموریت سازمان ادامه پیگیری وظایف اساسنامه ای محوله در توسعه و نوسازی صنایع کشور
3 – اقدامات لازم در جهت تقویت نیرو های فنی ، علمی و پژوهشی
4 – شرکت های کنونی تحت پوشش سازمان تا پایان برنامه سوم توسعه ، واگذار منابع تخصیص یابد
سیاست های کلی سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران درراستای توسعه صادرات با فناوری بالا عبارت اند از :
1 – حمایت فنی و تکنولوژیک و توسعه ظرفیت های بخش خصوصی
2 – توسعه فناوری های نو و پیشرفته و سرمایه گذاری در تعلیمات فنی ، آموزشی ، مدیریت و …
3 – سرمایه گذاری و یا مشارکت در فعالیت های صنعتی ، معدنی و خدماتی
4 – توسعه و ترویج کارآفرینی
5 – تاکید ویژه بر توسعه منابع انسانی
12
در زیر مجموعه سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران ، معاونت توسعه صنایع پیشرفته برنامه های مربوط به صنایع پیشرفته را در قالب دو استراتژی انجام می دهد :
الف – استراتژی ایجاد طرح های قابل سرمایه گذاری با برنامه های :
1 – برنامه توسعه هماهنگ کارآفرینی
2 – برنامه گسترش نوآوری
3 – برنامه ارتقای تحقیق و توسعه شرکت های تابعه و تحت پوشش
ب – سرمایه گذاری در صنایع پیشرفته با برنامه های :
1 – برنامه توسعه سرمایه گذاری در صنعت مواد جدید
2 – برنامه توسعه سرمایه گذاری در صنعت الکترونیک و میکرو الکترونیک
3 – برنامه توسعه سرمایه گذاری در صنعت بیوتکنولوژیکی
4 – برنامه توسعه سرمایه گذاری در فناوری اطلاعات
5 – برنامه توسعه سرمایه گذاری صنایع هوایی
13
وظایف و ماموریت های اصلی شرکت های تخصصی در این برنامه ها عبارتند از :
1 – ارائه طرح های توجیهی و تجاری به منظور ایجاد کسب و کار های جدید
2 – مشارکت در سرمایه گذاری با بخش خصوصی
3 – انتقال و توسعه فناوری
4 – انجام مشارکت های بین المللی برای توسعه بازار و فناوری
5 – ساماندهی زنجیره تامین ، بازاریابی و توسعه SME ها
وزارت صنایع و معادن
اهداف کلان مرکز صنایع نوین عبارتند از :
1 – ایجاد فضای مناسب برای بوجود آمدن ، رشد و پویایی بنگاههای اقتصادی در صنایع نوین
2 – ایجاد رابطه ی مستمر و پویا بین ساختار صنعتی کشور با ساختار علمی ، تحقیقاتی و فناوری
14
برای رسیدن به اهداف کلان تعیین شده ، مرکز صنایع نوین مهم ترین وظایفش را حول محور های ذیل قرار داده است :
الف – تعیین چشم انداز و استراتژی کلی توسعه صنایع نوین
1 – تعیین چارچوب راهبردی صتایع نوین با تکیه بر توانمندی داخلی و استفاده از فرصت جهانی
2 – ایجاد وفاق و همدلی بین دست اندرکاران توسعه ی این صنعت شامل بنگاهها و مراکز دانشگاهی
ب – هوشمند کردن نظام توسعه ی صنایه نوین
1 – ارائه ی شاخص های محک زدن رقابت پذیری و اقتصاد مبتنی بر دانایی در صنایع نوین
2 – کمک به توسعه نظام ملی نوآوری
3 – انجام فعالیت های سیاست گذاری ، آینده نگاری و ارزیابی فناوری
4 – ارائه تحلیل دینامیک سیستم توسعه ی صنایع نوین در کشور های مختلف
ج – ساماندهی
1 – سامان دادن فرآیند های لازم برای ایجاد فضای کسب و کار رقابتی
2 – سوق دادن فعالیت های پژوهشی به سوی بازار مداری
3 – سامان دادن خوشه های صنایع نوین
4 – تشویق ارتباط با مجامع علمی بین المللی
15
5–تجهیز و راه اندازی آزمایشگاه و مراکز تحقیقات صنعتی
6 – ارائه ی یارانه های تحقیق و توسعه به شرکت های جدید و بنگاههای توانمند
7 – کمک به اجرای پروژه های بزرگ در صنایع نوین
8 – کمک به ایجاد سازمان ها و نهاد های سرمایه گذار مانند سرمایه گذاری ریسک پذیر
صندوق حمایت از تحقیقات و توسعه صنایع الکترونیک
این صندوق به عنوان یک شرکت دولتی وابسته به وزارت صنایع و معادن وظیفه حمایت از تحقیقات و توسعه صنایع الکترونیک در بخش های خصوصی ، تعاونی و دولتی رابه صورت اعطای تسهیلات بلاعوض و یا تسهیلات با نرخ ترجیحی به افراد حقیقی و یا حقوقی بر عهده دارد .
تسهیلات و اعتبارات این صندوق در زمینه های زیر صورت می گیرد :
1 – خرید ، انتقال ، جذب و توسعه فناوری پیشرفته
2 – مطالعات و تحقیقات اعم از بنیادی ، کاربردی و توسعه ای
3 – آموزش های تخصصی کوتاه مدت
4 – خدمات مهندسی و طراحی
5 – طرح های تولیدی و خدماتی نیمه ساخت صنعتی وانبوه
6 – شرکت در مناقصه ، همایش ها و نمایشگاههای داخلی و خارجی
16
.
7 – ایجاد زمینه های لازم جهت اطلاع رسانی ، تدوین ، انباشت و اشاعه دانش فنی
8 – گسترش همکاری های فنی و اقتصادی بین المللی و ارتقای صادرات
9 – جذب سرمایه گذاری داخلی و خارجی
اولویت های صندوق جهت حمایت از طرح ها :
الف – برحسب نوع فعالیت
– تحقیق – خدمات مهندسی و توسعه
– راه اندازی ، نگه داری ، آموزش ، تبلیغ و بازار یابی – تولید و تکثیر
ب – بر حسب فناوری
– تولد : فناوری در مرحله تحقیق و آزمایشگاه می باشد
– رشد : فناوری از مرحله آزمایشگاه خارج شده و وارد مرحله تولید همراه با تحقیق و توسعه شده و بهینه سازی موثر شده است .
– بلوغ : فناوری مورد استفاده مدت هاست که در حال تولید همراه با بهینه سازی جزیی می باشد .
– پیری : فناوری مورد استفاده کماکان در حال تولید است ، لیکن درحال افت بوده و به دوران افول رسیده است .
17
صندوق تحقیق و توسعه ی صنایع و معادن
موضوع فعالیت صندوق عبارت است از :
1 – اعطای وام و تسهیلات برای اجرای طرح های پژوهشی و پژوهش های کاربردی ، فرهنگی ، هنری و فناوری و همچنین برای تدوین دانش فنی حاصل از تحقیقات و انتقال نتایج تحقیقات به مرحله تولید ، تامین سرمایه ریسک پذیر و مشارکت وسرمایه گذاری در طرح های پژوهشی و فناوری
2 – تضمین پرداخت به موقع تعهدات و اقساط طرح های پژوهشی و فناوری در مقاطع تعیین شده در قرارداد
3 – صدور ضمانت نامه های مورد نیاز موسسات پژوهشی و فناوری بخش غیر دولتی برای متقاضیان مربوط
وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی
در ارتباط با دارو ، معاونت غذا و دارو پیگیری امور مربوط به دارو را انجام می دهد
این معاونت در ارتباط با سیاست های حمایتی تنها امور مربوط به صدور مجوز تولید و واردات دارو در کشور را به عهده دارد .
18
سایر نهاد های پشتیبان :
پارک های علم و فناوری : به مجموعه ای اطلاق می شود که از طریق فراهم آوردن و ارائه زمین ، تاسیسات زیربنایی ، آزمایشگاهی و کارگاههای تحقیقاتی متمرکز و تسهیلات قانونی ، موجبات اجتماع واحد ها ، شرکت ها و موسسات تحقیقاتی را در یک فضای متمرکز فراهم می نماید .
این پارک ها با اهداف و ماموریت های زیر احداث شده اند :
– اجرای طرح های تحقیقاتی کاربردی با هدف دستیابی به دانش فنی در چارچوب نیاز ها و فناوری کشور
– حمایت و پشتیبانی از طرح های تحقیقاتی کاربردی و نیمه صنعتی نوآوران بخش غیردولتی
– اتخاذ تدابیر مناسب برای عرضه دانش فنی حاصله به متقاضیان داخلی و خارجی
– ارائه خدمات کارشناسی و مشاوره ای در زمینه فناوری
– برگزاری دوره های کوتاه مدت آموزشی و پژوهشی ، سمینار ها و … در زمینه فناوری
– تشویق و حمایت مادی و معنوی از محققان ، نوآوران و مخترعان
– افزایش قدرت رقابت بر رشد صنایع متکی بر دانش
– کمک به جذب سرمایه گذاری خارجی و دانش فنی
– تقویت ساختار های حمایتی از موسسات دانش محور
19