شبکه ملی اطلاعات
شبکه ملی اطلاعات که با نام اینترنت ملی و اینترانت ملی هم شناخته می شود، همان اینترنت با مدیریت داخلی است که همه اطلاعات و ارتباطات، کارها، خریدها، بازی ها در یک شبکه داخلی، مدیریت و حفاظت می شود.
البته کارشناسان می گویند عبارت «اینترنت ملی» تعبیری است که این روز ها به اشتباه از آن استفاده می شود.
محمدجواد آذری جهرمی – وزیر پیشین ارتباطات و فناوری اطلاعات- در روز هایی که اینترنت جهانی قطع شده بود (سال 1398) و البته کاربران قادر به استفاده از شبکه ملی اطلاعات و سایت های داخلی بودند، در مورد استقرار اینترنت ملی گفته بود: چیزی به نام اینترنت ملی وجود خارجی ندارد، شبکه ملی اطلاعات به معنای قطع اینترنت نیست و قطع اینترنت به کارکرد های شبکه ملی اطلاعات ضربه می زند.
عیسی زارع پور -وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت رییسی- با بیان اینکه در شبکه ملی اطلاعات سرویس های پرسرعت و مطمئن داخلی به مردم ارائه خدمت خواهند کرد، گفت: شبکه ملی اطلاعات به هیچ وجه به معنای قطع دسترسی به شبکه جهانی و مسدودسازی نیست.
تعاریف شبکه ملی اطلاعات
«شبکه ملی اطلاعات کشور، شبکه ای مبتنی بر قرارداد اینترنت به همراه سوئیچ ها و مسیریاب ها و مراکز داده است به صورتی که درخواست های دسترسی داخلی و اخذ اطلاعاتی که در مراکز داده داخلی نگهداری می شوند به هیچ وجه از طریق خارج کشور مسیریابی نشود و امکان ایجاد شبکه های اینترانت و خصوصی و امن داخلی در آن فراهم شود.»
1
3
2
شبکه ملی اطلاعات مجموعه پهنای باند رد و بدل شده داخل کشور و داده های تبادل شده با پهنای باند خارجی است بدین معنا که در شبکه ملی اطلاعات همانند دیگر شبکه های داخلی برای ارتباط کاربر با سرویس های داخلی، دیتا از کشور، استان یا حتی شهر کاربر مورد نظر خارج نمی شود و ضمن ارتباط سریع و با کیفیت تر، هزینه را برای کاربران، شرکت های ارائه دهنده سرویس و شرکت های ایجاد کننده زیرساخت های ارتباطی، بسیار کاهش می دهد.
شبکه ملی اطلاعات یعنی برقراری ارتباطات و ارائه خدمات در فضای مجازی به شکل ارزان، پرسرعت، امن و سالم.
در حقیقت این شبکه باید بتواند نیاز های واقعی و مشروع مردم را در بستری پرسرعت، قیمتی پایین، امنیتی جامع و پایدار و در عین برخورداری از بالاترین حد سلامت، پاسخگوی نیاز های مشروع مردم در فضای مجازی باشد و زمینه ارتباط کاربران ایرانی با یکدیگر را از بستر داخلی و ارتباط با خارج از کشور را از بستر بین الملل مهیا کند.»
تاریخچه مختصری درباره ایده شبکه ملی اطلاعات
ایده اولیه شبکه ملی اطلاعات در سال ۱۳۸۴ در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تحت عنوان «اینترنت ملی» و «شبکه ملی اینترنت» مطرح شد. مراحل مطالعاتی این پروژه در دولت نهم انجام شد، در ادامه، این پروژه در سال ۱۳۸۹ با عنوان «شبکه ملی اطلاعات» در قانون برنامه پنجم توسعه گنجانده شد. هدف مسئولان این بود که کار این برنامه تا سال 1395 به اتمام برسد و بهره برداری از آن آغاز شود. تا پایان دولت دهم اصلاحاتی در طراحی این شبکه صورت گرفت و مرحله آزمایشی و پایلوت آن انجام شد.
در دولت یازدهم، الزامات این شبکه توسط شورای عالی فضای مجازی تعیین و نسخه اولیه آن افتتاح شد. این نسخه شامل مرکز تبادل ترافیک داده زیرساخت و کارساز نام دامنه ملی می شود. همچنین این شبکه امکان تفکیک ترافیک داخلی و خارجی شبکه را فراهم می کند تا رشد تولید محتوای داخلی و استفاده بیشتر از ترافیک داخلی امکان پذیر شود، هزینه های ترافیک کاهش پیدا کند و سرعت اینترنت افزایش یابد.
بررسی ها نشان می دهد که زیرساخت ملی اطلاعات نخستین بار در سال ۱۹۹۱ در ایالات متحده امریکا مطرح شد و هدف از آن استمرار رهبری امریکا در پردازش با کیفیت بالای اطلاعات بود. اما پس از آن کشور هایی مانند کره جنوبی، چین و انگلستان نیز شبکه ای داخلی را برای برقراری ارتباطات داخلی کشورشان راه اندازی کردند و پس از افشاگری در زمینه جاسوسی سازمان های اطلاعاتی امریکا و انگلیس از اطلاعات صنعتی و نقض حریم خصوصی شهروندان، سایر کشور ها مانند برزیل و آلمان را نیز بر آن داشت تا تدابیری برای حفاظت از اطلاعات شهروندان خود داشته باشند.
تاریخچه شبکه ملی اطلاعات در دنیا
درآلمان نیز طرحی با عنوان توسعه جامعه اطلاعاتی با تاکید بر دولت الکترونیک یکپارچه از سال ۲۰۰۶ در حال توسعه است که هدف آن ایجاد زیرساختی امن و مبتنی بر فناوری اطلاعات در سطح ملی و منطقه ای و مرکزی برای مدیریت سرویس ها است. مرکل صدر اعظم سابق آلمان در دیدار خود با رئیس جمهور فرانسه پیشنهاد ساخت شبکه ارتباطی اختصاصی اروپایی را برای جلوگیری از جاسوسی آمریکا مورد بحث قرار داده بود. به گفته وی با ایجاد این شبکه، ایمیل ها و سایر اطلاعات اروپا از مسیر آمریکا عبور نخواهد کرد.
کره شمالی هم اینترنت ملی مخصوص به خودش را دارد که به شدت توسط دولت کنترل می شود.
اهداف کیفی شبکه ملی اطلاعات
معماری قابل ارتقاء برای شبکه ملی اطلاعات بومیسازی فناوری های سختافزاری و نرمافزاری با تکیه بر نرمافزار های متنباز و توسعه معماری باز بالا بردن جایگاه ایران در رتبه بندی توسعه ارتباطات افزایش درصد نفوذ اینترنت درکشور مطابق با استاندارد های جهانی بهبود وضعیت شاخص های آمادگی الکترونیک ایجاد زمینه های لازم برای توسعه علمی کشور ایجاد زمینه های نوین شغلی و اقتصادی و افزایش تولید ناخالص ملی ارتقاء شاخص های امنیتی، پایین آوردن ریسک ضربه پذیری و مقابله با تحریم های احتمالی ایجاد امنیت و مصون ماندن اطلاعات از حملات اینترنتی برطرف کردن نیاز های کشور در حوزه های کسب و کار الکترونیکی، سلامت الکترونیک و آموزش الکترونیک ایجاد موتور جستجو گر ملی ایجاد ایمیل ملی در شبکه ملی اطلاعات ایجاد تلویزیون اینترنتی، ویدیو درخواستی، آموزش از راه دور، دور کاری، سلامت الکترونیک و تجارت الکترونیک، روی شبکه ملی اطلاعات
اهداف کمی شبکه ملی اطلاعات
پوشش ۸۰ درصدی دسترسی پهن باند ثابت خانوار ها یا متوسط سرعت دسترسی ۲۵ مگابیت برثانیه پوشش ۱۰۰ درصد جمعیت کشور برای دسترسی پهن باند سیار با سرعت متوسط ۱۰ مگابیت بر ثانیه مزیت بخشی کیفی در دسترسی به خدمات و محتوای داخلی به میزان ۵ برابر نسبت به خدمات و محتوای خارجی ارائه خدمات پایه کاربردی داخلی با سهم ترافیک ۷۰ به ۳۰ نسبت به خدمات پایه کاربردی خارجی مشابه امکان اتصال و دسترسی پرسرعت سازمان ها، مراکز آموزشی، پژوهشی، حوزوی، کسب وکار ها و کاربران تجاری با حداقل سرعت ۱۰۰ مگابیت بر ثانیه ایجاد حداقل سه قطب مرکز داده در سه استان و ایجاد نقطه حضور بین الملل در منطقه ویژه ارتباطات و فناوری اطلاعات کسب سهم بازار ۸۰ درصدی از کل نیاز خدمات ابری کشور کسب حداقل ۲۰ درصد از سهم بازار گوشی تلفن همراه هوشمند با سیستم عامل داخلی رشد بومی سازی تجهیزات شبکه به میزان ۱۰ درصد سالیانه بومی سازی سامانه های امنیتی مورد نیاز شبکه ملی اطلاعات به میزان ۱۰۰ درصد
سایر شاخصه های شبکه ملی اطلاعات
۱. محیط سالم و عاری از فساد جهت فعالیت در محیط مجازی برای آحاد کاربران؛ ۲. شبکه ارتباطی دارای مراکز داده، دارای همه شبکه های انتقال داده، دارای مراکز سوئیچینگ مخابرات، دارای مسیریاب ها، دارای کاربران متصل، دارای مراکز تحویل داده CDN، دارای تولیدکنندگان محتوا، دارای درگاه های ورودی و خروجی پهنای باند خارجی، دارای مراکز تبادل ترافیک داده های داخلی؛ ۳. بایگانی شدن درخواست های داخلی در داخل کشور و رهگیری نشدن آن ها به وسیله کشور های غربی؛ ۴. مجموعه پهنای باند ردوبدل شده داخل کشور و داده های تبادل شده با پهنای باند خارجی؛ ۵. خارج نشدن اطلاعات و دیتا های کاربران از کشور، استان یا حتی شهر کاربر موردنظر؛ ۶. کاهش هزینه ها برای کاربران، شرکت های ارائه دهنده سرویس و شرکت های ایجادکننده زیرساخت های ارتباطی؛ ۷. دارای بستری امن، پیشرفته و متکی به جدیدترین فناوری های نوین و بومی برای تحقق فضای مجازی بر اساس ارزش های والای اسلامی ـ ایرانی؛ ۸. امکان ایجاد شبکه های اینترانت و خصوصی و امن داخلی؛ ۹. تجمیع کننده شبکه های اختصاصی، محلی و ملی در کشور؛ ۱۰. تشکیل شده از دو بخش اختصاصی و عمومی: بخش اختصاصی برای ارتباط و تبادل اطلاعات و خدمات دستگاه های اجرایی با یکدیگر. بخش عمومی برای ارائه خدمات به کاربران عمومی. اتصال دو بخش اختصاصی و عمومی شبکه ملی اطلاعات در نقاطی نظیر مراکز داده با یکدیگر.
بازیگران و دست اندرکاران شبکه ملی اطلاعات
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات – کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات – سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی – شرکت ارتباطات زیرساخت – سازمان فناوری اطلاعات ایران – وزارت علوم تحقیقات و فناوری- وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی – وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.- وزارت آموزش و پرورش – مجلس شواری اسلامی.- صدا و سیما – سازمان تبلیغات اسلامی – شهرداری – شوراهای عالی – اپراتورهای تلفن ثابت – اپراتورهای تلفن همراه و سایر اپراتورهای مرتبط
مزایای شبکه ملی اطلاعات
You
مدافعان شبکه ملی اطلاعات آن را اینترنتی سالم، سریع، امن و ارزان ارزیابی می کنند و برای آن محاسن زیر را مطرح می کنند:
-ارائه خدمات الکترونیک در بستر شبکه ملی اطلاعات -ارائه خدمات دولت الکترونیک مانند آموزش، بهداشت و درمان و یا حتی مصاحبه های اینترنتی
-افزایش سرعت اینترنت -استقلال -ارزان تر شدن اینترنت -قدرتمندی در برابر سایر کشور ها -امنیت اطلاعات کاربران
به گفته مخالفان، یکی از معایب اینترنت ملی این است که امکان ادامه مبادلات، فعالیت ها و ارتباطات جهانی در این زمینه مانند گذشته وجود ندارد. پیام رسان های داخلی قابلیت و کیفیت پیام رسان های خارجی را ندارند.
آنها همچنین معتقدند خدمات شبکه ملی اطلاعات هر چقدر هم که عالی باشد، باز هم محدودیت ها و ممنوعیت ها وجود خواهد داشت و حجم بالای اطلاعات در سرورهای کشور باعث اختلال خواهد شد و کسب و کارهای مردم که با اینترنت بین المللی مرتبط است با اختلال مواجه خواهد شد.
ضمنا برخی کاربران نیز نگران دسترسی نهادهای داخل کشور به اطلاعات شخصی شان هستند.
معایب شبکه ملی اطلاعات
شبکه ملی اطلاعات متشکل از سه لایه زیرساخت، خدمات و محتوا تشکیل شده است.
هر کدام از این لایه ها به دو زیرلایه تقسیم می شوند.
لایه زیرساخت شامل زیرساخت ارتباطی و زیرساخت اطلاعاتی است.
لایه خدمات هم به دو بخش خدمات پایه و ابزارهای ضروری و همچنن خدمات کاربردی عمومی تقسیم می شود.
لایه محتوا که روی این دو لایه قرار دارد، شامل دو زیرلایه است که به عنوان قالب محتوا و کاربرد محتوا شناخته می شود.
همچنین در راستای الزامات بالا دستی، شش لایه به صورت عمودی باید در همه لایه های ذکر شده رعایت شود.
این لایه ها عبارت اند از:
مدیریت یکپارچه
سالم سازی و امنیت
پدافند غیرعامل
الزامات شکوفایی
الزامات حاکمیت داده و الزامات فرهنگی
همانطور که ذکر شد لایه خدمات شبکه ملی اطلاعات از دو بخش خدمات پایه و ابزارهای ضروری و خدمات کاربردی تشکیل می شود.
*اجزای کلیدی خدمات پایه و ابزارهای ضروری،شامل:
خدمات ابری پایه،
زیست بوم سیستم عامل،
زیست بوم جویشگر،
خدمات پایه مکانی و نقشه،
پیام رسان ها و شبکه های اجتماعی،
کلید عمومی و گواهی های دیجیتال،
سکوهای ارائه خدمت دیجیتال،
مخازن،
کتابخانه ها و API های ضروری است.
خدمات ابری پایه
این خدمات شامل «خدمات زیرساخت ابری»، «خدمات بسترهای ابری» و «خدمات ابری نرم افزاری» بوده و با هدف بهبود زیرساخت های اطلاعاتی و زیرساخت های توزیع محتوا در مراکز داده ابری شبکه ملی اطلاعات ارائه خواهند شد.
نموداری مفهومی درباره خدمات ابری
زیست بوم سیستم عامل
سیستم عامل در شبکه ملی اطلاعات شامل انواع سیستم های عامل نظیر سیستم عامل سِرور، سیستم عامل رومیزی، سیستم عامل تلفن همراه، سیستم عامل کارت های هوشمند، سیستم عامل سامانه های صنعتی و ویژه، سیستم عامل مورداستفاده در تجهیزات اینترنت اشیا و سیستم عامل نهفته شده تجهیزات است. استقلال و پایداری در حوزه سیستم عامل خصوصا در حوزه های نظامی و امنیتی و مراکز حیاتی دارای اولویت بسیار بالایی است و وابستگی به شرکت های انحصاری خارجی خصوصا در حوزه های راهبردی و حیاتی قابل قبول نیست.
زیست بوم جویشگر
زیست بوم جویشگر بومی شامل مواردی نظیر خدمات موتور جست و جو، رایانامه، مترجم، مرورگر، دانشنامه و نقشه شکل خواهد گرفت.
خدمات پایه مکانی و نقشه
خدمات پایه مکانی و نقشه به عنوان یکی از مهمترین خدمات پایه، دارای نمونه های داخلی قدرتمند و متناسب با نیازهای کاربران می باشد؛ بنابراین تمامی دستگاه ها موظف اند از خدمات نقشه داخلی استفاده کنند.
پیام رسان ها و شبکه های اجتماعی
پیام رسان ها/شبکه های اجتماعی به عنوان یکی از مهم ترین نیازهای ارتباطی کاربران امروزه به زیست بومی برای توسعه خدمات و کسب وکارها نیز تبدیل شده اند. بنابراین شکل گیری حداقل یک پیام رسان اجتماعی با ظرفیت ۵۰ میلیون کاربر فعال و با امکان کسب سهم از کاربران منطقه و بین الملل از اقدامات ضروری در حوزه خدمات پایه شبکه ملی اطلاعات خواهد بود.
کلید عمومی و گواهی های دیجیتال
در خصوص خدمات کلید عمومی(یک نوع رمزنگاری) به طور عمده با همکاری دستگاه های اجرایی مسئول از جمله وزارت صنعت، معدن و تجارت و قوه قضائیه و بخش خصوصی و دفاتر اسناد رسمی زیرساخت لازم فراهم خواهد شد.
نمودار یک زیرساخت کلید عمومی
سکوهای ارائه خدمت دیجیتال
سکوها یا پلتفرم های خدمات نرم افزاری در واقع ابزار اصلی توسعه ی خدمات را برای توسعه دهندگان فراهم می کنند که در طرح کلان خدمات شبکه ملی اطلاعات در لایه ی دوم آورده شده است که توسط مراکز داده و شرکت های بخش خصوصی در حال ارائه در شبکه ی ملی اطلاعات است و با توسعه مراکز داده در قطب مراکز داده و خدمات ابری توزیع شده تقویت خواهد شد. این سکوها برای مقاصد گوناگون می توانند به صورت پویا استفاده شوند و مقیاس پذیری خدماتی که توسط آن ها ایجاد می شود از ویژگی های بارز آن ها است.
پلتفرم، در رایانه ها و وسایل الکترونیکی به سخت افزار و نرم افزاری گفته می شود که به عنوان زیرساخت در یک سامانه وجود دارد.
مثلا آپارات یک پلتفرم اینترنتی است.
مخازن، کتابخانه ها و API های ضروری
برای آن دسته از وابستگی ها به خدمات خارجی از جمله کتابخانه ها، مخازن، APIها و SDKها، مکانیزم های مقابله با محدودیت های ایجاد شده توسط فراهم کننده های خارجی برای کسب و کارهای ایرانی پیش بینی خواهد شد.
API که به صورت خلاصه به آن واسط برنامه نویسی هم گفته می شود، واسط بین یک کتابخانه با سیستم عامل و برنامه هایی است که از آن تقاضای سرویس می کنند.
SDK مجموعه توابعی است که تولیدکنندگان نرم افزار برای آسان کردن برنامه نویسی برای محیط یا سکوی خاصی فراهم می کنند و در اختیار برنامه نویسان کاربردی قرار می دهند.
*لایه خدمات کاربردی
در این بخش روی خدمات کاربردی تمرکز شده است که به عنوان نرم افزارها یا خدمات اصلی شبکه توسط کاربر برای تحقق اهداف بهره برداری از شبکه ملی اطلاعات مورد استفاده قرار می گیرد.
اجزای کلیدی خدمات کاربردی شامل خدمات دولت الکترونیکی، خدمات دیجیتال و خدمات اینترنت اشیا است.
خدمات دولت الکترونیکی
تمامی دستگاه ها و نهادهای حاکمیتی ملزم به گشودن داده ها و محتوای ملی بر روی کسب وکارهای دیجیتال کشور بدون تبعیض با در نظر گرفتن ملاحظات امنیت ملی، امنیت عمومی و حفظ حریم خصوصی افراد هستند.
خدمات دیجیتال
خدمات دیجیتال شامل خدماتی نظیر تجارت الکترونیکی، سلامت الکترونیکی و حمل و نقل، گردشگری، سرگرمی و … است که بخش هایی از آن ها به صورت دیجیتالی عرضه یا مدیریت می شود و موجب تسهیل زندگی روزمره کاربران با استفاده از شبکه ملی اطلاعات می شود.
خدمات اینترنت اشیا
در راستای تحقق اهداف مربوط به اینترنت اشیاء در شبکه ملی اطلاعات، حمایت از سرمایه گذاری برای تولید تجهیزات سخت افزار و سنسورهای IOT و پلتفرم های اینترنت اشیا با استفاده از توان داخلی، ضروری است.
IOT یا اینترنت اشیا، تجهیزاتی هستند که در محیط پیرامون ما قرار دارند و به شبکه اینترنت متصل می گردند.
طرح صیانت از فضای مجازی در امتداد شبکه ملی اطلاعات
طرح نظام تنظیم مقررات خدمات فضای مجازی یکی از خبرسازترین و پرحاشیه ترین طرح های مطرح شده در مجلس شورای اسلامی ا ست که با خود، انتقادات وسیعی را به همراه آورد. این طرح همچنین به نام «طرح صیانت» یا «طرح صیانت از فضای مجازی» نیز معروف است. طبق اینفوگرافیک 7 نکته مهم این طرح را مشاهده می کنید.
در جمع بندی می توان گفت که به سبب مخاطرات امنیتی کشور و حملات سایبری پی در پی به ایران، باید هرچه زودتر به سیستم اینترنت داخلی به طور کامل دست پیدا کرد. از سوی دیگر، نیاز است که اطلاع رسانی دقیقی درباره شبکه ملی اطلاعات انجام شود و کسب و کار و ارتباطات بین المللی مردم با اختلال مواجه نشود.
وبسایت دولت
خبرگزاری آنا
وبسایت خبری دیدار نیوز
سایت تحلیلی خبری سوال سال
وبسایت مجله خبری لرنینگ مگ
خبرگزاری ایسنا
وبسایت تکراتو
شبکه خبر
باشگاه خبرنگاران
وبسایت خبری تحلیلی تابناک
خبرگزاری مهر