مبانی نظری حساسیت اضطرابی

 حساسیت اضطرابی
مقدمه:
حساسیت اضطرابی یکی از صفت هایی است که با اختلال روان تنی رابطه دارد. این سازه اضطرابی توجه گستردهای را در پیشینه مطالعاتی اختلالات اضطرابی به خود اختصاص داده است. نظریه انتظار (ریس1، 1991) و نظریههای آسیب شناسی معاصر در زمینهی اختلالهای اضطرابی مطرح کردهاند که ترس از اضطراب (مانند حساسیت اضطرابی) در ایجاد و حفظ این اختلالها دارای نقش مهمی است (اسمیت2، کوهو3، میشل4، رینالدز5، مک فیرسون6 و همکاران، 2010). به نظر می رسد حساسیت اضطرابی از جمله متغیرهای واسطه ای مهم بین استرس و بیماری باشد. فرض بر این است که حساسیت اضطرابی یک متغیر گرایشی باثبات است که نشان دهنده ی میل به تفسیر پیامدهای جسمانی، روان شناختی و اجتماعی تجارب اضطرابی به عنوان اموری آزارنده و خطرناک است (هال7، گلدستین8، آبرامویتز9، کالامر10 و کوسن11، 2004؛ کومیا12، استوارت13 و لوبا14، 2005).حساسیت اضطرابی به ترس از اضطراب و نشانه های مرتبط با اضطراب اشاره دارد و از این تصور ناشی میشود که این نشانهها به پیامدهای بالقوهی آسیب زای بدنی، روان شناختی و اجتماعی منجر میشوند. افراد دارای حساسیت اضطرابی بالا اغلب اوقات به نشانه های اضطرابی به طور منفی واکنش نشان میدهند. این افراد نه تنها رویدادهای استرس زا، بلکه رویدادهای نسبتاًعادی را نیز فاجعه آمیز تلقی میکنند (کشدان15، والنسکی16 و مک لیش17، 2008). در مورد تعریف و نقش حساسیت اضطرابی نظریههای متفاوتی مطرح شده است که در زیر به صورت اختصار به آنها اشاره میشود.
تعریف حساسیت اضطرابی
از جمله تعاریفی که از حساسیت اضطرابی بیان شده است میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
– حساسیت اضطرابی به ترس از احساسات مرتبط با اضطراب یا نشانههای اضطرابی اشاره دارد و از این تصور ناشی میشود که این نشانه ها پیامدهای بالقوه آسیبزای جسمانی، روان شناختی و اجتماعی دارند (ریس و مک نالی18، 1985).
– حساسیت اضطرابی به عنوان یک متغیر شناختی، نشان دهندهی تفاوتهای فردی است که به وسیله ی ترس از احساسات اضطرابی (ترس از ترس) مشخص میشود و نشان دهندهی گرایش به فاجعه نمایی در رابطه با پیامدهای چنین احساسهایی است (ریچیا19، اسکمیدت20، هوفمند21 و تیمپانو22، 2010).
– حساسیت اضطرابی نشاندهندهی انتظار محرک- پاسخ است که منعکس کنندهی تفاوتهای فردی در گرایش به تجربهی ترس هنگام پاسخ به نشانههای برانگیختگی است (ورهان23 و کاکس24، 2000).
برخلاف صفت اضطرابی که بر تمایل به تجربه نشانههای اضطرابی اشاره دارد، حساسیت اضطرابی شامل این اصل است که بزرگ نمایی پاسخ اضطرابی شرطی شدن ترس به محرک آزارنده را تسهیل میکند و این تفکر به عنوان عامل خطری برای اختلالهای اضطرابی و اختلال وحشتزدگی ایفای نقش میکند (ریس، 1991؛ ریس و مک نالی، 1985).
فرد دارای حساسیت اضطرابی بالا نه تنها رویداهای استرسزا، بلکه وقایع نسبتاً عادی را نیز فاجعهآمیز تلقی میکند، در حالی که فرد دارای حساسیت اضطرابی پایین این رویدادها را نامطلوب تلقی کرده ولی در مورد آنها دست به فاجعه سازی نمیزند. بنابراین میتوان نتیجه گرفت که ارزیابی فرد از یک موقعیت استرس زا در پیامدهای بعدی آن نقشی تعیین کننده دارد. یک رویداد خاص را دو فرد به صورتهای متفاوتی ادراک میکنند و این امر بستگی به ارزیابی آنها از موقعیت مورد نظر دارد و به نظر میرسد که حساسیت اضطرابی این ارزیابی را تحت تاثیر خود قرار می دهد. بر همین اساس، بررسیها نشان میدهند که حساسیت اضطرابی یک عامل آسیب پذیری در ایجاد و تداوم اختلالات روانی میباشد (مک ویلیامز25، استوارت و مکفرسون26، 2000؛ کاکس، انس27، فریمن28، والکر29، 2001).
یکی از اصطلاحات معادل حساسیت اضطرابی "ترس از ترس"است. ریس و مک نالی (1985) ترس از ترس را به دو جزء، انتظار اضطراب و حساسیت اضطرابی تقسیم کردند. انتظار اضطراب به صورت ابتدایی یک فرآیند یادگیری پیوندی است که شخص یاد میگیرد که ارائهی محرک، اضطراب/ ترس را بر میانگیزد. حساسیت اضطرابی یک متغیر متفاوت شخصی است که شامل این اعتقادات است که تجربهی اضطراب/ترس باعث بیماری، شرم و اضطراب بیشتر میشود. مثلاً شخصی ممکن است اعتقاد داشته باشد که تپش قلب علامت یک سکته قلبی قریبالوقوع است. حساسیت اضطرابی باید باعث افزایش هوشیاری نسبت به محرک هایی می شود که علامت احتمال وقوع اضطراب هستند، و باعث افزایش نگرانی در مورد احتمال وقوع اضطراب و افزایش هیجان برای اجتناب از محرک فراخوان اضطراب میشود.
در بیماریهای گوارشی مانند سندرم روده تحریکپذیر ما معتقدیم که اضطراب در مورد احساسهای تنی و ایجاد شرایط منجر به هراس در مورد این احساسات ممکن است نقشی بسیار کلیدی در ایجاد یک بیماری کامل داشته باشد (مایر30، کراسک31، و نالی باف32، 2001).
حساسیت اضطرابی به خودی خود به ندرت در رابطه با بیماری قلبی عروقی مورد مطالعه قرار گرفته است. گرچه بیش برآورد خطر در واقع یک خطای شناختی همراه با اضطراب است، این بدان معنا نیست که ترس از احساس بدن مربوط به اضطراب در بیماریهای قلبی عروقی نادیده گرفته شود. حساسیت اضطرابی با بیماران قلبی عروقی ارتباط نزدیکی دارد(زانسکی و همکاران، 2010، به نقل از حسینی و خزعلی، 2013).
اخیراً نشان داده شده است که حساسیت اضطرابی بالا یک عامل روانی است که پیش آگهی متفاوتی در فیبریلاسیون دهلیز و نارسایی احتقانی قلب ایجاد میکند و باید جزء درمان های انتخابی باشد (فرانسوراسمیت33، لسپرانس34 و تالاجیک35، 2010).
حساسیت اضطرابی و بیماری قلبی عروقی ممکن است پایه ژنتیکی داشته باشند (لویدجونز36 و همکاران، 2004). عوامل شیوهی زندگی مانند سیگار کشیدن و ورزش کم نیز می تواند توضیحی برای افزایش خطر بیماری قلبی عروقی و حساسیت اضطرابی بالا باشد (اسمیت37 و والنسکی38، 2006).
نظریه های حساسیت اضطرابی
نظریه انتظار اضطراب
برای اولین بار ریس و مک نالی (ریس، 1991؛ ریس و مک نالی، 1985) نظریه انتظار اضطراب را پیشنهاد کردند که شامل سه ترس بنیادین بود که در آسیب شناسی اضطراب نقش دارند. این سه ترس بنیادین، شامل: ترس از آسیب/ بیماری، ترس از ارزیابی منفی و حساسیت اضطرابی می باشند. این مدل فرض میکند که حساسیت اضطرابی، به معنی احساسات اضطرابی، شامل لرزش، عصبی بودن و کاهش تمرکز، به تبین رفتار هراسناک در موقعیتهایی که با برخی از این احساسات مواجه میشویم کمک میکند (ریس، 1991؛ ریس و مک نالی، 1985). در راستای این مفهوم سازی، بیشتر تحقیقات تجربی بر روی رابطه بین حساسیت اضطرابی و اختلالات اضطرابی متمرکز شدهاند (تایلور39، 1999). در واقع سطوح بالای حساسیت اضطرابی در میان افراد با دامنهی وسیع از تشخیص اختلالات اضطرابی، شامل وحشت زدگی به همراه آگورافوبیا یا بدون آگورافوبیا، اختلال استرس پس از آسیب، اختلال اضطراب فراگیر، اختلال وسواس فکری- عملی و هراس اجتماعی و همچنین در میان جمعیت غیرکلینیکی، در افراد با نشانههای وحشتزدگی مشاهده گردیده است (لائو40، کامالری41 و ارژانیسکی42، 1996). به علاوه چندین پژوهش دیگر نشان دادهاند که حساسیت اضطرابی، به صورت بسیار موثری حملات وحشتزدگی و اضطراب را پیش بینی میکند (میلر43 و ریس، 1992؛ اشمیت، لرو44 و جکسون45، 1997، 1999، به نقل از ورهون46، برایان47 و کاکس، 1999). طبق نظریه انتظار اضطراب، ترسهای بنیادین شامل مولفههای عاطفی- رفتاری (ترس ذهنی و انگیزش اجتنابی) و مولفه شناختی (عقاید فاجعه آمیز راجع به پیامدهای اضطراب، عدم پذیرش یا آسیب/ بیماری) میباشد (به نقل از تیلور، 1995). در واقع نظریه انتظار اضطراب فرض میکند که رفتار ترس شامل دو مولفه است:
1- این انتظار که خطر اتفاق خواهد افتاد (انتظار خطر)، خود منجر به رفتارهای اجتنابی میشود.
2- ترس از ترس که از دو انتظار تشکیل میشود: الف)این انتظار که اضطراب به دنبال مواجه شدن با یک محرک فراخوان اضطراب اتفاق میافتد (انتظار اضطراب) و ب)این عقیده که تجربه اضطراب سبب احساس بیماری، خجالت و یا احتمالاً نشانههای اضطرابی آتی خواهد شد (حساسیت اضطرابی). بنابراین، حساسیت اضطرابی به طور نزدیکی با گرایش برای نشان دادن واکنشهای ترس به یک محرک فراخوان اضطراب- و نه محرک به خودی خود- ارتباط دارد (فلوید48 و همکاران، 2005؛ به نقل از مرادیمنش و میرجعفری، 1385).

در نظریه انتظار اضطراب حساسیت اضطرابی به عنوان یک عامل تسریع کننده در نظر گرفته شده است که خطر ایجاد ترس، اضطراب و هراس را افزایش میدهد (ریس و مک نالی، 1985، به نقل از استوارت و کوشنر49، 2001).
دیدگاه شناختی
طبق نظریههای شناختی اضطراب، شیوهای که به واسطه آن یک فرد نشانههای هیجانی متعدد ( به ویژه نشانههای انگیختگی جسمانی) را تفسیر میکند ممکن است او را برای واکنشهای شدید اضطرابی آسیبپذیر سازد (بارلو50، 1988؛ کلارک51، 1993 به نقل از کارتر52و همکاران، 1999). بر اساس نظریههای شناختی اضطراب، مفهوم سازی حساسیت اضطرابی نشان میدهد که ارزیابی شناختی منفی به عنوان عامل خطر در ایجاد و تداوم اضطراب نقش بازی میکند. در واقع بر طبق این نظریهها، ارزیابی منفی و فاجعهآمیز از یک احساس بدنی، منجر به یک راهاندازی سریع برای اضطراب میشود که به نوبهی خود افزایش دهنده احساسات اضطرابی است (چامبلس53 و گلدستاین54، 1986، ریس، 1991؛ به نقل از مک کابی55، 1999).
در واقع عاملی که بین حساسیت اضطرابی بالا و پایین تمایز ایجاد میکند، این است که در افراد دارای حساسیت اضطرابی بالا بیشتر احتمال دارد که نشانههای مرتبط با اضطراب را به عنوان نشانهای از آسیب قریب الوقوع ارزیابی کنند، در حالی که افراد دارای حساسیت اضطرابی پایین گرایش دارند که چنین احساساتی را به عنوان اموری ناخوشایند، اما نه تهدیدکننده، در نظر بگیرند. بنابراین، افرادی که دارای حساسیت اضطرابی بالا هستند، احساساتی مانند ضربان سریع قلب، عرق کردن و گیجی را به ترتیب به عنوان نشانهای از حملات قلبی، شرمساری اجتماعی و بیثباتی روانی تفسیر میکنند (کاکس و همکاران، 2001؛ به نقل از مرادی منش و میرجعفری، 1385). بنابراین یک چرخهیمعیوب بین احساسات بدنی، ارزیابیها، تفسیرهای منفی و اضطراب وجود دارد که به صورت مداوم و پایدار فرد را در حالت گوش بزنگی نسبت به نشانه های بدنی مرتبط با اضطراب قرار میدهد (بک56 و امری57، 1985؛ به نقل از چامبلس، بک، گراکلی58 و کریشمن59، 2000).
نظریههای شناختی پیشنهاد میکنند که افراد دارای حساسیت اضطرابی بالا، با گوش بزنگی و توجه زیاد به محرکهای محیط (درونی و بیرونی) واکنش نشان می دهند (چامبلس و گلدستاین، 1981؛ ریس، 1991؛ به نقل از دودن60 و آلن61، 1997). نظریه پردازان شناختی عقیده دارند که داشتن آستانه پایین برای واکنش ترس در افراد دارای حساسیت اضطرابی بالا، ناسازگارانه میباشد؛ زیرا موجب تداوم سطح بالایی از برانگیختگی فیزیولوژیک و در نهایت اجتناب مفرط از محرکها و موقعیتهای بیرونی خواهد شد (به نقل از دودن و آلن، 1999). طبق نظر ریس و همکاران (1995)، حساسیت اضطرابی آمادگی برای گوش بزنگی و اجتناب از محرکهای فراخوان اضطراب را افزایش داده و منجر به افزایش نگرانی در رابطه با مضطرب شدن میشود (به نقل از مک کابی، 1999). نظریههای شناختی پیشنهاد میکنند که در افراد دارای حساسیت اضطرابی بالا، سوءگیریهایی در بازیابی و پردازش اطلاعات مربوط به محرک های فراخوان اضطراب وجود دارد که نقش مهمی در ایجاد و تداوم اضطراب آسیب شناختی بر عهده دارد (ریس، 1991؛ مک نالی، 1995؛ به نقل از مک کابی، 1999؛ روزلینی62، فیرهولم63 و براون64،2011).
کاگ65، دیلون66، جورجیو67 و هانت68 (2001) در پژوهشی بر روی 100 دانشجوی کارشناسی از پرسشنامهی حساسیت اضطرابی(ASI) و آزمایشdote- probe نشان دادند که پردازش اطلاعات آزمودنیهای دارای حساسیت اضطرابی جسمانی بالا و پایین تفاوتهایی وجود دارد. در این پژوهش، افرادی که دارای حساسیت اضطرابی جسمانی بالا بودند، به طور انتخابی به کلمات تهدیدکننده از لحاظ جسمانی توجه میکردند، در حالیکه آنهایی که دارای حساسیت اضطرابی پایین بودند، از چنین کلماتی اجتناب میکردند. این یافتهها نشان میدهند که آگاهی بیشتر از احساسات بدنی و گوش بزنگی نسبت به این نشانهها در افراد دارای حساسیت اضطرابی بالا ممکن است در نتیجه پردازشهای توجه سودار باشد. این یافتهها همچنین نشان میدهد که حساسیت اضطرابی با گوش بزنگی بیشتر برای کلمات تهدیدکننده از لحاظ جسمانی ارتباط دارد (به نقل از مرادی منش و میر جعفری، 1385).
استوارت، کونرود69، جیکنک70 و فیل71 (1998)، عقیده دارند که ممکن است چندین مکانیزم در سوگیری های پردازش انتخابی برای نشانه های تهدید در افراد دارای حساسایت اضطرابی نقش داشته باشند. اولاً سطوح بالای حساسیت اضطرابی ممکن است با فراوانی افزایش یافته نشخوار فکری مربوط به فاجعه سازی مفرط موضوعات مرتبط با اضطراب ارتباط داشته باشد که این مساله خود منجر به افزایش پردازش انتخابی کلمات مربوط به موضوعات مرتبط با اضطراب در آزمودنیهای دارای حساسیت اضطرابی بالا در مقایسه با افراد دارای حساسیت اضطرابی پایین میشود. ثانیاً، افراد دارای حساسیت اضطرابی بالا ممکن است هنگامی که مضطرب میشوند، محیط را برای یافتن هر نشانهای از فاجعه بالقوه مورد کاوش قرار دهند. در اثر تکرار این وضعیت، سیستم شناختی آنها شرطی میشود تا برای رمز گردانی خودکار اولیه چنین نشانههای تهدیدی اولویت قایل شود.

ابعاد حساسیت اضطرابی
حساسیت اضطرابی دارای سه بعد اساسی است:
1) ترس از اینکه واکنشهای اضطرابی در انتظار عمومی قابل مشاهده باشند (به عنوان مثال: ترس از لرزش، ناشی از این اعتقاد است که لرزش باعث طرد یا تمسخر از سوی دیگران خواهد شد).
2) ترس از عدم کنترل شناختی (به عنوان مثال: ترس از مشکلات ناشی از تمرکز از این اعتقاد ناشی میشود که چنین مشکلاتی نشان دهندهی آغاز دیوانه شدن است).
3) ترس از احساسهای بدنی (به عنوان مثال، ترس از تپش قلب، از این اعتقاد ناشی میشود که این احساسها منجر به حملهی قلبی میشود) (بارلو72، 2002).

عامل ترس از حسهای بدنی در مقیاس حساسیت اضطرابی بیشترین همبستگی را با پدیدههای مرتبط با وحشتزدگی داشته است. در مقابل، عامل ترس از عدم کنترل شناختی همبستگی متوسطی با افسردگی دارد. عامل نگرانیهای اجتماعی حساسیت اضطرابی بیشترین رابطه را با ترس از ارزیابی منفی و تشخیص هراس اجتماعی داشته است (دیکون73 و آبرامویچ74، 2006).
اکثر پژوهشهای انجام شدهی قبلی نقش حساسیت اضطرابی را در اختلالهای اضطرابی بخصوص در ایجاد حملههای وحشت زدگی تایید کردهاند. اما پژوهشهای اخیر نشان میدهد که حساسیت اضطرابی به عنوان عامل آسیبپذیری برای سایر اختلالهای روانی از جمله اختلال شخصیت مرزی، اختلال سوء مصرف مواد و به ویژه اختلال افسردگی و علایم افسردگی است. شواهد بسیاری وجود دارد که افراد افسردهی بدون همبودی با اختلال اضطرابی، حساسیت اضطرابی بالایی گزارش میکنند. علاوه بر این پژوهشها نشان دادهاند که ابعاد خاصی از حساست اضطرابی(به خصوص ترس از عدم کنترل شناختی) با افسردگی افراد مرتبط است و با نشانههای خلق افسرده تداعی میشود و به نظر میرسد که میتوان این بعد از حساسیت اضطرابی را به عنوان حساسیت افسردگی در نظر گرفت (کاکس، انس، فریمن و والکر، 2001).

منابع
اتکینسون، ریتا ال، اتکینسون، ریچارد سی، اسمیت، ادوارد ای، بم، داریل ج و نولن-هوکسما. (1983). زمینهی روانشناسی هیلگارد. ترجمه براهنی، محمدنقی، بیرشک، بهروز، بیک، مهرداد، زمانی، رضا، شاملو، سعید؛ شهرآرای، مهرناز، کریمی، یوسف، گاهان، نیسان، محی الدین، مهدی و هاشمیان، کیانوش (1387). تهران: انتشارات رشد.
احدی، حسن و کاکاوند، علیرضا (1382). اختلال های یادگیری از نظریه تا عمل. تهران: نشر ارسباران.
اخوان تفتی، مهناز و اسدی بیدشکی (1391). مقایسه و تحلیل خطاهای نوشتاری در دانش آموزان پسر عادی و نارسانویس دورهی ابتدایی. مجله ناتوانیهای یادگیری، دوره 1، شماره 3، صفحات 28-6.
بدیع، محمد. (1390). بررسی و مقایسهی عملکردهای شناختی و اجرایی در بیماران دیابتی نوع دو و بیماران پیش دیابتی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربینی و روان شناسی دانشگاه اصفهان.
بشاورد، سیمین (1382). آموزش ترمیمی برای دانش آموزان نارسانویس. تهران: پژوهشکده کودکان استثنائی.
بیرامی، منصور، اکبری، ابراهیم، قاسم پور، عبدالله و عظیمی، زینب (1391). بررسی حساسیت اضطرابی، فرانگرانی و مولفه های تنظیم هیجانی در دانشجویان با نشانگان بالینی اضطراب اجتماعی و بهنجار. فصلنامه روانش ناسی بالینی، سال 2، شماره 8، صفحات 69-43.
تبریزی، مصطفی (1389). درمان اختلالات دیکته نویسی. تهران: نشر فراروان.
حسن پور هشتایجانی، عبادالله (1381). مقایسه حافظه کوتاه مدت و حافظه کاری بین دانش آموزان با ناتوانی یادگیری و عادی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
خداپناهی، محمدکریم. (1382). نوروسایکولوژی و سایکوفیزیولوژی. تهران: انتشارات سمت.
دادستان، پریرخ (1379). اختلالهای زبان در روشهای تشخیص و بازپروری. تهران: نشر سمت.
دلاور، علی (1385). پژوهش در روان شناسی و علوم تربیتی. تهران: نشر ویرایش.
رضائی، اکبر و سیف نراقی، مریم (1385). مقایسهی ویژگیهای روان شناختی دانش آموزان نارسانویس و عادی پایهی سوم ابتدایی. پژوهش در حیطه کودکان استثنائی، سال 6، شماره 1، صفحات 514-497.
رضائی، سجاد، یوسف زاده، شاهرخ، موسوی، سیدحشمت الله، کاظم نژادلیلی، احسان و خدادادی، نعیما (1392). ساخت مدل پیش بینی کننده به منظور شناخت عوامل خطرزای پدیدآیی اختلالات روانی پس از آسیب مغزی تروماتیک. مجله دانشگاه علوم پزشکی کاشان (فیض)، سال 17، شماره 1، صفحات 53-40.
زندی، بهمن (1387). بررسی مشکلات املائی از دیدگاه یافتههای علم نوین زبانشناسی (گزارشتحقیقاتی). تهران: دفتربرنامهریزیآموزشی.
السون، م اچ و هرگنهان، بی آر. (1997). مقدمهای بر نظریهی یادگیری. ترجمهی سیف، علی اکبر (1389). تهران: انتشارات نیل.
سیف نراقی، مریم و نادری، عزت الله (1380). روان شناسی و آموزش کودکان استثنائی. تهران: نشر ارسباران.
سیف نراقی، مریم و نادری، عزت الله (1389). نارساییهای ویژه یادگیری. تهران: نشر ارسباران.
شکیبا، ابوالقاسم (1381). بررسی میزان تاثیر روش دو جانبه بر درک مطلب خواندن و رشد اجتماعی دانش آموزان نارساخوان پایه پنجم ابتدایی منطقه جوین سبزوار. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی تهران.
علیزاده، حمید (1383). بررسی حافظه بینائی کودکان نارساخوان و مقایسه آن با حافظه بینائی کودکان عادی پایه دوم ابتدایی در تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبائی تهران.
فرشیدنژاد، اکبر (1383). بررسی همه گیرشناسی اختلالات رفتاری دانش آموزان مدارس ابتدایی شهر اصفهان. فصلنامه تحقیقات علوم رفتاری، سال 3، شماره 1، صفحات 40-34.
فریار، اکبر و رخشان، فریدون (1379). ناتوانی های یادگیری. تبریز: انتشارات فراوان.
قاسمی، نوشاد (1391). مقایسه حساسیت اضطرابی و شادکامی بیماران سندروم روده تحریک پذیر (IBS) با افراد سالم در شهر شیراز. مجله دانشگاه علوم پزشکی فسا، سال 2، شماره 2، صفحات 112-101.
کاکاوند، علیرضا (1382). بررسی و مقایسه عملکرد حافظه کودکان عادی و کودکان با نارسایی های ویژه در یادگیری و اثربخشی فن خودپرسی بر میزان درک و فهم و یادآوری کودکان مبتلا به خواندن و عادی. رساله دکتری، دانشگاه علامه طباطبائی تهران.
کریمی،یوسف (1389).اختلالاتیادگیری.تهران:نشرساوالان.
مرادی منش، فردین و میر جعفری، احمد (1386). حساسیت اضطرابی: مفاهیم و دیدگاهها، تازههای رواندرمانی، شماره 39 و 40، ص 42-28.
مرسر، سیسیل. دی (1992). تعریف و ویژگیهای اختلالات یادگیری. ترجمه و گردآوری یوسف کریمی (1380). تهران: نشر ساوالان.
مشهدی، علی، قاسم پور، عبدالله، اکبری، ابراهیم، ایل بیگی، رضا و حسن زاده، شهناز (1392). نقش حساسیت اضطرابی و تنظیم هیجانی در پیش بینی اختلال اضطراب اجتماعی دانشجویان. دانش و پژوهش در روان شناسی کاربردی، سال 14، شماره 2، صفحات 99-89.
نادری، عزت الله و سیف نراقی، مریم (1374). اختلالات یادگیری. تهران: موسسه انتشارات امیرکبیر.
الهیارترکمن، علی (1379).بررسی ویژگیهای روانشناختیکودکانمبتلابهناتوانیهاییادگیریدرمقایسهبا کودکانعادی.پایاننامهیکارشناسیارشد،دانشگاهآزاداسلامی،واحدرودهن،تهران.
منابع لاتین
Anderson, IR. (1995). Learning and memory. An integrated approach. New York: Wiley.
Arthure, A. R. (2003). "The emotional lives of people with learning disability". British Journal of Learning Disabilities, 31(2): 25-31.
Baddely, AD. (2002). The psychology of memory. 2 nd. England: John wiley & sons, ltd.
Barlow, D. (1988). Anxiety and its disorders: the nature and treatment of anxiety and panic (2nded.). New York: Guilford press.
Barlow, D. (2002). Anxiety and its disorders: the nature and treatment of anxiety and panic (2nded.). New York: Guilford press.
Bellisle, F. (2004). Effects of diet on behaviour and cognition inchildren. Br J Nutr, 92(2): S227-32.
Benedek, M., Jauk, E., Sommer, M., Arendasy, M., & Neubauer, A. (2014). Intelligence, creativity, and cognitive control: The common and differential involvement of executive functions in intelligence and creativity. Intelligence, 46(3): 73-83.
Boheyraei, AR. (2000). Study of preliminary efficiency of Mini-Mental State Examination test for screening older people with dementia. [Dissertation]. Rehabilitation and Survivals Science Univ: Tehran.
Carter, M. M., Miller, O., Sbricci, T., Suchdey, S., & Lewise, E. (1999). "Factor structure of Anxiety Sensitivity Index among African Amerrican college students". Psychological Assessment, 11(2): 525- 533.
Cataldo, S., & Ellis, N. (2005). Interactions in the development of spelling, reading and phonological skills, 11(2): 86-109.
Cermak, L. S. (1983). "Information processing deficits in children with learning disabilities". Journal of Learning Disabilities, 16(5): 599-605.
Chambless, D. L., Beck, A. T., Gracely, E. T., & Crishman, J. R. (2000). "Relationship of fear of somatic symptom: A test of the cognitive theory of panic". Depression and Anxiety, 11(21): 1-9.
Comeaua, N., Stewart, S. H., & Loba, P. (2005). The relations of trait anxiety, anxiety sensitivity, and sensation seeking to adolescents' motivations for alcohol, cigarette, and marijuana use. Addictive Behaviors, 26(12): 803-825.
Cox, B. J., Enss, M. W., Freeman, P., & Walker, J. R. (2001). "Anxiety sensitivity and major depression: Examination of affective state dependence". Behavior Research and Therapy, 39(3); 1349-1356.
Deacon, B., & Abramowitz, G. (2006). Anxietysensitivity and its dimensions across the anxietydisorders. Anxiety Disorders. 20, 837-857.
Deb, S., Lyons, I., Koutzoukis, C., Ali, I., & McCarthy, G. (1999). Rate of psychiatric illness 1 year after traumatic brain injury. Am J Psychiatry, 156(3): 374-8.
Di Pietro, M., Schnider, A., & Ptak, R. (2011).Peripheral dysgraphia characterized by the co-occurrence of case substitutions in uppercase and letter substitutions in lowercase writing. Cortex, 47(9): 1038-1051.
Dowden. E. L., & Allen, G. J. (1997). Relationship between anxiety sensitivity, hyperventilation and emotional reactivity to displays of facial emotions. Journal of anxiety disorders, 11, 63-75.
Floyd, M., Garfield, A., & Marcus, T. (2005). Anxiety sensitivity and worry. Personality and Individual Differences, 38, 1223-1229.
Folstein, MF., Folstein, SE., McHugh, PR. (1975). "Mini-Mental state". A practical method for grading the cognitive state of patients for the clinician. J Psychiatr Res, 12(3): 189-98.
Frasure-smith, N., Lesperance, F., & Talajic, M. (2010). Depression and 18 month prognosis after myocardiari interaction. Circ, 91(3): 999-1005.
Golubovic, S., & Milutinovic, J. (2012). Speed of reading and number of errors in children with dysgraphia. International Journal of Psychophysiology, 85(3): Page 409.
Grilli, MD., & Verfaellie, M. (2014). Personal semantic memory: Insights from neuropsychological research on amnesia. Neuropsychologia, 61(4): 56-64.
Gross, J.J. (1999). Emotion regulation: Past present,future. Cognition and Emotion, 13(5): 551-573.
Hale, L. R., Goldstein, D. S., Abramovitze, C. S., Calamari, J. E., & Kossen, D. S. (2004). "Psychopathy is related to negative affectivity but not to anxiety sensitivity". Behaviour Research and Therapy, 42, 679-710.
Hallahan, D., & Kauffman, J. (1997). Exceptional Children, 6th. ed. Needham heights, MA: Allyn & Bacon.
Ilgaz, H., Altun, A., & Aşkar, P. (2014). The effect of sustained attention level and contextual cueing on implicit memory performance for e-learning environments. Computers in Human Behavior, 39: 1-7.
James, J. (2014). Caffeine and cognitive performance: Persistent methodological challenges in caffeine research. Pharmacology Biochemistry and Behavior, 124: 117-122.
Kamiya, M.Y., Magyari-Köpe, YB., & Shiraishi, NK. (2014). Modeling of resistive random access memory (RRAM) switching mechanisms and memory structures. Advances in Non-Volatile Memory and Storage Technology, 23(4): 262-287.
Kashdan, T. B., Zvolensky, M. J., & McLeish, A. C. (2008). Anxiety sensitivity and affect regulatory strategies: Individual and interactive risk factors for anxiety-related symptoms. Journal of Anxiety Disorders, 22(8): 429-440.
Keogh, E., Dillon, C., Georgiou, C., & Hunt, C. (2001). "Selective attentional biases for physical threat in physical aneiety sensitivity". Journal of Anexiety Disorder, 15(4): 299-315.
Koponen, S., Taiminen, T., Portin, R., Himanen, L., Isoniemi, H., Heinonen, H., et al. Axis I and II psychiatric disorders after traumatic brain injury: a 30-year follow up study. Am J Psychiatry, 159(8): 1315-21.
Kuhne, M., & Wiener, J. (2000). "Stability of social status of Children with and without learning disabilities". Learning Disability Quarterly, 23, 64-75.
Kushki, F., Ilyas, F., & Chau, T. (2009). Changes in Kinesthetic and Kind Mastic of Hand writing during a prolonged writing task in children with and without dysgraphia." Research in Developmental Disabilities, 34: 214-228.
Lau, J. J., Calamari, J E., Waraczynski, M. (1996). "Panic attack symptomatology and anxiety sensitivity in adolescent". Journal of Anxiety Disorders, 10, 355-364.
Leili Hosseini, L., & Khazali, H. (2013). Comparing the Level of Anxiety in Male & Female School Students. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 84(9): 41-46.
Lezak, MD., Howieson, DB., Loring, DW., Hannay, HJ., & Fisher, JS. (2004) Neuropsychological Assessment 4nd ed. New York: Oxford University Press.
Lindeboom, J., & Weinstein, H. (2004). Neuropsychology of cognitive ageing, minimal cognitive impairment, Alzheimer's disease, and vascular cognitive impairment. Eur J Pharmacol, 490(1-3): 83-86.
Lloyd-Jones, DM., Nam, BH., D'Agostino, RB., et al. (2004). Parental cardiovascular disease as a risk factor for cardiovascular disease in middle-aged adults: a prospective study of parents and offspring. JAMA, 12(29118): 2204-11.
Lum, J., Conti-Ramsden, G., Page, D., & Ullman, MT. (2012). Working, declarative and procedural memory in specific language impairment. Cortex, 48(9): 1138-1154.
Maller, R. G., & Reiss, S. (1992). Anxiety sensitivity in (1984) and panic attacks in (1987). Journal of Anxiety Disorders, 6(6): 241-247.
Martin, L., Viljoen, M., Kidd, M., & Seedat, S. (2014). Are childhood trauma exposures predictive of anxiety sensitivity in school attending youth? Journal of Affective Disorders, 168(15): 5-12.
Martinez, R. S.,& Semrud-Clikeman, M. (2004). "Emotional adjustment and school functioning of young adolescents with multiple versus single learning disabilities". Journal of Learning Disabilities, 37, 411-420.
Martins, M., Bastos, J., Cecato, A., Araujo, M., Magro, R., & Alaminos, V. (2013). Screening for Motor Dysgraphia in Public Schools. Jornal de Pediatria, 89(1): 70-74.
Mayer, EA., Craske, MG., & Naliboff, BD. (2001). Depression, anxiety and the gastrointestinal system. J clin psychiatry; 22(5): 28-36.
Mccabe, R. E. (1999). "Implicit and explicit memory for threat words in high- and low0 anxiety- sensitive participants". Cognitive Therapy and Research, 23(5): 21-38.
McWilliams, L. A., Stewart, S. H., & MacPherson, P. S. R. (2000). "Does the social concerns component ofthe Anxiety Sensitivity Indexx belong to the domain of anxiety sensivity or negative evaluationsensitivity?".Behaviour Research and therapy, 38, 985-992.
Mercer, CD., Pullen, PC. (2009). Students with learning disabilies. 7th edn, Upper Saddle River, New Jersy.
Morten, VW., Hulstrup, AM., Hertz, J., & bonde, JP. (2010). Sleep and Cognitive Failures improved by a Three-Month Stress Management Intervention. International journal of stress management, 17(3): 193-213.
Noda, W., Ito, H., Fujita, CH., Ohnishi, M., Takayanagi, N., Someki, F., et al. (2013). Examining the relationships between attention deficit/hyperactivity disorder and developmental coordination disorder symptoms, and writing performance in Japanese second grade students. Research in Developmental Disabilities, 34(9): 2909-2916.
Otfried, S., & Esther, S. (1998). A compendium of neuropsychological tests. 2nd edition. New York: Oxford University Press.
Prunty, M., Barnett, A., Wilmut, K., & Plumb, M. (2014). An examination of writing pauses in the handwriting of children with Developmental Coordination Disorder. Research in Developmental Disabilities, 35(11): 2894-2905.
Rao, V., Spiro, J., Handel, S., & Onyike, C. (2008). Clinical correlates of personality changes associated with traumatic brain injury. J Neuropsychiatry Clin Neurosci, 20(1): 118-9.
Reason, J. (1988). Stress and cognitive failure handbook of life stress, cognition, and health. New York: Wiley.
Reiss, S. (1991). Expectancy model of fear, anxiety, and panic. Clinical Psychology review, 11(4): 141-153.
Reiss, S., & Mcnally, R. J. (1985). The expectancy model of fear. San Diego, CA: Academic press.
Reiss, S., Peterson, R. A., Gursky, D. M., & McNally, R. J. (1986). Anxiety sensitivity, anxiety frequency and the prediction of fearfulness. Behavior Research and Therapy, 4(3): 241-248.
Richeya, J. A., Schmidtc, N. B., Hofmannd, S. G., & Timpano. K. R. (2010).Temporal and structuraldynamics of anxiety sensitivity in predicting fearful responding to a 35% CO2 challenge. Journal of Anxiety Disorders, 24, 423-432.
Rosellini, A. J., Fairholme, C. P., & Brown, T. A. (2011). Anxeity sensitivity profile: Predictive and in cremental validity. Journal of Anxiety Disorders. 22(4): 1180-1189.
Rosenblum , s., Aloni, T., & Josman, M. (2010). Relatioships between hand writing performance and organizational abilities among children with and without dysgraphia: Apreliminary study. Journal Research in developmental disabilities, 11(3): 31-35.
Rosselli, O., Tappen, R., Williams, C., & Salvatierra, J. (2006). The relation of education and gender on the attention items of the mini-mental state examination in Spanish speaking Hispanic elders. Arch Clin Neuropsychol, 21(1): 677-86.
Sandman, C., Head, K., Muftuler, L., Su, L., Buss, C., Poggi, E. (2014). Shape of the basal ganglia in preadolescent children is associated with cognitive performance. NeuroImage, 99(1): 93-102.
Schmidt, N. B., Keough, M. E., Mitchell, M. A., Reynolds E. K., MacPherson, L., Zvolensky, M. J., &, Lejuez, C. W. (2010). Anxiety sensitivity: Prospective prediction of anxiety among early adolescents. Journal of Anxiety Disorders 24, 503-508.
Shapiro, J., & Rich, R. (1999). Facing Learning Disabilities in the Adult Years, New York: Oxford University Press.
Smits, JA., & Zvolensky, MJ. (2006). Emotional vulnerability as a function of physical activity among individuals with panic disorder. Depress Anxiety, 232(5): 102-6.
Stewart, S. H., Conrod, P. J., Gignac, M. L., & Phil. R. O. (1998). "Selective processing biases in anxiety- sensitivity men and women". Cognition and Emotion. 12(3): 105-133.
Stewart, S.H., & Kushner, M.G. (2001). "Instruction to the special issue on anxiety sensitivity and addictive behaviors". Addictive Behaviors, 26(2): 775-785.
Strauss, E., Sherman, EMS., & Spree, O. (2006). A compendium of Neuro psychological tests: Administration, Norms and commentary, 3 rd ed. New York: oxford university Press.
Tateno, A., Jorge, RE., & Robinson, RG. (2003). Clinical correlates of aggressive behavior after traumatic brain injury. J Neuropsychiatry Clin Neurosci, 15(2): 155-60.
Taylor, S. (1999). Anxiety sensitivity: Theory, research, and treatment of the fear of anxiety. New Jersey: Erlbaum.
Vlachos, F., & Karapetsas, A. (2003). "Visual memory deficit in children with dysgraphia". Perceptual and Motor Skills, 97(3): 1281-8.
Watanabe, J., Ogata, T., Hamada, O., Nonaka, M., Abe, H., Higashi, T., et al. (2014). Improvement of Cognitive Function after Carotid Endarterectomy-A New Strategy for the Evaluation of Cognitive Function. Journal of Stroke and Cerebrovascular Diseases, 23(6): 1332-1336.
Waters, G., & Malus-Abramwitz, M. (1998).The role of linguistic and visual information in spelling: A developmental study. Journal of experimental child psychology, 45(5): 112-136.
Waters. G., & Malus-Abramwitz, M. (2005). The role of linguistic and visualinformation in spelling: A developmental study. Journal of experimental childpsychology, 45(4): 112-136.
Werhun, C. D., & Cox, B. J. (2000). Levels of anxiety sensitivity in relation to repressive and selfdeceptivecoping styles. Journal of Anxiety Disorder, 13(4): 601-609.
Werhun, C., & Cox, B. (1999). Levels of Anxiety Sensitivity in Relation to Repressive and Self-Deceptive Coping Styles. Journal of Anxiety Disorders, 13(6): 601-609.
Woolfolk, AE. (2004). Educational psychology (9 th ed). Boston: Allyn and Bacon.
Zazio, A., Capasso, R., & Miceli, G. (2013). Consequences of Reduced Representational Distinctiveness and of Temporal Instability on Reading Accuracy in Patients with Dysgraphia due to Orthographic Short-term Memory Damage: A New Case and a Literature Review. Procedia – Social and Behavioral Sciences, 94(16): 209-210.
Zinbarg, R. E., Barlow, D. H., & Brown, T. A. (1997). Hierarchical structure and general factor saturation of the Anxiety Sensitivity Index: Evidence and implications. Psychological Assessment, 9: 277-284.

1- Reiss
2- Schmidt
3- Keough
4- Mitchell
5- Reynolds
6- MacPherson
7- Hale
8- Goldstein
9- Abramovitze
10- Calamari
11- Kossen
12- Comeaua
13- Stewart
14- Loba
15- Kashdan
16- Zvolensky
17- McLeish
18- Mcnally
19- Richeya
20- Schmidtc
21- Hofmannd
22- Timpano
23- Werhun
24- Cox
25- McWilliams
26 – Macpherson
27- Enss
28- Freeman
29- Walker
30- Mayer
31- Craske
32- Naliboff
33- Frasure- smith
34- Lesperance
35- Talajic
36- Lloyd-Jones
37- Smits
38- Zvolensky
39- Taylor
40- Lau
41- Calamari
42- Waraczynski
43- Maller
44- Lerow
45- Jackson
46- Werhun
47- Brian
48- Floyd
49- Kushner
50- Barlow
51- Clark
52- Carter
53- Chambless
54- Goldstein
55- Mccabe
56- Beck
57- Emrey
58- Gracely
59- Crishman
60- Dowden
61 – Allen
62- Rosellini
63- Fairholme
64 – Brown
65- Keogh
66- Dillon
67- Georgiou
68 – Hunt
69- Conrod
70- Gignac
71 – Phil
72 – Barlow
73- Deacon
74 – Abramowitz
—————

————————————————————

—————

————————————————————

1