اخلاق حرفه ای برای کتابداران
دوره آموزشی
اخلاق حرفه ای برای کتابداران و اطلاع رسانان
شناخت کتاب به عنوان موضوع کار
2. شناخت کاربران (رابطه انسان با انسان ) کودک، نوجوان، جوان، بزرگسال، کهنسال و افرادی با نیازهای ویژه
3. شناخت حرفه (جایگاه ملی و بین المللی) رابطه انسان با اطلاعات
4. شناخت اصول حرفه ای (فلسفه کتابداری و اطلاع رسانی)
5. شناخت فضا و مکان کاری و حرفه ای
شناخت عمومی اجزاء مورد اشاره در حرفه کتابداری و اطلاع رسانی
تعاریف :
اخلاق
اخلاق حرفه ای
اخلاق کتابداری و اطلاع رسانی
حرفه در فرهنگ وبستر (1961) ، چنین تعریف شده است:
" پیشه ای که مستلزم وجود دانشی تخصصی است. و پشتیبانی بلند مدت و ژرف، شامل آموزش مهارتها و روشها و همچنین، اصول علمی، تاریخی و محققانه ای که بر آن مهارتها و روشها تاکید دارد. که با استناد به سازمان و تشکیلات یا اتفاق آراء و استانداردهای والای دستاوردها، رفتار و سلوک، همراه می شود و حرفه مندان خود را به مطالعاتی مستمر و نوعی کار متعهد می کند که نخستین مقصود آن ارائه خدمات عمومی است".
:تاثیر اخلاق در علم کتابداری از دو جنبه است
کتابخانه و فعالیت آن منشا پیدایش و گسترش اخلاقیات و رشد فرهنگ اخلاقی مردم است
نقش اخلاق کتابدار و میزان پایبندی او به اخلاقیات و تعهدات حرفه ای کتابداری که برگرفته از تعالیم والای انسانی و اخلاق برتر اجتماعی است
1 – 2 – اخلاق اطلاع رسانی
یک زمینهاخلاقی کاربردی است که استفاده یا عدم استفاده از اطلاعات را مورد توجه قرار می دهد و حوزه هایی مانند «مالکیت اطلاعات» و « حقوق مالکیت فردی « ، دسترسی آزاد یا محدود به اطلاعات ، استفاده از اطلاعات دولتی ، حفظ حریم شخصی و تامین محرمانگی (محرمانه بودن یا نبودن ) ف یکپارچگی داده ها و جریان بین المللی اطلاعات را در برمی گیرد
2 – 2- اخلاق حرفه ای
که به چگونگی به کارگیری اصول اخلاقی در تصمیمات و کارهای متخصصان اطلاع رسانی می پردازد
جوهره تعهد کتابدار می تواند به بهترین نحو در قالب عملکرد و هدف نشان داده شود و باید به طور واضح بیان گردد.
وقتی کتابداران به شیوه ای عمل می کنند که نشان دهنده وظیفه شان و وظیفه کتابخانه باشند به درستی (به طور اخلاقی عمل کرده اند )
موفقیت میز مرجع بستگی زیادی به مهارت های ارتباطی کتابدار مرجع دارد . مهارت های ارتباطی وی از اجزای زیادی تشکیل می گردد. برخی از این اجزا عبارتند از : شناخت مراجعان ، درک طبیعت بشر ، شایستگی ، نظم و ترتیب ، سادگی ، تماس داشتن ، متقاعد کنندگی ، شناخت تنوع ها ، سازماندهی ماده و محتوی و دقت نظر و اصلاح این ها اصول کلی اخلاق حرفه ای یک کتابدار مرجع است .
بر اساس یک نظریه مهم ترین مبحث اخلاقی در بخش مرجع بحث « کیفیت اطلاعات است و فعالیت هایی که کیفیت اطلاعات را تحت تاثیر قرار می دهند متاثر از از تعهدات اخلاقی ذاتی در ارزش خدمات نیز هستند، اگر کتابدار نتواند تامین کننده کیفیت اطلاعات باشد، می بایستی در رفع نواقص اطلاعاتی خود تلاش کند
کتابدار و اطلاع رسان باید دارای خصوصیات اخلاقی زیر باشد و آنها را در خود تقویت کند:
دوستدار کتاب و مطالعه
دوستدار دانایی به معنای عام
دوستدار توانایی جامعه
متفکری حرفه ای
صبور و با حوصله
مردم شناس
منتقد / مثبت اندیش
خوش بیان
خوش برخورد (اگر لبخند بلد نیستید کتابدار نشوید)
پذیرا و گشاده رو(در برابر پرسش ها)
یاد گیرنده (تحولات شتابان رشته ما…)
یاد دهنده (آموزگاران بدون مرز در یاد دادن و یادگیری)
یادداشت بردار (کتبی نه شفاهی)
اهل نوشتن (درست نویسی و درست خوانی)
گردآورنده و نگهدارنده (روحیه جمع آوری را در خود تقویت کنیم؛ آرشیویست)
شجاع
راستگو
متواضع
جمعی نگری (دارای روحیه مدنی …)
عقل را برتر از احساس بداند (اندیشه به عنوان پشتوانه در پندار، گفتار، کردار)
تحمیل عقیده ممنوع (در محل کار)
پی گیری و اهتمام در درخواستهای کتابخانه ای (SDI و …)
امانتدار (رعایت حق مولف)
رازدار
کاوشگر
برنامه ریزی
مدیر و مدیریت پذیر بودن
بهره گیری از فرصت ها
شرکت فعال در همایشها/ نمایشگاهها/… و نه تنها کتاب
گردآوری آنچه ارائه می شود
شناخت افراد اندیشمند، سخنران …
الگو (داشته باشد در مرحله اول) و ( الگو شود در مرحله دوم )
لذات مطالعه را با دیگران تقسیم کند
به سلامتی خود اهمیت دهد
مخالف سانسور غیرضروری است
پوشش مناسب
بهره گیری درست از امکانات (تکنولوژی، لوازم التحریر، ویدئو پروژکتور و …)
رعایت اصول شهروندی
فرزند / پدر/ مادر (روابط فرهنگی با خویشاوندان)
کتابدار به عنوان:
کتابدار
معلم
پژوهشگر
منبع: اخلاق حرفه ای کتابداران و اطلاع رسانان ، تهران ، نشر کتابدار: 1386
سرفصل های پیش نویس اصول اخلاقی کتابداران و اطلاع رسانان ایران
مسوولیت در قبال خود
مسوولیت در قبال همکاران
مسوولیت در قبال استفاده کنندگان
مسوولیت در قبال سازمان مربوطه
مسوولیت در قبال حرفه
مسوولیت در قبال متخصصان سایر رشته ها
مسوولیت در قبال جامعه
کتابدار باید اعتقاد به ارزش کارش را که در طی تعلیماتش به دست آورده حفظ کند
باید اعتقاد داشته باشد که کتابخانه هابرای مردم مفیدند و اوهم برای کتابخانه ها مفید است و نباید انتظار سپاسگزاری داشته باشد .
کتابدار حق سانسور ندارد اما در کتابخانه خود حق تصمیم گیری در مورد مواردی که .باید در مجموعه باشند یا نباشند را دارد.
تعیین ارزش سرگرم کنندگی منابع و یا ارزش آموزشی آنها از وظایف کتابدار است .
اخلاق حرفه ای کتابدار مرجع در ارتباط با مراجعه کنندگان
ارائه عالی ترین سطح خدمات
حریم خصوصی استفاده کنندگان
احترام به کاربر و خواسته وی
پرهیز از سانسور
ایجاد اعتماد در مراجعان
بی طرف بودن
انعطاف پذیری
تعهد
مردم دوستی
صبوری و پایداری
انرژی و قوای جسمی
شوخ طبعی
مهارت های غیر کلامی
برخورد چشم ها
حالت راحت جسمانی
لحن صدا و حالت جسم
نظام های عمده اخلاق حرفه ای :
نظام فایده گرا
نظریه عدالت فراگیر
نظریه آزادی گرا
نظریه زیبا و خیر مطلق