تاثیر ورزش بر سلامت جسم و روان
فهرست مطالب
مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 3
تاثیر ورزش بر نشاط و شادابی……………………………………………………………………………………………………………………….. 4
تاثیر ورزش در بهبود بیماری افسردگی ………………………………………………………………………………………………………………. 6
تقویت سیستم ایمنی با ورزش …………………………………………………………………………………………………………………………..7
تاثیر ورزش بر دیابت…………………………………………………………………………………………………………………………………..9
نقش ورزش در سلامت جسم ………………………………………………………………………………………………………………………….10
مقدمه
امروزه ورزش و فوق برنامه های آن به منظور گذراندن ساعات فراغت و ایجاد لحظات شاد و احساس آرامش و آسودگی بیشتر، به عنوان راه حل بسیاری از مشکلات جسمی و روحی افراد جامعه در نظر گرفته میشود. ورزش نقش مهمی در تندرستی و سلامت روانی انسان دارد .به گونه ای که در سال 2002 میلادی شعار سازمان بهداشت جهانی تحرک، رمز سلامت عنوان شده است. روان انسان مستقیما تحت تاثیر شرایط بدنی و جسمانی اوست و متقابلا جسم انسان و اعمال اندام ها، یکی از عواملی است که تحت تاثیر فضای روانی و ذهنی اوست. یافته ها و نتیجه گیری از نتایج مطالعات نشان می دهد فعالیت های ورزشی از منابع عمده شادی محسوب می شوند و با شادکامی، عزت نفس، خلق مثبت، اعتماد به نفس رضایت از زندگی و سلامت روانی ارتباط مثبت و معنادار دارد. همچنین رابطه منفی و معکوس بین ورزش، به خصوص ورزش های هوازی و اضطراب، افسردگی و استرس وجود دارد. ورزش و فعالیت های بدنی سبب افزایش اندورفین پلاسما شده و با احساس شادی همراه است و همچنین موجب افزایش هورمون سروتونین (هورمون موثر در خلق و خو ) می شود. از سوی دیگر فعالیت های ورزشی یک روش آسان، مناسب و کم هزینه در جهت بهبود سلامت روحی افراد جامعه است. بنابراین لازم است با توجه به تاثیرات شگرف ورزش در سلامت جسم و روان انسان ها و به منظور بهبودکارآیی افراد لازم است اطلاع رسانی مناسب از طریق رسانه ها و همایش ها صورت گیرد.
تاثیر ورزش بر نشاط و شادابی
اندورفین: نسخه شادی بخش ما اندورفین در واقع به ما کمک می کند خوشحال بمانیم. این روند بدین شکل پیش می رود که به هنگام خستگی شدید ناشی از ورزش و یا انجام فعالیت های فیزیکی، اندروفین آزاد می شود. این مواد شیمیایی توسط مغز ما آزاد می شوند. اما آیا یک ماده ی شیمیایی حقیقتاً می تواند ما را شاد سازد؟ هنگامیکه ورزش می کنیم، مغز ما مشغول به کار است. مغز فعالیت بدنی را حس کرده و آن را به عنوان لحظه ی استرس در نظر می گیرد. هنگامی که تحت استرس قرار داریم، تمام کاری که مغز می داند باید انجام دهد، محافظت از بدن در برابر این استرس است . به منظور محافظت از ما در برابر این استرس، مغز پروتئینی بنام BDNF (عامل یا فاکتور نوروتروفیک مشتق شده از مغز) را آزاد می سازد. این پروتئین به عنوان یک سوئیچ یا کلید تنظیم مجدد عمل کرده و نورون های حافظه ی ما را ترمیم می سازد. در حالی که BDNF وظیفه ی خود را در ترمیم انجام می دهد، اندروفین توسط مغز ما منتشر می شود. این مواد شیمیایی اثر استرس را به حداقل رسانده و احساس سرخوشی و خوشحالی را در ما القاء می کنند. علت احساس شادی پس از انجام ورزش، اندروفین و BDNF می باشد.
چگونه شادی و نشاط بیشتر و طولانی تری را در حین ورزش تجربه نماییم؟
تحقیقی که اخیرا در دانشگاه Penn state راجع به سرانه ورزش در جهان و اثرات ورزش در افزایش شادی و نشاط انجام شده است نشان می دهد: شادابی و سرزندگی بیشتر در یک روز، بیش از آن که به تمرینات ورزشی منظم ارتباط داشته باشد، به تمرینات ورزشی شخص در همان روز وابسته است.به طور مثال از بین کسانی که در ماه های پیش تمرین ورزشی داشتند، اما در روز آزمایش ورزشی انجام ندادند، حافظه شان عملکرد بهتری نسبت به دیگران داشته اما در مقایسه با کسانی که صبح روز آزمایش ورزش کردند ضعیف تر بوده است.
همان طور که می دانید در طول ورزش اتفاقات زیادی در مغز ما در حال رخ دادن است، اما برای مغز ۲۰ دقیقه تمرین روزانه کافی است تا به شادابی برسد. با تمرین روزانه ریسک ابتلا به بیماری ها کاهش می یابد و طول عمر بیشتری خواهید داشت. نویسنده معروف نیویورک تایمز، گرچن ریندولز در این باره کتابی به نام ۲۰ دقیقه اول نوشته است. بنابراین با انجام ۲۰ دقیقه تمرین می توانید به نهایت نشاط در طول روز برسید.
تاثیر ورزش در بهبود بیماری افسردگی
ورزش های منظم و مداوم نه تنها باعث کاهش استرس می شود بلکه از بروز بیماری افسردگی نیز پیشگیری کرده و می تواند در مراحل درمانی نیز کمک شایانی به درمان این بیماری بکند. تاثیر ورزش بر افسردگی به صورت علمی و تجربی ثابت شده است. در اختلال افسردگی، انتقال دهنده های عصبی مغز دستخوش تغییراتی می شوند. ورزش با تعدیل کردن اثرات افسردگی بر مغز، در بهبود یافتن افسردگی موثر واقع می شود. ورزش تاثیر افسردگی بر مغز را از بین می برد و باعث بهبود عملکرد آن می شود؛ در نتیجه با ورزش منظم احساس بهتری نسبت به خود و زندگی خواهید داشت. هیپوکامپ افراد افسرده، کوچک تر از حد عادی است. هیپوکامپ منطقه ای است که در تنظیم خلق و خوی موثر است. ورزش با رشد سلول های عصبی و افزایش فعالیت آن، باعث بزرگتر شدن هیپوکامپ می شود و ارتباطات سلول های عصبی را بهبود می بخشد. به این ترتیب خلق و خو و هیجانات شما را تنظیم می کند و به همین راحتی به کاهش افسردگی کمک می نماید. در کنار این مسائل افسردگی باعث افزایش اعتماد به نفس در فرد می شود و قرار گیری فرد در محیط ها و اماکن ورزشی پایه گذار ارتباط با افراد دیگر و اجتماعی شدن در فرد است. ورزش های سخت (به شکل سالم)، باعث ترشح هورمون آندورفین (معروف به هورمون حس خوب) می شود و میزان فعالیت فرد را افزایش می دهد و اینگونه تاثیر ورزش بر افسردگی خود را نمایان می کند.
تقویت سیستم ایمنی با ورزش
هنگامی که بیمار می شوید بهترین روش برای بازسازی سیستم ایمنی بدن این است که چیزی را که این سیستم به آن احتیاج دارد تا خود را ترمیم کند به آن برسانید و آن چیزی نیست جز یک رزیم غذایی سالم و یک ورزش هوازی منظم با سطح دشواری متوسط. تمرینات ورزشی نه تنها کمک میکند تا سیستم ایمنی بدن با بیماری و باکتری های معمول و عفونت های شریانی مبارزه کند و باعث سنتز بیشتر گلبول های سفید و افزایش مقاومت کلی بدن می شود ، بلکه احتمال بروز بیماری های قلبی ، سرطان، و پوکی استخوان را کاهش میدهد. همچنین سازگاری ناشی از تمرین های ورزشی موجب توسعه سیستم دفاعی بدن انسان می شود . ورزش با شدت متوسط برای سیستم ایمنی بدن مفید است. در صورتی که ورزش شدید باشد ممکن است باعث از بین رفتن سلول های سیستم ایمنی شود یا در کارایی سیستم ایمنی اختلاف ایجاد کنند. بنابراین ورزش شدید با وجود اینکه فواید زیادی دارد تا پایان ریکاوری سیستم ایمنی را ضعیف می کند. بعد از ریکاوری کامل سیستم ایمنی به حالت عادی بازمی گردد. مطالعات زیادی به بررسی اثر تمرینات هوازی بر سیستم ایمنی پرداخته اند و نتیجه این بوده که ورزش هوازی در حد متوسط، تاثیرات مثبتی بر عملکرد ایمنی دارد و حتی می تواند ریسک ابتلا به عفونت دستگاه تنفسی فوقانی مثلاً سرماخوردگی را کاهش دهد. اما ورزش های سنگین یا ورزش های طولانی مدت مانند ماراتن، اثر معکوس دارند چون دفاع بدن در برابر عفونت را با افزایش احتمال ابتلا به ویروس های مزاحم ضعیف می کند. بزرگ ترین آسیب به عملکرد ایمنی، سخت و شدید تمرین کردن بدون فرصت دادن به بدن جهت ریکاوری است.
سیستم لنفاوی نقش بسیار حیاطی در سیستم ایمنی بدن شما دارد. باکتری ها،سموم،سلول های سرطانی پیش از تخلیه از بدن در غدد لنفاوی جمع آوری میشوند. چندین پرش به صورت درجا روشی بسیار عالی برای افزایش جریان مایع لنف در بدن و تقویت سیستم ایمنی بدن است اگر در طول روز تحرک کمی دارید و یا کارتان با تحرک کم ،نظیر کارهایست که باید پشت میز بنشینید ؛ خطر ابتلا به عفونت در شما 2 تا 3 برابر بیشتر از دیگران است . تحقیقات نشان می دهد کسانی که به صورت مداوم ورزش می کنند شانس ابتلا به عفونت های تنفسی مثل سرماخوردگی در آنها تا نزدیک یک سوم کاهش می یابد .در مقابل پس از یک دوره ورزش شدید و طولانی مدت احتمال ابتلا به عفونت و تبدیل شدن فرد به یک بیمار افزایش می یابد .این عضو انجمن میکروبیولوژی عمومی جامعه بریتانیا تاکید کرد : ورزش در حد تعادل به تقویت عملکرد سلول های سیستم ایمنی بدن کمک می کند و تغییرات هورمونی که در اثر استرس و … اتفاق می افتد را کنترل می کند اما ورزش بیش از اندازه میتواند به همان میزان مضر باشد بنابراین در صورت داشتن بیماری مثلا اگر سرماخورده اید از ورزش کردن پرهیز کنید.
تاثیر ورزش بر دیابت
ورزش حساسیت بدن به انسولین را افزایش داده و باعث تنظیم قند خون می شود.و باعثت کنترل بیماری دیابت می گردد .همچنین ورزش نمودن در تنظیم فشارخون موثر است.ورزش کردن با کاهش توده چربی بدن به کاهش وزن کمک می نماید. کاهش وزن ناشی از ورزش، باعث کاهش بافت چربی میگردد، بنابراین مقاومت به انسولین در سلولها کاهش مییابد و به این ترتیب مصرف داروهای خوراکی پایینآورنده قند خون کم میشود. با انجام ورزشهای برنامه ریزی شده ، بافت چربی کاهش یافته و توده عضلانی افزایش مییابد. ورزش مناسب، تناسب عضلات را بالا میبرد. تحقیقات نشان داده است که انقباضات عضلانی و عمل انسولین هر دو با هم مصرف گلوکز در طول ورزش را زیاد میکنند. و باعث آمادگی عضلات می گردد .ورزش باعث افزایش انرژی و کاهش استرس می شود. به طور کلی بهترین نوع ورزش برای افراد مبتلا به دیابت “ورزشهای هوازی” هستند. لازم به تذکر است که ورزشها به دو نوع کلی هوازی و بی هوازی تقسیم می شوند. در ورزشهای هوازی شما به مدت حداقل ۲۵-۲۰ دقیقه با شدت کم یا متوسط و به طور مداوم به انجام ورزش می پردازید. در عوض در ورزشهای بی هوازی شما در یک مدت کوتاه فعالیت شدیدی را انجام می دهید و سپس استراحت می کنید (مثل وزنه برداری، بدنسازی، بسکتبال، فوتبال و تنیس). ورزشهای هوازی بیشتر موجب تقویت دستگاه قلب و گردش خون و ورزشهای بی هوازی باعث افزایش نیرو و حجم عضلات بدن می شوند. از نمونه ورزشهای هوازی می توان به پیاده روی، دویدن آهسته یا دویدن روی نقاله، قایق سواری، طناب زدن، رقص، شنا، اسکی و دوچرخه سواری یا رکاب زدن روی دوچرخه ثابت اشاره کرد.
نقش ورزش در سلامت جسم
1- تقویت سیستم اسکلتی و پیش گیری از ابتلا به بیماری پوکی استخوان:
مشخص شده است که تقویت سیستم اسکلتی بدن و متراکم بودن آن ارتباط مستقیمی با میزان فعالیت بدنی و فشارهای مکانیکی دارد.
نتیجه میگیریم با انجام فعالیت هایورزشی میتوانیم از پوکی استخوان جلوگیری کنیم .
2- به تاخیر انداختن پدیده ی سالمندی یا پیر شدن
با افزایش سن، مصرف انرژی پایه کاهش می یابد. به ازای هر 10 سال افزایش سن در بزرگسالی، میزان مصرف انرژی پایه حدود 2 تا 3 درصد کاهش می یابد، که گفته می شود به دلیل از دست دادن توده ی عضلانی بدن و افزایش بافت چربی است. این تغییرات در ترکیب بدن را می توان با ورزش کاهش داد. ورزش سبب حفظ توده ی عضلانی بدن و افزایش مصرف انرژی پایه می گردد. هم چنین از یبوست و بیماری های قلبی- عروقی جلوگیری می کند و بدین ترتیب پدیده ی سالمندی را به تاخیر می اندازد.
4- تاثیر مثبت در بیماران دیابتی و کاهش مقاومت به انسولین:
ورزش با کاهش بافت چربی و افزایش میزان سوخت و ساز بدن، مقاومت به انسولین را کاهش داده و باعث بهبود عملکرد گیرنده های انسولین شده و سطح گلوکز خون را کاهش می دهد.
5- کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی- عروقی و سکته های مغزی:
ورزش باعث کاهش اسیدهای چرب آزاد خون و افزایش کلسترول خوب یا HDL می شود. بدین طریق پدیده ی آترواسکلروز یا تنگ شدن عروق بدن از جمله عروق قلبی و مغزی به تاخیر می افتد و هیچ گاه به حد بحرانی و انسداد (که در این صورت شاهد سکته های مغزی یا قلبی خواهیم بود) نمی رسد. هم چنین باعث کاهش مقدار تری گلیسیرید و کلسترول بد یا LDL خون می شود که همگی آن ها در آترواسکلروز یا تنگ شدن عروق نقش دارند.
6- افزایش حجم گردش خون موثر بدن و جلوگیری از ترومبوز (لخته شدن خون) در سیاهرگ عمقی پا
فعالیت بدنی و تحریک زیاد باعث افزایش حجم گردش خون موثر و جلوگیری از رکود خون در سیاهرگ عمقی پا می گردد و جریان خون را در کل عروق بدن افزایش می دهد، از جمله بازگشت خون را زیاد می کند. بدین طریق احتمال ترومبوز یا لخته شدن خون در سیاهرگ عمقی پا، که خود می تواند منشاء لخته های آزاد خون(آمبولی) و گیر افتادن در رگ های دیگر بدن از جمله عروق مغز و قلب باشد، کاهش می یابد.
7- تقویت سیستم قلبی- عروقی، دستگاه تنفسی و سیستم ایمنی
با افزایش فعالیت بدنی، نیاز بافت ها و سلول های بدن به اکسیژن و مواد مغذی افزایش می یابد. برای تامین این نیاز و نیز برای دفع مواد زاید تولید شده ی بیشتر توسط سلول ها، جریان خون و فعالیت قلب و تهویه ی ریوی زیادتر می شود. هم چنین عضله ی قلب با قدرت و سرعت بیشتری خون را پُمپ می کند و فعالیت دستگاه تنفس نیز با افزایش عمق و سرعت تنفس، افزایش می یابد. در صورت داشتن برنامه ی ورزشی مرتب در زندگی روزانه ، به تدریج عضله ی قلب و دستگاه تنفس در اثر تمرین قوی تر شده و سلامتی فرد را تضمین می کند. هم چنین با فعالیت بدنی، تعداد گلبول های قرمز و سفید خون و به طور کلی حجم خون و عناصر خونی دخیل در سیستم ایمنی بدن، افزایش می یابد و به عملکرد بهتر سیستم ایمنی بدن کمک می کند.
8- اثرات مثبت بر سیستم گوارشی
شناخته شده ترین اثرات ورزش در سیستم گوارشی بدن، افزایش حرکات روده و جلوگیری از یبوست مزمن است. به همین خاطر بیماران جراحی شده را در اولین فرصت پس از جراحی، به راه رفتن تشویق می کنند تا حرکات گوارشی سریع تر باز گردد و از یبوست جلوگیری شود. هم چنین بیمار قادر به تحمل تغذیه ی خوراکی باشداز عوارض نامطلوب یبوست می توان به چاقی و بیماری های روده ی بزرگ از قبیل دیورتیکولوز، بواسیر و حتی سرطان روده ی بزرگ اشاره کرد که به سادگی با ورزش قابل پیش گیری هستند.
پایان