کارگاه آموزشی تخصصی
اختلالات اضطرابی
جلسه پنجم
مدرس : علی اصغر رضائی ( روان شناس بالینی )
اختلال اضطراب جدایی لالی انتخابی فوبی خاص فوبی اجتماعی اختلال وحشتزدگی ( پَنیک ) آگورافوبیا اختلال اضطراب فراگیر
اختلال اضطرابی ناشی از مواد/دارو اختلال اضطرابی ناشی از بیماری جسمی دیگر اختلال اضطرابی مشخص دیگر اختلال اضطرابی نامشخص
طبقه بندی اختلالات اضطرابی در دی اس ام 5
اختلال اضطراب جدایی
ملاکهای تشخیصی برای اختلال اضطراب جدایی
الف) ترس یا اضطراب بسیار زیاد و بی تناسب با مرحله ی رشدی که حداقل ۳ مورد از ۸ مورد زیر را داشته باشد
۱- وقتی فرد از افرادی که به آنها دلبستگی دارد جدا می شود به طور مکرر دچار استرس می شود . ۲- فرد به طور دائم نگران است که مبادا کسی یا کسانی که به آنها دلبسته است را از دست بدهد . ۳- به طور دائم و به شدت نگرانه که اتفاق هایی مثل تصادف یا مرگ افراد مهمی که به آنها دلبسته است را از دست بدهد . ۴- از جدا شدن می ترسد و اصلا دوست ندارد از خانه دور بشود ، چون از جدا شدن می ترسد . ۵- فرد نگران است و می ترسد ، به جایی بدون افرادی که با آنها دلبسته است نمی رود . ۶- فرد می ترسد به طور دائم در جایی غیر از خانه اش بخوابد یا دوست ندارد بدون افرادی که به آنها دلبسته است بخوابد . ۷- به طور مکرر کابوس هایی می بیند که موضوع آنها جدایی است . ۸- وقتی که از افرادی که به آنها وابسته است جدا میشه علائمی مثل سردرد ، معده درد ، تهوع و استفراغ داره .
ب) در این نوع اختلال ترس و اضطراب به طور مکرر اتفاق می افتد . در کودکان و نوجوانان حداقل ۴ هفته و در بزرگسالان ۶ ماه یا بیشتر ادامه دارد .
ج) این اختلال باعث می شود در عملکرد اجتماعی ، تحصیلی و شغلی استرس و نابسامانی شدید عملکردی به وجود می آید .
اختلال لالی انتخابی
الف) ناتوانی مداوم صحبت کردن در موقعیت های اجتماعی که انتظار صحبت کردن
در آنها می رود ( مثلاً در مدرسه ) با وجود صحبت کردن در موقعیت های دیگر .
ملاکهای تشخیصی برای اختلال لالی انتخابی
ب) پیشرفت تحصیلی یا شغلی یا ارتباط اجتماعی را مختل می کند . معمولا قبل 5 سالگیه .
ج) ناتوانی صحبت کردن ناشی از آگاه نبودن از زبان گفتاری لازم
در موقعیت اجتماعی یا احساس راحتی کردن از آن نیست .
د) این اختلال با اختلال ارتباط ( مثل اختلال فصاحت با شروع کودکی )
بهتر توجیه نمی شود و منحصراً در طول دوره اختلال طیف اوتیسم ، اسکیزوفرنی
یا اختلال روان پریشی دیگر روی نمی دهد .
1. کودکان مبتلا به این اختلال هنگام روبرو شدن با دیگران در تعامل های اجتماعی ، صحبت را شروع نمی کنند
2. وقتی با دیگران صحبت می کنند ، متقابلاً پاسخ نمی دهند .
3. فقدان گفتار در تعامل های اجتماعی با کودکان و بزرگسالان روی می دهد .
4. کودکان مبتلا به لالی انتخابی در خانه ، در حضور اعضای خانواده نزدیک صحبت می کنند .
5. اما اغلب حتی در حضور دوستان نزدیک یا خویشوندان درجه دو صحبت نمی کنند .
6. این اختلال اغلب با اضطراب اجتماعی زیاد مشخص می شود ، معلمان سختی می توانند روخوانی را ارزیابی کنند .
ویژگی های تشخیصی لالی انتخابی
فقدان گفتار می تواند در ارتباط اجتماعی اختلال ایجاد کند
هرچند کودکان مبتلا به این اختلال گاهی برای ارتباط برقرارکردن از وسایل غیرگفتاری یا غیرکلامی
استفاده می کنند ( غرغرکردن ، اشاره کردن ، نوشتن ) و در مواقعی که گفتار ضرورت نداشته باشد
ممکن است مایل باشند به تعامل های اجتماعی بپردازند ( مثل نقش های غیرکلامی در نمایش های مدرسه ) .
اختلال فوبی خاص
الف) ترس یا اضطراب شدید در مورد شی یا موقعیت خاص (مثل پرواز کردن ، ارتفاعات ، حیوانات ، تزریق آمپول ، دیدن خون) توجه : در کودکان این ترس یا اضطراب ممکن است با گریه ، قشقرق ها ، میخکوب شدن ، یا چسبیدن ابراز شود .
ملاکهای تشخیصی برای اختلال فوبی خاص
ب) موضوع یا موقعیت فوبیک تقریبا همیشه باعث ترس یا اضطراب فوری می شود .
ج) فرد تمام تلاش خود را به کار می برد تا از شی یا موقعیت فوبیک اجتناب کند یا با ترس بسیار زیاد تحمل می کند .
د ) ترس و اضطراب یا اجتناب ، دایمی و تکراری است و معمولا ۶ ماه یا بیشتر طول می کشد .
ه ) ترس ، اضطراب یا اجتناب باعث می شود عملکرد اجتماعی ، شغلی ، یا سایر جنبه های زندگی مختل شود .
این اختلال با نشانه های اختلال روانی دیگر، از جمله ترس ، اضطراب ، و اجتناب از موقعیت های مرتبط با نشانه های شبه وحشتزدگی
یا نشانه های ناتوان کننده دیگر ( در آگورافوبی) موضوعات یا موقعیت های مرتبط با وسواس های فکری ( در اختلال وسواس فکری-عملی )
یادآورهای وقایع آسیب زا ( در اختلال استرس پس از آسیب) جدایی از خانه یا اشخاص دلبسته ( در اختلال اضطراب جدایی )
یا موقعیت های اجتماعی ( مثلا در اختلال اضطراب اجتماعی ) بهتر توجیه نمی شود .
اختلال فوبی اجتماعی
الف) ترس یا اضطراب شدید نسبت به یک یا چند موقعیت اجتماعی که در آن ، فرد در معرض توجه و دقت دیگران
قرار می گیرد بعضی نمونه ها عبارتند از : تعاملات اجتماعی ( حرف زدن با دیگران ، ملاقات یا آشنا شدن با دیگران )
تحت نظارت دیگران قرار داشتن ( به هنگام خوردن یا نوشیدن ) ، انجام دادن کاری در جلوی دیگران ( سخنرانی کردن ) .
" نکته : در مورد کودکان ، اضطراب باید در حضور دوستان هم سن و سال نیز روی دهد نه فقط در طول تعامل با بزرگسالان "
ملاکهای تشخیصی برای اختلال فوبی اجتماعی
ب) فرد می ترسد که طوری عمل کند که باعث شود مردم برداشت منفی از او داشته باشند .
( مسخره شود ، خجالت زده شود ، یا تحویل گرفته نشود ؛ یا باعث توهین به دیگران یا ناراحت شدن آنها شود ) .
ج) موقعیت یا موقعیت های اجتماعی تقریباً همیشه باعث ترس یا اضطراب می شوند .
توجه: در کودکان با گریه کردن ، قشقرق راه انداختن ، بی حرکت ماندن یا حرف نزدن در موقعیت های اجتماعی نشان داده شود .
د) فرد فعالانه تلاش می کند تا از موقعیت ( یا موقعیت های ) اجتماعی اجتناب کند
یا مجبور می شود آنها را با ترس و اضطراب بسیار زیاد تحمل کند .
ه) ترس یا اضطراب او با خطری که از طرف موقعیت اجتماعی مورد نظر او را تهدید می کند تناسب ندارد .
توجه داشته باشید که ” تناسب نداشتن ” به متن و زمینه فرهنگی – اجتماعی اشاره دارد .
و) ترس ، اضطراب ، یا اجتناب مورد نظر ، پیوسته و مکرر است و معمولاً ۶ ماه یا بیشتر طول می کشد .
ی ) ترس ، اضطراب یا اجتناب باعث می شود عملکرد اجتماعی ، شغلی ، یا سایر جنبه های زندگی مختل شود .
س) ناراحتی فرد ناشی از ( یک نوع ماده مخدر ، یک نوع داروی تجویزی ) ، یا یک عارضه پزشکی دیگر نباشد .
ش) یک اختلال ذهنی دیگر نمی تواند علت مناسب تری برای این ناراحتی باشد
مثلاً اختلال وحشت زدگی ، اختلال بدشکل انگاری بدن ، یا اختلاف طیف اوتیسم .
اختلال پانیک ( پَنیک )
الف) حمله وحشتزدگی عبارت است از ترس شدید یا ناراحتی شدید و ناگهانی ، که در عرض چند دقیقه
به اوج خود می رسد و در طی آن ، 4 مورد ( یا بیشتر ) از نشانه های زیر روی می دهند :
" نکته : افزایش ناگهانی می تواند از یک حالت آرام ، یا از یک حالت اضطراب ، شروع شود "
ملاکهای تشخیصی برای اختلال پَنیک
۱. تپش سریع و نامنظم قلب
۲. عرق کردن ۳. لرزیدن
۴. احساس تنگی نفس یا خفگی
۵. احساس گیر کردن چیزی در گلو
۶. درد یا ناراحتی در قفسه سینه
۷. تهوع یا درد در ناحیه شکم
۸. احساس سرگیجه ، عدم تعادل
۹. احساس سرد یا گرم شدن بدن
10. احساس بی حس و سوزن سوزن شدن
11. ترسِ از دست دادن کنترل یا دیوانه شدن
12. ترس از مردن
ب) بعد از حداقل یکی از این حملات پانیک ، فرد به مدت ۱ ماه ( یا بیشتر ) یکی از موارد زیر یا هر دو را تجربه کرده است :
نگرانی مکرر و مداوم درباره دوباره روی دادن حملات پنیک و پیامدهای آنها
( از دست دادن کنترل ، دچار حمله قلبی شدن ، دیوانه شدن )
۲. تغییرات ناسازگارانه و چشمگیر یا معنادار در رفتار که با این حملات مرتبط هستند
فرد رفتارهایی در پیش می گیرد تا از حملات وحشت زدگی اجتناب کند .
( برای مثال : از ورزش کردن یا از قرار گرفتن در موقعیت های نا آشنا حذر می کند )
ج) حملات پنیک ناشی از ( یک نوع ماده مخدر ، یک نوع داروی تجویزی ) ، یا یک عارضه پزشکی دیگر نباشد .
د) برای این اختلال نمی توان علت های مناسب تری پیدا کرد .
اختلال آگورافوبی
( بازار هراسی )
الف) ترس یا اضطراب شدید درباره 2 موقعیت ( یا بیشتر ) از 5 موقعیت زیر :
ملاکهای تشخیصی برای اختلال آگورافوبی
۱. استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی ( اتومبیل ، اتوبوس ، قطار ، کشتی ، هواپیما )
۲. فضاهای باز ( پارکینگ های عمومی ، مراکز خرید سرباز ، یا پل عابر پیاده یا ماشین رو )
۳. فضاهای سربسته ( فروشگاه ، تئاتر ، سینما )
۴. ایستادن در صف یا قرار گرفتن در داخل جمعیت
۵. تنها بودن در خارج از خانه
ب) فرد از این موقعیت ها می ترسد یا از آنها اجتناب می کند
زیرا فکر می کند که در صورت مواجه شدن با نشانه هایی شبیه حمله وحشت زدگی
یا سایر نشانه هایی که او را از پا می اندازند ( زمین گیر می کنند )
یا باعث خجالت زدگی او می شوند ، به آسانی نمی تواند فرار کند
یا رسیدن نیروهای کمکی دشوار خواهد بود
( سالمندان ممکن است از زمین خوردن یا کنترل نکردن ادرار و مدفوع بترسند )
ج) موقعیت های آگورافوبیک تقریباً همیشه باعث ترس یا اضطراب می شوند .
د) فرد تمام سعی خود را می کند تا از موقعیت های آگورافوبیک اجتناب کند ، همیشه می خواهد
یک نفر همراهش برود ، یا اگر در این موقعیت ها قرار گیرد ، دائم در حال ترس یا اضطراب شدید قرار دارد .
ه ) شدت ترس یا اضطراب فرد با شدت خطری که موقعیت های آگورافوبیک ایجاد می کنند تناسب ندارد .
ی ) ترس ، اضطراب ، یا اجتناب ، پیوسته و مکرر است ، و معمولاً ۶ ماه یا بیشتر طول می کشد .
ط ) ترس ، اضطراب یا اجتناب باعث می شود عملکرد اجتماعی ، شغلی ، یا سایر جنبه های زندگی مختل شود .
ظ ) حملات پنیک ناشی از ( یک نوع ماده مخدر ، یک نوع داروی تجویزی ) ، یا یک عارضه پزشکی دیگر نباشد .
س) اگر یک عارضه پزشکیِ دیگر مثل بیماری التهاب روده هست ، اضطراب ، یا اجتناب فرد افراطی هست .
ش) نشانه های یک اختلال روانی دیگر نمی توانند توضیح بهتری برای ترس ، اضطراب ، یا اجتناب فرد باشند .
اختلال اضطراب
فراگیر ، منتشر ، تعمیم یافته
ملاکهای تشخیصی برای اختلال اضطراب منتشر
الف) اضطراب و نگرانی شدید و مفرط درباره تعدادی از رویدادها یا فعالیت ها
( عملکرد شغلی و تحصیلی و اجتماعی ) در اکثر روزهای هفته و به مدت حداقل ۶ ماه .
ب) فردی نمی تواند این نگرانی را کنترل کند .
ج) اضطراب و نگرانی با ۳ نشانه یا بیشتر در بزرگسال و 1 نشانه در کودک از ۶ نشانه زیر همراه است :
1. فرد بی قرار است ، یا احساس عصبی بودن دارد ، یا به خاطر نگرانی بی دلیل ، بداخلاق است 2. به آسانی خسته و کوفته می شود 3. تنش ماهیچه ای دارد 4. نمی تواند حواس خود را متمرکز کند یا ذهنش یکدفعه خالی می شود 5. زودرنج است و زود عصبانی می شود 6. خوابش مختل شده است ( نمی تواند بخوابد ، یا از خواب می پرد ، خستگیش را برطرف نمی کند )
د) اضطراب ، نگرانی ، یا نشانه های فیزیکی عملکرد فرد را مختل میکنن ( تحصیلی ، شغلی و … )
ه) ناراحتی فرد را نمی توان آثار مستقیم یک ماده ( یک نوع ماده مخدر ، یک نوع داروی تجویزی )
یا یک عارضه پزشکی دیگر ( مثلاً هایپرتروئیسم ) نسبت داد .
و) یک اختلال روانی دیگر نمی تواند دلیل موجه تری برای این ناراحتی باشد :
1. مثلاً اضطراب حملات وحشت زدگی در اختلال وحشت زدگی
2. ارزیابی منفی دیگران در اختلال اضطراب اجتماعی 3. وسواس کثیف شدن در اختلال وسواسی اجباری
4. جدایی از افراد مهمی که فرد به آنها دلبستگی دارد در اختلال اضطراب جدایی
5. ترس و اضطراب از اختلال بدشکل انگاری بدن