وزارت بهداشت درمان وآموزش پزشکی معاونت سلامت مرکز سلامت محیط و کار برنامه کنترل و مبارزه ملی با دخانیات
تحلیل وضعیت موجود:
مصرف دخانیات یکی از مهمترین عوامل تهدیدکننده سلامتی و شایع ترین عامل قابل پیشگیری مرگ و میر در جهان است
استعمال دخانیات سبب ایجاد 14 بیماری کشنده از قبیل بیماریهای قلبی و عروقی، سرطانهای ریه، نای، مری، معده ، مثانه و همچنین انسداد مزمن ریوی و …. می گردد.
90 درصد سرطانهای ریه، 40 درصد سایر سرطانها؛ 50 درصد بیماریهای قلبی و 75 درصد بیماریهای مزمن ریوی در سیگاریها بروز می نماید.
30 درصد مرگهای ناشی از سرطان در سیگاریها رخ می دهد.
در حال حاضر 5 میلیون نفر در جهان به علت ابتلا به بیماریهای ناشی از استعمال دخانیات می میرند.
تا سال 2025 این آمار به 10 میلیون مرگ خواهد رسید که 7 میلیون از این مرگها در کشورهای در حال توسعه اتفاق می افتد.
در ایران سالانه 50 هزار نفر در اثر ابتلا به بیماریهای ناشی از استعمال دخانیات
می میرند.
چنانچه الگوی مصرف دخانیات کاهش نیابد طی 20 سال آینده این میزان به 200 هزار نفر در سال خواهد رسید.
شیوع مصرف دخانیات
در جهان:
در حال حاضر 1/30 میلیارد نفر از جمعیت جهان مصرف کننده سیگار هستند.
84 درصد از افراد سیگاری در کشورهای در حال توسعه بسر می برند.
در کشورهای در حال توسعه حدوداً سالیانه 3/4 درصد افزایش مصرف دخانیات داشته اند.
در ایران:
طبق آخرین مطالعات انجام شده در ایران در سال 1384:
14/2 درصد جمعیت 64-15 سال مصرف کننده مواددخانی هستند.
11/9 درصد جمعیت 64-15 سال مصرف کننده مواددخانی بصورت روزانه هستند
20/9 درصد مردان و 2/9 درصد زنان
میانگین تعداد نخ مصرفی روزانه افراد سیگاری 15/9 می باشد(16/5 نخ درمردان، 10/8 نخ در زنان)
: طبق آمار بررسی وضعیت استعمال دخانیات در بین نوجوانان 15-13 سال در سال 1386
4/6 درصد دانش آموزان 15-13 سال سیگار می کشند(9/7 درصد پسران، 0/7 درصد دختران)
36/1 درصد نوجوانان 15-13 سال سایر مواددخانی عمدتاً قلیان مصرف می کنند(41/6 درصد پسران، 28/6 درصد دختران)
9/7 درصد نوجوانان 15-13 سال غیرسیگاری مستعد سیگاری شدن طی یکسال آینده
می باشند.
در مقایسه دو طرح 1382 و 1386:
درصد افراد سیگاری از 3/1 درصد به 4/6 درصد افزایش یافته.
درصد مصرف کنندگان سایر مواددخانی عمدتاً قلیان از 14/1 درصد به 36/1 درصد افزایش یافته است.
تعهدات بین المللی
از سال 1998 برنامه کنترل دخانیات در راس برنامه های سازمان جهانی بهداشت قرار گرفت و کارگروهی جهت تدوین چارچوب معاهده کنترل دخانیات تشکیل شد.
تا سال 2003 منجر به تصویب کنوانسیون جهانی کنترل دخانیات (FCTC)گردید.
کشور ایران بعنوان یکی از فعالیت ترین عضو در تدوین کنوانسیون مذکور بود.
در ایران در آبانماه 84 کنوانسیون مذکور به تصویب مجلس محترم شورای اسلامی رسید. و در حال حاضر بعنوان یکی از اعضاء متعهد به کنوانسیون مذکور هستیم.
قوانین موجود و تعهدات ملی
طرح چگونگی کاهش مصرف دخانیات مصوبه 1373 هیات محترم وزیران
آیین نامه «ممنوعیت استعمال و عرضه سیگار و سایر مواددخانی در اماکن عمومی» مصوب دی ماه 1376
آیین نامه اجرایی قانون اصلاح ماده 13 موادخوردنی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی مصوبه آذرماه 1379 مجلس شورای اسلامی درخصوص ممنوعیت عرضه و استعمال مواددخانی در اماکن مشمول این قانون
تدوین تفاهم نامه مشترک بین وزارتخانه های بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، صنابع و معادن(شرکت دخانیات ایران)و بازرگانی درخصوص ساماندهی شبکه توزیع مواد دخانی
قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات مصوب مهر ماه 1385 مجلس محترم شورای اسلامی
آیین نامه اجرایی قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات مصوب مهر ماه 1386 دولت
مفاد قانونی(تعهدات ملی)
ممنوعیت هر نوع تبلیغ، حمایت، تشویق مستقیم و غیرمستقیم و یا تحریک افراد به استعمال دخانیات
ایجاد زمینه های گسترش مراکز دولتی و غیردولتی ترک دخانیات
ادغام برنامه کنترل دخانیات در نظام بهداشتی کشور
افزایش قیمت سیگار و مواد دخانی
ممنوعیت فروش به زیر 18 سال و توسط آنها
ممنوعیت عرضه و استعمال مواددخانی در اماکن عمومی
مبارزه با تجارت غیرقانونی محصولات دخانی
جایگاه برنامه در کشور
در حال حاضر مطابق ماده 1 قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات ستاد کشوری کنترل دخانیات در وزارت بهداشت با ترکیب زیر تشکیل شد:
وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بعنوان رئیس ستاد
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی
وزیر آموزش و پرورش
وزیر بازرگانی
فرمانده نیروی انتظامی
دو نفر از کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی به عنوان ناظر
رئیس سازمان صدا و سیما بعنوان ناظر
نماینده یکی از سازمان غیردولتی مرتبط با دخانیات به انتخاب وزارت بهداشت
دبیر ستاد معاون سلامت و دبیرخانه ستاد در مرکز سلامت محیط و کار مستقر
می باشد.
اقدامات کنترلی در جهت کاهش مصرف دخانیات
1- راه اندازی مراکز مشاوره پیشگیری و ترک دخانیات
مطابق ماده 9 قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات و با هدف ادغام برنامه کنترل دخانیات در نظام بهداشتی کشور به منظور ارائه خدمات مشاوره ای پیشگیری از استعمال دخانیات در بین گروههای هدف نوجوان و جوان و کلیه افراد تحت پوشش و ارائه خدمات ترک به افراد سیگاری علاقه مند بر ترک این مراکز در دانشگاههای سراسر کشور راه اندازی شد.
در حال حاضر در هر دانشگاه حداقل یک مرکز مشاوره راه اندازی شده است.
تعداد مراکز مشاوره پیشگیری ترک دخانیات در دانشگاه
در نتایج حاصل از مراکز مشاوره ایجاد شده میزان موفقیت دوره های ترک پس از پایان دوره آموزشی یکماهه تا میزان 60 درصد و در پایان پیگیری یکساله تا میزان 20 درصد بوده است که در مقایسه با کشورهای موفق(12 درصد)از میزان بالایی برخوردار هستند.
برگزاری دوره های ترک سیگار در مراکز مشاوره
2- اعمال ممنوعیت استعمال دخانیات در اماکن عمومی
مطابق بند الف ماده 13 قانون جامع کنترل دخانیات به کلیه نهادها و سازمانهای موضوع ماده 18 قانون رسیدگی به تخلفات اداری ممنوعیت استعمال دخانیات ابلاغ شد و در حال حاضردر کلیه واحدهای تابعه وزارتخانه اجرا شده است و در سایر سازمانها هم مدیران هر اداره مسئول اجرای این قانون هستند.
3- اعمال ممنوعیت عرضه و استعمال مواددخانی در اماکن عمومی و مراکزتهیه وتوزیع موادغذایی
4- ممنوعیت جامع تبلیغات محصولات دخانی که از سال 1376 در ایران اجرا می شود.
5- افزایش مالیات بر محصولات دخانی
6- الزام استفاده از برچسبهای بهداشتی بر روی بسته های سیگار مصوب دومین جلسه ستاد
7- برگزاری مراسم روز جهانی و هفته ملی بدون دخانیات
انتظارات
مشارکت در برنامه های آموزشی، اطلاع رسانی درخصوص مضرات استعمال دخانیات با همکاری و هماهنگی واحد مربوطه
مشارکت در برنامه نظارت بر اجرای قانون و آیین نامه اجرایی درخصوص ممنوعیت استعمال و عرضه مواددخانی در اماکن عمومی و مراکز تهیه و توزیع موادغذایی با هماهنگی واحد مربوطه
اطلاع رسانی درخصوص مراکز مشاوره و ترک دخانیات به جامعه و ارجاع موارد به مراکز مربوطه
مشارکت فعال در برگزاری روز جهانی و هفته ملی بدون دخانیات
تلاش در جهت ایجاد محله ها وروستاهای بدون دود، شهر بدون دود و امکنه بدون دود با همکاری و هماهنگی واحد مربوطه و بین بخشی ها
همکاری در اجرای مفاد قانونی در ادارات مربوطه بعنوان مثال:
ممنوعیت استعمال مواد دخانی در ادارات
موارد مربوط به کلیه دستگاهها