سیگار و دخانیات
تعریف علمی اعتیاد
اعتیاد یعنی « وابستگی به مواد به گونه ای که کاملاً مضر به حال شخص و اجتماع باشد » و مواد به هر نوع ترکیب شیمیایی که باعث تغییر در کار کرد مغز شود گفته می شود ، این تغییر می تواند به صورت هیجان ، افسردگی ، رفتار ناهنجار ، عصبانیت ها یا اختلال در قضاوت باشد .
تعریف علمی اعتیاد
هرگونه وابستگی جسمی وروانی که بتواند زندگی فرد رادر محورهای اجتماعی -خانوادگی – شغلی وسلامتی جسمی وروانی مختل نماید گفته می شود.
۱ . مواد مخدر ( افیونی ) ۲ . حشیش و ماری جوانا ۳ . مواد محرک سیستم عصبی ۴ . مواد کند ساز سیستم عصبی ۵ . مواد توهم زا ۶ . مواد استنساقی ۷ . سیگار و نیکوتین
تفاوت میان عادت و اعتیاد
عادت – با داشتن انتخاب همراه است. اعتیاد – با مسائل روانی و جسمی همراه است
روزانه ۱۵ میلیارد سیگار در جهان به فروش می رسد (۱۰ میلیون در دقیقه)
کنترل چند شرکت چند ملیتی امریکا،انگلیس و ژاپن
در بین زنان و نوجوانان در هر دو جنس رو به افزایش است.
سیگار کشیدن دروازه اعتیاد است
هر ۸ ثانیه یک نفر از سیگار می میرد
هزینه بیماریهای مرتبط با سیگار بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار در جهان
بطور متوسط ۱۲ تا ۱۵ سال از عمر مفید را کاهش می دهد
بطوری که هر سیگار ۵ دقیقه از عمر را کم می کند
یک نفر از هر ۵ دانش آموز
روزانه بین۸۰ هزار تا ۱۰۰هزار بچه در جهان شروع به سیگار کشیدن می کنند که بیشتر از نصف آنها در آسیا می باشند
۵۰ درصد کسانی که در نوجوانی سیگار می کشند ۱۵ تا ۲۰ سال ادامه می دهند
بیشتر از ۴۰۰۰ توکسین و مواد شیمیایی سرطان زا در سیگار دیده شده است
پنج کشور امریکا، برزیل، هند، ترکیه و چین بیشتر از دو سوّم تنباکو جهان
کمپانی های سیگار ۱۲میلیارد دلار سالانه برای بازار یابی و تبلیغات هزینه می کنند که بیشتر روی بچه ها اثر می گذارد
مطالعه نشان می دهد که بیش از ۷۰ درصد سیگاریها می خواهند سیگار را ترک کنند
۹۰ درصد سیگاریها که بدون اطلاعات کافی اقدام به ترک می کنند مجدداً شروع به مصرف می کنند
میزان موفقیّت ترک با بکار گیری پزشک، داروهای مورد تایید سازمان غذا و کشاورزی، مشاوره و سایر حمایت ها بالا می رود
در حال حاضر در کشورهای اروپایی نزدیک به 20 درصد
افراد در سنین 13 تا 15 سال سیگار می کشند
در کشور ما 11.7%براساس آمار موجود از جمعیت بالای 15 سال سـیگاری هسـتند
تقریباً تمام افراد سیگاری، مصرف سیگار را در دوران کودکی یا نوجوانی خود آغاز می کنند.
88 درصد بزرگسالان سیگاریعادت خود را پیش از 18 سالگی کسب کرده اند.
جریان دود فرعی یا کناری
جریان دود اصلی
مواد موجود در سیگار:
توتون
کاغذ
چسب
افزودنیها
گوگرد
900˚©
شیوع استعمال دخانیات در مردان و زنان بر اساس مناطق WHO
تخمین مرگهای فعلی و آتی ناشی از استعمال دخانیات(میلیون در سال)
ارتباط بین سن و موفقیت در ترک بین 4383 نفر طی 10 سال
16
©1997 Palo Alto Center for Pulmonary Disease Prevention and David P. L. Sachs, MD. All rights reserved.
Biology of Addiction
17
تاثیرات عصبی و شیمیائی نیکوتین
Nicotine
Dopamine Pleasure
Norepinephrine Appetite Suppression
Acetylcholine Arousal, Cognitive Enhancement
Vasopressin Memory
Serotonin Mood Modulation
ß-endorphin Anxiety Reduction
Benowitz NL. Primary Care. 1999; 26: 619.
شناسائی تدریجی زیانهای دخانیات
دهه 1950: استعمال طولانی مدت دخانیات شدیدا سمی است(Doll & Hill )
دهه 1960: شناسائی عوامل فردی و اجتماعی موثر بر استعمال دخانیات(سیگار= اعتیاد)
دهه 1970: زیانبار بودن دود محیطی دخانیات
دهه 1980: صنایع دخانیات بطور فعال استعمال دخانیات را تشویق و به مقابله با اقدامات پیشگیرانه می پردازند
دهه 1990: شناسائی فعالیتهای فریبکارانه و مجرمانه صنعت دخانیات
اقدامات بین المللی کنترل دخانیات
از سال 1998 برنامه کنترل دخانیات در راس برنامه های سازمان جهانی بهداشت قرار گرفت.
در پنجاه و دومین مجمع عمومی سازمان، تشکیل کار گروهی از کشورهای عضو بمنظور تدوین چارچوب معاهده کنترل دخانیات(Framework Convention on Tobacco Control) به تصویب رسید.
مفاد چارچوب معاهده کنترل دخانیات FCTC
اقدامات معطوف به کاهش تقاضا
اقدامات معطوف به کاهش عرضه
حفاظت از محیط زیست
غرامت و مسئولیت
همکاری علمی و فنی و تبادل اطلاعات
FCTCاقدامات معطوف به کاهش عرضه
1- تجارت غیر قانونی محصولات دخانی(قاچاق)
3% سیگارهای صادر شده در جهان یعنی حدود 355 میلیارد نخ سیگار در سال وارد شبکه قاچاق میشود.
سیگارهای قاچاق به علت پایینتر بودن قیمت ناشی از عدم پرداخت مالیات و عوارض قانونی به دولت موجب افزایش دسترسی نوجوانان و جوانان به سیگار و افزایش شیوع استعمال دخانیات در آنان همچنین کاهش درآمدهای دولت میگردد.
FCTCاقدامات معطوف به کاهش عرضه
1- ممنوعیت فروش مواد دخانی به نوجوانان و جوانان
اجزاء دود سیگار- بخش گازی (85% )
اجزاء دود سیگار- بخش ذره ای (15% )
29
Fiore MC, Bailey WC, Cohen SJ, et al. Treating Tobacco Use and Dependence. Clinical Practice Guideline. Rockville, MD: U.S. Department of Health and Human Services. Public Health Service. June 2000. Page 26.
The Five “A”s of a Three-Minute Intervention
Ask about tobacco use
Advise patient to quit
Assess willingness to make quit attempt now
Assist by helping patient formulate quit plan
Arrange follow-up contact
32
Air In
Aluminum Laminate
Sealing Material
Porous Plug Impregnated with Nicotine
Mouthpiece
Cartridge
Air/Nicotine
Mixture Out
Sharp point that
breaks the seal
Sharp point that
breaks the seal
Schematic of the Nicotine Inhaler
درصد کاهش در خطرات ناشی از استعمال دخانیات پس از ترک سیگار
بیماری ایسکمیک قلب: 1 سال: 50% ، 15-10 سال 100%
بیماری عروق مغزی: 1 سال: 100%
بیماری عروق محیطی: توقف ناگهانی پیشرفت بیماری
سرطان ریه: 5 سال: 50%، 20-15 سال: 90-50%
سرطان حنجره: 15-10 سال: 100%
سرطان حفره دهان: 16 سال: 100%
سرطان مثانه: 15 سال: 100%
بیماری مزمن ریه: 20 سال: 50%
دکتر رضا روزبهانی – گروه پزشکی اجتماعی
علل مصرف سیگار
عوامل اجتماعی- جمعیت شناختی و محیط های آموزشی، بر شیوع رفتار مصرف دخانیات در نوجوانان و جوانان بسیار تاثیرگذار است.
نوجوانانی که در زمینه ی آموزشی و تحصیلی، پیشرفت کمی دارند،
گروه همسالان
– فرآیندهای عاطفی منفی و هیجانی.
– سهم عامل ژنتیک در مصرف دخانیات نوجوانان و جوانان، ممکن است توسط عواملی دیگر مانند گروه های همسالان و عوامل متعدد اجتماعی- محیطی، تغییر یابد.
اقدامات پیشگیرانه باید بر نوجوانان و جوانان تمرکز یابد، چرا ؟؟
آشکار شده که تبلیغات محصولات دخانی و اقدامات صنعت دخانیات برای گسترش بازار خود
برنامه ها و مداخلات هماهنگ و چندبعدی خاصی ضرورت دارد از جمله :
آموزش از طریق رسانه های جمعی،
افزایش قیمت محصولات دخانی
آموزش به نوجوانان در مدارس
و ایجاد تحول در سیاست های اماکن عاری از دود
قوانین مبارزه با دخانیات در سطح ملی، منطقه ای و محلی.
پیشگیری از مصرف دخانیات یا کاهش آن در نوجوانان و جوانان
افزایش قیمت محصولات دخانی،
اعمال محدودیت های قانونی در مورد مصرف دخانیات
تلاش های هماهنگ برای گسترش هنجارهای اجتماعی ضد دخانی
تبلیغات رسانه های جمعی می تواند یکی از موثرترین راهکارهای تغییر هنجارهای اجتماعی مرتبط با مصرف دخانیات و پیشگیری از مصرف آن در نوجوانان و جوانان باشد.
برخی مولفه های اساسی (مانند موضوعات جدید و مناسب، لحن هیجانی مناسب، قالب جذاب، پیام روشن، و دفعات تکرار کافی) را شامل شود.
تبلیغات رسانه ای طراحی شده برای بزرگسالان می تواند در کاهش مصرف دخانیات در جوانان موثر باشد. فعالیت رسانه های جمعی، برنامه های اجتماع محور جامع و فراگیر.
افزایش قیمت سیگار، به کاهش شیوع و شدت مصرف دخانیات در نوجوانان و جوانان می انجامد.
برنامه های مدرسه محور پیشگیری از مصرف دخانیات می تواند اثرات مثبتی حداقل در کوتاه مدت
پیشگیری از مصرف سیگار در نوجوانان
آموزش:
مهمترین اصل در پیشگیری از مصرف دخانیات آموزش و شناختن خطرات ناشی از مصرف انواع سیگار است. این آموزش باید از دوران نوجوانی و از مدارس شروع شده و والدین و تمامی افراد جامعه را نیز تحت پوشش قرار دهد
این آموزشها می توانند بصورت پخش پوستر و پمفلت در لابلای روزنامه ها- نصب در اماکن عمومی و پرتردد- اتوبوسها- مترو- فروشگاه های بزرگ و … باشند
ایجاد محدودیت :
یکی از راههایی که بیش از همه برای کاهش مصرف سیگار در نوجوانان مورد بحث بوده است افزایش قیمت فراورده های دخانی است
محدود کردن مکانهای مصرف سیگار نقش مهمی در ارتقای سلامت عمومی دارد. به طوری که هم موجب کاهش پیامدهای منفی تماس با دود ناشی از مصرف سیگار توسط افراد غیر سیگاری می شود و هم بدلیل محدودیت مکانی مصرف سیگار در شرایط خاص امکان استفاده از آن کاهش می یابد
تخریب
میزان مصرف سیگار در نوجوانان در مناطقی که تبلیغات مصرف سیگار بیشتر است بالا تر می باشد
بر چسب های هشدار دهنده و تصاویر بیماریهای ریوی ناشی از سیگار در بین راهکارهای مختلف کنترل تنباکو که برای آموزش و پیشگیری از شروع مصرف سیگار بکار گرفته شده اند بسیار موثرند.
تحقیقات نشان داده اند که هشدارهای تصویری نزد افراد در جلوگیری از مصرف سیگار در مقایسه با هشدارهای نوشتاری موثر تر بوده اند.
چه باید کرد؟
توانمند سازی نوجوانان و جوانان در پیشگیری از رفتارهای پرخطر
ارتقای آگاهی والدین در خصوص :
اصول تربیتی فرزندان،
دورانهای مختلف رشد،
تغییرات و حساسیتهای خاص دوران بلوغ،
انتقال آگاهیهای لازم به فرزندان خود در دورانهای مختلف زندگی، همکاریهای بیشتر با اولیاءمحترم مدارس و موسسات آموزشی، برقراری ارتباط صمیمانه با فرزندان و…
ارتقای آگاهی اولیاء محترم مدارس و موسسات آموزشی، جهت همسوئی با والدین در آموزش به کودکان، نوجوانان وجوانان
ترویج و توسعه مدارس مروج سلامت
تقویت ارتباطهای موجود در انجمنهای اولیاء ومربیان
راههای موثر آموزش به کودکان و نوجوانان
یادگیری 10 مهارت زندگی :
توانائی تصمیم گیری : تصمیم گیری بهتر = سلامت بیشتر
توانائی حل مسئله : حل بهتر مسائل زندگی = تنش روانی کمتر = سلامت بیشتر
توانائی تفکر خلاق : کمک به حل مسئله و تصمیم گیریهای مناسبتر
توانائی تفکر نقادانه : مقاومت در برخورد با ارزشها و فشار گروه همسالان و رسانه های ارتباط جمعی
توانائی برقراری رابطه موثر : با شیوه ای متناسب با فرهنگ، جامعه و موقعیتهای مختلف، ارزشها و باورهای خود را مطرح نماید و به موقع از دیگران درخواست کمک و راهنمائی کند
توانائی برقراری روابط بین فردی سازگارانه : توانائی ایجاد و ابقاء روابط دوستانه که در سلامت روانی، اجتماعی، روابط گرم خانوادگی و قطع روابط اجتماعی ناسالم، بسیار مهم است .
توانائی آگاهی از خود : مدیریت خود
توانائی همدلی با دیگران : پذیرفتن و احترام گذاشتن به دیگران و در نتیجه، بهبود روابط اجتماعی
توانائی مقابله با هیجانها : برخورد صحیح با هیجانها و در نتیجه، بهره مندی از سلامت بیشتر
توانائی مقابله با تنشها : شناسائی منابع تنش و نحوه تاثیر آنها بر انسان، و در نتیجه موضع گیری مناسب در مقابل آنها
پایان