تربیت بدنی
از دست آورد های پیشرفت تکنولوژی و زندگی امروزی، ظهور و بروز انواع ناهنجاری ها و اختلالات روانی ـ عاطفی، هیجانات روحی منفی، استرس، ناامیدی و نگرانی، احساس پوچی و سردرگمی و نداشتن زندگی شیرین و با آرامش است؛ که در نتیجه آن مردم به انواع بیماری های روانی همچون اضطراب، افسردگی و … مبتلا می شوند.
در عصر حاضر، بیماری اعصاب و روان جزء مهمترین و شایع ترن بیماری هاست.در سرتاسر جهان بسیاری از مردم از اعصاب متشنج و در هم ریخته و سردردهای مزمن شکایت می کنند. مدیر یکی از کلینیک های درمانی معروف آمریکا (آقای مایو) اعلام می کند، بیش از نیمی از تختخواب های بیمارستان ها را کسانی اشغال کرده اند که گرفتار ناراحتی عصبی هستند. بیماری آنان از خرابی اعصابشان نیست؛ بلکه از هیجانات درونی، محرومیت، تشویش، نگرانی، ترس، عدم موفقیت، یاس و ناامیدی سرچشمه می گیرد.1[1]
بسیاری از مردم می گویند، هنگامی که به طور منظم ورزش می کنند، خواب آرامش بخشی دارند؛ و ورزشکاران تقریباً همان قدر که از مزایای فیزیولوژیک ورزش سخن می گویند، از فواید روانی آن نیز صحبت به میان می آورند. (هریس2[2]، 1981)3[3]
تقریباً همه کسانی که ورزش می کنند، اظهار می دارند که بعد از انجام حرکات ورزشی شاداب شده و حس خوب و مطبوعی به آنان دست می دهد؛ روحیه آنها بهتر شده و اعتماد به نفس بیشتری پیدا می کنند و این حس موجب افزایش کارآیی و توانایی آنها می گردد.
امروزه، تحقیقات علمی بسیاری نشان داده است، که ورزش علاوه بر اینکه ابزار ارزشمندی برای سلامتی جسمانی است، رابطه نزدیکی با سلامتی روانی و به ویژه پیشگیری از بروز ناهنجاری های روانی دارد. ورزشکاران معمولاً نسبت به افراد کم تحرک، اضطراب و افسردگی کمتری احساس می کنند. (هاگس4[4]، 1984) و هانس سلیه5[5] می گوید: "ورزش اعصاب را در برابر هیجان و استرس مقاوم می کند." در تحلیلی که روی تعداد زیادی از تحقیقات که تاثیر ورزش بر خصیصه های شخصیتی و اضطراب را بررسی کرده بودند انجام گرفت، مشخص شد که ورزش در درمان افسردگی های مزمن و حاد تاثیر متعادل کننده ای دارد و بیشترین میزان کاهش استرس، افرادی را شامل شد که به درمان کلینیکی نیاز داشتند.(نورث6[6]، 1990؛ موتری7[7] و استیونز8[8]، 1994) مطالعات دیگر، حاکی از اثرات مشابه ورزش بر حالات روحی در شرایطی خاص تر می باشد. مثلاً مادلین9[9] تاثیر حذف ورزش را روی ده داوطلب که 6 تا 7 روز در هفته روزانه 45 دقیقه ورزش می کردند، برررسی کرد. به این ترتیب که آنها پس از یک روز تمرین سه روز استراحت می کردند و روز پنجم تمرین را از سر می گرفتند. کم کردن و حذف ورزش با عوارضی چون افزایش اختلال درخودسنجی، اضطراب، تنش، افسردگی، سردرگمی و کاهش توان افراد همراه بود. این تاثیرات زمانی که تمرین از سرگرفته می شد، درست بر عکس بود.10[10]
ورزش، به ویژه در سنین کودکی و نوجوانی مفرّ سالمی برای آزاد کردن انرژی انبار شده آنها است و این خود بسیار لذت بخش و آرامش دهنده است. ورزش شروع ناتوانی ناشی از سالخوردگی و بیماری مزمن را به تاخیر انداخته و باعث افزایش امید به زندگی فعال و نیز امید به خود زندگی می شود. و بالاخره، ورزش داروی اعصاب به همه ریخته و شادی آور است، و روان شناسان اذعان دارند که ورزش در تسکین حالات روحی منفی، نسبت به روان درمانی بهتر عمل می کند.
پس فعالیت های بدنی به خصوص ورزش، سهم زیادی را در ایجاد امنیت و آرامش روانی و اجتماعی برای افراد و جوامع، و تامین بهداشت و سلامتی و زندگی سالم خواهد داشت. تاثیر مهارت های حسی ـ حرکتی و فعالیت های ورزشی بر کنش های ذهنی و تحول روانی، به گونه ای است که بسیاری از روان شناسان و کارشناسان تعلیم و تربیت عقیده دارند، این قبیل فعالیت ها در درجه اول، می بایست جزو برنامه های موظف آموزشی قرار داده شود. آشنایی دانش آموزان و دانش پژوهان با برنامه ها و روش های مختلف فعالیت های حسی و حرکتی، نه تنها سبب کنش های ذهنی آنها می گردد؛ بلکه موجبات نشاط روانی و سرزندگی، تقویت اعتماد به نفس و بالطبع بهداشت روانی آنها را فراهم می نماید.(افروز،1370)
>کمترین مقدار فعالیتی که برای نیل به این مزایا لازم است، بیست دقیقه و سه بار در هفته و در ورزش های هوازی حداقل 70% تا 85%، حداکثر میزان ضربان قلب (220 منهای سن فرد) است. (لارسون11[11] و بروس12[12]، 1987)13[13]
آثار و فواید روحی ـ روانی ورزش
شادابی و احساس آرامش
از ضروری ترین نیازهای بشر که جزو شرط های اصلی بهداشت روانی به شمار می رود، آرامش خاطر، احساس امنیت، شادابی و نشاط است و ورزش یکی از راه های دست یابی به این امر مهم می باشد. ورزش، از طرفی با ایجاد محیطی فرح انگیز و نشاط آور؛ و از سوی دیگر با کاستن فشارهای عضلانی و از بین بردن سستی و کسالت، فشارهای روانی را مهار و باعث احساس شادی و نشاط می شود. به همین دلیل ورزش را "رابط جسم و ذهن" می نامند.
در ایجاد احساس نشاط و شادابی حین ورزش، ترشح مخدرهای طبیعی گروه اندروفین ها14[14] در مغز و غده هیپوفیز نقش مهمی را ایفا می کنند. هنگام ورزش کردن، ترشح میانجی های عصبی ـ شیمیایی مثل اندروفین، انکفالین15[15] و سروتونین16[16] در خون افزایش یافته و با اثرات ضددرد و شادی بخش خود، قادرند در فرد نشاط و سرور ایجاد کنند. برنامه های منظم و متعادل ورزشی، مثل راه رفتن سریع به مدت بیست دقیقه در هر روز تولید اندروفین ها را برمی انگیزد و احساس نشاط را تقویت می کند. (فرانکو برونو17[17]، 1986)
افزایش امید به زندگی، و لذت بردن از آن
تمام تلاش و کوشش انسان، برای دست یابی به زندگی بهتر، هدفمند و با کیفیت عالی همراه با کامیابی و رسیدن به لذت واقعی است؛ که ورزش بهترین زمینه ساز رسیدن به این هدف ها می باشد. ورزش کیفیت زندگی را بهتر می کند.(استیفنز18[18]، 1988) و نیز کارکرد جسمی را حفظ کرده و زندگی مستقل افراد مسن را طولانی تر می سازد. (تیر، و اولریچ، 1985).
براساس یافته های تحقیقاتی پروفسور استیوبلر، حتی امید به زندگی افراد چاقی که دارای تحرّک هستند، از امید به زندگی افراد لاغری که اکثر اوقات در جلوی تلویزیون لمیده اند، بیشتر است. پژوهش های انجام گرفته در مورد چهل هزار زن حاکی است، که حتی تحرکات بدنی ملایم نظیر باغبانی یا پیاده روی، در صورتی که چند بار در هفته صورت گیرد، به افزایش طول عمر کمک می کند.19[19]
ایجاد انگیزه و روحیه بهتر
روبرت اپستین روانشناس و یکی از مولّفین "کتاب بزرگ مسابقه انگیزش" می گوید: "ورزش نه تنها باعث می شود شغلی بیابید، بلکه ممکن است کمک کند آن را حفظ کنید؛ زیرا تحرک بدنی کوتاه مدت در فاصله های ساعت های کاری، انرژی شما را افزایش می دهد." به نظر او حرکات ورزشی پرجنب و جوش در طول روزهای کاری باعث افزایش انگیزش می شود. انگیزه در ورزش در افراد بین 8 تا 18 سال رابطه نزدیکی با یادگرفتن مهارت ها، لذت بدن از زندگی، پیشرفت خودکفایی و توانایی جسمی و روانی و در مجموع تقویت بهداشت روانی دارد. (اسمول20[20] و همکاران، 1998)21[21]
پرورش و تقویت نیروی اراده و رشد خلاقیت
افزایش اعتماد به نفس
ورزش باعث افزایش اعتماد به نفس و تسلط بر مسایل می شود. (گولدبرگ22[22] و مارک23[23]، 1997) براساس نظر کوپراسمیت24[24] اعتماد به نفس از داشتن روابط موفقیت آمیز با دیگران و آموختن مهارت ها نشات می گیرد. مهمترین عوامل ایجاد اعتماد به نفس عبارتند از: خانواده، مدرسه، فعالیت های تفریحی و ورزشی و ارتباط متقابلی که در این مراحل فرد می آموزد.25[25]
مشخص شده است که فعالیت های بدنی تاثیرات مثبتی در ایجاد اعتماد به نفس در بزرگسالان دارد. (سانستروم26[26]، 1984) و بنا به گفته محققان دانشگاه مک ماستر کانادا، مردان و زنانی که در مورد ورزشکار بودن خود صحبت می کنند، بیش از آنهایی که در این باره صحبت نمی کنند، سخت کوش، متکی به نفس و مسلط به خود به نظر می رسند.
ارتقای عزت نفس27[27] و خودپنداره مثبت28[28]
شرکت در فعالیت های ورزشی باعث ایجاد فرصت خودارزیابی، ارتباط و مقایسه با همسالان و همگنان و رقابت سالم می شود، که به نوبه خود به رشد عزت نفس و خودپنداری کمک می کند. (کریستوریچ29[29]، 1998) ورزش منظم با افزایش احساس عزت نفس رابطه دارد.(سان استروم30[30]، 1984)
ورزش زمینه ای برای بروز استعدادها و درک بهتر توانایی ها است و شاخص هایی مثل اعتماد به نفس، عزت نفس، جامعه پذیری و سازگاری اجتماعی را بهبود بخشد. این شاخص ها نیز به نوبه خود، خودپنداره فرد را تقویت می کنند. تحقیقات انجام گرفته در بین دانش آموزان، بیانگر این مطلب است که بین خودپنداری دانش آموزان ورزشکار و غیرورزشکار تفاوت معنی داری وجود دارد. به این معنی که دانش آموزان ورزشکار نسبت به دانش آموزان غیرورزشکار از خودپنداری بیشتری برخوردارند. پس ورزش از عوامل است که می تواند در شکل گیری خودپنداری مثبت، موثر باشد. (یزدان پناه، 1371) ورزشکاران معتقدند که نیرومندتر، خوش تیپ تر و لایق ترند، و بیشتر مورد قبول دیگرانند. این اعتقادات به نوبه خود در شکل گیری خودپنداره مثبت نقش موثری دارد.
تحقیقات انجام شده در مورد بزرگسالان نیز نشان می دهد، آنهایی که از بیماری قلبی رنج می برند، پس از گذشت بحران، اگر به ورزش منظم و مداوم بپردازند، باعث می شود تا احساس سلامتی در آنها بیشتر شود و همچنین موجب تقویت خودپنداری، پذیرش واقع بینانه بیماری و تقویت خودکفایی و خودیاری می شود. (ویز31[31] و بریدمر32[32]، 1995).33[33]
کمک به رشد مهارت های اجتماعی، و استحکام روابط خانوادگی
ورزش واسطه ای مناسب برای اجتماعی شدن، ایجاد کفایت و مهارت، استحکام روابط خانوادگی، سهولت دوست یابی وارتباط سالم با همسالان و همگنان می باشد. در پژوهشی، 65 درصد از جوانان ابراز کردند که ورزش آنها را از استفاده مواد مخدر و الکل بازداشته است. این پژوهش نشان می دهد که ورزش وسیله ای مهم برای ارتقای سطح زندگی اجتماعی ـ اقتصادی کودکان و نوجوانان بوده است.(سایمُن34[34]، 1999)
"شفر"35[35] در تحقیقی پیرامون ورزش و خرده فرهنگ36[36] در آمریکا به این نتیجه رسیده است که ورزش یکی از ساز و کارهای مهم در فرایندهای انطباق و همسازی فرهنگی در جامعه است؛ زیرا باعث پختگی و بلوغ اجتماعی در بازیکن و تماشاچی می شود.37[37]
دست یابی به اخلاق حسنه و شخصیت بهتر و سالم
تحقیقات انجام شده حاکی از آن است که ورزش باعث اصلاح رفتارهای فردی و اجتماعی و بهتر شدن اخلاق می شود و کمک می کند تا فردی بهتر و مفید باشیم. ورزش همچنین در رفتار معنوی و بینش اجتماعی تاثیر داشته و زمینه ساز خلق و خوی بهتر و به وجود آوردنده شخصیت است. (شیلدز38[38] و بردِمیر39[39]، 1995) تربیت بدنی در رشد وتقویت ارزش های انسانی وارزش تعاون وهمکاری موثر است. (وسیت40[40] و بوچر41[41]، 1987)
کمک به حافظه و انجام فعالیت های فکری، و تمرکز بهتر
ورزش علاوه بر حالات روحی، بر عملکرد ذهنی فرد و تقویت قوای آن، افزایش سلامت ذهنی و هوشیاری و تقویت قدرت تمرکز نیز موثر است. ورزشکاران نه تنها دارای توانایی و عملکرد بهتری هستند، بلکه بهتر نیز فکر می کنند. (آرسِلن42[42]، 1998) همچنین فعالیت حرکتی با فرایندهای عالی عقلی پیوندی استوار دارد. (ویست، و بوچر، 1987).
به هنگام ورزش، خون واکسیژن مورد نیاز به مغز بهتر و بیشتر رسیده و سرعت تفکر افزایش می یابد. و نیز سیستم عصبی تقویت یافته و عمل دماغ منظم می شود و در نتیجه کارهای فکری آسانتر انجام می گیرد. محققین می گویند: در موقع مطالعه و کارهای فکری زیاد، خون بیش از حد در مغز و کاسه سر به گردش درمی آید و گاه اختلالاتی در آن رخ می دهد. از این رو این افراد باید به ورزش و فعالیت های بدنی مناسب روی آورند، تا باعث استراحت مغز و اعصاب شوند و از اختلال در تغذیه و دفع سموم جلوگیری به عمل آورند. آنها می افزایند: اگر وضعیت حیاتی مغز و اعصاب (تنفس، جریان خون، تغذیه و دفع سموم) کامل نباشد، به تدریج کند ذهنی به وجود می آید و می تواند یکی از علل فراموشی باشد. همچنین بنابر توصیه انجمن آلزایمر، ورزش کردن در مدت زمان طولانی ممکن است خطر ابتلا به بیماری "زوال عقل43[43]" را کاهش دهد.44[44]
تسهیل پیشرفت تحصیلی
با بهبودی روند کارهای فکری و تقویت حافظه پیشرفت تحصیلی نیز افزایش می یابد. پژوهش های ویست و بوچر حاکی از آن است که ورزش در افزایش پیشرفت تحصیلی و نمرات دانش آموزان تاثیر فراوانی دارد. (شفارد45[45]، 1989) ایدسمور46[46] در پژوهش خود(1963-1961) دریافته است که دختران و پسران بسکتبالیست در امتحانات مدرسه ای خود به معدل بالایی دست یافته اند. شافر و آرمر(1968) ضمن کنترل متغیر های هوش و برنامه درسی، پژوهشی را در مورد پیشرفت تحصیلی دو گروه از دانشجویان ورزشکار و غیرورزشکار انجام دادند. در این مقایسه روشن شد که سطح پیشرفت تحصیلی دانشجویان ورزشکار بالاتر از دانشجویان غیرورزشکار است.47[47]
خواب راحت
یکی از نتایج افکار و اعصاب متشنج و در هم ریخته، بی خوابی و کم خوابی است. ورزش با تقویت و تسکین و آرامش اعصاب و با از بین بردن افکار و اوهام مشوش، موجب می شود تا فرد خواب بیشتر، عمیق و راحتری داشته باشد. محققان می گویند: ورزش بلافاصله قبل از خواب مدت زمان لازم برای خواب رفتن را تا 50 درصد کاهش می دهد، کابوس های شبانه را به مقدار قابل توجهی کاهش می دهد و سبب می شود افراد از خواب خود لذت ببرند، با رضایت بیشتری از رختخواب جدا شوند و با انگیزه و شادابی بیشتری کار و تحصیل روزانه خود را آغاز نمایند.
ورزش و سلامتِ جسم و روان
با توجه به مرور ادبیات ورزش و بهداشت روانی می توان رابطه ی این دو پدیده را از دو بعد پیش گیری و درمان مورد توجه قرار داد. به اعتقاد دست اندرکاران تربیت بدنی و بسیاری از روان شناسان و جامعه شناسان، تربیت بدنی و ورزش نه تنها یک وسیله یا نهاد تفریحی نیست،
با توجه به مرور ادبیات ورزش و بهداشت روانی می توان رابطه ی این دو پدیده را از دو بعد پیش گیری و درمان مورد توجه قرار داد. به اعتقاد دست اندرکاران تربیت بدنی و بسیاری از روان شناسان و جامعه شناسان، تربیت بدنی و ورزش نه تنها یک وسیله یا نهاد تفریحی نیست، بلکه به عنوان یک ابزار آموزشی و تربیتی، اهداف روانی- اجتماعی فراوانی را دنبال می کند، که این اهداف در توان اجتماعی و شکل پذیری شخصیت افراد نقش به سزایی دارد.
بر این اساس فعالیت های تربیت بدنی و ورزش آمیخته با تربیت روانی است و هر تجربه ی حرکت یا تغییر جسمانی یک تغییر یا یک تجربه ی روانی را در بر دارد. از این رو شرکت در چنین فعالیت هایی از روش های مهم تکامل جسمانی و روانی است. ورزش در تامین نیاز افراد، تکامل اجتماعی، کسب صفات اجتماعی و آگاهی از توانایی های بالقوه ی جسمانی و در شکل گیری، تغییر و تقویت بسیاری از توانایی ها و ویژگی های روانی- اجتماعی موثر است.
شرکت مداوم و مستمر در فعالیت های جسمانی و ورزشی بر اساس روند یادگیری و تکامل اجتماعی، در صفات اکتسابی نقش دارد. زیرا سابقه ی فعالیت ورزشی و کسب مهارت های نه صرفا حرکتی، بلکه اساسا روانی و اجتماعی در انبوهی از محرک های مثبت و منفی، انواع درگیری ها، تعاملات عاطفی و هیجانی، ناشی از رقابت و مسابقه می تواند در تعادل و ثبات هیجانی، رشد اعتماد به نفس، تصور بدنی و اجتماعی و میزان اجتماعی بودن فرد، نقش سازنده و مثبتی داشته باشد. اثرات روانی- اجتماعی فعالیت های جسمانی و ورزشی همیشه بیش از اثرات جسمانی آن مورد علاقه ی روان شناسان و مربیان آموزشی بوده است. زیرا چنین فعالیت هایی با ایجاد تجارب غنی اجتماعی و آموزشی رقابت به عنوان یک فرآیند آموزشی، به فرد امکان می دهد تا مهارت های روانی و اجتماعی خود را بیازماید.
شرکت در چنین فعالیت هایی این امکان را به فرد می دهد تا با دیگران تماس مستقیم و تعامل واقعی برقرار سازد و نیازهای روانی خود مانند، رقابت، دوستی، جلب توجه، مقبولیت گروهی و نیاز به وابستگی، تضاد، ابراز و کنترل هیجان، رکورد شکنی، ماجراجویی و امنیت را برآورده کند. سلامت روان از موضوع هایی است که در اثر شرکت در فعالیت های ورزشی می تواند حاصل شود، چنین فعالیت هایی بهترین موقعیت را برای درگیری معیارهای سلامت روان فراهم می کند. اگر سلامت روان را مبنای احساس راحتی نسبت به خود و دیگران تعریف کنیم، معیارهای آن موفقیت، تعادل هیجانی، واقع بینی، سازگاری، اجتماعی بودن و احساس ارزشمندی خواهد بود. بنابراین ورزش با فعال سازی چنین معیارهایی نه فقط به بهداشت جسمی بلکه به بهداشت روانی نیز کمک می کند.
احساس ارزشمندی برای همه ی افراد بسیار مهم است و فعالیت های ورزشی شاید بتواند از راه های مختلف به احساس مثبت فرد از خود و خودپندارهای بهتر در فرد کمک کند. چنین احساسی می تواند زمینه و بستر پدید آمدن تغییر و تحول بسیاری از صفات روانی- اجتماعی فرد شود. این احساس خوب و مثبت در دنیای پرفشار امروزی بسیار ضروری است و احتمالا در روش زندگی افراد تاثیر خواهد گذاشت. برخی از محققان معتقدند که ورزش عاملی برای جذب شدن در جامعه است و امکان فرونشستن تنش ها برآمده از زندگی را فراهم می نماید. در واقع او را در شهروند خوب بودن، اطاعت از قوانین و احترام به اصول یاری می دهد و حس تسلط بر نفس و میهن پرستی را در وجود انسان تقویت می کند. تحقیقات نشان داده فعالیت های بدنی منظم آثار بسیار مثبت و سودمند دیگری به دنبال دارد که به طور خلاصه در زیر به آن اشاره می کنیم:
الف) بعد جسمانی
1- کاهش ضربان قلب در حال استراحت
2- آمادگی قلبی، عروقی
3- کاهش وزن بدن
4- کاهش چربی و فشار خون
5- افزایش انعطاف پذیری و دامنه ی حرکتی مفاصل
6- افزایش قدرت و استقامت عضلانی
7- برطرف کردن احساس خستگی
فعالیت بدنی منظم باعث می شود بدن به طور اقتصادی
کار کند و بسیاری از عوارض ناشی از بی تحرکی را از بین برده و فرد از ابتلا به بسیاری از بیماری ها از جمله: "فشار خون، چاقی، درد مفصل، بی حوصلگی و…" که همگی سکته ی قلبی را چندین برابر افزایش می دهد، مصون بماند. بنابراین پیش گیری بهتر و اقتصادی تر از درمان است که با انجام منظم ورزش و فعالیت بدنی دست یافتنی است.
ب) بعد روانی
1- کاهش اضطراب و استرس
2- کاهش افسردگی
3- کاهش پرخاشگری
4- افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس
5- افزایش شادابی و طراوت
6- افزایش تحمل در برابر مشکلات (سازگاری)
امروزه بسیار شنیده می شود که بعضی افراد دچار افسردگی بوده یا در برخوردها پرخاشگر هستند، یا دایما در حال اضطراب و استرس به سر می برند. همه ی این ها بیانگر عدم تعادل روحی مناسب در فرد است که می توان با فعالیت های بدنی منظم آن ها را کاهش داده و به افزایش شادابی، اعتماد به نفس، عزت نفس و تحمل در برابر مشکلات و… منتج شود.
ج) بعد اجتماعی
1- مسوولیت پذیری
2- تقویت هدایت و رهبری در خود
3- جامعه پذیری
4- امید به زندگی
5- افزایش خوش بینی و اعتماد اجتماعی
6- افزایش هم دلی و صمیمیت و دوستی
یکی از معضلاتی که در حال حاضر در جامعه زیاد به چشم می خورد، بی توجهی به قوانین است که برای کنترل جامعه وضع شده است. این بی توجهی ناشی از جدایی فرد از جامعه و عدم احساس تعلق به جامعه است، با اندکی صرف وقت و انجام فعالیت های منظم روزانه ی ورزشی می توان خیلی از این محدودیت ها را کاهش و شرایط جامعه پذیری را در خود تقویت نمود.
در نهایت می توان گفت: ورزش و فعالیت بدنی، ضامن سلامتی است. سلامتی نیز ناشی از تعادلی است که در ابعاد جسمانی و روانی و اجتماعی ایجاد شود.
سلامت روان
سلامتی طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی عبارت است از حالت رفاه کامل جسمی ، روانی و اجتماعی و نه فقط نبود بیماری و ناتوانی.
بنابراین به کسی فردسالم گفته می شود که نه تنها رشد کافی ، وزن مناسب و تغذیه صحیح داشته باشد و از لحاظ جمعی بیماری نداشته باشد بلکه دارای رفتار و فکر سالم نیز باشد . سلامت روانی مانند سلامت جسمی ، صرفاً به معنای نبودن مشکلات و بیماری نیست بلکه سلامت روان هم حالات عالطفی و هم شرایط ذهنی یعنی هم احساسات و هم افکار شما را در بر می گیرد.
هدف و وظیفه اصلی بهداشت روان تامین ، حفظ و ارتقای سلامت روان افراد جامعه است ، به گونه ای که آنها نه تنها بیماری روانی نداشته باشند بلکه از عناصر شناختی عاطفی و هم چنین از توانایی های خود در رابطه با دیگران آگاه شده و با داشتن تعادل روانی بهتر بر استرس های زندگی فایق آیند ؛ کارهای روزانه را پر بارتر و سودمندتر گردانند ؛ از زندگیشان لذت ببرند و با افراد خانواده و محیط خود ارتباط مناسب برقرار نموده و فرد مفیدی برای جامعه باشند .
موضوع سلامتی از بدو پیدایش بشر و در قرون و اعصار متمادی ، مطرح بوده است اما هر گاه از آن سخنی به میان آمده عموماً بعد جسمی آن مد نظر قرار گرفته و کمتر به سایر ابعاد سلامتی ، به خصوص بعد روانی آن توجه شده است .
گرچه طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی سه بعد سلامتی با یکدیگر تعامل دارند و با مرز مشخصی نمی توان این ابعاد را از یکدیگر تفکیک نمود ولی معمولاً شاخص هایی برای سلامت جسمی و حتی رفاه اجتماعی در بسیاری از کشورها وجوددارد که هر چند یکبار مورد بررسی و تجدید نظر قرار می گیرد ، اما د رمورد سلامت روانی ، پیچیدگی و مشکل تعریف و ارزیابی آن غالباً منجر به غفلت و نادیده انگاشتن این مهم شده است .
تعریف سلامت روان
سلامت روانی ، همان طوری که اشاره شد ، مانند سلامت جسمی ، صرفاً به معنای نبودن مشکلات یا بیماری نیست . سلامت روانی هم حالات عاطفی و هم شرایط ذهنی ، یعنی هم احساسات و هم افکار شما را در بر می گیرد . سلامت عاطفی معمولاً به احساسات و زیر و بم های روحیه افراد اشاره می کند . شما ممکن است احساس کنید که غمگین ، شاد ، نگران ، هیجان زده شکست خورده ، یا در اوج کامیابی هستید .
افراد برخوردار از سلامت عاطفی با احساسات و حالات درونی خود در تماس هستند و می توانند به وجود آنها اذعان کنند یا آنها را بروز دهند .
بنابراین سلامت روانی ، توانایی شما را دردرک واقعیت ها ، همان گونه که هست و پاسخ دادن به چالش های آن و در پیش گرفتن تدابیر و شیوه های خردمندانه برای زندگی کردن، توصیف می کند .
فرد برخوردار از سلامت روانی بر آن نیست که ار فشارهای زندگی بپرهیزد بلکه می کوشد با واکنش های خود نسبت به این عوامل ، آنها را بشناسد بپذیرد و بر آنها چیره شود به طوری که امکان تداوم زندگی وجود داشته باشد .
ملاک های سلامت روان
برای تشخیص سلامت روان نیز مانند تشخیص سلامت جسم ، معیارهایی وجود دارند . ملاک های سلامت روان عبارتند از :
۱ . توانایی انجام وظیفه و اجرای مسئولیت های شخصی ،
۲ . توانایی برقراری رابطه با دیگران ؛
۳ . برداشت های واقع بینانه از انگیزه های دیگران ؛
۴ . تفکر منطقی و خردمندانه ؛
۵ . تلاش در جهت سلامتی ؛
۶ . انعطاف پذیری و قدرت تطابق با شرایط گوناگون ؛
۷ . معنی دادن به زندگی ؛
۸ . درک این نکته که خود فرد مرکز جهان نیست ؛
۹ . عشق و محبت نسبت به دیگران
۱۰ . داشتن توانایی کمک به دیگران یا ارتباط برقرار کردن با آنان ، به دور از خودخواهی ؛
۱۱ . داشتن احساس رضایت بیشتر در روابط نزدیک با دیگران ؛
۱۲ . حس تسلط بر ذهن و جسم که فرد را قادر می سازد برای ارتقای سلامت خود شیوه های مناسب برگزیند وتصمیم های مقتضی اتخاذ کند
منابع
http://www.atcce.com/show.asp
http://asmany.parsiblog.com/
http://www.iran4me.com/Pezeshki/Default
http://www.pezeshk.us/?p
www.google.com
—————
————————————————————
—————
————————————————————