کارگاه آموزشی تخصصی
اختلالات اسکیزوفرنی
جلسه دوم
مدرس : علی اصغر رضائی ( روان شناس بالینی )
1. اختلال اسکیزوتایپی 2. اختلال هذیانی 3. اختلال روانپریشی کوتاه مدت 4. اختلال اسکیزوفرنی فرم
5. اسکیزوفرنی 6. اسکیزوافکتیو 7. اختلال روانپریشی ناشی از مواد/ دارو 8. اختلال روانپریشی ناشی از بیماری جسمی
9. کاتاتونی :
الف) کاتاتونی مرتبط با سایر اختلالات روانی ب) کاتاتونی ناشی از بیماری جسمی ج) کاتاتونی نامشخص
10. سایر اختلال های طیف اسکیزوفرنیا و اختلال های روان پریشی دیگر 11. اختلال طیف اسکیزوفرنیا نامشخص و سایر اختلال های سایکوتیک
اختلالات طیف اسکیزوفرنی و سایر اختلالات روان پریش
1. اختلال شخصیت اسکیزوتایپی
(اسکیزوتایپال)
اختلال شخصیت اسکیزوتایپی رفتارهای بسیار عجیب و غریب و تابلو دارن .
تفکر جادویی ، عقاید منحصر به فرد ، افکار انتساب به خود ، خطاهای ادراکی
و مسخ واقعیت همگی جزء زندگی هر روزه فرد اسکیزوتایپی است .
این اختلال در قریب ۳ درصد از جمعیت پیدا می شود . نسبت جنسیتی آن معلوم نیست .
میزان شیوع در دوقلوهای تک تخمکی از نظر ابتلا بیشتر از دو قلوهای دو تخمکی است .
الف) نواقصی در روابط اجتماعی و بین فردی که مشخصه آن ، بروز رنج و مشقتی حاد در روابط صمیمانه و کاهش قابلیت داشتن این روابط
و نیز تحریفات شناختی یا ادراکی و نیز نامتعارف بودن رفتار است ، به طوری که این الگوی نافذ و فراگیر از اوایل بزرگسالی شروع شده باشد و در زمینه های مختلف به چشم آید ، که علامت اش وجود دست کم پنج تا از موارد زیر است :
۱) انتساب افکار عجیب غریب به خود ، مثل داشتن قدرت ماوراءالطبیعه
۲) اعتقادات عجیب یا افکار جادویی که بر رفتار اثر بگذارند
با هنجارهای برآمده از خرده فرهنگ فرد همخوانی نداشته باشند
(مثل خرافاتی بودن ، اعتقاد به غیب بینی ، دور آگاهی ( تله پاتی ) ، یا « حس ششم » )
( در کودکان و نوجوانان به صورت تخیلات یا اشتغالات ذهنی غریب )
۳) تجارب غیر معمول ادراکی ، از جمله خطاهای ادراکی جسمی ( ماکروپسی )
۴) تفکر و تکلمی عجیب ( مثلاً مبهم ، حاشیه پردازانه ، با شرح و تفصیل طولانی یا قالبی )
۵) شکاکیت افراطی یا افکار بدگمانی ۶) حالت عاطفی نابجا یا محدود
۷) رفتار یا وضع ظاهری عجیب ، نامتعارف و تابلو .
۸) فقدان دوستان صمیمی یا مورد اطمینان ، بجز بستگان درجه اول .
۹) اضطراب شدید در میان جمع به طوری که با آشنا شدن هم کاهش نیابد .
( این اضطراب بیشتر به ترس توام با بدگمانی فرد مرتبط است نه به قضاوت منفی در مورد خودش )
ب) منحصراً در سیر اسکیزوفرنی ، اختلال خلقی با خصایص روانپریشانه ی
سایر اختلالات یا یکی از اختلالات نافذ رشد پیدا نشده باشد .
نکته : اگر این ملاک ها پیش از شروع اسکیزوفرنی وجود داشته باشند
قید « پیش مرضی» را باید افزود ، مثلاً « اختلال شخصیت اسکیزوتایپی ( پیش مرضی ) » .
نکته
نکته
خصایص بالینی اختلال شخصیت اسکیزوتایپی
1. در اختلال شخصیت اسکیزوتایپی ، تفکر و نحوه ارتباط برقرار کردن ، مختل شده است .
2. ممکن است معنای افکارشان را فقط خودشان بفهمند ، و اغلب نیازمند تفسیر است .
3. بیماران اسکیزوتایپی گرچه اختلال فکر و منسجم نبودن فکر دارن ، اما تکلمشان متمایز یا ویژه است .
4. ممکن است از احساسات خود باخبر نباشند ؛ اما به کشف احساسات منفی دیگران مثل خشم بسیار حساس اند . 5. ممکن است افکاری خرافی داشته باشند ، مدعی غیب بینی و داشتن قدرتهای فکری و بصیرتهای ویژه باشند .
6. جهان درونی آنها ممکن است پر از تخیلات کودکانه و رابطه با افرادی خیالی و تصوری باشد که آن ها می بینند . 7. ممکن است خطای ادراک یا درشت بینی داشته و افراد را مثل آدم های چوبی و عجیب ببینند .
2. اختلال هذیانی
باورِ ثابتِ غلطی است که هماهنگ با فرهنگ فرد نیست .
تشخیص هذیان هنگامی مطرح می شود که این هذیان ها به مدت حداقل یک ماه
وجود داشته باشند و قابل انتساب به سایر اختلالات روانپریشانه نیز نباشند .
نشانه های تشخیصی اختلال هذیانی
الف) وجود یک یا چند هذیان است که حداقل به مدت ۱ ماه ادامه دارند ب) ملاکهای اسکیزوفرنی رو نداشته باشه
ج) اختلال در عملکردشان ممکن است محدودتر از سایر اختلالات روانپریشی می باشد .
د) اگر دوره های خلقی همزمان با هذیانها روی دهند ، مدت دورههای خلقی نسبت به مدت دورههای هذیانی ، کوتاه هستند
ه) هذیانها ناشی از تاثیرات فیزیولوژکی مواد (مثل کوکائین) یا بیماری جسمانی دیگر (مثل بیماری آلزایمر) نیستند
و با بیماری روانی دیگر ، نظیر اختلال بدشکلی بدن ، اختلال وسواس فکری-عملی ، بهتر توجیه نمیشوند .
1. اختلالات هذیانی که در گذشته اختلال پارانوئید یا بیماری هذیان نام داشت .
2. افراد مبتلا به اختلالات هذیانی نمی توانند واقعیت را از تصورات تمیز دهند .
3. هذیان ها ، نشانه اصلی اختلالات هذیانی هستند .
4. باورهای سفت و سختی در یک زمینه دارند که درست نبوده و بر اساس واقعیت نیستند .
5. گاهی هذیان ها شامل موقعیت هایی هستند که می توانند در زندگی واقعی رخ دهند مانند :
( تحت تعقیب قرار گرفتن ، مسموم شدن ، توطئه چیدن علیه شان )
6. این هذیان ها اغلب حاوی ادراک غلط یا برداشت اشتباه از یک موقعیت می باشند
اما در واقعیت ، آن موقعیت خاص اصلاً حقیقت نداشته یا به شدت اغراق آمیز درک شده .
1. علت اختلال هذیانی هم مثل عمده اختلالات عمده روانپزشکی ، ناشناخته است .
2. نظر اصلی در مورد علت اختلال هذیانی این است که این اختلال ارتباطی با اسکیزوفرنی و اختلالات خلقی ندارد .
3. اختلال هذیانی هم از اسکیزوفرنی نادرتر است هم از اختلالات خلقی .
4. بیشتر بودن شیوع اختلال هذیانی و صفات شخصیتی مرتبط با آن نظیر شکاکیت ، حسد ، و پنهانکاری بوده است
5. در مقابل هذیان های واقع گرایانه ، هذیان های دیگری وجود دارند که هرگز نمی توانند در زندگی واقعی رخ دهند
مثل اینکه آنها موجودی شبیه سازی شده به دست فضایی ها هستند .
6. افراد مبتلا به اختلالات هذیانی ، جدا از موضوع هذیان های شان ، معمولاً می توانند در اجتماع حاضر شده
و عملکردی عادی داشته باشند ، آنها عمدتاً به شکل عجیب و غریب رفتار نمی کنند .
( این مورد بر عکس دیگر اختلالات روان پریشی است ، که در نشانه های شان هذیان هم حضور دارد )
7. اختلالات هذیانی بیشتر در سنین میانسالی تا پیری رخ می دهند و در زنان نسبت به مردان رایج تر می باشند .
3. اختلال روان پریشی کوتاه مدت
( جنون آنی ، گذرا )
ملاکهای تشخیصی اختلال روانپریشی کوتاه مدت
الف) وجود یکی یا تعداد بیشتری از نشانههای زیر :
1. هذیانها 2. توهمات 3. گفتار آشفته 4. رفتار بسیار آشفته یا کاتاتونیک
توجه: اگر نشانه ، پاسخی باشد که از لحاظ فرهنگی تایید شده است ، آن را منظور نکنید .
ب) مدت دوره اختلال حداقل ۱ روز ، اما کمتر از ۱ ماه ، همراه با برگشت نهایی کامل به سطح پیش مرضی عملکرد
ج) این اختلال با اختلال افسردگی اساسی یا دوقطبی همراه با ویژگیهای روانپریشی
یا اختلال روانپریشی دیگر نظیر اسکیزوفرنی یا کاتاتونی بهتر توجیه نمیشود
و ناشی از تاثیرات فیزیولوژیکی مواد (مثل سوءمصرف مواد مخدر یا دارو) یا بیماری جسمانی دیگر نیست .
1. همراه با عوامل استرس زای مشخص :
اگر نشانه ها در پاسخ به وقایعی روی دهند که به تنهایی یا با هم ، تقریباً برای هر کسی در شرایط مشابه در فرهنگ فرد ، به طور محسوسی استرس زا خواهند بود .
2. بدون عامل(عوامل) استرس زای مشخص :
اگر نشانه ها در پاسخ به وقایعی روی ندهند که به تنهایی یا با هم ، تقریباً برای هرکسی
در شرایط مشابه در فرهنگ فرد ، به طور محسوسی استرس زا خواهند بود .
3. همراه با شروع پس از زایمان : اگر شروع در طول حاملگی یا ظرف ۴ هفته پس از زایمان است .
4. همراه با علائم کاتاتونیک
ویژگی های اختلال روانپریشی کوتاه مدت
1. ویژگی اصلی اختلال روانپریشی کوتاه مدت ، اختلالی است که شروع ناگهانی داره
و حداقل یکی از نشانه های مثبت روانپریشی را شامل می شود مثل :
هذیان ها ، توهمات ، گفتار آشفته یا رفتار روانی حرکتی بسیار نابهنجار
2. شروع ناگهانی به صورت تغییر از حالت غیرروانپریشی به حالت روانپریشی آشکار ظرف ۲ هفته
معمولاً بدون علامت اولیه بیماری ، تعریف شده است . دوره این اختلال ۱ روز ، ولی کمتر از ۱ ماه دوام دارد
و فرد سرانجام برگشت کامل به سطح پیش مرضی عملکرد دارد
3. این اختلال با اختلال افسردگی یا دوقطبی همراه با ویژگی ها روانپریشی ، با اختلال اسکیزوافکتیو ، یا با اسکیزوفرنی بهتر توجیه نمی شود و ناشی از تاثیرات فیزیولوژیکی مواد ( مثل مواد توهمزا ) یا بیماری جسمانی دیگر نیست
4. اختلال اسکیزوفرنی فرم
الف) دو ملاک یا تعداد بیشتر ، هر یک برای مدت زمان قابل ملاحظه ای در طول دوره ۱ ماهه وجود دارند
( یا کمتر اگر با موفقیت درمان شده باشد ) . حداقل یکی از اینها باید باشد :
۱. هذیانها ۲. توهمات ۳. گفتار آشفته
۴. رفتار بسیار آشفته یا کاتاتونیک ۵. نشانه های منفی ( کاهش ابراز هیجانی یا بیارادگی )
ب) دوره این اختلال حداقل ۱ماه ، اما کمتر از ۶ ماه ادامه دارد .
در صورتی که تشخیص باید بدون منتظر ماندن برای بهبود داده شود ، لازم است « موقتی » محسوب شود .
ج) اختلال اسکیزوافکتیو و اختلال افسردگی یا دوقطبی همراه با ویژگیهای روانپریشی منتفی دانسته شده اند
1. زیرا دوره های افسردگی یا مانیک به طور همزمان با نشانههای مرحله فعال روی نداده اند
2. اگر دوره های خلقی در مدت نشانه های مرحله فعال روی داده باشند
در بخش کمتری از کل مدت دوره های فعال و باقی مانده بیماری وجود داشته اند .
د) این اختلال ناشی از تاثیرات فیزیولوژیکی مواد ( مثل سوء مصرف مواد مخدر ، دارو) یا بیماری جسمانی دیگر نیست .
نشانه های مخصوص اختلال اسکیزوفرنیفرم شبیه نشانه های اسکیزوفرنی هستند
اختلال اسکیزوفرنی فرم به وسیله تفاوت آن در مدت ، متمایز میشود :
کل مدت بیماری از جمله مراحل مقدماتی ، فعال ، و باقی مانده ، حداقل ۱ ماه ، ولی کمتر از ۶ ماه است .
تشخیص اختلال اسکیزوفرنی فرم تحت دو موقعیت داده میشود :
(۱) زمانی که دوره بیماری بین ۱ تا ۶ ماه ادامه یابد و فرد بهبود یافته باشد .
(۲) هنگامی ک فرد به مدت کمتر از ۶ ماه برای تشخیص اسکیزوفرنی بیمار بوده ، ولی هنوز بهبود نیافته است .
در این مورد ، تشخیص باید به صورت اختلال اسکیزو فرنی فرم ( موقتی ) داده شود ، زیرا معلوم نیست که آیا فرد ظرف مدت ۶ماه از این اختلال بهبود خواهد یافت . اگر این اختلال بیشتر از ۶ ماه ادامه یابد ، تشخیص باید به اسکیزوفرنی تغییر یابد .
5. اختلال اسکیزوفرنی
1. بیماری اسکیزوفرنی ( شیزوفرنی ) یک اختلال روانی است که در حدود یک نفر در هر صد نفر به آن مبتلا می شوند .
2. این بیماری دربین مردها و زنان به یک اندازه شایع است .
————————————–
3. قبل از سن ۱۵ سالگی بسیار نادر است اما در هر سنی پس از آن رخ می دهد . بیشتر در سنین ۱۵ تا ۳۵ سالگی مشاهده شده است .
4. واژه « اسکیزو » به معنی گسیختگی است + « فرنی » نیز به ذهن و روان اشاره دارد .
————————————–
5. افکار و احساسات فرد مبتلا به این عارضه دارای ارتباط منطقی و معمول با یکدیگر نیستند .
6. فرد مبتلا قادر نیست تخیلات خود را از واقعیت افتراق دهد و بنابراین رفتاری غیرمنطقی و غیرعادی دارد .
————————————–
7. این اختلال قبل از اینکه اسکیزوفرنی نام بگیرد ، عنوان دمانس پری کاکس ( دمانس زودرس ) را گرفت .
8. بعد از مورل ، امیل کراپلین ، آن را به طور منظم تعریف کرد و نام آن را جنون زودرس نامید .
9. سرانجام بلولر اصطلاح اسکیزوفرنی را مطرح کرد تا مبیّن گسیختگی هایی باشد که میان فکر ، احساس و رفتار مبتلایان وجود دارد .
بیماری اسکیزوفرنی چیست ؟ نشانه های اسکیزوفرنی
نشانه های بیماری اسکیزوفرنی به دو دسته رفتاری و بیولوژیکی تقسیم می شود .
همچنین نشانه های رفتاری به دو دسته مثبت و منفی تقسیم می شود .
نشانه های رفتاری
۱) زوال عملکرد در زندگی
۲) توهمات
۳) هذیان ها
۴) اختلال فکر
نشانه های منفی
نشانه های مثبت
۱) توهمات
۲) هذیان ها
۳ ) اختلال فکر
حاکی از عدم رفتار معنی دار است
شامل : از دست دادن بیان هیجانی
عدم موفقیت در تعاملات اجتماعی
و همچنین کم صحبتی است
نشانه های بیولوژیکی :
۱) اختلال در تمرکز طولانی مدت
۲) وجود ناهنجاری ها در حرکات چشم
اسکیزو فرن ها نمی توانند یک هدف متحرک را دنبال کنند
مثل : با چشم دنبال کردن کسی که قدم می زند .
بلولر علائم اسکیزوفرنی را به صورت چهار در نظر گرفت
A
Association
Affect
Autism
Ambivalence
دو دلی
در خود ماندگی
حالت عاطفی
تداعی
در اسکیزوفرنی حاد ، خصوصیات بارز عبارتند از : هذیانها و توهّمات و تداخل در فکر .
این نوع خصوصیت را علائم مثبت می نامند . بعضی از بیماران پس از مرحله حاد بهبود می یابند
و برخی دیگر وارد مرحله مزمن بیماری می شوند .
خصوصیات اسکیزوفرنی مزمن عبارتند از : فقدان احساس و انگیزه و مردم گریزی .
این خصوصیات را اغلب علائم منفی می نامند
پس از تثبیت فرم مزمن بیماری ، معدودی از مبتلایان ممکن است بطور کامل بهبود یابند .
اسکیزوفرنی را به دو دسته حاد و مزمن تقسیم می کنند :
6. اختلال اسکیزوافکتیو
1. نوع دو قطبی با علائم شیدایی ، شیدایی خفیف یا دوره های همزمان متمایز می شود .
2. نوع افسردگی با علائم افسردگی تنها مشخص می شود .
علائم متداول اختلال شامل توهم ، هذیان های پارانویید ، گفتار آشفته و تفکر به هم ریخته است .
اختلال اسکیزوافکتیو یک اختلال روانی است که با فرایندهای
تفکر غیر طبیعی و احساسات بدون قاعده مشخص می شود .
تشخیص زمانی داده می شود که بیمار دارای ویژگی های هر دو بیماری اسکیزوفرنی و اختلال خلق ( اختلال دوقطبی یا اختلال افسردگی ماژور ) باشد
اما علائم بیمار با معیارهای تشخیصی دقیق برای هر یک به تنهایی مطابق نیست
ملاکهای تشخیصی اسکیزوافکتیو
الف) دوره بدون وقفه بیماری که در طول آن ، دوره خلقی اساسی ( افسردگی "خلق افسرده" یا مانیک )
همراه با ملاک اسکیزوفرنی روی دهد .
ب) هذیانها و توهمات به مدت ۲ هفته یا بیشتر در غیاب دوره خلقی اساسی ( افسرده یا مانیک ) در کل مدت بیماری اسکیزوفرنی همراه باشد .
ج) نشانه هایی که ملاک های دوره خلقی اساسی را برآورده می کنند
و در بخش عمدهای از کل مدت قسمت های فعال و باقیمانده بیماری وجود دارند .
د) این اختلال ناشی از تاثیرات مواد ( مثل سوءمصرف مواد مخدر ، دارو ) یا بیماری جسمانی دیگر نیست .
نوع دوقطبی : این نوع فرعی در صورتی به کار می رود که دوره مانیک بخشی از جلوه بیماری باشد .
نوع افسردگی : این نوع فرعی در صورتی به کار میرود که فقط دوره های افسردگی بخشی از جلوه بیماری باشند .
تشخیص اختلال اسکیزوافکتیو بر ارزیابی دوره بدون وقفه بیماری استوار است
که در طول آن فرد همچنان نشانههای فعال یا باقیمانده بیماری روانپریشی را آشکار میسازد . این تشخیص معمولاً ، اما نه لزوماً ، در طول دوره بیماری روانپریشی داده میشود .
* عملکرد شغلی غالباً معیوب است ، اما این ملاک توصیف کننده نیست ( برخلاف اسکیزوفرنی ) .
* نشانه های منفی از آنچه در اسکیزوفرنی دیده میشوند ، کمتر شدید و کمتر بادوام هستند .
* بینش ضعیف نیز در اختلال اسکیزوافکتیو شایع است .
افراد مبتلا به اختلال اسکیزوافکتیو ممکن است بعدها بیشتر در معرض خطر مبتلا شدن به دورههای
اختلال افسردگی اساسی یا اختلال دوقطبی باشند . امکان دارد اختلالات مرتبط با الکل یا مواد دیگر وجود داشته باشند .
7. اختلال کاتاتونی
ملاک های تشخیصی اختلال کاتاتونیک
الف) سه ( یا تعداد بیشتری ) از نشانه های زیر :
۱. بهت ( بدون فعالیت روانی- حرکتی ، برقرارنکردن ارتباط فعال با محیط ) .
۲. جُمود خلسه ای ( القای منفعل وضع اندامی که در برابر نیروی جاذبه اختیار می شود ) .
۳. انعطاف پذیری مومی شکل ( بی اعتنایی ، حتی مقاومت در برابر مستقر شدن توسط آزماینده ) .
۴. لالی ( بدون پاسخ کلامی یا خیلی کم ، اگر زبان پریشی شناخته شده باشد ، منتفی است )
۵. منفی گرایی ( مخالفت با دستورات یا محرک های بیرونی یا بدون پاسخ به آنها ) .
۶. وضع خاصی گرفتن ( نگهداری خودانگیخته و فعال وضع بدن در برابر نیروی جاذبه ) .
۷. ادا و اطوار ( کاریکاتور اعمال عادی عجیب وغریب ، شکوهمند ) .
۸. رفتار قالبی ( حرکات تکراری ، به طرز نابهنجار مکرر ، بدون هدفمندی ) .
۹. سراسیمگی که تحت محرکهای بیرونی قرا ندارند . ۱۰ . شکلک درآوردن عجیب غریب
۱۱. پژواکگویی ( تقلید کردن از گفتار دیگران ) . ۱۲. پژواککرداری( تقلید کردن از حرکات دیگران )
ویژگی اصلی اختلال کـاتـاتـونـی ، اختلال روانی-حرکتی محسوس است
که می تواند کاهش فعالیت حرکتی ، کاهش مشارکت در طول مصاحبه یا معاینه جسمانی ، یا فعالیت حرکتی
بیش از حد و عجیب وغریب را در برداشته باشد .
جلوه بالینی اختلال کـاتـاتـونـی می تواند گیج کننده باشد ، به طوری که اختلال روانی – حرکتی ممکن است
از عدم پاسخدهی محسوس تا سراسیمگی بارز گسترش داشته باشد .
بی جنبشی حرکتی می تواند شدید (بهت) یا متوسط( جمود خلسه ای و انعطاف پذیری مومی شکل ) باشد .
کاهش مشغولیت ممکن است شدید ( لالی ) یا متوسط ( منفی گرایی ) باشد .
رفتارهای حرکتی بیش از حد عجیب و غریب می توانند پیچیده ( مثل قالبی ) یا ساده ( سراسیمگی ) باشند
و پژواک گویی و پژواک کرداری را در برداشته باشند .
در موارد شدید ، همین فرد ممکن است بین فعالیت حرکتی کم و شدید نوسان کند .
ویژگی های بالینی که متضاد به نظر می رسند و جلوه های متغیر این تشخیص
در عدم آگاهی و کاهش شناسایی اختلال کـاتـاتـونـی دخالت دارند .
در طول مراحل شدید اختلال کـاتـاتـونـی ، ممکن است فرد به نظارت دقیق
نیاز داشته باشد تا از صدمه زدند به خود یا دیگران اجتناب کند .
مخاطرات بالقوه ناشی از سوءتغذیه ، فرسودگی ، تب شدید ، و صدمه زدن به خود وجود دارند .