بررسی معماری کلیسای سن پیتر
معرفی کلیسا
کلیسای سن پیتر بزرگ ترین کلیسا و مرکز مسیحیت در جهان است. بنای با شکوه این کلیسا طی بیش از یکصد سال، به دست برجسته ترین معماران عصر رنسانس ساخته شده است.
باسیلیکای سن پیتر (پطرس قدیس) بر روی مکانی بنا شده است که برای مسیحیان ارج و قرب زیادی دارد. زیرا این مکان، محل تدفین نخستین پاپ، شمعون پطرس (درگذشت حدود سال ۶۶ میلادی) رهبر حواریون است. سن پیتر به عنوان اولین پاپ شناخته می شود و این خود دلیل محکمی است که دستگاه پاپی، کلیسای اصلی کاتولیک را در این مکان برپا کند.
مساحت مساحت این کلیسا در حدو ۲۰۰ هزار متر مربع است و تمامی حجاری ها و نقاشی های سقفی آن اثر میکل آنژ معروف است.
بر اساس نقشه هوایی ساختمان های کلیسای سن پیرو انگار به شکل یک کلید طراحی شده که به گفته ی نمادشناسان به عنوان نماد کلید بهشت محسوب می شود و مجسمه های حواریون مسیح نیز به شکل نیم دایره ای در اطراف در ورودی این کلیسا نصب شده اند.
تاریخچه کلیسای سن پیتر در اوایل قرن چهارم میلادی، امپراتور کنستانتین که اولین امپراتور مسیحی رم بود، تصمیم گرفت تا یک کلیسا بر بالای تپه واتیکان بسازد. در آن زمان در کنار سیرک رومی مقبره ای قرار داشت که منصوب بود به پطرس حواری یا همان سن پیتر.
ساخت اولین کلیسا بین سال های ۳۱۹ و ۳۲۲ شروع شد. همچنین در سال ۳۴۹ بنا تقدیس و نهایتا در سال ۳۴۹ ساخت کلیسا به پایان رسید. برای ساخت این کلیسا تپه های اطراف را مسطح کردند و گورستانی که مقبره اصلی سن پیتر در آن قرار داشت ویران گردید.
باسیلیکای قدیمی شامل سالن اصلی به طول ۸۵ متر و ۴ راهروی جانبی بود. همچنین یک آتریوم وسیع و یک فواره در مرکز آن در جلوی کلیسا قرار داشت که توسط ردیفی از ستون ها (ستون بند) احاطه شده بود. برج ناقوس باسیلیکا هم در جلوی آتریوم قرار داشت.
کلیسای جدید سن پیتر
در میانه قرن پانزدهم میلادی، ساختمان کلیسا در وضعیت بدی قرار داشت. لذا پاپ نیکولاس پنجم بازسازی و توسعه ی کلیسای سن پیتر را بر اساس طرحی از معمار معروف “برناردو روسیلینی” شروع کرد. اگرچه، بعد از مرگ پاپ نیکولاس، پروژه بازسازی کلیسا متوقف شد.
تا حدود نیم قرن هیچ پیشرفتی در پروژه اتفاق نیفتاد. تا اینکه پاپ جولیوس دوم تصمیم گرفت بازسازی را رها کرده و یک کلیسای جدید بسازد. بنابراین پاپ به “برامانت” دستور داد تا نقشه کلیسای جدید را طراحی کند. پلان کلیسای جدید برامانت به شکل صلیب یونانی (صلیب یونانی صلیبی است که طول هر دو قسمتش برابر است) بود که گنبد بلندی در مرکز آن قرار داشت.
در سال ۱۵۰۶ پاپ جولیوس دوم کلنگ ساخت باسیلیکایی که قرار بود بزرگ ترین کلیسای جهان شود را به زمین زد.
بعد از مرگ برامانت در سال ۱۵۱۴، معماران مختلفی مسئولیت پروژه را بر عهده گرفتند و هر کدام تغییراتی در نقشه اولیه دادند. مهم ترین این تغییرات توسط میکل آنژ اتفاق افتاد که در سال ۱۵۴۷ و در سن ۷۲ سالگی به عنوان سرپرست پروژه ساخت کلیسای سن پیتر انتخاب شد.
گنبد با شکوه امروزی کلیسا، طراحی میکل آنژ است. او همچنین تغییرات زیادی در بخش های دیگر نقشه کلیسا اعمال کرد. میکل آنژ می اندیشید که کلیسای سن پیتر آخرین و بزرگ ترین دستاورد عمر او خواهد بود.
میکل آنژ، در مقام معمار، امیدوار بود طرحی نهایی بیافریند که پس از مرگش راه ایجاد هرگونه تغییری در آن بسته باشد. او گنبدی درخشان را به عنوان کانون کلیسا طراحی کرد. طرح معمارانه گنبد میکل آنژ چنان عالی است که بارها در سراسر جهان از آن تقلید شده است. از جمله گنبد ساختمان کاپیتول در ایالات متحده که گنبد سن پیتر میکل آنژ منبع الهام آن بوده است
در زمان مرگ میکل آنژ در سال ۱۵۶۴، فقط ساقه گنبد ساخته شده بود. نهایتا ساخت گنبد در سال ۱۵۹۰ (۲۶ سال بعد از فوت میکل آنژ) توسط “جاکومو دِللا پُرتا” کامل شد.
همچنین به دستور پاپ پائول پنجم سالن اصلی کلیسا بزرگتر و نقشه آن به صلیب لاتین تغییر یافت. نمای اصلی کلیسا هم در سال ۱۶۴۱ توسط معمار “کارلو مادِرنو” تکمیل شد.
کلیسای جدید در سال ۱۶۲۶ توسط پاپ اوربان هشتم تقدیس شد. یعنی دقیقا ۱۳۰۰ سال پس از تقدیس کلیسای اولیه که توسط کنستانتین ساخته شده بود.از آن زمان به بعد، کلیسای سن پیتر به مرکز مسیحیت تبدیل شده است.
میدان سن پیتر
در جلوی کلیسای سن پیتر، میدان سن پیتر قرار گرفته است. این میدان بزرگ بیضی شکل در میانه قرن هفدهم توسط معمار برجسته “جیان لورنزو برنینی” طراحی و ساخته شده است. این میدان در دو طرف توسط ردیفی از ستون های بلند و قطور احاطه شده است.
برنینی و دستیارانش ۱۴۰ مجسمه از قدیسین تراشیده اند که بر روی نرده های بالای ستون های دور تا دور میدان نصب شده است. در مرکز میدان نیز یک ابلیسک مصری قدیمی قرار دارد که در سال ۳۷ میلادی به رم آورده شده بود.
ویژگی بنا
بزرگ ترین کلیسای جهان، ۲۱۱٫۵ متر طول دارد (با احتساب ایوان جلوی کلیسا).
همچنین گنبد کلیسا یکی از بزرگ ترین و با شکوه ترین گنبدهای جهان است که ۴۲ متر قطر دارد و ارتفاع آن به ۱۳۲٫۵ متر می رسد.
نمای غربی
نمای غربی (اصلی) کلیسا که از سنگ تراورتن ساخته شده است، اثر “کارلو مادرنو” است. کارلو نقشه های میکل آنژ را تغییر و عرض ایوان غربی را به ۱۱۴٫۷ متر افزایش داد. همچنین بر خلاف نقشه میکل آنژ که در آن ستون ها در جلوی ساختمان قرار داشتند، ستون ها را درون دیوار ساخت.
نمای غربی کلیسای سن پیتر ۴۵٫۵ متر ارتفاع دارد و در بالای آن مجسمه های ۵٫۷ متری از حضرت مسیح، یحیی تعمید دهنده و حواریون (به غیر از سن پیتر) قرار گرفته است. مجسمه پطرس حواری در حالی که کلید آسمان ها را در دست دارد، در جلوی نمای غربی قرار دارد.
در دو سمت نمای غربی دو ساعت بزرگ قرار دارند که توسط دو فرشته نگاه داشته شده اند و همچنین دارای تزئینات و تاج پاپی هستند.
ایوان غربی کلیسا از طریق ۵ ورودی می توان وارد ایوان غربی یا هشتی (narthex) کلیسا شد. (این هشتی ها را جهت ایجاد سلسله مراتبی برای وارد شدن به صحن اصلی، در جلوی ورودی قرار می دهند.)
در دو طرف هشتی که حکم لابی کلیسا را دارد دو مجسمه اسب سوار از شارلمانی امپراتور مقدس روم و امپراتور کنستانتین را قرار دارد که توسط برنینی ساخته شده است.
از اینجا ۵ درب برای ورود به داخل صحن اصلی کلیسا وجود دارد. درب اصلی که در مرکز قرار دارد، از جنس برنز است و در قرن پانزدهم توسط معمار و پیکرتراش فلورانسی، فیلارته، برای کلیسای قدیمی ساخته شده است. درب سمت راست آن Porta Santa نام دارد که به معنی درب مقدس است و هر ۲۵ سال یک بار باز می شود. به اعتقاد مسیحیان کاتولیک، مردمی که در سال یوبیل (هر ۲۵ سال یکبار) از این در رد شوند، تمام گناهانشان آمرزیده می شود.
تجملات داخل کلیسا نشان دهنده ثروت کلیسای کاتولیک در قرن ۱۶ و ۱۷ میلادی است. داخل کلیسا بناهای یادبود بزرگی قرار دارند که بیشتر آن ها توسط معمار برجسته تمام دوران یعنی جیان لورنزو برنینی ساخته شده اند.
سبک بنا این شاهکار هنری عصر باروک، با برنزهایی که از داخل سقف و مجسمه های بالای سنتوری معبد پانتئون استخراج شده بود، ساخته شده است. طراحی مارپیچی ستون های کناری نیز با الهام از ستون های مرمری که در سردابه کلیسای قدیمی وجود داشت صورت گرفته است.
در جلوی محراب پاپی، سردابه مطهر سن پیتر قرار دارد. جایی که ادعا می شود قبر این حواری مسیح در آن جا قرار داشته است. دور تا دور سردابه توسط یک ردیف نرده مرمری و ۹۵ لامپ برنزی احاطه شده است.
مقبره سن پیتر دقیقا در زیر گنبد بزرگ کلیسا قرار گرفته است. این گنبد رنگارنگ از ۱۶ قسمت (نوار) تشکیل شده است و بر روی ۴ ستون سترگ استوار است. قسمت مثلثی شکلی که بین هر ستون و سطح مقطع گنبد وجود دارد، توسط موزائیک کاری های زیبا حاوی تصاویر کاتبان چهارگانه انجیل تزئین شده است. تاج گنبد و ۱۶ پنجره بزرگ در پایین ساقه گنبد نیز نور داخل کلیسا را تامین می کنند.
درون ۴ تاقچه بزرگ که در ستون های گنبد تعبیه شده است، مجسمه های بزرگ ۵ متری از هلنا، ورونیکا، اندرو و لانگینوس قدیس نگهداری می شوند. مجسمه لانگینوس قدیس توسط برنینی و بقیه آن ها توسط شاگردان و همکارانش ساخته شده است.
این مجسمه ها بر روی پایه های بلندی قرار گرفته اند که تقریبا هم قد خود مجسمه ها هستند. بالای هر طاقچه نیز قسمتی وجود دارد که اشیای مقدس مربوط به این چهار قدیس در آن به نمایش گذاشته شده است.
بررسی محراب
محراب نیم دایره کلیسا که در شرقی ترین قسمت آن و پشت محراب پاپی قرار دارد، دارای تعداد فراوانی از تزئینات باروک است. در مرکز آن صندلی متعلق به سن پیتر که بر روی دستان چهار تن از پدران کلیسا نگه داشته شده است قرار دارد. صندلی و مجسمه های حامل آن بر روی یک تخت پادشاهی برنزی قرار دارند که بر بالایش یک پنجره بیضی شکل در بین تعداد زیادی از فرشتگان محصور شده است.
همچنین مقبره پاپ اوربان هشتم در سمت راست این تخت، توسط برنینی ساخته شده است. مقبره روبروی آن، یعنی مقبره پاپ پاول سوم نیز اثر جاکومو دِللا پرتا است.
سوگ مریم (پیه تا) میکل آنژ
و اما معروف ترین مجسمه کلیسای سن پیتر، اثر جاویدان و شاهکار بی بدیل میکل آنژ، یعنی مجسمه سوگ مریم یا پیه تا است. این مجسمه در بین سالهای ۱۴۹۹ و ۱۵۰۰ توسط میکل آنژ جوان و گمنام در سن ۲۵ سالگی تراشیده شده است
نقاشی های داخل کلیسای سن پیتر
بیشتر نقاشی های فعلی موجود در کلیسا، نسخه های کپی از نقاشی های اصلی ای هستند که در موزه واتیکان نگهداری می شوند.
علت این امر هم رطوبت بالای داخل کلیسا بود که باعث تخریب نقاشی های رنگ روغن می شد. لذا بعضی از نقاشی ها با موزاییک جایگزین شدند. از جمله این کارها می توان به نقاشی تبدل عیسی اثر رافائل اشاره کرد که در سال ۱۷۷۴ توسط “استفانو پوتزی” بوسیله موزاییک کاری کپی شد.
کف کلیسای واتیکان توسط سنگ های مرمر رنگین پوشانده شده است. در نزدیکی درب اصلی سنگ بزرگ دایره ای شکل با رنگ قرمز (شبیه به رنگ سماق) قرار دارد. در کلیسای قدیمی این سنگ در جلوی محراب اصلی قرار داشت و امپراتوران (از جمله شارلمانی در سال ۸۰۰ میلادی) در هنگام تاج گذاری بر روی این سنگ می ایستادند.
در زیر صحن اصلی کلیسا نیز آرامگاه “Sacre Grotte” با بیش از ۱۰۰ مقبره متعلق به پاپ های قبلی قرار دارد. این آرامگاه در زمانی که کلیسای جدید ۳٫۲ متر بالاتر از کف کلیسای قدیمی ساخته شد ایجاد شده است.
گنبد کلیسای سن پیتر و سکوی بازدید آن
گنبد باشکوه کلیسای سن پیتر که یکی دیگر از شاهکارهای میکل آنژ به حساب می آید، همچون تاجی بر سر کلیسای سن پیتر قرار گرفته است.
این گنبد بزرگ ۴۲٫۳۴ متر قطر دارد و بر روی چهار ستون سترگ پنج وجهی استوار شده است. بر بالای این ستون ها ساقه گنبد قرار دارد که قبه گنبد را نگه میدارد. در پایین ساقه ۱۶ پنجره مستطیل شکل نصب شده است.
۱۶ نوار تشکیل دهنده گنبد که از بالای این پنجره ها شروع می شوند در بالاترین نقطه به یک دریچه در سر گنبد (آکولوس) میرسند. در بالای این دریچه تاج گنبد نصب شده است. سطح بیرونی تاج گنبد توسط ستون های کُرِنتی تزئین شده است.
در قسمت پایه گنبد یک سکوی تماشا وجود دارد که از آن جا می توان نمای پانارومیک از شهر رم را نظاره کرد.
https://karimzabet.com/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D9%86-%D9%BE%DB%8C%D8%AA%D8%B1/
https://www.eligasht.com/Blog/travelguide/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D9%86%D8%AA-%D9%BE%DB%8C%D8%AA%D8%B1-%D8%B1%D9%85/
https://www.eligasht.com/Blog/travelguide/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D9%86%D8%AA-%D9%BE%DB%8C%D8%AA%D8%B1-%D8%B1%D9%85/
https://www.eavar.com/fa/blog/2017/3/10/129516/st-peter-basilica-vatican/