استاد: جناب آقای دکتر ضیایی
دانشجو:
کارشناس ارشد بازاریابی گردشگری
درس ارزیابی طرح های توسعه جهانگردی
بهار 1399
روش ارزیابی مشارکتی روستایی (PRA) در مدیریت گردشگری روستایی و کشاورزی
به نام خدا..
Introduction
روش های متعددی در زمینه توسعه روستایی مطرح شده است، یکی از موارد که در سطح وسیعی مورد استفاده قرار گرفته، مدل توسعه از بالا به پایین است.
بازتاب این مشکل در عدم کارایی برنامه های توسعه از یک طرف و عدم ظهور و بروز توانایی های بالقوه روستاییان از سوی دیگر، نمود پیدا میکند.
بروز چنین مشکلات و نارسائی هایی منجر به ظهور رویکردها و روش های جایگزین همچون روش ارزیابی مشارکتی روستایی شده است.
این روش برای توانمند ساختن مردم در تحلیل و سهیم نمودن دانش خود از زندگی و شرایط محلی شان مورد استفاده قرار می گیرد.
روش ارزیابی مشارکتی روستایی این قابلیت را دارد که نقشی اساسی در تحقیقات گردشگری ایفا نماید.
بیان مساله
ارزیابی مشارکت روستایی
گردشگری روستایی
مناطق روستایی به ویژه درکشورهای در حال توسعه با مسائل و مشکلاتی از قبیل مهاجرت های روستایی، پایین بودن سطح اشتغال، پایین بودن سطح بهره وری در بخش کشاورزی، فقدان یا کمبود زیرساخت های رفاهی و خدماتی و… مواجه اند. یکی از راهبردهایی که در اغلب کشورهای جهان برای حل این مشکل مورد توجه قرارگرفته و نتایج مثبتی به همراه داشته، توسعه و گسترش گردشگری در نواحی روستایی که دارای پتانسیل های لازم هستند، می باشد.
به دلیل اهمیت بالای کشاورزی، بسیاری از کشورهای جهان اقدام به ایجاد و توسعه گردشگری کشاورزی کرده اند که میتواند به عنوان مکمل فعالیتهای کشاورزی، به بهبود وضعیت این بخش، افزایش اشتغال و در پی آن ارتقا سطح اقتصادی جامعه محلی و کاهش بیکاری بیانجامد.
گردشگری کشاورزی شامل بازدید از یک مزرعه که در آن مشغول به کارند یا هرگونه عملیات کشاورزی، باغبانی، بهره برداری از محصولات کشاورزی به منظور لذت بردن، آموزش یا مشارکت در فعالیتهای کشاورزی، بهره برداری از مزارع، اقامت در مزرعه، تفریح، تماشای پرندگان، ماهیگیری، سوارکاری، تماشای فعالیتهای کشاورزی، میوه چینی و… می شود.
Participatory Rural Appraisal (PRA)
Appraisal یافتن اطلاعات در مورد مشکلات، نیازها و پتانسیل های موجود در یک روستا. این اولین مرحله در هر پروژه است.
Participatory به معنای مشارکت افراد در این فرآیند – رویکرد "از پایین به بالا" است که نیاز به مهارت های ارتباطی و نگرش خوب کارمندان پروژه دارد.
Rural از این تکنیک ها می توان در هر شرایطی، شهری یا روستایی، با افراد باسواد و بی سواد استفاده کرد.
یک فلسفه است که بر اساس آن افراد خارج از محیط جامعه نیاز پیدا می کنند تا از افراد درون جامعه، درباره محیط و واقعیت های موجود آن جوامع یاد بگیرند ( معکوس نمودن روابط بین نیروها)
تلاش برای شروع روند توسعه از درون جامعه یا گروه هدف دارد و متکی بر پتانسیل و ظرفیت گروه هدف در حل مشکلات خود است
ساختاری نهادی ایجاد می کند و بر مشارکت سیستماتیک جوامع محلی تاکید دارد
یک روش میانبر برای جمع آوری اطلاعات است و انجام پژوهش های عملی با استفاده از تکنیک های مختلف را امکان پذیر میسازد
نقش تسهیل گران در ارزیابی مشارکتی روستایی
مهمترین مزایای به کارگیری روش ارزیابی مشارکتی روستایی در گردشگری
مهمترین مزایای به کارگیری روش ارزیابی مشارکتی روستایی در گردشگری
تقویت روحیه مشارکت
فاصله زمانی کم بین فرآیند جمع آوری اطلاعات و استخراج و تحلیل داده ها
رابطه صمیمانه بین محقق و گروه مورد بررسی
کاهش هزینه های مطالعاتی
توافق و تعهد جمعی نسبت به موضوعات تحقیق
ابزار 1: time line
اهداف:
برای آشنایی ، آشنایی خوب بین کارمندان PRA و روستاییان را افزایش دهید
به روستائیان کمک می کند تا وقایع تاریخی روستا را به خاطر بسپارند، از طریق آن روستاییان می توانند روند توسعه روستا را به درستی بررسی کنند و همبستگی و پشتیبانی هر یک از اهالی روستا را به دیگران تشویق کنند.
Example: a completed time line.
ابزار 2: نقشه برداری از دهکده
اهداف :
• ارزیابی و تجزیه و تحلیل وضعیت عمومی روستا برای افشای مشکلات، راه حل هایی برای کاهش فقر مرتبط با هر زمینه در روستا
• از نقشه روستاها برای بحث در مورد VDP و بحث در مورد جلسه روستا استفاده خواهد شد.
( VDP: Village Development Plan )
ابزار 3: پیاده روی ها و نقشه ترانسکت
)Transect(
اهداف
• پیاده روی های ترانسکت اطلاعات و تصاویر کلی لازم را در مورد پتانسیل منابع طبیعی، ساختار کاربری اراضی، حیوانات، محصولات زراعی و پتانسیلهای پنهان .. از روستاییان ارائه می دهد
• یافته های فوق برای VDP استفاده می شود.
ابزار 4: تقویم فصل
اهداف:
• کمک به روستائیان در درک کلیه فعالیت های مکرر روستا در یک سال
• تقویم فصل مبنایی برای برنامه ریزی توسعه روستا و انجام وظایف روستاییان است
ابزار 5 : نمودار خطی زمان
اهداف:
• برای کمک به روستائیان به درک برخی از تغییرات در روستا بر حسب تنوع عملکرد محصول یا تغییر جمعیت، چگونگی تغییر ساختار کاربری اراضی
• نمودارهای خط زمانی به روستاییان کمک می کنند که دلایل تغییرات منفی را متوجه بشوند تا آگاهی منفی آنها تغییر یابد
ابزار 6 : رتبه بندی اولویت
اهداف:
• اولویت دادن به فعالیتهای عمرانی
• ارزیابی منافع کشاورزان
– رتبه بندی پایه در مجموعه اولویت ها
– رتبه بندی دو برابر
رتبه بندی اولویت با استفاده از ماتریس
– روش رتبه بندی ثروت
ابزار 7: نمودار ون
اهداف:
• کمک به روستائیان در مورد اهمیت مختلف سازمانها و تاثیرات آن بر زندگی روستاییان
• با استفاده از ابزار، هم کارکنان و هم روستائیان می توانند تغییر لازم را برای حمایت سازمانها جهت کمک به روستائیان بدانند. مطالبات روستائیان همچنین می تواند به سازمانها منعکس شود، این باعث می شود سازمان ها بدانند که برای برآوردن نیاز روستاییان چه تغییراتی ایجاد کنند
ابزار 8: رتبه بندی ثروت
اهداف:
• کمک به روستائیان در مورد روشهای بهبود معیشت فقرا در روستا
• حمایت از نظارت و ارزیابی در مورد اثربخشی و تاثیر پروژه / برنامه در سالهای آینده
ابزار 9: مصاحبه نیمه ساختار یافته اقتصادی خانوار
اهداف :
• ارزیابی، تحلیل وضعیت معیشت فعلی خانوارها
• مبنایی است که برای فعالیتهای ارزیابی مورد استفاده قرار می گیرد
Nanga Sumpa (Borneo)
برای انجام این تحقیق از پنج ابزار استفاده شده است..
نانگا سامپا یک مقصد گردشگری بسیار مناسب برای انجام روش تحقیق
PRA
این منطقه به دور از منطقه شهری است که باعث محدود شدن حرکت روستائیان و محقق می شود
حفظ فرهنگ بسیار معتبر است که به خوبی اهداف تحقیق را در بر می گیرد
اهالی این روستا در معرض تحقیقات و محققان دیگری قرار نگرفته اند در نتیجه پاسخ صادقانه ای ارائه می دهند
خوب است که ابزارهای تحقیق و مهندسی جدید را در این مقصد جدید گردشگری امتحان کرد
Creative SlideSalad Free Template
Activities Map
Matrix Scoring
زنان بیشتر وقت خود را اختصاص داده و بیشترین پول را در کارهای دستی کسب کردند. زنان تصور می کردند که بیشترین حفظ فرهنگ می تواند رقص، لباس و صنایع دستی باشد.
Pairwise Ranking
فعالیت های گردشگری در نانگا سمپا هنوز در مرحله توسعه است و گردشگر همچنان به دلیل تولید درآمد اضافی مورد استقبال روستا قرار گرفتند.
Daily Routine Diagram
از این فعالیت، محقق دریافته است که روستاییان همیشه مایل بودند در صورت انجام فعالیت در دوره زمانی مشخص، وقت خود را برای فعالیت های گردشگری اختصاص دهند.
Focus Group Discussion
گروه مردان فکر می کردند که نسل جوان دانش کمتری در استفاده از سنت خود و حفظ فرهنگ خود دارند، در حالی که گروه نوجوانان احساس کردند که تلاش خود را برای یادگیری مهارت ها و آداب و رسوم از سالمندان انجام داده اند. گروه زنان عقیده داشتند که حفظ فرهنگ یک عمل خود انگیخته از خود شخص است و تحت تاثیر عوامل بیرونی مانند جهانگردی قرار نمی گیرد.
نتیجه گیری
STAGE #3
STAGE #2
STAGE #1
روشی برای ساختن گزارش حمایت و مشارکت مردم در توسعه.
ابزاری برای تحقیقات مهندسی که تقریباً در یک اجتماع مردمی با درآمد کم و کاملاً کارآمد است و به اجتماع این امکان را می دهد تا به صورت خودجوش بحث و گفتگو کند و راه حل پیدا کند و در عین حال، تسهیل کننده می تواند پاسخ ها و بازخورد فوری و واضح دریافت کند.
برای تحقیقات گردشگری توصیه می شود، محدود به جامعه روستایی و کوچک نیست بلکه پژوهشگر باید امکان استفاده از ابزار را در جامعه عظیم، شهری و پیچیده گسترش دهد.
ﻣﺸﺎرﮐﺖ و آﻣﻮزش ﻣﺴﺘﻤﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯿﺰﺑﺎن در اﺟﺮا و اراﺋﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎ و ﺧﺪﻣﺎت ﮔﺮدﺷﮕﺮی، ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﺪاوم ﺳﻮد و زﯾﺎن ﻣﯿﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯿﺰﺑﺎن و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮔﺮدﺷﮕﺮان، ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻓﻌﺎﻻﻧﻪ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯿﺰﺑﺎن و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮔﺮدﺷﮕﺮان، ﻫﺪاﯾﺖ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاری ﻫﺎی ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ در اﯾﺠﺎد زﯾﺮ ﺳﺎﺧﺖﻫﺎ در ﭼﺎرﭼﻮب ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﻣﻨﻄﻘﻪ ای و ﻣﺤﻠﯽ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻧﻈﺎرت دوﻟﺖ و در ﻧﻬﺎﯾﺖ اﯾﺠﺎد ﺟﺎذﺑﻪ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪ درﮐﻨﺎر ﺟﺎذﺑﻪ ﻫﺎی اﺻﻠﯽ ﺑﺮای ﺣﻔﻆ ﺟﺬاﺑﯿﺖ روﺳﺘﺎی ﻫﺪف ﮔﺮدﺷﮕﺮی از ﻓﺎﮐﺘﻮرﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ آﻣﯿﺰﮔﺮدﺷﮕﺮی روﺳﺘﺎﯾﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ.
سنجش رفتار مشارکتی جامعه محلی در توسعه گردشگری کشاورزی
مشارکت جامعه محلی در برنامه ریزی و توسعه گردشگری در منطقه مقصد به شدت احساس میشود
ساکنان محلی به عنوان عنصر اساسی در فضای مهمان نوازی از یک مقصد به رسمیت شناخته می شوند
کشاورزی در بیشتر نواحی کشور با مشکلات بسیار مواجه شده که دیگر پاسخگوی مسائل اقتصادی کشاورزان نیست
منابع گردشگری و ساکنان مناطق به عنوان هسته محصولات گردشگری محسوب میشوند
برای ایجاد و توسعه فعالیتهای گردشگری کشاورزی و حضور گردشگران در منطقه، میتوان به عنوان فعالیتها مکمل بخش کشاورزی یاری جست
تاثیر متغییرهای فرهنگی – ارزشی، اقتصادی و گرایشی- انگیزه ای بر تمایل به مشارکت جامعه محلی در توسعه گردشگری کشاورزی است
Sisakht
موانع اصلی مشارکت شامل فقدان موارد زیر می باشد:
اطلاعات
سرمایه
مهارت
خودباوری
ویژگیهای فرهنگی-ارزشی
ویژگی های اقتصادی
ویژگیهای گرایشی-انگیزه ای
عوامل فرهنگی مختلفی بر مشارکت تاثیرگذار است، عواملی همچون مذهب، آداب ورسوم و سنتها، امنیت، منزلت و جایگاه اجتماعی، انسجام و یکپارچی و اشتراکات فرهنگی (زبان، آداب ورسوم) و..
شامل ویژگی هایی هستند که در رفتار مشارکتی افراد تاثیر میگذارند. مانند: پایگاه اجتماعی، درآمد، توان مالی، اشتغال زایی، دارایی منقول و غیرمنقول و..
به مجموعه عواملی اطلاق می شود که مردم را وا میدارد به روش خاص، رفتار و تلاش کنند تا به هدف های موردنظر دست یابند. این ویژگیها بر سیستم اعتقادات، باورها، گرایشها، انگیزه ها و اندیشه های فرد تاکید دارد
مدل مفهومی پژوهش
مدل مفهومی پژوهش
ویژگیهای فرهنگی-ارزشی
ویژگی های اقتصادی
ویژگیهای گرایشی-انگیزه ای
آگاهی
تمایل به مشارکت جامعه محلی
رفتار مشارکتی
جمع بندی و نتیجه گیری
مطالعات میدانی محققان نشان میدهد که با توجه به نوع فعالیتهای کشاورزی، تنوع محصولات باغی و همچنین وجود مراحل کاشت، داشت و برداشت محصولات در تمام فصول به خصوص فصول رونق گردشگری (بهار و تابستان و پاییز)، منطقه مورد مطالعه از ظرفیت زمینهای لازم برای ایجاد و توسعه گردشگری کشاورزی برخوردار میباشد؛ از سوی دیگر، یافته های تحقیق نشان میدهد، آگاهی جامعه محلی نسبت به توسعه گردشگری کشاورزی نیز در وضعیت خوبی قرار دارد. به طوری که جامعه محلی به خوبی به ابعاد مختلف گردشگری کشاورزی اشراف داشته و درصد قابل توجهی از آنها نیز به صورت خودجوش و تجربی در بعضی از این زمینه ها نظیر: برداشت محصول توسط گردشگران یا اسکان در مزرعه، مشغول فعالیت میباشند.
شاخص آگاهی یکی از مهمترین شاخص های موثر بر تمایل به مشارکت در میان شهروندان سی سخت میباشد.
میزان رفتار مشارکتی شهروندان با ویژگیهای اقتصادی آنها بیشترین معناداری را نشان داده.
و در این میان ویژگی گرایشی انگیزه ای کمترین تاثیر را دارا میباشد.
در نهایت، در راستای آموزش، ارتقاء آگاهی و تقویت هر چه بیشتر مشارکت جامعه محلی در فرآیند توسعه گردشگری کشاورزی، شهروندان مواردی نظیر: حفظ ماهیت اصیل و سنتی کشاورزی در منطقه، برگزاری کلاسهای آموزش گردشگری کشاورزی، مشارکت در برنامه ریزی گردشگری کشاورزی و مشارکت در سرمایه گذاری اقتصادی گردشگری را خواستار شده اند.
Any Question ???
1. جعفری، محمدامین؛ اسمعیلی، مریم. (1393). «روش ارزیابی مشارکتی روستایی( ) رهیافتی مناسب در مدیریت گردشگری روستایی». کنفرانس بین المللی مدیریت در قرن 21.
PRA
2. اسمعیلی زاده، حسن؛ تبریزی، نازنین؛ رمضان زاده لسبویی، مهدی. (1398). «سنجش رفتار مشارکتی جامعه محلی در توسعه گردشگری کشاورزی (مطالعه موردی سهر سی سخت)». مطالعات ساختار و کارکردس شهری.
3. Rosalind SIA Juo Ling. (2011) “The PRA tools for qualitative rural tourism research”. Tourism and Services Engineering Management Seminar.
4. Menconi, Maria., Grohmann, David. (2017). “European farmers and participatory rural appraisal: A systematic literature review on experiences to optimize rural development”.
5. Karampela, Sofia., Kizos, Thanasis., Spilanis, Ioannis. (2016). “Evaluating the impact of agritourism on local development in small islands”.
Thank
you
THANKS FOR WATCH