نیمسال دوم تحصیلی : 92 – 91
3
فاطـمه پورمنـد
استــاد : دکتر مصلح آبادی
بررسی تاثیر حاکمیت شرکتی و کیفیت حسابرسی
برهزینه تامین مالی از طریق بدهی (استقراض)
واژههای کلیدی:
* کیفیت حسابرسی
* حاکمیت شرکتی
* هزینه تامین مالی
* اعضاء غیرموظف هیئت مدیره
5
مقدمه
پژوهشهای زیادی درباره تصمیمات مالی شرکت ها وهمچنین عوامل موثر بر ساختارسرمایه شرکت ها انجام شده است. فعالیتها و کارهای تئوریکی زیادی انتخاب بین تامین مالی از طریق بدهی و یا سهام سرمایه توسط شرکت هایی که حد مطلوب نسبت بدهی را باتوجه به اصل هزینه ومنفعت 1 انتخاب می کنند، توصیف کرده است. بهطور سنتی صرفه جویی مالیاتی ناشی از کسر هزینه بهره از سود به عنوان اولین مزیت تامین مالی از طریق اعتیار گیری مدلسازی وارایه شده است 0
سایر مزایای بدهی شامل متعهد شدن مدیریت به موثر و با کفایت عمل کردن همچنین سرگرم کردن و مشغول کردن اعتباردهندگان به مراقبت و نظارت بر شرکت است از طرفی نیز هزینه بدهی نشان دهنده فشار وضعف مالی نماینده بدهی و تضاد نمایندگی بین مدیران و سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان یا بین گروههای مختلف سرمایه گذاران است. اما هنگامیکه سرمایه گذاران مشغول تصمیم برای سرمایه گذاری درشرکت ها و موسسات هستند ، اعتبار دهندگان منحنی ریسک شرکت را ارزیابی می کنند. این منحنی ریسک بازده مورد انتظار اعتباردهندگان را تعیین میکند که این همان هزینه بهره شرکت است.
مطالعات پیشین یک رابطه مستقیم بین ریسک عدم توانایی پرداخت و هزینه بدهی نشان می دهد. به عبارت بهتر ریسک عدم پرداخت بالا هزینه بهره بالایی را به دنبال خواهد داشت.
از طرف دیگر اعتبار دهندگان در برآورد ریسک عدم پرداخت، کیفیت حاکمیت شرکتی موجود در شرکت ها را مد نظر قرار می دهند. بنابراین، کیفیت حاکمیت شرکتی بر هزینه بدهی شرکت ها تاثیر دارد.
مدت زمانی است که حسابرسی باکیفیت به طور قابل ملاحظهای مورد علاقه و توجه شرکا و تدوین کنندگان مقررات و دانشگاهیان است. مطالعات در حرفه حسابرسی در آمریکا نشان می دهد که چهار موسسه بزرگ بین المللی حسابرسی خدمات حسابرسی با کیفیتی فراهم می کنند که اعتبار وآگاهی بخشی صورتهای مالی راافزایش می دهند .
این مطالعات تاثیر کیفیت حسابرسی بر اعتبار صورتهای مالی گزارش شده در سراسرشرکت های آمریکایی را یکسان نشان میدهد. طبیعتاً این کیفیت حسابرسی موجب اطمینان بخشی به اعتبار دهندگان و سرمایه گذاران شده و ریسک اطلاعاتی آنان را کاهش و هزینه بهره شرکت را تحت تاثیر قرار می دهد.
2. مبانی نظری پژوهش
حاکمیت شرکتی مجموعه مکانیسمهای هدایت و کنترل شرکت هاست. نظام حاکمیت شرکتی توزیع حقوق ومسئولیتهای ذینفعان مختلف شرکتها اعم از مدیران، کارکنان، سهامداران و سایر شخصیتهای حقیقی و حقوقی که از فعالیتهای شرکت تاثیر پذیرفته و بر آن اثر می گذارند، مشخص می کند . این نظام که قوانین و رویههایی جهت تعیین فرآیندهای تصمیمگیری در شرکت اعم از هدفگذاری، تعیین ابزارهای رسیدن به اهداف و طراحی های سیستمهای کنترلی را معین می کند، با راههایی که تامین کنندگان منابع مالی جهت اطمینان از بازگشت سرمایه شان بهکار می بندند، ارتباط تنگاتنگی دارد. نظام حاکمیت شرکتی مجموعه دستورالعملها،ساختارها، فرآیندها و هنجارهای فرهنگی است که شرکت ها با رعایت آنها به اهداف شفافیت در فرآیندهای کاری، پاسخگویی در مقابل ذینفعان و رعایت حقوق ایشان دست خواهند یافت. مکانیسم های حاکمیت شرکتی باعث کم شدن مشکلات نمایندگی در شرکتها می شود. کیفیت این مکانیسمها امری نسبی بوده و از شرکتی به شرکت دیگر متفاوت است. کیفیت حاکمیت شرکتی فرض میشود که درتمام مراحل ایجاد ارزش در شرکت وجود داشته باشد .
یکی از روشهای ایجاد ارزش، کاهش هزینه های تامین مالی در شرکتها است. بنابراین، به نظر میرسدکیفیت حاکمیت شرکتی بر هزینه بدهی شرکتها می تواند موثر باشد. تا امروز، پژوهشهای زیادی، رابطه بین هزینه بدهی وحاکمیت شرکتی وکیفیت حسابرسی را بررسی کرده اند.
1998دریافت که اندرسون با استفاد ه از اطلاعات 500شرکت در دوره زمانی 1993 هزینه تامین مالی از طریق بدهی به طور معکوسی به اعضا غیر موظف، اندازه هیئت مدیره، اعضا غیر موظف کمیته حسابرسی و اندازه و تعداد جلسات هیئت مدیره بستگی دارد.
مطالعات آنها بر وضعیت اعتبار دهندگان و بنابراین تفسیر قرارداد بدهی بر مبنای حسابداری متمرکز بود. به خصوص آنها دریافتند که اعتباردهندگان به اثر بخشی نظارتها و کنترلهای کمیته حسابرسی و هیئت مدیره بهعنوان یک منبع با قابلیت اطمینان بالا باتوجه به درستی و صحت اعداد حسابداری، توجه دارند. در چارچوب انتظامی حاکمیت شرکتی اثر بخشی و کارایی مراقبتهای اعمال شده نسبت به مدیران از طرف هیئت مدیره و از سوی دیگر از طرف سهامداران نهادی عمده سرچشمه می گیرد. افزایش این مراقبتها احتمالاً موجب کنترل بهتر قدرت اختیاری مدیران و همچنین فرصتطلبی آنها در انتقال ثروت به زیان اعتبار دهندگان می شود و این به نوبهی خود موجب کاهش ریسک اعتبار دهندگان و هزینه بدهی میشود. پس به این ترتیب میتوان گفت که کیفیت حاکمیت شرکتی با هزینه بدهی شرک تها و همچنین با ریسک اعتبار دهندگان رابطه معکوس دارد.
ازطرف دیگر اعتباردهندگان علاوه برکیفیت حاکمیت شرکتی توجه خاصی به کیفیت اطلاعات مالی دارند. پیتمن و فورتین تاثیر شهرت حسابرس را برهزینه بدهی شرکت های آمریکایی که درطی سال 1977تا 1988به شرکت سهامی عام تبدیل شده اند در طی 9سال پس ازپذیرفته شدن این شرکت ها در بورس، بررسی کردند. آنها دریافتند شرکت هایی که موسسات بزرگ حسابرسی را به خدمت گرفته اند، میانگین هزینه بدهی کمتری گزارش کرده اند. دوباره این یافته ها نشان می دهد، اعتبار دهندگان به شهرت واعتبار حسابرس به عنوان معیاری از کیفیت حسابرسی و بنابراین به کیفیت صورتهای مالی منتشر شده به وسیله شرکت هایی که بهتازگی سهامی شده اند، حساس هستند. از طرفی از دیدگاه استفاده کنندگان خارجی کیفیت حسابرسی میتواند از طریق تعیین حسابرسان مستقل و شایسته حاصل شود. به طور معمول پذیرفته شده که موسسات حسابرسی مشهوردر اغلب موارد خدمات متنوع و با کیفیتی ارایه می کنند و این می تواند فرآیند حسابرسی با کیفیت را به دنبال داشته باشد که در نهایت به ارایه اطلاعات وگزارشگری مالی با کیفیت منجر شود.
گزارشگری مالی با کیفیت موجب اطمینان خاطر اعتباردهندگان در تصمیمگیری و کاهش ریسک اطلاعاتی آنها می شود. بنابراین، کیفیت حسابرسی با هزینه بدهی شرکتها و همچنین با ریسک اعتبار دهندگان رابطه معکوس دارد.
با توجه به مطالب فوق میتوان نتیجه گرفت، مقوله کیفیت حاکمیت شرکتی و کیفیت حسابرسی با هزینه بهره و نیز ریسک اعتباردهندگان رابطه معکوس دارد. به عبارتی اعتبار دهندگان با توجه به کیفیت این دو عامل در مورد اعطاء یا عدم اعطاءاعتبارات به شرکتهاتصمیم گیری می کنند.
با وجود اینکه پژوهش های زیادی در بازارهای پیشرفته در اثبات این مدعا انجام شده، با این وجود درکشور ما بهدلیل جدید بودن بحث حاکمیت شرکتی به این موضوع کمترپرداخته شده است؛ بنابراین، در این پژوهش به دنبال آن هستند تا رابطه بین کیفیت حاکمیت شرکتی و کیفیت حسابرسی بهعنوان دو عامل تعیین کننده و هزینه بدهی را درشرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را بررسی نماید.
پیشینه ی پژوهش
احمد پور و دیگران تاثیر مدیران غیر موظف و سرمایهگذاران نهادی به عنوان ابزارهای نظارتی حاکمیت شرکتی بر مدیریت سود را بررسی کردند. آنها به دنبال این بودند که آیااین ابزارها می تواند رفتار فرصت طلبانه مدیریت سود را محدود نماید یا خیر؟
نتایج بررسی آنها نشان داد، وقتی انگیزه برای دستکاری سود بالاست مدیران غیر موظف و سرمایه گذاران نهادی عمده، نقش ضعیفی در کاهش ناهنجاری اقلام تعهدی غیر عادی دارند.
نوروش و دیگران رابطه سازو کارهای نظام حاکمیت شرکت و هزینه نمایندگی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را بررسی کردند. در این پژوهش
هزینههای نمایندگی تابعی از تعامل بین فرصتهای رشد شرکت و جریان نقد آزاد تعریف توبین به عنوان معیاری برای اندازهگیری فرصتهای رشد استفاده شده Q شده و از شاخص است. نتایج این پژوهش نشان دهنده اعمال نفوذ موثر و فعال سرمایه گذاران نهادی برتصمیم گیریهای مدیریت شرکت و کاهش تضاد منافع بین مدیران و مالکان است.
استکی و دیگران رابطه بین کیفیت افشاء شرکت و هزینه بدهی را بررسی کردند. فرضیه اول پژوهش رابطه معکوس بین هزینه بدهی و کیفیت افشاء شرکت و فرضیه دوم رابطه قوی بین کیفیت افشاء و هزینه بدهی شرکت را در مواقعی که بازار بسیار بی ثبات بود، بررسی می کرد. با تجزیه و تحلیل دادهها و آزمون فرضیهها، با سطح اطمینان 95% فرضیه اول تایید و فرضیه دوم نیز با اطمینان 95%رد شد.
مشایخ و دیگران رابطه بین کیفیت سود و برخی از جنبه های اصول راهبری شامل درصدمالکیت اعضای هیئت مدیره و تعداد مدیران غیرموظف در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار باتوجه به (آیین نامه اصول راهبری (در حال تصویب را بررسی کردند.
در این پژوهش برای آزمون فرضیهها از داده های تلفیقی و روش رگرسیون حداقل مربعات ادغام شده، استفاده شده است. همچنین کیفیت سود با استفاده از معیار اقلام تعهدی موردآزمون شده است. به طور کلی آزمون فرضیه های پژوهش نشان داد، تعداد مدیران غیرموظف و درصد مالکیت اعضای هیئت مدیره که از سازو کارهای اصول راهبری شرکت محسوب می شوند، در ارتقای کیفیت سود شرکت های پذیرفته شده در بورس نقش مهمی ندارند.
بویان و دیگران مسایل نمایندگی و نقش حاکمیت شرکتی را بررسی کردند. آنها به دنبال تعیین روابط مختلف نمایندگی و تعیین نقش مکانیسم های متعدد حاکمیت شرکتی همچون ساختار سهامداران و ترکیب هیئت مدیره و همچنین مسئولیت و وظیفه مدیران اجرایی وغیر اجرایی و نیز چگونگی افشاء اطلاعات مورد لزوم برای تصمیمگیری ذینفعان، درکاهش مشکلات و مسایل نمایندگی بودند. آنها دریافتند، هر یک ازمکانیسم های گفته شده محدودیتهای خاص خود را دارند. همچنین آنها به این نتیجه رسیدند که مکانیسم ها در کنار یکدیگر تاثیر دارند نه به تنهایی. ضمن اینکه با وجود مکانیسم های حاکمیت شرکتی آنها به وجود مسایل نمایندگی درشرکت ها پی بردند.
ژین چانگ و دیگران رابطه بین کیفیت و شهرت حسابرسان را با تصمیمات مالی درشرکت ها بررسی کردند. آنها مدل و شواهدی ارایه کردند که نشان می داد کیفیت و شهرت حسابرسان بر تصمیمات مالی شرکت ها تاثیر دارد و نشان دادند که کیفیت بالای حسابرسی از تاثیر شرایط بازار بر تصمیمات مالی شرکت های مورد نظر و نیز ساختار سرمایه آنها می کاهد.
فرضیه های پژوهش
از آنجاییکه هدف اصلی این پژوهش بررسی رابطه بین هزینه بده ی و حاکمیت شرکتی
وکیفیت حسابرسی است؛ در این مطالعه بررسی خواهد شد که آیا میزان حاکمیت شرکتی و کیفیت حسابرسی میتواند هزینه بدهی شرکت ها در بورس اوراق بهادار تهران را کاهش بدهد؟ از آنجا که سیستم تامین مالی در ایران عمدتاً مبتنی بر اعتبا ر و اعتبارگیری است،
پس اهمیت موضوع از اینجا آشکار میشود که شرکت ها دنبا ل راهکارهایی هستندکه
هزینه تامین مالی آنها را کاهش دهد. آیا حاکمیت شرکتی قابل قبول و حسابرسی با کیفیت میتواند به عنوان راهکار انتخاب شوند و به کاهش هزینه های بدهی شرکت ها منجر شوند؟ در این صورت هدف کلی پژوهش بررسی رابطه بین حاکمیت شرکتی وکیفیت حسابرسی با هزینه بدهی شرکت ها است.
برای بررسی ارتباط بین شاخص های حاکمیت شرکتی، کیفیت حسابرس ی و هزینه بدهی شرکت ها، فرضیه های زیر تدوین شده است:
فرضیه اصلی 1 ) کیفیت حاکمیت شرکتی هزینه بدهی شرکت را کاهش می دهد.
1 – الف) بین نظارت کارای هیئت مدیره و هزینه بدهی رابطه معکوس وجود دارد.
فرضیه گفته شده از طریق متغیر سهامداران کنترلی
و تعداد اعضاء غیر موظف و اندازه هیئت مدیره و متغیر مدیر عامل بودن رئیس هیئت مدیره آزمون می شود.
2 – الف) بین حضور سهامداران نهادی عمده در شرکت و هزینه بدهی رابطه معکوس
وجود دارد.
فرضیه اصلی 2 ) کیفیت حسابرسی با هزینه بدهی رابطه معکوس دارد.
روش پژوهش
روش مورد استفاده در این پژوهش ، توصیفی و همبستگی _ رگرسیونی است. روش شناسی از نوع پس رویدادی است؛ بدین معنی که انجام پژوهش براساس اطلاعات گذشته انجام میشود .
روش گردآوری اطلاعات
اطلاعات مربوط به مبانی نظری پژوهش ازکتب و مقالات لاتین و فارسی جمعآوری شده
و اطلاعات لازم جهت آزمون فرضیهها با مراجعه به صورت های مالی حسابرسی شده شرکت های مورد بررسی، گزارش فعالیت هیئت مدیره و نیز نرم افزارهایی از قبیل تدبیرپرداز و ره آورد نوین گردآوری شده است. همچنین از نرم افزارهای Excel و Eviews برای محاسبات و تجزیه تحلیل های آماری استفاده شده است.
تجزیه تحلیل اطلاعات وتعریف متغیرها
در این پژوهش از داده های تلفیقی و مدل رگرسیون دادههای ترکیبی(مدل اثرات مشترک) استفاده شده است و همینطور جهت بررسی معنادار بودن الگوها از آزمون های ضریب تعیین)، آزمون دوربین واتسون استفاده شده است. بعد از ) R2، F آزمون ،T آماری جهت بررسی وجود ناهمسانی از آزمون آرچ استفاده Eviews برازش مدل توسط نرم افزار شد که نتایج بیانگر وجود نا همسانی در دادهها بود و برای رفع این مشکل از روش استفاده شده است.
همانگونه که در ( GLS )رگرسیونی کمترین مجذورات تعمیم یافته بخش های قبل بیان شد ، در این پژوهش تاثیر کیفیت حاکمیت شرکتی و کیفیت حسابرسی بر هزینه بدهی شرکت ها اندازهگیری می شود. برای این منظور رابطه متغیرهای
اندازه گیرنده ی معیارهای گفته شده پس از محاسبه در قالب مدل زیر آزمون می شود:
Debt Cost = β0 + β1Control + β2ResBrdSize + β3BrdInd + β4Dual + β5InstBlock+
β6BigA+β7RoA + β8Current + β9IntCov + β1.LnAssets + β11PPE + β12 Lev +
β13STDebt + ε
متغیر وابسته
)شرکت های عضو نمونه آماری متغیر وابسته درDebt Cost) در این پژوه ش هزینه بدهی نظر گرفته شده است. هزینه بدهی بهصورت نسبت مبلغ هزینه بهره پرداختی تقسیم بر مبلغ اقساط پرداختی در طی سال محاسبه می شود.
متغیرهای مستقل
در این پژوهش دو دسته از متغیرهای مستقل بررسی شده است: متغیرهای مستقل کیفیت حاکمیت شرکتی و متغیرهای مستقل کیفیت حسابرسی. شاخصهای حاکمیت شرکتی شامل تعداد اعضای هیئت مدیره ( اندازه هیئت مدیره)، نسبت اعضای غیرموظف در هیئت مدیره، وجود سهامداران کنترلی (دارای سهام بالای 50 %) ، مشترک بودن پست مدیر عاملی و ریاست هیئت مدیره و سهامداران نهادی عمده (سهامداران نهادی دارای سهام بالای 5% به عنوان شاخصهای اصلی نشان دهنده کیفیت حاکمیت شرکتی انتخاب شدند.
نحوه محاسبه این متغیرها به صورت زیر بوده است:
: متغیر موهومی ( اگر شخص یا شرکتی مالکیت بیش از 50 % سهام دارای حق Control
رای شرکت را داشته باشد 1 و در غیر اینصورت صفر لحاظ شده است ) .
: تعداد اعضاء هیئت مدیره. ResBrdSize
: نسبت اعضاء غیر موظف در هیئت مدیره. BrdInd
: متغیر موهومی (اگرمدیر عامل رئیس هیئت مدیره نباشد 1 و در غیر اینصورت Dual
صفر لحاظ شده است).
: متغیر موهومی (اگرسهامداران نهادی بیش از 5% سهام عادی شرکت را دارا InstBlock
باشند 1 و در غیر اینصورت صفر لحاظ شده است).
) است که با مراجعه به BigA( متغیر مستقل دیگر در این پژوهش کیفیت حسابرسی پژوهش های مشابه اندازه موسسه حسابرسی به عنوان کیفیت حسابرسی انتخاب شده است
برای محاسبه این متغیر اگر حسابرس شرکت عضو نمونه آماری سازمان حسابرسی باشد، عدد 1 و در غیر اینصورت عدد صفر لحاظ می شود.
متغییرهای کنترلی :
ROA ( نرخ بازده دارایی ها) : به صورت نسبت سود خالص بر کل داراییها اندازه گیری می شود.
Current : نسبت دارایی ها جاری به بدهیهای جاری .
IntCov : نسبت سود قبل از بهره و مالیات به هزینه بهره .
LnAssets ( اندازه شرکت ) : به صورت لگاریتم طبیعی دارایی ها شرکت های عضو نمونه اندازه گیری می شود .
Lev : نسبت کل بدهیها به کل داراییها .
PPE : نسبت ارزش دفتری دارایی ها ثابت مشهود به کل دارایی ها شرکت های عضو نمونه
STDebt : نسبت بدهی های کوتاه مدت (جاری) به کل بدهی ها
جامعه ی آماری و نحوه انتخاب شرکت ها
برای انتخاب جامعه ی آماری به شرکت های پذیرفته شده دربورس اوراق بهادارتهران رجوع شده است ؛ زیرا:
اولاً: اطلاعات شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران توسط حسابداران رسمی معتمد سازمان بورس و اوراق بهادار حسابرسی می شود؛بنابراین،نسبت به اطلاعات سایر شرکت ها از قابلیت اتکاء بالاتری برخوردار است.
ثانیاً: دسترسی به اطلاعات این شرکت ها نسبت به اطلاعات سایر شرکت ها آسان تر است.
با توجه به مطالب بالا،داده های مورد نیاز پژوهش حاضرازاطلاعات واقعی شرکت هادر بورس اوراق بهادار تهران از طریق بانک های اطلاعاتی موجود و سایت رسمی سازمان بورس اوراق بهادار تهران گردآوری شده است.
نمونه های انتخابی شامل شرکت هایی است که :
1. طی سال های مورد نظر تغییر فعالیت یا تغییر سال مالی نداشته باشند .
2. جزء بانک ها و موسسات مالی ( شرکت های سرمایه گذاری، واسطه گری مالی، هلدینگ
و لیزینگ) نباشند .
3. سال مالی آنها منتهی به پایان اسفند ماه باشد .
4. اطلاعات مورد نیاز آنها در دسترس باشد .
براساس معیارهای گفته شده و اعمال روش حذف سیستماتیک برای انتخاب نمونه ی آماری از جامعهی آماری پژوهش تعداد 119 شرکت به عنوان اعضای تشکیل دهنده نمونه ی آماری بین سالهای 1382 الی 1387 انتخاب شدند .
یافته های پژوهش
آمار توصیفی
هدف از این قسمت،ارایه دادههای آماری معرف ویژگیهای متغیرهای مورد مطالعه در میان شرکتهای نمونه آماری است. در جدول 1 آمار توصیفی متغیرها نشان داده شده است.
جدول 1. آمار توصیفی متغیرهای بهکار رفته در پژوهش
آزمون فرضیه ها
همانگونه که در بخش ادبیات نظری پژوهش اشاره شد، مکانیسم حاکمیت شرکتی در این پژوهش از دو جنبه ساختار هیئت مدیره و سهامداران نهادی عمده شرکتهای نمونه وکیفیت حسابرسی از منظر اعتبار و شهرت موسسه حسابرسی مورد توجه است. در ادامه به منظور بررسی تاثیر همزمان این عوامل در هزینه بدهی شرکتها، متغیرهای مستقل مربوط به دو مقوله گفته شده از طریق جدول زیر بررسی می شود.
جدول 2. نتایج آزمون مدل
همانگونه که از جدول بالا مشخص است، برآورد مدل بالا با رقم Prob(F-statistic) معادل 0.00000 معنادار است؛ به عبارتی مدل بالا رابطه معناداری میان نظارت کارای هیئت مدیره، حضور سهامداران نهادی عمده، کیفیت حسابرسی و هزینه بدهی شرکتهای عضو دارای رابطه معنادار و Dual نمونه نشان می دهد. همانگونه که انتظار می رفت، متغیر مستقل نیز دارای رابطه معنادارBRDIND معکوس با متغیر وابسته(هزینه بدهی) است. متغیرمستقل است. بر اساس مطالب بالا میتوان نتیجه گرفت، رابطه معنادار بین هزینه بدهی و عامل نظارت کارای هیئت مدیره که از طریق متغیر متفاوت بودن شخص متصدی پست مدیر عامل با رئیس هیئت مدیره، نسبت اعضای غیر موظف هیئت مدیره اندازهگیری میشود، نیز رابطه معنادارمعکوس با متغیر Instblock وجود دارد. متغیر مستقل سهامداران نهادی هزینه بدهی(متغیر مستقل) دارد. نتایج برآورد مدل بیانگر آن است که بین حضورسهامداران نهادی و هزینه بدهی رابطه معکوس وجود دارد؛ بهعبارتی حضور سهامداران نهادی اثر کاهشی بر هزینه بدهی شرکت های عضو نمونه آماری دارد. همچنین متغیردارای رابطه معنادار با متغیر وابسته (هزینه بدهی) BigA مستقل موسسه حسابرسی بزرگ است.
نتایج مدل نشان می دهد، هزینه بدهی تحت تاثیر اعتبار و شهرت موسسه حسابرسی شرکت قرار می گیرد. در مجموع، براساس مجموعه مطالب بالا و نتایج آزمون مدلهای مورد آزمون میتوان نتیجه گرفت، هزینه بدهی شرکتهای عضو نمونه تحت تاثیر ویژگیهای حاکمیت شرکتی آنها قرار دارد. به عبارتی اعتبار دهندگان در اعطای اعتبار به کیفیت نظارت هیئت مدیره شرکتها توجه دارند.
میزان اعتبار و شهرت موسسه حسابرسی نیز در دیدگاه مثبت اعتباردهنده موثر است. به عبارتی اعتبار دهنده در تصمیم گیری نسبت به اعطای اعتبار یا تعیین میزان هزینه سرمایه برای اعتبارگیرنده به موسسه حسابرسی شرکت توجه دارد. بدون شک این وضعیت از نقش اعتبار دهی موسسات حسابرسی بزرگ و معتبر نشئت میگیرد. از طرفی حضور سهامداران نهادی به دلیل قدرت و توان تاثیرگذاری آنها بر تصمیم اعتبار دهنده نقش مهمی در تعیین هزینه بدهی شرکتهای عضو نمونه دارد.
نتیجه گیری
در این پژوهش ما به دنبال تاثیر متغیرهای حاکمیت شرکتی و کیفیت حسابرسی بر هزینه بدهی هستیم. در واقع ما بهدنبال این موضوع هستیم که آیا اعتبار دهندگان یا تامین کنندگان سرمایه به کیفیت سازو کار حاکمیت شرکتی و کیفیت حسابرسی شرکتهای متقاضی اعتبار توجه دارند یا نه؟ کیفیت متغیرهای حاکمیت شرکتی در این پژوهش نشان دهندهی میزان نظارت کارای اعمال شده به وسیله ی هیئت مدیره و سهامداران نهادی بر فرصت طلبی مدیریت شرکت از طریق انتقال منافع به زیان اعتبار دهندگان بوده و کیفیت حسابرسی نیزدر میزان کیفیت اطلاعات گزارش شده توسط شرکت نمایان می شود. این دو مقوله برریسک عدم پرداخت و ریسک اطلاعاتی اعتبار دهندگان تاثیرگذار است. در این پژوهش از میان دو فرضیه اصلی و دو فرضیه فرعی، فرضیه فرعی مربوط به تاثیر معکوس سهامداران نهادی عمده بر هزینه بدهی تایید شد. نتایج جدول شماره 2 نشان می دهد، از بین متغیرهای مربوط به نظارت کارای هیئت مدیره، تنها نتایج متغیر مربوط به مدیر عامل بودن رئیس هیئت مدیره مطابق پیش بینی ما بوده است؛
یعنی تاثیری معکوس و معنادار بر هزینه بدهی داشته است. متغیر تعداد اعضای هیئت مدیره (اندازه هیئت مدیره) و سهامداران کنترلی برعکس پیشبینی فرض شده تاثیر معنا داری بر هزینه بدهی ندارد. متغیر نسبت اعضاء غیر موظف هیئت مدیره مطابق با پیش بینی با هزینه بدهی رابطه معنادار دارد؛ ولی عکس فرض انجام شده این رابطه مستقیم است. با این توضیحات می توان گفت، نظارت کارای هیئت مدیره بر هزینه بدهی شرکت ها تاثیر آنچنانی ندارد. دلیل چنین نتیجه گیری آن است که از میان چهار متغیر نماینده نظارت کارای هیئت مدیره تنها متغیر متفاوت بودن شخص مدیر عامل و رئیس هیئت مدیره رابطه معنادار داشته است، که با توجه به اهمیت سه متغیر دیگر و محیط واقعی عملکرد شرکتها نمی توان چندان به آن استنادکرد. نتایج فرض بالا مخالف نتایج پایوت است که معتقد هستند نظارت کارای هیئت مدیره باعث کاهش هزینه بدهی در شرکت های فرانسوی شده است. دلیل این امر ناشی از جایگاه ویژه سازوکار حاکمیت شرکتی نزد اعتبار دهندگان در تصمی مگیری نسبت به اعطا یا عدم اعطای اعتبار در کشورهای پیشرفته است.
در حالیکه در کشور ما عوامل دیگری در اعطای اعتبار مد نظر قرار میگیرد که بهطور نسبی بر کیفیت حاکمیت شرکتی تاثیر میگذارد. همچنین وجود سهامداران نهادی عمده در ترکیب سهامداران شرکت (به عنوان یکی ازشاخص های حاکمیت شرکتی) تاثیری معکوس و معنادار بر هزینه بدهی داشته است. پس فرضیه مربوط مطابق پیشبینی ما تایید شده است. نتایج فرض بالا موافق نتایج پایوت است که معتقد هستند وجود سهامداران نهادی عمده در ترکیب سهامداران شرکت تاثیری معکوس و معنادار بر هزینه بدهی دارد. دلیل این امر با استناد به ادبیات موضوع می تواند تا حد زیادی ناشی از قدرت چانهزنی سهامداران نهادی شرکتها که اغلب از اشخاص حقوقی و حقیقی با پرنفوذ هستند باشد. امری که در کشورهای با سیستم تامین مالی بانک محور پررنگتر است. با این توضیحات و با استفاده از نتایج فرضیه های فرعی اول و دوم می توان نتیجه گرفت، کیفیت حاکمیت شرکتی ( از طریق تاثیر نظارت حاصل از حضور سهامداران نهادی عمده) بر هزینه بدهی شرکت ها موثر است.
همچنین نتایج جدول شماره 2 نشان می دهد که با وجود پیش بینی های قبلی مبنی بر کاهش ریسک اطلاعاتی اعتبار دهندگان و به تبع آن کاهش هزینه بدهی شرکت ها، استفاده از حسابرسان مشهور و دارای کار با کیفیت نه تنها موجب کاهش هزینه بدهی شرکت ها نشده، بلکه این مقوله رابطه مستقیم و معنادار با هزینه بدهی را نشان می دهد. نتایج فرض بالا مغایر نتایج پژوهش پایوت است که معتقد هستند کیفیت حسابرسی تاثیری بر هزینه بدهی شرکتهای فرانسوی ندارد. نتایج پژوهش ما از آن جهت با پژوهش گفته شده مغایرت دارد که با توجه به نتایج حاصل از تخمین مدل متغیر کیفیت حسابرسی رابطه مستقیم و معنادار با هزینه بدهی شرکت ها دارد. باتوجه به نتایج بالا می توان گفت، با وجود اینکه سیستم تامین مالی در ایران عمدتاً از طریق بانک ها و سایر موسسات مالی و بهصورت اعتبار در اختیار شرکت ها قرار می گیرد، با این وجود این سازمانها اهمیت نسبی برای کیفیت مکانیسمهای نظارتی برآمده از یک سیستم حاکمیت شرکتی خوب و مفید قائل هستند؛ ولی در ظاهر به نحوه وکیفیت گزارشها و اطلاعات منتشر شده به وسیله ی شرکت ها اهمیت چندانی قائل نیستند.
پیشنهادهای مبتنی برنتایج پژوهش
به دلیل تاثیر وجود سهامداران نهادی عمده در ترکیب سهامداران شرکت ها (به عنوان یکی از متغیرهای مهم سازوکار حاکمیت شرکتی) بر هزینه بدهی، شرکتها به دنبال تقویت این سازوکارها درساختار خود باشند.
پیشنهادها برای پژوهش های آتی
بررسی تاثیر سایر اطلاعات مالی بر هزینه بدهی شرکت ها و نیز مواردی که به نحوی به کاهش انواع ریسک اعتباردهندگان ودرنتیجه به کاهش هزینه بدهی شرکت ها می نجامد.
منابع
1. احمدپور احمد. بررسی تاثیر مدیران غیر موظف وسرمایهگذاران نهادی در رفتارمدیریت سود مبتنی بر مدل آستانه. پژوهش های حسابداری 1388 .
2. استکی احمد. بررسی رابطه بین کیفیت افشای شرکت و هزینه بدهی. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبائی؛ 1380
3. عبدالخلیق رشاد-ب، آجی نکیا بیبین. پژوهش های تجربی در حسابداری: دیدگاه روش شناختی. چاپ اول. انتشارات دانشگاه شیراز؛ 1379
4. مشایخ مهناز. بررسی رابطه بین کیفیت سود و برخی از جنبه های اصول راهبری درشرکت های پذیرفته شده در بورس تهران. فصلنامه بررسیهای حسابداری و حسابرسی 1385
5. نوروش ایرج. بررسی رابطه سازوکارهای نظام حاکمیت شرکت و هزینه نمایندگی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. فصلنامه پژوهش های حسابداری 1388
با سپاس از توجه تان!
با سپاس از تو جه تان!