بیماری تب سه روزه
واژه شناسی
تب بی دوام گاوی
بیماری سه روزه گاوی
تب گذرای گاوی
Bovine ephemoral fever
Three days sickness
Bovine epizootic fever
تعریف
BEF یک بیماری ویروسی
بوسیله بندپایان
همه گیر؛ غیر واگیر
صرفا در گاو و گاومیش بروز میکند.
با بروز ناگهانی تب، افسردگی، جمود مفصلی و لنگش نمایان میشود.
نکته منحصر به فرد این بیماری بهبودسریع متعاقب شدت بالینی بیماری میباشد.
سبب شناسی
RNA ویروس ( خانواده رابدو ویروس جنس EFEMEROVIRUS). از خانواده ویروسهای عامل هاری و وزیکولار استوماتیت
با حد اقل سه ویروس غیر بیماریزای گاو قرابت دارد. کیمبرلی ، بیرمه و ویروس رودخانه آدلآید.
دامنه میزبانی
علایم بالینی بیماری صرفاً در گاو و گاومیش آبی بروز می کند.
گسترش جغرافیایی
اولین بار در سال 1906 در آفریقای جنوبی شناخته شد.
کشورهایی که در دو طرف استوا در دو قاره آسیا و افریقا قرار دارند و تب سه روزه در آنها گزارش شده است عبارتند از : سوریه , فلسطین اشغالی, عراق, ایران , پاکستان , هند , بنگلادش , مناطق جنوبی و مرکزی چین, جنوب ژاپن , جنوب شرقی آسیا تا استرالیا این نوار کشیده می شود. تاکنون بیماری از اروپا, آمریکای شمالی و جنوبی, نیوزیلند و جزایر حوزه اقیانوس آرام گزارش نشده است.
گسترش جغرافیایی در ایران
تب سه روزه ابتدا ازاستان های فارس و ایلام گزارش گردید
علاوه بر استان فارس همه گیری هایی در استانهای تهران،قم ، خراسان ، یزد ، خوزستان و بوشهر بروز کرده است.
انتقال
شواهد همه گیری شناسی دلالت بر این امر مهم می کنند که ویروسBEF در طبیعت تنها از طریق نیش حشرات گسترش می یابد
بغیر از گاو، بیماری مخزن ندارد
ناقلین بیماری پشه ها هستند. پشه های جنس آادس , کولکس , آنوفلس و پشه ریز نیش جنس کولیکوئیدس
انتقال از طریق تماس ،ترشحات آلوده و وسایل آلوده وجود ندارد.بیماری عفونی غیر مسری است.
ادامه
. انتقال بیماری عمدتاً مستقل از نقل و انتقالات دامی است, به عبارت دیگر راه برد اجرائی قرنطینه در این بیماری تاثیری نداردBEF از طریق منی و تلقیح داخل رحمی هم انتقال پیدا نمی کند . گوشت نمی تواند یک منبع خطر برای انتقال بیماری باشد , زیرا ویروس در PH حدود 5 کاملا غیر فعال می شود این درجه اسیدیته در لاشه گاو پس از کشتار بوجود می آید . نکته مهم دیگر این است که ضد عفونی (جایگاه بدن دام و …) بهیچ وجه نقشی در کنترل انتقال بیماری ندارد.
دوره کمون
دوره کمون بیماری 4-2 روز, اگر چه ممکن است تا 10 روز هم طول بکشد.
. تزاید ویروس به صورت اولیه در سیستم عروقی بدن دام صورت می پذیرد
اوج زمانی ویرمی معمولا 24 ساعت قبل از بروز تب اتفاق می افتد.
علایم بالینی
گوساله ها کمترین تاثیر بالینی را از BEF نشان می دهند بدین سان که کمتر از 6 ماهگی هیچگونه علایم بالینی را نشان نمی دهند. گاوهای شیری , گاوهای نر با شرایط بدنی خوب و مناسب و تلیسه ها و گاوهای چاق بیشترین تاثیر را از ویروس BEF می پذیرند در گروه سنی 6 ماهگی تا 2 سالگی بیشترین موارد ابتلا مشاهده می شود .
در اکثر موارد یک بیماری حاد با علایم بسیار آشکار و کاملا شدید است.
ادامه
اولین علایم بالینی تب ناگهانی C 5/41 – 40 بصورت دو مرحله ای و گاهی هم سه مرحله ای مشاهده می شود که معمولا 18-12 ساعت طول می کشد. اغلب سایر علائم متعاقب چند ساعت پس از کاهش و قطع تب در اکثر گاوها بروز می کند. قطع اشتها و کاهش شدید شیر حادث می گردد. یبوست شدید در بعضی از دام ها و اسهال در سایر دامهای دیگر دیده می شود افزایش میزان تنفس و ضربان قلب به همراه ترشحات غلیظ و چسبنده در بینی و ترشحات سروزی آبکی از چشم , از علایم بارزBEF است.
ادامه
لرزش عضلانی و تکان دادن مستمر سر حیوان آماس و تورم در شانه ها , گردن و پشت دام علایم عضلانی در روز دوم آشکار می شود که با جمود شدید عضلات و مفاصل توام با ضعف در عضلات اندام های حرکتی لنگش در چهار اندام حرکتی دام که نظیر لامینیت حاد, دام اندام های حرکتی را در زیر بدن خود جمع کرده و بصورت متناوب وزن بدن را بر روی این اندام ها جابجا می کند . ( حدوداً در روز سوم تب فروکش نموده و دام شروع به خوردن و نشخوار کردن می کند, اما لنگش و ضعف عمومی برای 2-3 روز دیگر ادامه می یابد.
ادامه
اکثر دامها زمین گیر شده وضعیت بدن در این حالت شباهت بسیاری با زمان تب شیر پیدا می کند, در حقیقت این تظاهر کلینیکی در ارتباط با کاهش کلسیم خون است
بعضی از دام ها آمفیزم ریوی و زیر جلدی از خود نشان می دهند که احتمالاً در ارتباط با کمبود تغذیه ای سلنیوم حاصل از تعامل ویروس BEF با آنزیم های داخلی سلولی می باشد .
نهایتاً در اکثر موارد بهبودی دام درعرض مدت 5-3 روز حاصل می گردد اما مواردی هم زمین گیری ادامه می یابد و به دلیل شرایط اقلیمی و پنومونی استنشاقی ناشی از نوشاندن غلط داروها به دلیل عدم وجود رفلکس بلع در دام بیمار این امر ممکن است تا 20 و حتی مواردی تا 45 روز هم طول بکشد و در این حالت اگر دام آبستن باشد در مواردی سقط جنین هم رخ می دهد
موارد خفیف BEF هم ممکن است رخ بدهد که علایم آن منحصراً به تب و عدم اشتها محدود می شود. تمامی علایم ذکر شده در یک دام و یا یک گله رخ نمی دهد و علایم با استرس وادار کردن دام به تحرک و استرس های شرایط اقلیمی تشدید می گردد.
علایم کالبدگشایی
مهمترین یافته ثابت پس از مرگ یا ذبح دام یک پلی سروزیت سروفیبرینی است که حفرات سینوویال, پریکاردیال, پلورال و پریتونیال را در بر می گیرد , که مشخصه این پلی سروزیت حفرات مذکور این است که نوتروفیل در مایع حفرات مذکور و بافت های اطراف آن تجمع می نمایند.
تغییرات دژنراتیو درغشاء سینوویال و افزایش مایع سینوویالی در اکثر مفاصل مشاهده می شود.
تورم عقده های لنفاوی و پرخونی و گاهی خونریزی در لایه های سروزی بدن دام .
در دام های زمین گیر تغییرات دژنراتیو در نخاع مشاهده می شود
آمفیزم ریوی و آماس برونکیول ها از یافته های استاندارد کالبد گشایی BEF است
نکروز کانونی در گروههایی از عضلات در بعضی دام ها هم مشاهده می شود.
ابتلا و مرگ و میر
در مناطق آنزئوتیک ابتلا 10-5 درصد است
در مناطقی که بیماری سابقه نداشته و برای بار اول بروز می کند ابتلا 100-35 درصد است.
طول دوره بیماری در یک گله یا واحد اپیدمیولوژیک از 3 تا 6 هفته متغیر است
میزان مرگ و میر یا Case fatality rate کمتر از یک درصد است.
عوامل خطر
فصل تابستان که کانون های بیماری به صورت خوشه ای و در زمان کوتاه بروز می کند.
کانون های BEF توسط بادها درفواصل طولانی گسترش می یابند . بدین سان که جهت و شدت این بادها بر روی جابجایی جمعیت حشرات ناقل تاثیر مثبت دارند
چهره ماکرواپیدمیولوژی BEF در طی یک دوره چند ساله به شکل کاهش موارد ابتلا به صورت سیکلی و سپس موج باز خیز و احیاء شونده به صورت افزایش موارد ابتلا, در یک یا چند واحد اپیدمیولوژیک, بروز می نماید. این کاهش و افزایش های متوالی عمدتاً به دلیل تغییر وضعیت ایمنی جمعیتی است . که خود در اکثر موارد به دلایل بروز خشکسالی ها است, که موجب کاهش جمعیت ناقلین ویروس می شود.
تشخیص
تشخیص موارد منفرد BEF بسیار دشوار است اما بروز کانونی در گله یا واحد اپیدمیولوژی زمانی که مراحل مختلف بیماری مورد ارزیابی و تشخیص قرار می گیرد آسانتر است. اصولاً تشخیص بر اساس مشاهدات بالینی ذکر شده و تاریخچه بروز کانون , صورت می پذیرد.
تشخیص آزمایشگاهی:snو elisa
نوتروفیلی مشخص
تشخیص افتراقی
بوتولیسم ـ تب شیر ـ بیماری زبان آبی ـ شاربن علامتی ـ پنومونی ـ بابزیوز
درمان
از بیماریهای ویروسی نادری است که پاسخ درمانی بسیار مناسب است پروتکل درمانی تب سه روزه در دو بخش عمده صورت می گیرد: درمان علامتی تسکین دهنده عضلانی با ترکیبات ضد التهابی غیر استروئیدی منجر به فروکش و بهبودی علایم بیماری می شوند, اما بدون اینکه بر روی گسترش سیر بیماری تاثیر بگذارند . سه نوع ضد التهاب غیر استروئیدی توصیه شده عبارتند از:
فنیل بوتازون ( به میزان 8میلی گرم به ازای هر کیلو وزن بدن دام در فواصل 8 ساعت(
فلونیکسین مگلوماین ( به میزان 2/2 میلی گرم به ازای هر کیلو وزن بدن دام در فواصل 24 ساعت(
ادامه
کتوپروفن به میزان 3 میلی گرم به ازای هر کیلو وزن بدن دام در فواصل 24 ساعت این ترکیبات اثر اندکی بر روی تظاهرات بالینی دارند , اما تاثیراصلی آنها بر روی جمود عضلانی, لنگش و قطع اشتها است. این درمان ها بایستی به مدت سه روز ادامه یابند
درمان با بورگلوکونات کلسیم : پس از کاهش تب صورت پذیرد.
100 تا 200 سی سی کلسیم در غلظت 18 تا 40 درصد
کنترل و پیشگیری
واکسیناسیون صرفاً بعنوان تنها روش موثر کنترل BEF در دنیا مطرح است .
واکسن موجود واکسن ویروس غیر فعال شده تب سه روزه میباشد.با تکرار یک ماه
گونه های حشرات ناقلی که در گسترش ویروس BEF دخیل هستند , تاکنون مشخص و معلوم نشده اند از این رو روش های کنترل ویژه سم پاشی (چه در سطح وسیع و چه در سطح محدود) به هیچ وجه توصیه نمی شوند .
پایان