اسکیزوفرنی و سایر اختلالات سایکوتیک
سایکوز(روان پریشی)
اختلال در واقعیت سنجی یا ناتوانی در تفکیک واقعیت از خیال را سایکوز می گویند.
سایکوز معمولا با توهم و هذیان همراه است.
افراد مبتلا به سایکوز معمولا از بیمار بودن خود مطلع نیستند و اگر هم به آنها اطلاع داده شود آن را قبول ندارند یعنی اصطلاحا فاقد بینش (insight)هستند.
اسکیزو فرنی
یک اختلال سایکوتیک مزمن و معمولا مادام العمر است که شیوع آن 1درصد است و مرد و زن را به یک اندازه گرفتار می کند.
وجود دو علامت از 5علامت زیر برای حداقل یک ماه لازم است:
توهم
هذیان
کلام آشفته
رفتار واضحا آشفته یا کاتاتونیک
علایم منفی(مثل کاهش ابراز هیجانات و بی ارادگی)
یکی از دو علامت باید حتما توهم یا هذیان یا کلام آشفته باشد.
سطح عملکرد بیمار در یک یا چند زمینه اصلی مانند کار-روابط بین فردی یا مراقبت از خود واضحا کاهش یافته باشد.
علایم مداوم بیماری شامل فاز حاد و نشانه های پرودرومال (مقدماتی)و رزیدوال (باقیه ای) حداقل شش ماه طول کشیده باشد.
اختلال اسکیزوافکتیو-اختلالات افسردگی و دوقطبی باید رد شده باشد.
ناشی از اثرات یک ماده یا دارو یا بیماری طبی دیگر نباشد.
انواع فرعی(ساب تایپهای)اسکیزوفرنی
آشفته(نابسامان)
کاتاتونیک
نامتمایز
باقیه ای
پارانویید
نوع پارانویید
اشتغال ذهنی با حداقل یک هذیان یا توهم های مکرر شنوایی
هیچ یک از موارد زیر وجود نداشته باشد:تکلم آشفته – رفتار آشفته یا کاتاتونیک – حالت عاطفی تخت یا نامتناسب
نوع آشفته یا نابسامان(Disorganized)
فقدان موارد ذیل بطور برجسته:هذیان- توهم – تکلم نابسامان – رفتار آشکارا نابسامان یا کاتاتونیک
شواهد وجود اختلال هیچ وقت از بین نرفته باشد مثلا علایم منفی یا حداقل دوتا از ملاکهای فاز حاد به شکلی سبک(مثل عقاید عجیب یا تجارب ادراکی غیرمعمول)
نوع کاتاتونیک
لااقل دوتا از موارد زیر بظور غالب وجود دارد
بی حرکتی بصورت جمود عضلانی یا بصورت بهت(استوپور)
فعالیت مفرط حرکتی
منفی کاری مفرط یا سکوت(موتیسم)
انواع خاصی از حرکات ارادی بدلیل وضعیت گیری خاص-حرکات قالبی-حرکات ادایی برجسته-شکلک درآوردن برجسته
پژواک کلام(اکولالی) یا آینه کرداری(اکو پراکسی)
نوع نامتمایز(undifferentiated)
بیمار علایم ملاک الف را دارد اما ملاکهای انواع
پارانویید – نابسامان یا کاتاتونیک را ندارد.
نوع باقیه ای(Residual)
فقدان موارد ذیل بطور برجسته:هذیان – توهم – تکلم نابسامان – رفتار آشکارا نابسامان یا کاتاتونیک
شواهد وجود اختلال هیچ وقت از بین نرفته باشد مثلا علایم منفی یا حداقل دوتا از ملاکهای فاز حاد به شکلی سبک(مثل عقاید عجیب یا تجارب ادراکی غیر معمول)
شروع قبل از 10 سالگی و بعد از 60 سالگی بسیار نادر است.
پیش آگهی بیماری در زنان بهتر از مردان است.
اسکیزوفرنی در مردها زودتر شروع می شود(در مردها 25-10 سالگی و در زنان 35-25 سالگی)
اتیولوژی
عفونت و فصل تولد
سوء مصرف مواد
تراکم جمعیت
جنبه های اقتصادی
عوامل ژنتیک
عوامل بیوشیمیایی
پاتولوژی مغزی:بزرگی بطنها-اختلال در دستگاه لیمبیک-کورتکس پره فرونتال-تالاموس-عقده های قاعده ای-مخچه
….
اما هنوز علت دقیق اسکیزوفرنی مشخص نیست و سوالات و نکات مبهم زیادی در مورد اتیولوژی آن وجود دارد.
درمان اسکیزوفرنی
دارودرمانی
ECT
پرورش مهارتهای اجتماعی
خانواده درمانی
رواندرمانی
گروه درمانی
کاردرمانی
هنر درمانی
سیر بیماری
سیر شناخته شده اسکیزوفرنی پر از تشدید و فروکش است.
بدنبال هر عود سایکوز تباهی بیشتری در در کارکرد پایه بیمار صورت می گیرد.
به مرور زمان از شدت علایم مثبت کاسته می شود اما علایم منفی یا نقصانی شدت بیشتری می یابند.
حدود یک سوم بیماران نوعی زندگی اجتماعی حاشیه ای یا منسجم دارند اما مشخصه اکثر آنها بی هدفی-فعال نبودن-بستری های مکرر و بی خانمانی و فقر است.
اختلال اسکیزوفرنیفورم(schizophreniform)
عین اسکیزوفرنی است جز این که علایمش حداقل یک ماه و حداکثر شش ماه طول می کشد.
این بیماران با رفع اختلال به سطح کارکرد پایه خود باز می گردند.
اختلال سایکوتیک گذرا
شروع ناگهانی علایم سایکوز که از یک روز تا کمتر از یک ماه طول می کشد.
فروکش این اختلال کامل است و فرد به سطح کارکرد پیش مرضی خود باز می گردد.
اختلال اسکیزوافکتیو(schizoaffective)
عبارت است از وجود علایم اسکیزوفرنی تقریبا در تمام طول مدت بیماری همراه با وجود علایم خلقی(افسردگی-مانیا یا مختلط)در زمان قابل توجهی از دوره بیماری
باید حداقل 2 هفته توهم یا هذیان بدون علایم خلقی برجسته وجود داشته باسد.
سایکوز پس از زایمان
خصوصیات معمول:
افسردگی
هذیان
افکار مبتنی برصدمه زدن به خود یا نوزاد
اکثر اطلاعات موجود در این زمینه حاکی از وجود یک
ارتباط نزدیک بین سایکوز پس از زایمان و اختلالات خلقی
بخصوص اختلال دوقطبی و اختلال افسردگی اساسی است.
میزان بروز سایکوز پس از زایمان ا تا 2 مورد در هر هزار نفر است.
50 تا 60 درصد زنان مبتلا اولین فرزند خود را به دنیا آورده اند.
50 درصد موارد شامل زایمانهایی است که با عوارض پری ناتال غیر روانپزشکی همراه بوده اند.
50 درصد زنان مبتلا سابقه خانوادگی اختلالات خلقی دارند.
میزان بروز اختلال خلقی در بستگان افراد دچار سایکوز پس از زایمان مشابه میزان بروز آن در یستگان بیماران دچار اختلالات خلقی است.
دو سوم بیماران ظرف یک سال پس از تولد نوزاد دچار دوره دوم اختلال خلقی زمینه ای می شوند.
فرآیند زایمان را می توان یک استرس غیر اختصاصی دانست که احتمالا توسط یک مکانیسم هورمونی عمده سبب بروز یک اختلال خلقی عمده می شود.
علایم سایکوز پس از زایمان اغلب ظرف چند روز پس از زایمان شروع می شوند.
میانگین فاصله زمانی زایمان تا شروع علایم بین 2 تا 3 هفته است.
تقریبا تمام موارد ظرف 8 هفته پس از زایمان شروع می شوند.
علایم و نشانه ها
بیمار ممکن است بطور هذیانی معتقد باشد که کودکش فوت کرده یا معیوب است.
گاهی انکار تولد نوزاد و اعتقاد به مجرد و باکره بودن – آزار دیدگی – تحت نفوذ دیگران بودن – منحرف بودن
توهمات شنوایی امر کننده به کشتن خود یا کودک هم ممکن است وجود داشته باشد.
5 درصد بیماران خودکشی می کنند.
4 درصد شان نوزاد خود را به قتل می رسانند.
فرجام مطلوب این اختلال با سازگاری خوب پیش از بیماری و شبکه حمایتی خانواده ارتباط دارد.
در بارداری های بعدی خطر بروز مجدد گاهی به 50 درصد می رسد.
احتمال سایکوز ناشی از بیماری طبی عمومی یا مواد را باید در نظر گرفت.
بیماری های طبی احتمالی:کم کاری تیرویید-سندروم کوشینگ
سایکوز ناشی از مواد:داروهای ضد درد مثل پنتازوسین-داروهای ضد فشار خون در طی بارداری
سایر علل طبی بالقوه:عفونتها-توکسمی-نئوپلاسم ها
درمان
سایکوز پس از زایمان یک فوریت روانپزشکی است.
درمان انتخابی:داروهای ضد سایکوز و لیتیوم اغلب همراه با یک داروی ضد افسردگی
بیمارانی که فکر خودکشی دارند باید در بخش روانپزشکی بستری شوند.
در صورت تمایل مادر تماس وی با فرزندش مفید است اما باید ملاقات کاملا تحت نظر انجام شود.
پس از دوره سایکوز رواندرمانی ضرورت می یابد.
رواندرمانی معطوف به این مسئله است که بیمار نقش مادری را بپذیرد و با آن احساس راحتی کند.
تغییر عوامل محیطی مانند افزایش حمایت از سوی همسر و سایر اطرافیان نیز ممکن است ضروری باشد.
میزان بهبودی بیماری حاد بالاست.