سوالات درس به درس مطالعات اجتماعی نهم با جواب، درس1 تا درس24

سوالات درس به درس مطالعات اجتماعی با پاسخ
پایـه نهـم (دوره اول متوسطه)

درس1: زمین، مهد زیبای انسان ها
1- برخی از عجایب و پیچیدگی های آسمان و زمین را نام ببرید.
پاسخ: تفاوت های شب و روز و آثار هریک بر زمین و انسان ها، استواری کوه ها در زمین، مسیر حرکت ابر های آسمان، آب های جاری و عجایب مخلوقات زیر دریاها.

2- آیا انسان می تواند به اسرار و ویژگی های آسمان و زمین دست یابد؟
پاسخ: اگرچه برخی از اسرار و ویژگی های غیب و پنهان زمین و آسمان تنها با بیان خداوند و معصومین قابل فهم است، اما انسان نیز می تواند با فکر و دانش تجربی برخی از اسرار زمین و موقعیت آن را در آسمان کشف کند.

3- منظومه شمسی متشکل از چیست؟
پاسخ: منظومه شمسی متشکل از یک ستاره به نام خورشید و اجرام آسمانی متعدد است که در مدار های پیرامون آن می گردند.

4- جایگاه خورشید در منظومه شمسی را بنویسید.
پاسخ: خورشید در مرکز منظومه شمسی قرار دارد و سرچشمه اصلی زندگی بر روی زمین است.

5- سیاره های درونی و بیرونی را تعریف کنید.
پاسخ: چهار سیاره نزدیک به خورشید که سطحی جامد دارند، سیاره های درونی و چهار سیاره دیگر که از گاز های مختلف تشکیل شده اند، سیاره های بیرونی نامیده می شوند.

6- منظور از موقعیت مکانی پدیده چیست؟
پاسخ: یعنی مکان دقیق قرار گرفتن آن روی کره زمین

7- چگونه می توان فهمید که یک پدیده دقیقاً در کجای کره زمین قرار دارد؟
جغرافی دانان برای تعیین موقعیت مکانی پدیده ها بر روی کره زمین و مطالعه درباره مکان ها، خطوط و تقسیمات فرضی را ابداع کرده اند.

8- استوا چیست؟
پاسخ: در فاصله مساوی از دو قطب شمال و جنوب، می توانیم یک دایره بزرگ را به دور زمین تصور کنیم، این دایره بزرگ اِستوا نام دارد.

9- مدار را تعریف کنید.
پاسخ: به دایره هایی که در هر دو نیم کره به موازات استوا رسم شده اند، مدار می گویند. هر چه به قطب شمال یا جنوب نزدیک تر می شویم، این دایره ها کوچک تر می شوند.

۱۰ -مدارها چگونه درجه بندی شده اند؟
پاسخ: مدارها بین 0 تا 90 درجه شمالی یا جنوبی درجه بندی شده اند.

11- نصف النهار را تعریف کنید.
پاسخ: نیم دایره های فرضی هستند که از قطب شمال تا قطب جنوب کشیده شده و طول مساوی دارند.

12- نصف النهار ها چگونه درجه بندی شده اند؟
پاسخ: برای درجه بندی نصف النهار ها نصف النهاری را که از رصدخانه "گرینویچ" در شهر لندن عبور می کند، به عنوان نصف النهار مبدا انتخاب کرده اند. نصف النهار مبدا صفر درجه و نصف النهار های دیگر از 0 تا 180 درجه غربی و 0 تا 180 درجه شرقی درجه بندی شده اند.

13- منظور از مختصات جغرافیایی یک نقطه چیست؟
پاسخ: هر نقطه از کره زمین روی یک مدار و یک نصف النهار مشخص قرار دارد که به آنها مختصات جغرافیایی آن نقطه می گویند.

14- چگونه می توانیم مختصات جغرافیایی هر مکان را به دست بیاوریم؟
پاسخ: ما با داشتن شبکه مدارها و نصف النهارها می توانیم طول و عرض جغرافیایی هر مکانی مختصات جغرافیایی آن را به دست بیاوریم.

15- طول جغرافیایی چیست؟
پاسخ: طول جغرافیایی هر مکان عبارت است از فاصله آن مکان با نصف النهار مبدا برحسب درجه.

16- عرض جغرافیایی چیست؟
پاسخ: عرض جغرافیایی هر مکان عبارت است از فاصله آن مکان با مدار استوا برحسب درجه.

17- علائم اختصاری که در نوشتن طول و عرض جغرافیایی استفاده می شوند را بنویسید.
پاسخ: N شمالی، S جنوبی، Eشرقی، W غربی

18- برخی از ابزار های اولیه تعیین مکان و مسیر را نام ببرید.
پاسخ: استفاده از ستارگان و اسطرلاب، تهیه نقشه های اولیه و سپس استفاده از قطب نما.

19- در دهه های اخیر برای مسیر یابی و تعیین مکان با روش های دقیق و انجام عملیات ناوبری از چه و سیله ای استفاده می کنند؟
پاسخ: استفاده از ماهواره

20- ناوبری ماهوار های چگونه روشی است؟
پاسخ: روشی جدید است که در آن از چندین ماهواره برای ارائه موقعیت و جهت جغرافیایی و مسیر حرکت استفاده می شود.

21- مبنای کار سیستم ناوبری ماهوار های بر پایه چیست؟
پاسخ: بر پایه امواج رادیویی است که بین ماهواره و گیرنده های مختلف رد و بدل می شود.
درس2: حرکات زمین
1- حرکت وضعی را تعریف کنید؟
پاسخ: زمین در هر 24 ساعت یک بار به دور محور خود می چرخد، که به آن حرکت وضعی می گویند.

2- نتیجه ی حرکت وضعی زمین چیست؟
پاسخ: پدید آمدن شب و روز، اختلاف ساعت.

3- در زندگی روزانه، ساعت واقعی چه کاربردی دارد؟
پاسخ: تعیین زمان طلوع و غروب خورشید و انجام فرایض دینی(شرعی)

4- ساعت واقعی و رسمی چه تفاوتی با هم دارند و در زندگی روزانه از کدام یک استفاده می شود؟
پاسخ: ساعت واقعی مبنای آن موقعیت خورشید درآسمان است اما ساعت رسمی برای کل کشور ارزش یکسان دارد. در زندگی روزانه از ساعت رسمی استفاده می شود.

5- چرا از ساعت رسمی استفاده می کنیم؟ مثال بیاورید؟
پاسخ: برای جلوگیری از ایجاد ناهماهنگی ها در پرواز هواپیماها، حرکت قطارها وکشتی و انواع مسافرت ها و کارهای اداری.

6- با توجه به نقشه مناطق زمانی، بگویید اگر کسی از تهران به پاریس سفر کند، باید ساعت خود را جلو بکشد یا عقب؟ چرا؟
پاسخ: عقب، زیرا نصف النهار پاریس در غرب نصف النهار تهران است و دیرتر درمقابل خورشید قرار می گیرد.

7- اگر مسافری از تهران به توکیو (ژاپن) سفر کند، باید ساعت خود را جلو بکشد یا عقب؟ چرا؟
پاسخ: جــلو. زیرا نصف النهار توکیو درشرق نصف النهار تهران است و زودتر درمقابل خورشید قرار می گیرد.

8- حرکت انتقالی را تعریف کنید؟
پاسخ: یک دور کامل زمین به گرد خورشید، یکسال طول می کشد که به آن حرکت انتقالی می گویند. .

9- مدار زمین چه شکلی است و زمین با چه سرعتی این مسیر را می پیماید؟
پاسخ: مدار زمین بیضی شکل است و زمین با سرعت میانگین 30 کیلومتر در ثانیه این مسیر را می پیماید.

10- مدت زمان واقعی یک دور کامل گردش زمین به دور خورشید چقدر است؟
پاسخ: 365 روز و 6 ساعت است.

11- سال رسمی و سال کبیسه چه تفاوتی با یک دیگر دارند؟
پاسخ: سال 365 روزه، سال رسمی است که 6 ساعت از سال خورشیدی کوتاه تر است. برای جبران کسری این 6 ساعت، هر 4 سال یک روز به سال رسمی اضافه می شود. سال 366 روزه را سال کبیسه می نامند.

12- به چه دلیل زاویه تابش آفتاب در طول سال تغییر می کند؟
پاسخ: چون محور قطب ها بر سطح مدار گردش انتقالی زمین، مایل است و به طور ثابت یک زاویه یَ66 33 می سازد.

13- نتایج حرکت انتقالی چیست؟
پاسخ: به وجود آمدن سال خورشیدی، پدید آمدن فصل ها.

14-مایل بودن محور قطب ها چه نتیجه ای دارد؟
پاسخ: درازی شب و روز نامساوی می شود و فصلهای مختلف به وجود می آید.

15- انقلاب تابستانی را توضیح دهید؟
پاسخ: در اول تیرماه، خورشید در نیمکره ی شمالی به مدار راس السرطان به طور عمودی می تابد. دراین هنگام که طولانی ترین روز در این نیمکره است و به آن انقلاب تابستانی می گویند، فصل تابستان آغاز می شود.

16- انقلاب زمستانی را توضیح دهید؟
پاسخ: در اول دی ماه، خورشید به مدار راس الجدی در نیمکره ی جنوبی عمودی می تابد. در نتیجه، در نیمکره شمالی اول دی کوتاه ترین روزسال است که به آن انقلاب زمستانی می گویند. در این روز فصل زمستان آغاز می شود.

17- اعتدالین چیست؟
پاسخ: در دو موقع از سال یعنی اول بهارو اول پاییز، درازی روز و شب برابر می شود، یعنی مسیری که منطقه ی روشن می پیماید با مسیر منطقه ی تاریک برابر است. به این دو زمان اعتدالین ( اعتدالین بهاری و اعتدال پاییزی ) می گویند.

18- اگر میانگین سرعت گردش زمین به دور خورشید در یک ثانیه 30کیلومتر باشد، سرعت حرکت زمین به دور خورشید در یک ساعت چقدر است؟
پاسخ: ۶۰x۳۰= ۱۸۰۰ x ۶۰ = ۱۰۸۰۰۰ (۱۰۸۰۰۰ در ساعت کیلومتر)

19- چرا در اول تیر ماه در ناحیه مدار قطبی شمال، طول یک روز 24ساعت و به عکس در مدارقطبی جنوب، طول یک شب 24ساعت است؟
پاسخ: چون خورشید به مدار راس السرطان عمود می تابداز آنجا که در تابستانِ نیمکره شمالی کج شدگی محور چرخش زمین دقیقا" به سمت خورشید است. نیمکره شمالی کاملاً به سمت خورشید خم می شود، نور خورشید به طور دائم به قطب شمال می تابد. وشش ماه غروب ندارد که به اصطلاح روز قطبی و یا تابستان قطبی معروف است. در این مدت قطب شمال در روشنایی روز ( بدون شب ) و قطب جنوب در تاریکی ( بدون روز ) قرار دارد. اما پس از 6 ماه که نورخورشید به مدار راس الجدی عمود می تابد، عکس حالت بالا رخ می دهد؛ یعنی درقطب شمال، تاریکی و درقطب جنوب، روشنایی روز حکم فرما خواهد شد.
درس3: چهره زمین
1- سیاره زمین از چند محیط تشکیل شده است؟ آن ها را بیان کنید.
پاسخ: الف) بخش خارجی کره زمین یا پوسته آن که حالت جامد دارد واز سنگ و خاک تشکیل شده سنگ کره (لیتوسفر) نامیده می شود.
ب) آب کره (هیدروسفر) شامل اقیانوسها و دریاها، دریاچه ها، رودها و بقیه آبهای سطحی، آبهای زیرزمینی، یخچال ها و نزولات جوی می شود. ج) هواکره (اتمسفر) نیز شامل گازهایی است که دور تا دور کره زمین را فرا گرفته اند. د) این سه محیط با هم سیاره زمین را برای زندگی انسان و دیگر موجودات زنده یعنی زیست کره (بیوسفر) مناسب می سازند.

2- چه مقدار از سطح زمین را آب ها وچه مقدار از آن را خشکی ها فرا گرفته اند؟
پاسخ: حدود71درصد را آب ها و 29درصد بقیه را خشکی ها فرا گرفته اند.

3- دو نیمکره شمالی وجنوبی از نظر وسعت آب ها و خشکی ها چه تفاوتی دارند؟
پاسخ: نیمکره شمالی را نیمکره خشکی ها می گو یند. زیرا بیشتر خشکی ها دراین نیمکره قرار دارند. و نیمکره جنوبی را نیمکره آب ها می گویند زیرا 82درصد آن را آب ها فرا گرفته اند.

4- مجموعه بزرگ خشکی ها را نام ببرید.
پاسخ: آسیا، امریکا، افریقا، قطب جنوب، اروپا و استرالیا واقیانوسیه

5- منظوراز ناهمواری ها چیست؟ چند مورد نام ببرید.
پاسخ: به پستی و بلندی های سطح زمین ناهمواری گو یند. فلات ها، کوه ها، تپه ها، دشت ها، جلگه ها و…

6- جلگه های پهناور جهان در چه مناطقی پدید آمده اند؟
پاسخ: درکنار دریا ها و یا در امتداد رودهای بزرگ.

7- فلات ها چگونه سرزمین های هستند؟ تعریف کنید.
پاسخ: فلات ها سرزمین هایی نسبتاً هموار اما مرتفع اند که از اطراف به سرزمین های کم ارتفاع و پست منتهی می شوند. این فلات ها، کوه های بسیار بلند با قله های نوک تیز را در برگرفته اند. فلات تبت بلندترین فلات جهان است.

8- ناهمواری های جوان و ناهمواری های قدیمی و فرسوده را باهم مقایسه کنید.
پاسخ: کوه های بسیار مرتفع جزء ناهمواری های جوان هستند. دامنه این کوه ها شیب تندى دارند و دره های بین آنها تنگ و به شکل V است. به عکس، در کوه های کم ارتفاع با گذشت زمان و فرسایش، قله ها به شکل گنبدی در آمدهاند و شیب دامنه ها مالیم است. این کوه ها دره های باز و آبرفتی به شکلU دارند.

9- عوامل تغییر شکل وپیدایش ناهمواری ها به چند دسته تقسیم می شود؟
پاسخ: عوامل درونی وعوامل بیرونی

10- حرکت ورقه(قطعات) پوسته زمین به چند صورت در ایجاد کوهستان ها نقش دارند؟
پاسخ: این ورقه ها (پوسته و گوشته فوقانی)بخش هایی از قاره ها تا کف اقیانوس ها را در بر می گیرند. ورقه ها رو ی بخش خمیری شکل گوشته یا نرم کره به آرامی حرکت می کنند، از هم دور یا به هم نزدیک می شوند، به هم برخورد می کنند یا در امتداد هم می لغزند. البته ورقه ها بسیار کند حرکت می کنند و در هر سال فقط چند سانتیمتر جابه جا می شوند. اما این جابه جایی و حرکت طی میلیونها سال، تغییرات زیادی در ناهمواری ها به وجود میآورد.

11-کوه زایی نتیجه چه عاملی است؟ و موجب پیدایش چه پدیده هایی می شود؟
پاسخ: نتیجه برخورد به یکدیگر است و باعث پیدایش چین خوردگی ها و شکستگی ها (گسل) می شود.

12- عمل کوه زایی به چند شکل موجب تشکیل رشته کوه ها می شود؟
پاسخ: به سه صورت:
چین خوردگی: وقتی بخش زیرین یک ورقه به زیر ورقه ای دیگر می رود، فشاری بر پوسته وارد می شود که لایه های رسوبی را دچار خمیدگی می کند و به سمت بالا می آورد. مانندچین خوردگی های هیمالیا و البرز.
شکستگی(گسل): اگر فشار بر لایه های رسوبی به گونه ای باشد که پوسته را دچار شکستگی کند، گسل به وجود می آید. در این صورت، با اختلاف ارتفاع حاصل از شکست، مناطقی بالاتر از اطراف قرار میگیرد و مناطقی نیز فرو می نشیند و در نتیجه کوه یا دره ایجاد می شود.
بالا آمدن مواد مذاب: گاهی مواد مذاب (ماگما) از سمت گوشته به طرف پوسته حرکت می کنند و به آن فشار وارد می آورند. اگر مواد مذاب از پوسته راهی برای خروج از پوسته پیدا کنند و فوران کنند، کوه های آتشفشانی را به وجود می آورند اما اگر فوران رخ ندهد و لایه پوسته بالا بیاید، کوه های گنبدی ایجاد می شوند.

13- بالا آمدن مواد مذاب چگونه در شکل گیری کوه ها نقش دارند؟
پاسخ: اگر مواد مذاب از پوسته راهی برای خروج از پوسته پیدا کنند و فوران کنند، کوه های آتشفشانی را به وجود می آورند اما اگر فوران رخ ندهد و لایه پوسته بالا بیاید، کوه های گنبدی ایجاد می شوند

14- چند مورد از عوامل بیرونی تغییر شکل ناهمواری ها را نام ببرید.
پاسخ: عواملی چون هوازدگی، فرسایش آبی، فرسایش بادی و فرسایش یخچالی

15- انسان ها با چه هدفی چهره ناهمواری ها را تغییر می دهند؟
پاسخ: برای رفع نیاز های خود و بهره برداری از محیط طبیعی

16-گسل چیست؟
پاسخ: اگر فشار بر لایه های رسوبی به گونه ای باشد که پوسته را دچار شکستگی کند، گسل به وجود میآید. که با اختلاف ارتفاع همراه است.

17- برای نشان دادن کدام ناهمواریها بر روی نقشه از رنگ سبز استفاده می کنند؟
پاسخ: جلگه ها و دشت ها یعنی سرزمین های پست

18- جلگه ها در کدام مناطق تشکیل شده اند؟
پاسخ: جلگه های پهناور جهان در کنار دریاها یا امتداد رود های بزرگ تشکیل شده اند.

19- برای نشان دادن کدام ناهمواری ها بر روی نقشه از رنگ زرد و قهوه ای استفاده می کنند؟
پاسخ: فلات ها و کوه های بلند

20- فلات چیست؟
پاسخ: فلات ها سرزمین هایی نسبتاً هموار اما مرتفع اند که از اطراف به سرزمین های کم ارتفاع و پست منتهی می شوند.

21- تفاوت کوه های جوان و مرتفع با کوه های کم ارتفاع چیست؟
پاسخ: کوه های بسیار مرتفع جزء ناهمواری های جوان هستند. دامنه این کوه ها شیب تندى دارند دره های بین آنها تنگ و به شکل V است
کوه های کم ارتفاع با گذشت زمان و فرسایش، قله ها به شکل گنبدی در آمده اند و شیب دامنه ها ملایم است. این کوه ها دره های باز آبرفتی به شکل U دارند.

22- پوسته به کدام بخش از زمین گفته می شود و آیا پوسته زمین یکپارچه و همچنین ثابت و بی حرکت است؟
پاسخ: پوسته زمین به قطعات یا ورقه های بزرگی تقسیم شده است. این ورقه ها (پوسته و گوشته فوقانی) بخش هایی از قاره ها تا کف اقیانوس ها را در بر می گیرند. ورقه ها روی بخش خمیری شکل گوشته یا نرم کره به آرامی حرکت می کنند، از هم دور یا به هم نزدیک می شوند، به هم برخورد می کنند یا در امتداد هم می لغزند.

23- سرعت و حرکت پوسته زمین (ورقه ها ) چه مقدار است؟
پاسخ: ورقه ها بسیار کند حرکت می کنند و در هر سال فقط چند سانتی متر جا به جا می شوند. اما این جابه جایی و حرکت طی میلیون ها سال، تغییرات زیادی در ناهمواری ها به وجود می آورد.

24- چین خوردگی ها چگونه بوجود می آیند؟ مثال بزنید
پاسخ: وقتی بخش زیرین یک ورقه به زیر ورقه ای دیگر می رود، فشاری بر پوسته وارد می شود که لایه های رسوبی را دچار خمیدگی می کند و به سمت بالا می آورد. چین خوردگی های هیمالیا مثالی از این نوع ایجاد رشته کوه ها است.

25- شکستگی و گسل چگونه بوجود می آید؟
پاسخ: اگر فشار بر لایه های رسوبی به گونه ای باشد که پوسته را دچار شکستگی کند، گسل به وجود می آید. در این صورت، با اختلاف ارتفاع حاصل از شکست، مناطقی بالاتر از اطراف قرار می گیرد و مناطقی نیز فرو می نشیند و در نتیجه کوه یا دره ایجاد می شود.

26-کوه های آتشفشانی و کوه های گنبدی چگونه تشکیل می شوند؟
پاسخ: گاهی مواد مذاب (ماگما) از سمت گوشته به طرف پوسته حرکت می کنند و به آن فشار وارد می آورند. اگر مواد مذاب از پوسته راهی برای خروج از پوسته پیدا کنند و فوران کنند، کوه های آتشفشانی را به وجود می آورند اما اگر فوران رخ ندهد و لایه پوسته بالا بیاید، کوه های گنبدی ایجاد می شوند.

27- کدام عوامل بیرونی سبب تغییر شکل ناهمواری ها می شوند؟
پاسخ: ناهمواری ها بر اثر نیروهای درونی پدید می آیند اما در طول زمان، عواملی چون هوازدگی، فرسایش آبی، فرسایش بادی و فرسایش یخچالی تغییرات زیادی در چهره این ناهمواری ها پدید می آورد.

28- علاوه بر عوامل طبیعی چه عامل دیگری در تغییر شکل ناهمواری ها موثر است؟
پاسخ: علاوه بر فرسایش و عوامل طبیعی، فعّالیت های انسان نقش مهمی در تغییر شکل ناهمواری ها دارد. انسان همواره برای رفع نیازهای خود و بهره برداری از محیط طبیعی، چهره ناهمواری ها را تغییر داده است.
درس4: آب فراوان، هوای پاک
1- اقیانوس آرام چه ویژگی ها و خصوصیاتی دارد؟
پاسخ: اقیانوس آرام پهناورترین اقیانوس کره زمین است. (تصور کنید مساحت آن 100 برابر کشور ایران است!) این اقیانوس عمیق ترین اقیانوس جهان نیز هست. دراز گودال ماریانا با ژرفای 11000 متر در نزدیکی مجمع الجزایر فیلیپین در این اقیانوس قرار دارد.

2- برخی از جریان های اقیانوسی سرد و گرم را نام ببرید.
پاسخ:
آّب گرم: جریان استوایی شمالی، جریان استوایی جنوبی، جریان گلف استریم، جریان کوروشیو
آب سرد: اُیاشیو، گرینلند شرقی، لابرادور، جریان قطب جنوب، جریان بنگوئلا

3- مشکلات مطالعه درباره اقیانوس ها وبستر آنها چیست؟
پاسخ: فشار زیاد آب، تاریکی و دمای کم در اعماق آب

4- چند مورد از ناهمواری های کف اقیانوس ها و دریاها را نام ببرید؟
پاسخ: فلات قاره، شیب قاره، دشت اقیانوسی، گودال اقیانوسی

5- فلات قاره کجاست و از چه نظر اهمیت دارد؟
پاسخ: در جاهایی که اقیانوس ها با خشکی تماس دارند، اغلب ناحیه ای کم عمق با ژرفایی کمتر از 200 متر دیده می شود که به آن فلات قاره )ایوان خشکی( می گویند. فلات قاره در دریاها و دریاچه ها نیز دیده می شود و در برخی از آنها جزیره هایی سر از آب بیرون آورده اند. معمولاً فلات قاره ها از نظر وجود منابع سرشار نفت و گاز و جزایر ماهیگیری اهمیت زیادی دارند.

6- به کدام ناهمواری کف اقیانوس یا دریا شیب قاره گفته می شود؟
پاسخ: بعد از فلات قاره ناگهان شیب زیاد می شود و تا عمق 2000 تا 5000 متری ادامه می یابد؛ به این بخش شیب قاره می گویند.

7- اقیانوس ها از چه نظر اهمیت دارند؟
پاسخ: از مهمترین منابع تامین غذا برای انسان هستند، امکان حمل ونقل کم هزینه تر میلیون ها تن بار را با کشتی ها فراهم می آورند. ، -به طور غیر مستقیم منبع تامین آب شیرین برای ساکنان جهان اند.

8- چه خطراتی اقیانوس ها را تهدید می کند؟
پاسخ: مخزن زباله تلقی کردن اقیانوس ها و دفن زباله های اتمی٭ در اعماق اقیانوس ها و ریختن سالیانه چند میلیون تن زباله های سمی کارخانه ها، پلاستیک و مواد تجزیه نشدنی در آنها ولطمه به بوم سازگان (اکوسیستم) آب با صید بی رویه و انبوه ماهی ها با کشتی های مجهز به رادار یا نصب دائمی تورها در آب

9- هوا کره تا چه ارتفاعی از اطراف کره زمین را شامل می شود و از چه گازهایی تشکیل شده است؟
پاسخ: هوا کره لایه ای از گاز است که از سطح زمین تا ارتفاع 3000 کیلومتری اطراف سیاره زمین را در برگرفته است. هواکره مخلوطی از گاز های مختلف نیتروژن 78 % اکسیژن 21 % و سایر گاز ها مانند دی اکسید کربن و بخار آب است.

10- تشکیل ابرها و تغییرات آب وهوایی در کدام بخش از هواکره صورت می گیرد؟
پاسخ: در تروپوسفر، پایین ترین لایه، که نزدیک به سطح زمین است

11- تفاوت هوا با آب وهوا چیست؟
پاسخ: هوا: وضعیت گذرا و موقتی هوا کره (اتمسفر) در یک محل و در مدت زمانی کوتاه است. برای مثال، می گوییم امروز هوا آفتابی یا ابری یا بارانی است یا باد می وزد. آب و هوا: وضعیت هوا کره ( اتمسفر) در یک ناحیه در مدت زمانی نسبتاً طولانی است. برای مثال، می گوییم استان بوشهر آب و هوای گرم و شرجی دارد.

12- نوع آب وهوای یک ناحیه چگونه مشخص می شود؟
پاسخ: داده های آماری مربوط به دما، بارش، رطوبت، باد و… در طول سال ها )سی سال یا بیشتر( جمع آوری و میانگین آنها محاسبه می شود

13- عوامل موثر بر آب وهوای مناطق مختلف جهان را نام ببرید.
پاسخ: زاویه تابش خورشید و عرض جغرافیایی، دوری و نزدیکی به اقیانوس ها و دریاها و جریانهای اقیانوسی دریایی، ارتفاع از سطح زمین، فشارهوا و جریان باد

14- عرض جغرافیایی چگونه بر آب وهوا موثر است؟
پاسخ: هرچه از استوا به طرف قطب ها پیش می رویم، تابش خورشید مایل تر می شود. در نتیجه، گرمای کمتری به زمین می رسد. هرچه از مدار استوا (صفر درجه) به سمت عرض های جغرافیایی بالاتر حرکت کنیم، دمای هوا کاهش می یابد و در نواحی مجاور قطب ها کمترین میانگین دمای سالانه دیده می شود.

15- یکسان نتابیدن خورشید به سطح زمین چند منطقه آب وهوایی را پدید آورده است؟
پاسخ: منطقه گرم در دو طرف استوا تا مدار های راس السرطان و راس الجدی، منطقه معتدل شمالی و جنوبی، منطقه سرد در مجاورت قطب ها.

16- دوری ونزدیکی به دریاها واقیانوس ها چگونه بر آب و هوا موثر است؟
پاسخ: خشکی ها زودتر از آب ها گرم می شوند و سریع تر گرمای خود را از دست می دهند. آب ها بیشتر از خشکی ها گرما را در خود ذخیره می کنند. به همین سبب، اقیانوس ها و دریاها موجب اعتدال دمای نواحی مجاور خود در زمستان و تابستان می شوند و گرما و سرمای مناطق را کاهش می دهند.

17- آیا جریان های دریایی برآب هوا تاثیر دارند؟
پاسخ: عبور جریان های دریایی آب گرم از کناره کشورها موجب می شود که سرمای هوا در زمستان کاهش پیدا کند. به عکس، عبور جریان های آب سرد موجب بروز سرمای شدید در کناره ها می شود؛ مانند جریان آب سرد گرینلند که از کناره های کانادا عبور می کند.

18- ارتفاعات چگونه بر آب وهوا تاثیر می گذارند؟
پاسخ: در لایه وردسپهر (تروپوسفر)، هر چه از سطح زمین بالاتر می رویم دمای هوا کم می شود. به ازای هر 1000 متر ارتفاع، دما 6 درجه سانتی گراد کاهش می یابد. بنابراین، در نواحی مرتفع و بر فراز قله ها و کوه ها و دامنه ها دما پایین تر از نواحی پست است. ارتفاعات می توانند از نفوذ توده های مرطوب به نواحی آن سوی خود جلوگیری کنند؛ مانند رشته کوه های هیمالیا در شمال هند یا البرز در ایران. ارتفاعات همچنین جهت وزش بادها را تغییر می دهند.

19- در چه دمایی هوا کم فشار ودر چه دمایی هوا پر فشار می شود؟
پاسخ: هوای گرم فشار کمتری دارد؛ زیرا منبسط می شود و مولکول های آن از هم فاصله می گیرند. هوای گرم سبک است و به سمت بالا صعود می کند. هوای سرد فشار بیشتری دارد؛ زیرا سرما موجب تراکم و فشردگی بیشتر مولکول ها می شود. هوای سرد سنگین است و به سمت پایین و سطح زمین فرود می آید.

20- ارتفاع چگونه بر فشار هوا تاثیر می گذارد؟
پاسخ: هر چه از سطح زمین بالاتر برویم، فشار هوا کم می شود. به همین دلیل، فشار هوا در سطح دریا ها زیاد و در ارتفاعات و کوهستان ها کم است.

21- باد چگونه ایجاد می شود؟
پاسخ: هوا همیشه از جایی که فشار بیشتری دارد به سمت جایی که فشار کمتری وجود دارد جریان می یابد و به این ترتیب، باد به وجود می آید.

22- چه عواملی سبب افزایش دما در کره زمین شده است؟
پاسخ: زیاد شدن تعداد خودروها و افزایش فعّالیت های صنعتی است که از سوخت های فسیلی استفاده می کنند و موجب آلودگی هوا و ورود گاز های گلخانه ای به هواکره می شوند.

23- پیامدهای گرم شدن زمین چیست؟
پاسخ: ذوب شدن یخ های قطبی، بالا آمدن آب دریا، به زیر آب رفتن نواحی ساحلی و جزیره ها یا وقوع خشکسالی در نواحی گرم و خشک و مواردی از این قبیل.
درس 5: پراکندگی زیست بوم های جهان
1- زیست بوم (بیوم چیست)؟
پاسخ: زیست بوم یک ناحیه وسیع جغرافیایی است که در آن، انواع خاصی از گیاهان و جانوران زندگی می کنند و ناحیه مشخصی را به وجود می آورند. هر زیست بوم از چندبوم سازگان(اکوسیستم) تشکیل شده است.

2- وسعت یک زیست بوم چقدر است و آیا مشخصات و ویژگی آن مخصوص یک منطقه است؟
پاسخ: یک زیست بوم ممکن است بخش وسیعی از یک قاره را دربرگیرد و یا ویژگی های آن در چند قاره یافت شود.

3- سطح زمین به چند زیست بوم (بیوم) تقسیم شده، نام ببرید؟
پاسخ: هشت زیست بوم: توندرا، تایگا، جنگل های پهن برگ معتدله، علفزارهای منطقه معتدل، بیشه زارها و مراتع مدیترانه ای، بیابان
جنگل های بارانی استوایی، ساوان

4- وجود هر زیست بوم در یک ناحیه به چه عواملی بستگی دارد؟ و کدام یک مهمتر است؟
پاسخ: وجود هر زیست بوم در یک ناحیه به عوامل مختلفی چون آب و هوا، شکل ناهمواری ها، میزان ارتفاع زمین، و جنس خاک بستگی دارد. در میان همه این عوامل، آب و هوا مهم ترین و بیشترین تاثیر را دارد.

5- دما و بارش که از عناصر آب و هوا می باشند چگونه بر نوع و میزان پوشش گیاهی اثر می گذارند؟
پاسخ: با تغییر دما و بارش از یک ناحیه به ناحیه دیگر، پوشش گیاهی تغییر می کند. دما عامل مهمی در رویش گیاهان است و در مناطقی که دمای هوا بسیار پایین است، گیاهان نمی توانند برویند. میزان بارش نیز تاثیر زیادی بر میزان پوشش گیاهی یک منطقه دارد. علاوه بر میزان دما و بارش، عوامل دیگری چون طول مدت فصل خشک و تبخیر نیز در پوشش گیاهی تاثیر دارند.

6- زیست بوم توندرا مربوط به کدام بخش از زمین است و آب و هوا، پوشش گیاهی و نوع جانوران آن چگونه است؟
پاسخ: توندرا محل زندگی اسکیموها؛ موقعیت: ناحیه ای در نزدیکی قطب شمال و حاشیه اقیانوس منجمد شمالی است. آب و هوا: زمستان های طولانی و حتی سرمای -34 درجه – تابستان ها کوتاه و میانگین دما، حداکثر 12 درجه؛ پوشش گیاهی: زمین های توندرا از یخ و برف پوشیده شده است. در تابستان با ذوب شدن یخ ها، در زیر خاک، باتلاق های کم عمق ایجاد می شود. در توندرا فقط گیاهانی چون خزه و گل سنگ می توانند برویند؛ نوع جانوران: گوزن شمالی، خرس قطبی و روباه قطبی

7- زیست بوم تایگا مربوط به کدام بخش از زمین است و آب و هوا، پوشش گیاهی و نوع جانوران آن چگونه است؟
پاسخ: تایگا موقعیت از گسترده ترین زیست بوم هاست و در جنوب توندرا و در قار ه های آسیا، اروپا و آمریکای شمالی گسترش یافته است
آب و هوا در این منطقه، در 6 ماه از سال میانگین دما کمتر از صفر درجه است. بارندگی بین 250 تا 500 میلی متر و زمین همیشه مرطوب است. پوشش گیاهی دارای جنگل های مخروطی و سوزنی برگ ها درختان این ناحیه، مانند کاج و سرو، همیشه سبزند و برگ ریزان ندارند. تقریباً تمام جنگل های کشور کانادا از نوع تایگاست. این جنگل ها بخش عمده ای از چوب نرم برای تولید کاغذ را تامین می کنند. نوع جانوران: عقاب کاکل سفید، سمور دریایی، گرگ خاکستری

8- زیست بوم جنگل های بارانی استوایی مربوط به کدام بخش از زمین است و آب و هوا، پوشش گیاهی و نوع جانوران آن چگونه است؟
پاسخ: جنگل های بارانی استوایی؛ موقعیت: در مجاورت خط استوا در چند قاره گسترده شده است آب و هوا: هوا همیشه گرم، رطوبت حدود 80 درصد و میزان بارندگی سالیانه 2500 میلیمتر است. پوشش گیاهی: جنگل های بارانی استوایی چند طبقه اند. در زیر درختان بلندتر، درختان کوتا هتر و علفها، که رشد بسیار سریعی دارند، وجود دارند. ارتفاع درختان بلند گاه به 25 تا 35 متر نیز می رسد. این زیست بوم بیشترین تنوع زیستی جهان را دارد و انواع حشر ه ها، پرندگان، خزندگان و پستانداران در آن زندگی می کنند. درختان شا ه پسند )مانگرو(، نارگیل، قهوه سودانی، هِوِآ و بامبو از نمونه گیاهان این ناحیه است. نوع جانوران: بابون، یک نوع میمون، توکا، خزندگان

9- زیست بوم ساوان مربوط به کدام بخش از زمین است و آب و هوا، پوشش گیاهی و نوع جانوران آن چگونه است؟
پاسخ: ساوان، موقعیت: منطقه علفزارها با درختان تک و منفرد است که در مجاورت جنگل های استوایی واقع شده است. بیشترین وسعت ساوان در قاره آفریقاست. آب و هوا: در تمام طول سال، گرم است و در آن، دو فصل خشک، و مرطوب وجود دارد. پوشش گیاهی درخت بائوباب. نوع جانوران: از نظر تنوع جانوری بسیار غنی است. گورخر، فیل، زرافه، کرگدن و شیر
درس 6: زیست بوم ها در خطرند
1- تنوع زیستی چه زمانی به خطر می افتد؟
پاسخ: وقتی زیستگاه طبیعی گیاهان و جانوران تخریب شود. با تخریب پوشش گیاهی در یک منطقه، غذا کم می شود و شرایط محیطی نامناسب گونه های جانوری را نیز از بین می برد.

2- چه عواملی سبب نابودی گیاهان، جانوران، آلودگی آب و خاک و هوای زیستگاه می شود؟
پاسخ: ایجاد و گسترش شهرها و روستاها، ساختن پل، جاده، ساختمان ها و سدها بدون برنامه ریزی و توجه به جنبه های زیست محیطی
فعّالیت های صنعتی و تولید انبوه کالاها در کارخانه ها، مصرف گرایی و تولید انبوه زباله، شکار و تجارت اعضای بدن حیوانات.

3- متنوع ترین زیست بوم جهان چه نام دارد؟
پاسخ: جنگل های بارانی استوایی از پیچیده ترین زیست بوم های جهان است که غنی ترین تنوع گیاهی و جانوری را دارد. جنگل های استوایی را ریه های زمین نامیده اند.

4- جنگل های بارانی استوایی چگونه بر آب و هوا اثر می گذارند؟
پاسخ: برخی از دانشمندان معتقدند که این جنگل ها حدود 50 درصد اکسیژن سیاره زمین و 50 درصد رطوبت جو را تولید می کنند و به همین دلیل، بر آب و هوای کل سیاره زمین اثر می گذارند. دی اکسید کربن گازی است که در اثر فعّالیت های انسان و استفاده از سوخت های فسیلی وارد جو می شود. این جنگل های انبوه قابلیت جذب دی اکسید کربن و تبدیل آن به اکسیژن را دارند.

5- برخی از گونه های گیاهی جنگل های بارانی استوایی را نام برده و اهمیت برخی از آنها را ذکر کنید.
پاسخ: جنگل های بارانی استوایی خاستگاه اوّلیه بسیاری از درختان میوه جهان مانند موز، نارگیل و انبه بوده است. امروزه از این جنگل ها انواع محصولات غذایی، دارویی و مواد اوّلیه صنعتی به دست می آید. قهوه، کاکائو، انواع روغن ها، لوازم آرایشی و عطر ها، کائوچو، لاستیک و خمیر دندان از آن جمله اند. عصاره گیاهان استوایی در ترکیب بسیاری از داروهای شیمیایی به کار می رود. اغلب داروهایی که امروزه از آنها برای معالجه سرطان استفاده می شود، از درختان و گیاهان استوایی به دست می آیند.

6- سرعت تخریب جنگل های بارانی استوایی در کدام کشورها بیشتر است؟
پاسخ: برزیل و اندونزی

7- چه عواملی سبب جنگل زدایی در مناطق جنگل های بارانی استوایی شده است؟
پاسخ: در پنجاه سال اخیر، کشاورزی و دامداری و تجارت الوار و استخراج معادن طلا و بوکسیت (آلومینیم( موجب تخریب یا جنگل زدایی در این منطقه شده است.

8- جنگل زدایی چگونه صورت می گیرد؟ وچه نتیجه ای دارد؟
پاسخ: جنگل زدایی یعنی از بین بردن کامل جنگل ها در یک ناحیه؛ برای این کار، جنگل ها را می سوزانند، درخت ها را با اره های برقی قطع می کنند و با بولدوزر زمین ها را از درختان خالی می کنند. وقتی درختان سوزانده یا قطع می شوند، دی اکسیدکربن بیشتری وارد جو می شود و اثرات گازهای گلخانه ای بیشتر و زمین گرم تر می شود.

9- ساخت بزرگراه چه تاثیری در تخریب جنگل آمازون داشته است؟
پاسخ: از سال 1970 میلادی، به تدریج یک بزرگراه طولانی احداث شد که از میان جنگل های آمازون در برزیل عبور می کرد و ده ها راه فرعی نیز از داخل جنگل ها به این بزرگراه مربوط می شدند. ساختن این بزرگراه موجب دسترسی آسان تر شرکت های تجاری و افراد برای فعّالیت های اقتصادی در جنگل های استوایی شده است.

10- بیشترین شکار فیل برای استفاده از عاج آنها در کدام کشور اتفاق می افتد؟
پاسخ: کنیا از جمله کشور های آفریقایی است که در آن شکار گسترده فیل ها صورت می گیرد، و اگر چه امروز مسئولان آن کشور سعی می کنند با ایجاد پارک های وحش از این گونه در معرض خطر محافظت کنند، شکار غیر قانونی فیل همچنان در این کشور و سایر مناطق ادامه دارد.

11- بیشترین میزان قاچاق عاج فیل در کجا صورت می گیرد و علت آن چیست؟
پاسخ: چین و تایلند بیشترین میزان عاج قاچاق را در جهان وارد می کنند. چین با کنده کاری روی عاج و تبدیل آن به محصولات تزیینی گران قیمت و پرفروش به جهان گردان، سود بسیاری به دست می آورد. با آنکه امروزه کشتار فیل و فروش عاج در جهان ممنوع شده، تایلند از جمله کشورهایی است که این ممنوعیت را نپذیرفته و خرید و فروش عاج فیل در آن آزاد است و از این راه سود زیادی به دست می آورد.

12- استفاده از منابع طبیعی چگونه باید باشد؟
پاسخ: استفاده صحیح و خردمندانه

13- چگونه می توان از جنگل های استوایی خردمندانه و صحیح استفاده کرد؟
پاسخ: باید بین استفاده اقتصادی از جنگل ها و فرصت بازسازی آنها تعادل به وجود بیاید. میزان قطع درختان باید قاعده و قانونی داشته باشد و وقتی درختان قطع می شوند، با برنامه ریزی مناسب درختانی را جایگزین آنها کنند و فرصت رویش دوباره به درختان بدهند. کشاورزی و دامپروری با روش های علمی و جدید، را که کمترین آسیب را به محیط زیست می رسانند، به کشاورزان این منطقه آموزش بدهند. با ایجاد پارک های وحش از گونه های جانوری و گیاهی در معرض خطر مراقبت کنند تا نسل آنها منقرض نشود.
درس 7: جمعیت جهان
1- چرا در دویست سال اخیر جمعیت رشد فوق العاده ای داشته است؟
پاسخ: به دلیل کاهش میزان مرگ و میر ها و به ویژه مرگ و میر کودکان در گذشته، عده زیادی از مردم بر اثر بیماری های واگیردار و عفونی، گرسنگی و قحطی یا جنگ از بین می رفتند.

2- چه عواملی سبب کاهش مرگ و میر در دو قرن اخیر شده است؟
پاسخ: بهبود بهداشت: با پیشرفت در پزشکی و تولید واکسن ها و آنتی بیوتیک ها و کنترل بیماری های واگیردار چون وبا و طاعون و … مرگ و میرها کاهش یافت. بهبود تغذیه: با پیشرفت و گسترش کشاورزی صنعتی، تولید مواد غذایی افزایش یافت و با پیشرفت وسایل حمل و نقل، انتقال غذا به نواحی دورتر امکان پذیر شد.

3- نمونه ای از کشورهایی را که رشد جمعیت در آنها منفی است نام ببرید.
پاسخ: آسیا: ژاپن و روسیه، اروپا: آلمان، مجارستان، لهستان و رومانی

4- علت نگرانی کشورهایی که رشد جمعیت در آنها منفی می باشد چیست؟
پاسخ: جمعیتِ سالخورده و از کار افتاده افزایش می یابد و چون زاد و ولد کم است، جامعه از نیروی جوان برای تحصیل و علم آموزی و کار و پیشرفت محروم می شود و جمعیت کشور نیز کاهش می یابد. به همین دلیل، آینده این کشورها نگران کننده است.

5- در چه صورت رشد جمعیت و افزایش جمعیت برای یک کشور مفید و مایه پیشرفت است؟
پاسخ: چنانچه در یک کشور برای آموزش صحیح و کار و تامین شغل جوانان برنامه ریزی مناسب و سرمایه گذاری صورت بگیرد، رشد جمعیت و افزایش جمعیت جوان یک نعمت بزرگ و مایه پیشرفت خواهد بود.

6-کشورهایی را مثال بزنید که برای افزایش جمعیت و فرزند آوری برنامه ریزی کرده اند؟ چند مورد از این برنامه ها را ذکر کنید.
پاسخ: امروزه در کشورهایی چون ژاپن، سنگاپور، کره جنوبی، روسیه و همچنین اغلب کشور های اروپایی، دولت ها برنامه های مهمی برای تشویق به فرزند آوری طراحی و اجرا می کنند تا با کاهش رشد جمعیت مقابله کنند. از جمله این برنامه ها، اعطای جایزه و کمک های مالی به خانواده هایی که صاحب فرزند می شوند، واگذاری مسکن، معافیت از پرداخت مالیات و افزایش مرخصی تحصیلی و کاری مادران است.

7- عوامل طبیعی موثر بر پراکندگی جمعیت را ذکر کنید.
پاسخ: عوامل طبیعی
آب و هوا و پوشش گیاهی: ناهمواری: آب و خاک: معادن و ذخایر:
عوامل جذب جمعیت نواحی معتدل با باران کافی یا نواحی دارای آب و هوای موسمی جمعیت را جذب می کنند؛ دشت ها و جلگه های هموار جمعیت زیادی را به خود جذب می کنند، خاک های آبرفتی حاصل از رسوبات رودخانه ای و نواحی دارای منابع آب کافی، رود ها و چشمه ها موجب جذب جمعیت می شوند؛ نواحی دارای معادن و ذخایر زیرزمینی مانند زغال سنگ، نفت و گاز و آهن و مس به دلیل اینکه قابلیت گسترش صنایع وابسته به این معادن را دارند، جاذب جمعیت اند.
عوامل دفع:
جمعیت آب و هوای سرد با بارندگی کم از جذب جمعیت جلوگیری می کند، ارتفاعات و قله ها از جذب جمعیت جلوگیری می کند، خاک نا مناسب از جذب جمعیت جلوگیری می کند نبود معدن و منابع زیر زمینی از جذب جمعیت جلوگیری می کند.

8- عوامل دفع جمعیت را نام ببرید.
پاسخ: آشوب های سیاسی و جنگ و نزاع در برخی نواحی از جذب جمعیت جلوگیری می کند. نواحی ای که از نظر فعّالیت اقتصادی ضعیف اند و مردم آنها با بیکاری و درآمد کم روبه رو هستند، جمعیت را دفع می کنند. نبود این امکانات از جذب جمعیت جلوگیری می کند نبود این مکانهای زیارتی و علمی از جذب جمعیت جلوگیری می کند.

9- مهاجرت به چه معنی است؟
پاسخ: مهاجرت یعنی رفتن مردم از جایی به جای دیگر به منظور کار یا زندگی.

10- انواع مهاجرت را نام ببرید؟
پاسخ: داخلی، خارجی یا بین المللی، اختیاری، اجباری

11- برای مهاجرت داخلی و مهاجرت خارجی مثال بزنید.
پاسخ: داخلی(مهاجرت در داخل مرز های یک کشور) خارجی یا بین المللی (مهاجرت از یک کشور به کشور دیگر). مانند مهاجرت روستاییان به شهر یا مهاجرت کارگران فصلی در داخل یک کشور. مهاجرت از ایران به آلمان
درس 8: بی عدالتی و نابرابری در جهان
1- نابرابری جهانی به چه معناست؟
پاسخ: به این معنی که از نظر ثروت و درآمد، کیفیت زندگی مردم و دسترسی به مسکن مناسب، آموزش، بهداشت، اشتغال، گذراندن اوقات فراغت، و نظایر آن تفاوت های زیادی بین کشورها دیده می شود.

2- یکی از عوامل مهمی که در سنجش نابرابری کشورها با یکدیگر مورد توجه قرار گرفته چیست؟
پاسخ: عامل اقتصادی و عناصری چون میزان تولید، درآمد، اشتغال و مانند آنهاست.

3- عواملی که بر زندگی افراد یک جامعه اثر می گذارند و می توانند کیفیت زندگی را خوب یا بد کنند کدامند؟
پاسخ: عواملی مانند هویت؛ عزّت، امنیت، آزادی، احساس شادی و رضایت از زندگی.

4- شاخص توسعه ی انسانی با توجه به چه عواملی تعریف می شود؟
پاسخ: این شاخص برای پی بردن به وضعیت و کیفیت زندگی در کشورها و مقایسه ی آنها با یکدیگر با توجه به سه عامل اقتصادی، بهداشتی و فرهنگی تعریف می شود.

5- ملاک های توسعه ی انسانی کدامند؟
پاسخ: درآمد و رفاه، امید به زندگی یا متوسط طول عمر، سواد و آموزش

6- از نظر شاخص توسعه ی انسانی، کشورها به چهار گروه تقسیم شده اند آنها را نام ببرید؟
پاسخ: توسعه ی انسانی خیلی بالا، توسعه ی انسانی بالا، توسعه ی انسانی متوسط، توسعه ی انسانی پایین.

7- عامل میزان درآمد و رفاه چه جنبه ای دارد و به چه معناست؟
پاسخ: این عامل جنبه ی اقتصادی دارد و به معنای سطح مطلوب زندگی و رفاه اجتماعی است. منظور از ان، این است که اعضای یک جامعه به چه میزان از درآمد کافی وشغل مناسب و قدرت خرید برخوردار دارند و به کالاها و خدمات مورد نیاز چون مسکن، پوشاک، غذا، آموزش، تفریح و فراغت و وسایل زندگی مناسب دسترسی دارند.

8- چه کشورهایی از رفاه و سطح زندگی خوبی برخوردارند و درچه کشورهایی مردم با فقر و کمبود امکانات زندگی مواجه اند؟
پاسخ: اکثر ساکنان کشورهای با درآمد بالا در کشورهای آمریکای شمالی و اروپای غربی از رفاه و سطح زندگی خوبی برخوردارند در حالی که در برخی کشورهای قاره آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین بخشی از مردم با فقر و کمبود امکانات زندگی مواجه اند.

9- در چه کشورهایی مردم در فقر مطلق زندگی می کنند؟
پاسخ: موزامبیک، تانزانیا، اتیوپی و نپال.

10- میزان ثروت مادی و رشد اقتصادی کشورها را با چه چیزهایی اندازه گیری می کنند؟
پاسخ: تولید ناخالص داخلی، درآمد سرانه.

11- چه کشورهایی رشد اقتصادی سریعی داشته اند و توانسته اند جایگاه مهمی در اقتصاد جهانی به دست آوردند؟
پاسخ: ژاپن، چین و برخی کشورهای آسیای جنوب شرقی چون سنگاپور، هنگ کنگ، کره ی جنوبی و مالزی.

12- به چه دلیل بعضی از کشورها رشد اقتصادی مطلوبی ندارند؟
پاسخ: به دلیل بحران های سیاسی یا جنگ، مانند سوریه و عراق.

13- امید به زندگی یا متوسط طول عمر در یک کشور یعنی چه؟
پاسخ: یعنی تعداد سال هایی که انتظار می رود کودکی که در آن کشور به دنیا آمده است، عمر کند و زنده بماند.

14- میزان طول عمر یا امید به زندگی در یک جامعه نشان دهنده ی چیست؟
پاسخ: نشان دهنده ی وضعیت سلامت و بهداشت در آن جامعه است.

15- در چه کشورهایی متوسط طول عمر بیشتر است؟
پاسخ: در کشورهایی که مردم در محیطی پاک و بدون آلودگی زندگی می کنند، به غذای کافی و آب سالم دسترسی دارند و در صورت بیماری یا روبه رو شدن با حوادث، از امکانات در مانی و مراقبت های پزشکی پیشرفته برخوردارند، متوسط طول عمر بیشتر است.

16- در چه کشورهایی امید به زندگی یا متوسط طول عمر پایین است؟
پاسخ: در کشورهایی که مردم دسترسی کافی به غذا یا آب آشامیدنی سالم ندارند و با کمبود پزشک و دارو و امکانات درمانی مواجه اند و همچنین در کشورهایی که جنگ های داخلی و خارجی، گرسنگیو سوء تغذیه وجود دارد، امید به به زندگی یا متوسط طول عمر پایین است.

17- برای پی بردن به وضع آموزش در کشورها چه معیارهایی را در نظر می گیرند؟
پاسخ: میزان با سوادی یا تعداد بزرگسالان با سواد، درصد ثبت نام کل کودکانی که در سن تحصیل اند، میانگین سال های تحصیل در یک کشور، میزان با سوادی و تحصیل دختران، تعداد معلم به ازای دانش آموز.

18- منظور از میانگین سال های تحصیل چیست؟
پاسخ: متوسط تعداد سال هایی است که دانش آموزان یک کشور در مدرسه حضور پیدا کرده و تحصیل کرده اند.

19- علل و عوامل خارجی نا برابری در جهان کدامند؟
پاسخ: مستعمره کردن کشورها در گذشته، اشغال نظامی کشورها، دخالت و نفوذ در امور داخلی به شیوه های مختلف، جلوگیری از استقلال سیاسی و اقتصادی آنها.

20- علل و عوامل داخلی نابرابری در جهان چیست؟
پاسخ: جنگ ها و کشمکش های داخلی، فرهنگ و باورهای غلط، بیسوادی و ناآگاهی مردم، غفلت از استعدادها و فرهنگ خود، نداشتن ایمان و پشتکار و اراده برای تغییر وضع، نبودن وحدت و مشارکت بین مردم.
درس 9: ایرانی متحد و یکپارچه
1- اوضاع سیاسی ایران هنگام تاسیس حکومت صفوی چگونه بود؟
پاسخ: حکومت واحد و قدرتمندی نداشت و دچار تفرقه و تجزیه شده بود. حاکمان بخش های مختلف ایران با هم در جنگ بودند. به همین دلیل، امنیت و آرامش شهرها و روستاها از بین رفته و امور کشور مختل شده بود سلطان عثمانی خود را خلیفه مسلمانان می دانست و علاوه بر سرزمین های همجوار، به ایران نیز طمع داشت. در شما ل شرق ایران )ماوراءالنهر(، ازبک ها قدرت گرفته بودند و به مرزهای ایران می تاختند.

2- حکومت صفوی چه زمانی شکل گرفت؟
پاسخ: در ابتدای قرن 10 ق با به قدرت رسیدن به نام اسماعیل، یکی از نوادگان شیخ صفی الدین اردبیلی.

3- شیخ صفی الدین اردبیلی که بود و مهمترین طرفدارانش که بودند؟
پاسخ: شیخ صفی( 735 650 ق) که از صوفیان معروف زمان خود بود، خانقاهش در اردبیل مورد توجه مردم و حاکمان محلی بود. صوفیان بیشتر وقتشان را در خانقاه به ذکر گفتن و انجام دادن مراسم خاص خود می گذراندند. پس از شیخ صفی، اداره خانقاه در خانواده او موروثی شد. مهم ترین طرفداران خانقاه شیخ صفی ایل های مختلف ترک بودند که به قزلباش٭ شهرت داشتند.

4- شاه اسماعیل صفوی چگونه به قدرت رسید واقدامات وی پس از تاجگذاری چه بود؟
پاسخ: اسماعیل صفوی به کمک نیروی نظامی قزلباش ها، نخست شروانشاهان و آق قویونلوها را شکست داد و پس از تسلط یافتن بر تبریز، خود را شاه ایران خواند. یکی از اقدام های مهم وی پس از تاج گذاری، رسمی کردن مذهب شیعه بود. سپس حاکمان مناطق مختلف را یکی پس از دیگری از میان برداشت و با شکست دادن ازبک ها در خراسان، بر سراسر ایران مسلط شد.

5- موفقیت های سیاسی ونظامی شاه اسماعیل صفوی چه نتایجی داشت؟
پاسخ: حکومت کشور ما یکپارچه و نیرومند شد؛ به طوری که قلمرو آن به حدود قلمرو دوره ساسانیان رسید. حکومت صفوی همچنین همه اقوام ایرانی را زیر حاکمیت خود گرفت و موجب هم بستگی و اتحاد بیشتر ایرانیان شد.

6- چرا عثمانی ها به ایران حمله کردند وعلت شکست صفویان از آنان چه بود؟
پاسخ: سلطان عثمانی که از شکل گیری سلسله قدرتمند و شیعه مذهب صفویه ناخشنود بود، با سپاهی عظیم راهی ایران شد. در چالدران (در نزدیکی شهر خوی امروزی) سپاه عثمانی به کمک سلا حهای آتشین مانند توپ و تفنگ که سپاه ایران از آنها بی بهره بود، پیروز شد. پس از جنگ چالدران، تبریز به اشغال عثمانی ها در آمد اما مقاومت و مبارزه مردم آنها را وادار به عقب نشینی کرد.

7- چه کسی حکومت صفوی را تثبیت کرد وعلت جابجایی پایتخت توسط او چه بود؟
پاسخ: تهماسب، (پسر شاه اسماعیل) با سر و سامان دادن به اوضاع داخلی و دفع حمله های ازبکان و دولت عثمانی، سبب تثبیت حکومت شد او پایتخت را از تبریز به قزوین انتقال داد؛ زیرا تبریز همواره در معرض هجوم سپاه عثمانی بود.

8- زمان کدام شاه اوج قدرت صفویان است و چند نمونه از اقدامات وی را ذکر کنید.
پاسخ: شاه عباس اوّل (پنجمین شاه صفوی) شکست ازبک ها و عثمانیان انتقال پایتخت از قزوین به اصفهان و تلاش برای آبادانی آن

9- علل ضعف و سقوط سلسله صفوی چه بود؟
پاسخ: ناتوانایی وبی لیاقتی پادشاهان صفوی پس از شاه عباس اوّل، سیاست کشتن و کور کردن شاهزادگان، بازداشتن شاهزادگان از حکومت ولایت ها و آموختن شیوه کشورداری، اختلاف و درگیری میان مقام های کشوری و لشکری وبازماندن از انجام مسئولیت های مهم خود، فراگیری هرج و مرج در کشورو مختل شدن امور حکومت

10- اوضاع نابسامان اواخر دوره صفویه سبب سلطه چه کسانی بر قسمتی از ایران شد؟
پاسخ: گروهی از افغان ها در قندهار سر به شورش برداشتند و پس از پیروزی بر حاکم آن ولایت، به سوی اصفهان حرکت کردند. سلطان حسین صفوی تسلیم شد و محمود افغان، بر پایتخت و قسمت هایی از ایران مسلط شد.

11- صفویان کشور را چگونه اداره می کردند؟
پاسخ: در راس حکومت شاه قرار داشت. شاهان صفوی، اختیارات زیادی داشتند و با استبداد بر کشور حکومت می کردند. همه مقام های کشوری و لشکری مطیع فرمان شاه بودند و اجازه نداشتند مخالف خواست و اراده او عمل کنند. بعد از شاه، وزیر بزرگ قرار داشت که به او اعتمادالدوله نیز می گفتند. او مسئول امور اداری و مالی کشور بود اما در مقابل شاه قدرت و اختیار چندانی نداشت. فرماندهان نظامی نیز در اداره حکومت صفوی نقش بسیار مهمی داشتند و علاوه بر فرماندهی سپاه، معمولاً حاکم ولایت های مهم نیز بودند.

12- قزلباش ها چه جایگاهی در دولت صفوی داشتند؟ (چرا شاه عباس از حکومت قزلباش ها کاست؟ )
پاسخ: تا زمان شاه عباس اوّل، سران ایل های قزلباش حاکم ولایت های مختلف ایران بودند. شاه عباس اوّل برای تقویت حکومت مرکزی و جلوگیری از نافرمانی و بی نظمی سران ایل های قزلباش، حکومت ولایت ها را از آنان از گرفت و به افرادی غیر از قزلباش ها سپرد. همچنین در کنار سپاه قزلباش، سپاه جدیدی از افراد غیرقزلباش تشکیل داد و با کمک گرفتن از اروپاییان، این سپاه را به تفنگ و توپ مجهز کرد.
درس 10: اوضاع اجتماعی، اقتصادی، علمی و فرهنگی ایران در عصر صفوی
1- به چه دلیل در دوره صفویه شرایط مناسبی برای رونق زندگی اجتماعی و اقتصادی پدید آمد؟
پاسخ: به دلیل وجود حکومت مرکزی نیرومند و برقراری نظم و امنیت در سراسر کشور.

2- بیشتر ساکنان ایران در دوره صفوی به ترتیب چه کسانی بودند و به چه کاری اشتغال داشتند؟
پاسخ: روستائیان و کوچ نشینان بودند و به کار کشاورزی، دامداری و صنایع دستی اشتغال داشتند.

3- با توجه به عقیده جهانگردان اروپایی وضع زندگی دهقانان ایرانی را با اروپائیان در دوره صفوی مقایسه کنید.
پاسخ: به عقیده جهانگردان اروپایی، از جمله شاردن، وضع زندگی دهقانان ایرانی به مراتب بهتر از وضع دهقانان در مناطق حاصلخیز اروپا بوده است.

4- بیشتر ساکنان شهرها را در دوره صفوی چه کسانی تشکیل می دادند؟
پاسخ: مقام های حکومتی، نظامیان، روحانیون، بازرگانان، پیشه وران و صنعتگران.

5- کدام محصولات در زمان صفویه از ایران به اروپا صادر می شد؟
پاسخ: خشکبار، پارچه های مخملی، ابریشمی و حریر و قالی های نفیس

6- کدام صنعت در دوره صفوی پررونق بود؟
پاسخ: صنعت بافندگی که با صنعت نساجی اروپا رقابت می کرد.

7- شهرهای دارای کارگاه بافندگی در دوره صفویه را نام ببرید.
پاسخ: اصفهان، کاشان، یزد، مشهد، استرآباد(گرگان) و گیلان.

8- صنعتگران دوره صفوی در چه صنعتی پیشرفت کرده بودند؟
پاسخ: صنایع کاشی، چینی، چرم، جواهر، رنگ، صابون، و جنگ افزارهای سنتی از قبیل شمشیر و کمان

9- دلایل رونق تجارت داخلی و خارجی در دوره صفویه چه بود؟
پاسخ: یکپارچه بودن سرزمین ایران و وجود نظم و امنیت در سراسر کشور،

10- نشانه رونق تجارت و بازرگانی در دوره صفوی چیست؟
پاسخ: وجود شبکه وسیعی از راه ها و کاروان سراها در سراسر ایران که بازرگانان و مسافران بصورت رایگان در کاروانسراها اقامت می کردند.

11- پرسودترین کالای صادراتی ایران در دوره صفویه چه بود؟ و در انحصار چه کسی قرار داشت؟
پاسخ: صادرات ابریشم بود و در انحصار شاه عباس قرار داشت.

12- سه عامل گسترش تجارت در عصر صفوی را بیان کنید.
پاسخ: ایجاد امنیت توسط حکومت صفوی، توسعه راه های ارتباطی و ساختن کاروانسراها، رابطه سیاسی بین ایران و کشورهای دیگر

13- سه منبع عمده در آمد حکومت صفوی را ذکر کنید.
پاسخ: مالیات، عوارض و تجارت و صادرات.

14- در دوران حکومت صفویه معماران و مهندسان شهرساز ایرانی چه آثاری را ساختند؟
پاسخ: مسجدها، مدرسه ها، کاخ ها، پل ها و کاروانسراهای عظیم و باشکوه

15- در دوره صفویان برای گسترش علم و آموزش آن چه اقداماتی انجام شده بود؟
پاسخ: در این دوره تعلیم و تربیت مورد توجه بسیار بود و فعالیت های زیاد و موثری در این زمینه صورت گرفت. پادشاهان و مقام های کشوری و لشکری علاوه بر آنکه عالمان بزرگی را از مراکز علمی تشیع در جهان، به ایران دعوت کردند، مدرسه ها و کتابخانه های عظیمی به ویژه در پایتخت های صفوی ساختند و اموال و املاک بسیاری را وقف آنها کردند.

16- در دوره صفوی بیشتر به چه علومی توجه می شد؟
پاسخ: به علوم و معارف دینی مانند تفسیر، فقه و حدیث بسیار توجه می شد. دیگر شاخه های علوم مانند طبیعیات (علوم تجربی)، ریاضیات، ادبیات، فلسفه، طب و نجوم نیز تدریس می شدند.

17- عالمان و فیلسوفان دوره صفوی را نام ببرید.
پاسخ: میرداماد، ملاصدرا، شیخ بهائی و علامه محمد باقر مجلسی

18- در دوره صفوی چه دلیل شعر و ادبیات فارسی پر رونق نبود؟
پاسخ: به سبب کم توجهی پادشاهان به شاعران

19- شاعران بزرگ متعلق به دوره صفویه را نام برده و بگوئید آنها به چه سبکی شعر می گفتند؟
پاسخ: صائب تبریزی و بیدل به سبک هندی

20- رشته های هنری دوره صفوی را نام ببرید.
پاسخ: نقاشی، خوشنویسی، کتاب آرایی و خاتم کاری

21- در دوره صفوی مردم چه جشن ها و آئین هایی را برگزار می کردند؟
پاسخ: در آن زمان مردم علاوه بر نوروز و دیگر جشن های باستانی، اعیاد اسلامی مانند قربان، فطر و غدیر را نیز گرامی می داشتند.

22- در زمان صفویه آئین سوگواری امام حسین (ع) به چه صورت برگزار می شد؟
پاسخ: آئین سوگواری به طور گسترده در سراسر کشور به شیوه روضه خوانی، سینه زنی و تعزیه برگزار می شد.

23- برپایی جشن ها و آئین ها چه تاثیری بر مردم داشت؟
پاسخ: تاثیر مهمی در افزایش همدلی و بستگی مردم داشت.

24- مراسم جشن و شادی در عصر صفوی را با روزگار کنونی از جنبه های مختلف (شیوه برگزاری، محل جشن و… ) مقایسه کنید.
پاسخ: در زمان صفوی جشن ها و مراسم معمولا در مکانهای عمومی انجام می شد و مردم در کنار هم به شادمانی می پرداختند. اما در حال حاضر این مراسم در مکان های عمومی برگزار نمی شود و مردم شادی خود را کمتر با دیگران قسمت می کنند.

25- محتشم کاشانی از شاعران و مرثیه سرایان برجسته دوره صفویه است. آیا می دانید مشهورترین شعر او چیست؟
پاسخ: باز این چه شورش است که در خلق عالم است، باز این چه نوحه و چه عزا و ماتم اما، باز این چه رستخیز عظیم است کز زمین بی نفخ صور خاسته تا عرش اعظم است.
درس 11: تلاش برای حفظ استقلال و اتحاد سیاسی ایران
1- اوضاع کشور پس از سقوط سلسله صفوی چگونه بود؟
پاسخ: در پی تسلط افغان ها بر اصفهان و برکناری و قتل شاه سلطان حسین صفوی، ایران گرفتار تجزیه و تفرقه شد. افغان ها توان حکومت بر سراسر ایران را نداشتند. به همین دلیل، در گوشه و کنار کشور مدعیانی سر برآوردند. روسیه و عثمانی نیز با استفاده از آشفتگی اوضاع، قسمتهایی از شمال و غرب ایران را اشغال کردند.

2- نادر چگونه به قدرت رسید و چه سلسله ای را بنیان نهاد؟
پاسخ: در اوضاع آشفته کشور، نادر که سرداری از ایل افشار بود، برای نجات ایران به یکی از شاهزادگان صفوی پیوست. او و سپاهیانش، نخست افغان ها را سرکوب و تار و مار کردند و سپس نیروهای روسیه و عثمانی را از ایران بیرون راندند. نادر پس از این پیروزی ها، خاندان صفوی را کنار زد و خود بر تخت شاهی نشست. بدین ترتیب، سلسله افشاریه پایه گذاری شد.

3- نادر شاه افشار چند سال حکومت کرد و چرا به هند لشکر کشید؟
پاسخ: بیشتر دوره دوازده ساله پادشاهی نادر به نبرد با بیگانگان و فرونشاندن شورشهای داخلی گذشت. نادرشاه در تعقیب گروهی از افغان های شورشی که به هندوستان گریخته بودند، به آن کشور لشکر کشید. او تا دهلی پیش رفت و با غنیمت های بسیار به کشور بازگشت.

4- تصمیم نادرشاه افشار برای تبدیل ایران به یک کشور یکپارچه وقدرتمند چه بود.
پاسخ: برای اینکه بتواند از استقالل و تمامیت سرزمینی خود در برابر دشمنان دفاع کند. وی از موقعیت حساس خلیج فارس و اهمیت نیروی دریایی آگاه بود؛ ازاین رو، برای تاسیس نیروی دریایی ایران در خلیج فارس، کارهایی انجام داد اما این کارها با مرگ او متوقف شد.

5- چه چیز سبب قتل نادرشاه افشار توسط فرماندهان سپاهش شد؟
پاسخ: نافرمانی ها و شورش های پیاپی در سا لهای پایانی حکومت نادر، تاثیر روحی و روانی نامطلوبی بر او گذاشت. او که نسبت به اطرافیان و سرداران خود بدگمان شده بود، به رفتارهای خشونت آمیز و بی رحمانه روی آورد. فرماندهان سپاه نادرشاه که از جان خود می ترسیدند، او را به قتل رساندند.

6- اوضاع ایران پس از قتل نادر چگونه بود؟
پاسخ: به دنبال قتل نادرشاه، ایران بار دیگر به صحنه جنگ حاکمان محلی و سران ایل ها تبدیل شد و نا آرامی و آشوب سراسر کشور را فراگرفت. از قلمرو پهناوری هم که نادرشاه بر آن فرمان می راند، فقط خراسان در اختیار شاهرخ، نوه او، باقی ماند.

7- چه کسی سلسله زندیه را پایه گذاری کرد، چه لقبی داشت و چگونه حکومت می کرد؟
پاسخ: سرانجام، کریمخان از ایل زندیه، با پیروزی بر دیگر مدعیان حکومت، برای مدتی به درگیری ها و نزاع های داخلی پایان بخشید. او حکومتِ بخش بزرگی از ایران به جز خراسان را به دست گرفت و سلسله زندیه را بنیان گذاشت. کریم خان به جای عنوان شاه، لقب وکیل الرعایا یعنی نماینده مردم را برای خود برگزید. او با ملایمت و مهربانی با مردم رفتار می کرد، به صلح، آسایش و آرامش عمومی اهمیت می داد و می کوشید با استفاده از شیوه های مسالمت آمیز، از بروز ناامنی و شورش های داخلی جلوگیری کند.

8-کریم خان زند چند سال حکومت کرد ودر زمان وی چه بناهایی ساخته شد؟
پاسخ: دوران فرمانروایی کریم خان سی سال طول کشید. در این دوران، ثبات و آرامش نسبی در سراسر کشور به وجود آمد و در نتیجه، اوضاع اجتماعی و اقتصادی بهتر شد. در این زمان، بناهای مهمی مانند بازار وکیل، مسجد وکیل، حمام وکیل و ارگ کریم خان در شیراز، پایتخت زندیه، ساخته شد و فعّالیتهای علمی و فرهنگی در آن شهر رونق گرفت. با مرگ وکیل الرعایا، افراد خاندان او برای کسب قدرت با یکدیگر درگیر شدند و بار دیگر جنگ داخلی کشور را فرا گرفت.

9 – آقامحمد خان قاجار چگونه به قدرت رسید؟
پاسخ: ایل قاجار یکی از ایل های ترک تبار ایران بود. رئیس این ایل پس از کشته شدن نادرشاه مدعی حکومت ایران شد اما از کریمخان زند شکست خورد و به قتل رسید. پسر او، آقامحمدخان، پس از مرگ کریمخان تلاش برای رسیدن به حکومت را آغاز کرد. او پس از مدتی جنگ و گریز، لطفعلی خان، آخرین فرمانروای زندیه را شکست داد و به قتل رساند. همچنین، مردم کرمان را به دلیل پناه دادن به لطفعلی خان، بی رحمانه مجازات کرد.

10- دوره حکومت فتحعلی شاه با شروع نفوذ چه کشورهایی در ایران همزمان شد؟
پاسخ: پس از آنکه آقامحمدخان به دست خدمتکارانش کشته شد، برادرزاده او، فتحعلیشاه، به قدرت رسید. دوره حکومت فتحعلی شاه، همزمان با آغاز نفوذ و دخالت گسترده کشورهای روسیه، انگلستان و فرانسه در ایران بود.

11- علل تغییرات در اروپا همزمان با روی کارآمدن قاجاریه که سبب افزایش رقابت استعماری آنان شد چه بود؟
پاسخ: انقلاب صنعتی که از انگلستان آغاز شد و در اروپا گسترش یافت. و نیروی ماشین و ابزارهای صنعتی جای نیروی انسان و ابزارهای دستی را در تولید گرفت. ازاینرو، سرعت و میزان تولید افزایش یافت. انقلاب صنعتی موجب شکوفایی اقتصادی و افزایش قدرت نظامی و سیاسی کشورهای اروپایی شد و توجه آنها را به سوی کشورهایی که مواد اوّلیه یا بازار مصرف مناسبی داشتند، جلب کرد.

12 – روسیه از چه زمانی قدرتمند شد و پس از آن چه اهدافی را دنبال کرد؟
پاسخ: بعد از فرمانروایی پتر و در نتیجه برنامه ها و فعّالیت های او به کشوری قدرتمند و استعمارگر تبدیل شد. پس از آن نیز با حمله به کشورهای همسایه، قلمرو خود را گسترش داد. یکی از اهداف استعماری این کشور رسیدن به آ بهای آزاد و گرم خلیج فارس و اقیانوس هند بود.

13- عهدنامه گلستان چرا میان ایران وروسیه بسته شد و به موجب این قرارداد کدام مناطق از ایران جدا شد؟
پاسخ: در زمان فتحعلی شاه، روسیه با ارتشی مجهز به سلاح های جدید و آشنا با فنون جنگی تازه به قلمرو ایران در قفقاز حمله کرد. سپاه ایران با جنگاوران ایلهای مختلف ولی با سلاح های ابتدایی به مقابله پرداخت. سرانجام پس از ده سال، روسیه پیروز شد و عهدنامە گلستان را به ایران تحمیل کرد وبه موجب آن، ایالتهای گرجستان و داغستان و شهرهای باکو و گنجه از حاکمیت ایران خارج شدند و تحت حاکمیت روسیه قرار گرفتند.

14- چرا عهدنامه ترکنچای میان ایران وروسیه بسته شد و چه مفادی داشت؟
پاسخ: جنگاوران ایل ها و نیروهای داوطلب مردمی برای جبران عهدنامه گلستان با فتوای علما به سرعت مناطق اشغال شده را آزاد کردند روسیه با تمام قوا وارد جنگ شد و با شکست دادن سپاه ایران، عهدنامە ترکمان چای را که ننگین تر از قرارداد گلستان بود به کشور ما تحمیل کرد. بر اساس آن سرزمین های ایرانیِ شمال رود ارس به تصرف روسیه درآمد؛ ایران از کشتی رانی در دریای مازندران محروم گردید و مجبور به پرداخت غرامت شد.

15- مهمترین هدف انگلستان از رابطه با حکومت قاجار چه بود؟
پاسخ: جلوگیری از دسترسی کشورهای رقیب به هندوستان (مهمترین مستعمره انگلستان) از طریق ایران

16- تعهدات ایران و انگلستان در عهدنامه های مرتبط با موضوع هند در زمان فتحعلی شاه چه بود؟
پاسخ: بخشی از مفاد عهدنامه مفصل که در سال 1227 ق میان ایران و انگلستان بسته شد: انگلیسی ها نیز متعهد شدند که در صورت حمله کشورهای دیگر به ایران، به حکومت قاجار کمک های مالی حکومت قاجار تعهد کرد که به هیچ کشوری اجازه ندهد از خاک ایران به هندوستان لشکرکشی کند و نظامی کنند. اگر میان دولت ایران و طوایف افغان اختلاف و نزاعی صورت گرفت دولت انگلستان مداخله نخواهد کرد.

17 – افغانستان و بخشی از سیستان و بلوچستان چه زمانی از ایران جدا شد؟
پاسخ: انگلستان در طول جنگ های روسیه با ایران، به تعهدات خود عمل نکرد. این کشور، در دوران محمدشاه و ناصرالدین شاه با لشکرکشی به خلیج فارس و حمله به جزایر و بنادر ایران، حکومت قاجار را مجبور کرد که به جدایی افغانستان از ایران رضایت دهد. انگلیسی ها همچنین ناصرالدی نشاه را وادار کردند که با جدای قسمت شرقی سیستان و بلوچستان از ایران موافقت کند. علاوه بر اینها، تعدادی از جزایر ایرانی خلیج فارس را اشغال و به پایگاه نظامی خود تبدیل کردند.

18 – مفاد عهدنامه پاریس چه بود؟
پاسخ: بخشی از مفاد عهدنامه پاریس که در سال 1273 ق میان ایران و انگلستان بسته شد: دولت ایران از هر نوع ادعای حاکمیت نسبت به هرات و سایر قسمت های افغانستان دست برداشته و متعهد می گردد که از مداخله در امور آن سرزمین خودداری نماید. پس از آنکه دولت ایران نیروهای خود را از هرات خارج کرد و سفیر انگلستان را پذیرفت، دولت انگلیس نیروهای خود را از سواحل و بنادر ایران خارج می کند.
درس 12: در جست و جوی پیشرفت و رهایی از سلطه خارجی
1- شکست های نظامی و سیاسی از روسیه و انگلستان در دوره قاجار چه نتیجه ای داشت؟
پاسخ: ایرانیان را متوجه پیشرفت های علمی و صنعتی کشورهای اروپایی کرد.

2- چرا عباس میرزا به فکر نوسازی و اصلاح کشور افتاد؟
پاسخ: زیرا او به خوبی تفاوت سپاه ایران را با ارتش روسیه که آموزش دیده و مجهز به سلاح های جدید بود، تشخیص داد و به اهمیت صنایع نظامی پی برد. همچنیم متوجه شد که با وجود تعداد زیاد سپاهیان ایران ودلاوری و فداکاری آنها، روس ها به دلیل برخورداری از دانش و تجهیزات پیشرفته ی نظامی پیروز شدند.

3- عباس میرزا برای پیشرفت ایران چه کارهایی انجام داد؟ (اقدامات عباس میرزا)
پاسخ: فرستادن افرادی به انگلستان برای فراگیری علوم و فنون جدید، برای آگاهی از اوضاع کشورهای اروپایی دستور داد کتاب هایی را درموضوع تاریخ آن کشور ها به فارسی ترجمه کنند.

4- در زمان صدراعظمی امیرکبیر حکومت قاجار با چه مشکلاتی روبه رو بود؟
پاسخ: مشکلات بزرگی از قبیل شورش در ایالت ها، دخالت های خارجی، بی نظمی و اختلال امور کشوری و لشکری و خالی بودن خزانه.

6- انگیزه و اهداف امیرکبیر از اقدامات اصلاحی چه بود؟
پاسخ: برای نوسازی و کارآمدی تشکیلات حکومتی و مبارزه با مفاسد اداری و اقتصادی. او در سیاست خارجی درصدد قطع نفوذ و دخالت های روسیه و انگلستان در ایران بود.

5- مهم ترین اقدام امیرکبیر را توضیح دهید
پاسخ: تاسیس مدرسه دارالفنون – وی فرستادن دانشجو را به اروپا کافی نمی دانست. بنابراین تصمیم گرفت مدرسه ای به سبک اروپایی در ایران تاسیس کند تا تعداد بیشتری از ایرانیان علوم و فنون جدید را در داخل کشور بیاموزند. همچنین دستور داد معلمانی از کشورهایی جز روسیه و انگلیس برای تدریس در مدرسه دارالفنون استخدام شوند.

6- چرا امیرکبیر مدرسه دارالفنون را تاسیس کرد؟
پاسخ: تا تعداد بیشتری از ایرانیان علوم و فنون جدید را در داخل کشور بیاموزند. برای کشور باز نشود.

7- یکی از نتایج آشنایی ایرانیان با تمدن اروپایی در دوره قاجاریه چه بود؟
پاسخ: ایجاد مدرسه های جدید بود.

8- گسترش مدرسه های جدید به سبک اروپایی در دوره قاجار را توضیح دهید؟
پاسخ: در دوره قاجار افرادی پیش گام تاسیس مدرسه هایی به سبک اروپایی در ایران شدند، از جمله میرزا حسن رشدیه که در بیروت و استانبول با این نوع آموزشگاه ها و شیوه ی فعالیت آنها آشنا شده بود. او در زادگاهش تبریز و شهرهای مشهد، تهران و قم چندین مدرسه ی جدید تاسیس کرد.

9- نفوذ اقتصادی روسیه و انگلستان در دورهی قاجار را توضیح دهید؟
پاسخ: آنها در دوره بهره برداری از جنگل و شیلات در ایران دست یافتند. صنعت و بازرگانی کشور ما با واگذاری این امتیازها آسیب های فراوانی دید. شرکت های بازرگانی خارجی در بیشتر شهرهای ایران شعبه هایی تاسیس کردند و به خرید و فروش مشغول شدند. این شرکت ها معمولا کالاهای اروپایی را بدون پرداخت حقوق گمرکی و یا با حقوق گمرکی بسیار ناچیزی وارد کشور می کردند. تولیدکنندگان و بازرگانان ایرانی چون نمی توانستند با این شرکت ها رقابت کنند، روز به روز ضعیف تر و دچار ورشکستگی شدند.

10- امتیاز تالبوت(امتیاز انحصاری توتون و تنباکو) را توضیح دهید؟
در دوره ناصرالدین شاه، یک نفر انگلیسی به نام تالبوت باپرداخت رشوه به درباریان، امتیاز انحصاری توتون و تنباکوی ایران را به مدت پنجاه سال به دست آورد. در آن زمان توتون و تنباکو از عمده ترین محصولات کشاورزی ایران بود. بر اساس این امتیاز، ایرانیان نمی توانستند محصول توتون و تنباکوی خود را به کسی غیر از تالبوت بفروشند. در مقابل تالبئت نیز تعهد کرده بود که هرسال 15000 لیره ی انگلیس به همراه یک چهارم سود سالانه ی خود را به حکومت ایران پرداخت کند.

11- دلیل اصلی شکل گیری نهضت تنباکو چه بود؟
پاسخ: اعتراض به واگذاری امتیازهای اقتصادی به بیگانگان و قیام علیه استبداد داخلی و استعمار خارجی.

12- موفقیت نهضت تنباکو از نظر سیاسی و اجتماعی چه اهمیتی داشت؟
پاسخ: از نظر اجتماعی این نهضت نخستین حرکت جدی مردم ایران برای رهایی از نفوذ و سلطه خارجی و ایستادگی در برابر ستم داخلی بود. از نظر سیاسی: حس اعتماد به نفس و روحیه ی مقاومت و مبارزه را در مردم تقویت کرد. به حکومت فهماند که مردم بیدارند. مردم شهامت حضور در صحنه رو با تبعیت از مرجعی خارجی استعمار گران به نقش مراجع و نفوذ آنه در مردم حتی بیشتر از حاکمان پی بردند.
درس 13: نهضت مشروطه
1- انقلاب مشروطیت در زمان کدام شاه بود؟
پاسخ: مظفرالدین شاه

2- در نظام پادشاهی استبدادی کشور چگونه اداره می شود؟
پاسخ: پادشاه از قدرت و اختیارات فراوانی برخوردار است و خواست وی در حکم قانون است و او بر اساس میل و اراده خود حکومت می کند.

3- در نظام پادشاهی مشروطه کشور چگونه اداره می شود؟
پاسخ: قدرت و اختیارات پادشاه بر اساس قانون محدود می شود و اداره کشور تنها در اختیار شاه نیست و نهادهایی مانند مجلس شورا و هیئت وزیران یا دولت در اداره کشور مشارکت و دخالت دارند.

4- چرا انقلاب مشروطه به وقوع پیوست؟
پاسخ: عقب ماندگی ایران و ناتوانی حکومت قاجار در برابر روسیه و انگلستان، آموزه های دین اسلام و مذهب شیعه در برابر مبارزه با ظلم
آشنایی ایرانیان با افکار و دستاوردهای تمدن جدید اروپا بود

5- ناصرالدین شاه چگونه مرد؟
پاسخ: به دست میرزا رضا کرمانی به قتل رسید.

6- روحانیان مشهور تهران در دوره مظفرالدین شاه که انجمنی از آزادی خواهان تشکیل دادند؟
پاسخ: آیت الله سید محمد طباطبایی و آیت الله سید عبدالله بهبهانی

7- ماجرای فلک کردن بازرگانان در چه دوره ای اتفاق افتاده بود؟
پاسخ: در دوره مظفرالدین شاه

8- علاءالدوله چه کرد؟
پاسخ: به بهانه گران شدن قند؛ تعدادی از بازرگانان را به چوب بست.

9- پس از فلک کردن بازرگانان مردم چه کردند؟
پاسخ: بازار بسته شد، آیت الله طباطبایی و مردم در حرم حضرت شاه عبدالعظیم بست نشستند.

10- خواسته مردم پس از بست نشستن در حرم چه بود؟
پاسخ: تاسیس عدالت خانه

11- وقتی مظفرالدین شاه به خواسته های بَست نشینان خود توجه نکرد چه شد؟
پاسخ: افزایش اعتراض های مردمی، شهادت طلبه جوان، مهاجرت علما به قم، بست نشینی مردم در سفارت انگلستان

12- خواسته مردم پس از بست نشستن در سفارت انگلستان چه بود؟
پاسخ: تشکیل مجلس شورا

13- چه کسانی در انقلاب مشروطیت نقش موثر داشتند؟
پاسخ: علما، روشنفکران، تجار، پیشه وران و کارگران

14- هدف انقلاب مشروطیت چه بود؟
پاسخ: هدف برقراری حکومت قانون و رها کردن کشور از چنگ استبداد داخلی و سلطه خارجی ها

15- چرا هدف های اصلی انقلاب مشروطیت تحقق نیافت؟
پاسخ: به دلیل مخالفت طرفداران حکومت استبدادی، اختلاف و دودستگی میان مشروطه خواهان، افزایش دخالت های خارجی، وقوع جنگ جهانی اول

16- جانشین مظفرالدین شاه که بود؟
پاسخ: محمدعلی شاه

17- پس از چند ماه اختلاف و درگیری موافقان و مخالفان مشروطه محمدعلی شاه چه کرد؟
پاسخ: به دستور او مجلس به توپ بسته شد.

18- مجاهدان مشروطه خواه در تبریز ه کسانی بودند؟
پاسخ: ستارخان و باقرخان

19- پس از محمدعلی شاه چه کسی جانشین او شد؟
پاسخ: پسر خردسالش، احمد میرزا

20- آیت الله شیخ فضل الله نوری چه می گفت؟
پاسخ: می گفت مشروطه باید مشروعه و بر اساس اسلام باشد.

21- سرنوشت آیت الله شیخ فضل الله نوری چه شد؟
پاسخ: محاکمه توسط مشروطه خواهان، شهادت در میدان شهر

22- جنگ جهانی اوّل بین چه کشورهایی بود؟
پاسخ: متحدین و متفقین

23- پیروز جنگ جهانی اوّل که بود؟
پاسخ: متفقین

24- متحدین چه کشورهایی بودند؟
پاسخ: آلمان، ایتالیا، اتریش، مجارستان، عثمانی

25- متفقین چه کشورهایی بودند؟
پاسخ: انگلستان، روسیه، فرانسه، در اواخر جنگ آمریکا

26- چه کسی با قوای اشغالگر انگلیسی جنگید؟
پاسخ: رئیسعلی دلواری

27- نظام پادشاهی استبدادی چه نوع حکومتی است؟
پاسخ: در نظام پادشاهی استبدادی، پادشاه از قدرت و اختیارات فراوانی برخوردار است، خواست وی در حکم قانون است و او بر اساس میل و اراده خود حکومت می کند.

28- نظام پادشاهی مشروطه چه نوع حکومتی است؟
پاسخ: در نظام پادشاهی مشروطه قدرت و اختیارات پادشاه بر اساس قانون محدود می شود و اداره کشور تنها در اختیار شاه نیست و نهادهایی مانند مجلس شورا و هیئت وزیران (دولت_ در اداره کشور مشارکت و دخالت دارند.

29- زمینه های انقلاب مشروطه را بیان کنید.
پاسخ: زمینه های سیاسی و اقتصادی با زمینه های فکری و فرهنگی

30- واگذاری امتیازات بسیار به انگلیسی ها و روس ها چه زیان هایی برای کشورمان داشت؟
پاسخ: ضربه شدیدی به صنعت، کشاورزی و بازرگانی ایران وارد کرد و بیکاری را در سراسر کشور گسترش داد. در این دوره با وجود فقر و بیکاری مردم، ماموران مالیاتی حکومت با بی رحمی از آنها مالیات طلب می کردند.

31- زمینه های فکری و فرهنگی انقلاب مشروطه به چند دسته تقسیم می شود؟
پاسخ: دو دسته: زمینه های داخلی، زمینه های خارجی

32- زمینه های فکری و فرهنگی داخلی انقلاب مشروطه را بیان کنید.
پاسخ: آموزه های دین اسلام و مذهب شیعه مردم را به مبارزه با ظلم و تلاش برای برقراری عدالت فرا می خواند. مردم مسلمان ایران با درس گرفتن از قیام امام حسین و واقعه کربلا، همواره آماده بودند که در برابر ظلم و بی عدالتی بایستند.

33- زمینه های فکری و فرهنگی خارجی انقلاب مشروطه را بنویسید.
پاسخ: آشنایی ایرانیان با افکار و دستاوردهای تمدن جدید اروپا، هم زمان با تاسیس حکومت قاجار، انقلاب کبیر فرانسه رخ داد.

34- منظور از روشنفکران چه کسانی بودند و نقش آنها در انقلاب مشروطه چه بود؟
پاسخ: این عده که اغلب تحصیل کردگان اروپا و مدرسه دارالفنون بودند، و به روشنفکران معروف شدند، تلاش می کردند که از طریق کتاب و روزنامه مردم را با محاسن حکومت قانون (حکومت مشروطه) و معایب حکومت استبدادی آشنا کنند.

35- چه عواملی انگیزه مردم را برای مبارزه با استبداد و سلطه خارجی بیشتر کرد؟
پاسخ: موفقیت نهضت تنباکو و در پی آن، قتل ناصرالدین شاه به دست میرزای کرمانی

36- چرا در دوره پادشاهی مظفرالدین شاه بر خشم و نارضایتی مردم افزوده شد؟
پاسخ: مظفر الدین شاه، فرمانروایی نرم خو و ناتوان بود. در دوره او، سوء استفاده و ستمگری ماموران حکومت و دخالت بیگانگان در امور کشور ادامه یافت و بر خشم و نارضایتی مردم افزود.

37- رهبران روحانی که با تشکیل انجمن از آزادیخواهان به فکر ایجاد تغییراتی به نفع مردم افتادند، چه کسانی بودند؟
پاسخ: آیت الله سید محمد طباطبایی و آیت الله سید عبد الله بهبهانی

38- یکی از مهمترین حوادثی که انقلاب مشروطیت را سرعت بخشید چه بود؟
پاسخ: ماجرای چوب و فلک کردن بازرگانان توسط عین الدوله بود.

39- ماجرای چوب و فلک کردن بازرگانان توسط عین الدوله چه بود؟
پاسخ: عین الدوله صدراعظم، مظفرالدین شاه برای ترساندن مخالفان و جلوگیری از گسترش اعتراض ها دست به کار شد و به علاء الدوله دستور داد به بهانه گران شدن قند، تعدادی از بازرگانان را به چوب ببندد.

40- پس از به چوب بستن بازرگانان توسط عین الدوله مردم چه اقدامی انجام دادند؟
پاسخ: به دنبال این واقعه، بازار بسته شد و گروهی از علما به رهبری آیت الله طباطبایی به نشانه اعتراف در حرم حضرت شاه عبد العظیم بست نشستند.

41- مهمترین خواسته معترضین در حرم عبدالعظیم چه بود؟
پاسخ: تاسیس عدالت خانه برای رسیدگی به شکایت های مردم و اجرای عدالت

42- هنگامی که مظفرالدین شاه به خواسته های مهاجران عبدالعظیم عمل نکرد علما و مردم دست به چه اقدامی زدند؟
پاسخ: اعتراض های مردم دوباره شروع شد. در جریان این اعتراض ها، طلبه جوانی به شهادت رسید و در نتیجه، تعدادی از علما این بار به نشانه اعتراض به قم مهاجرت کردند. هم زمان، تعدادی از مردم تهران در اعتراض به حکومت قاجار در سفارت انگلستان بست نشستند. مهمترین خواسته های معترضان، تشکیل مجلس شورا بود.

43- چه گروه ها با قشرهایی در انقلاب مشروطیت نقش موثری داشتند؟
پاسخ: علاوه بر علما و روشنفکران که رهبری انقلاب مشروطیت را عهده دار بودند، گروه ها و قشرهای اجتماعی مختلف مانند تجار، پیشه وران و کارگران نیز در این انقلاب نقش موثری داشتند.

44- دو مورد از عوامل موفقیت انقلاب مشروطیت را بیان کنید.
پاسخ: آموزه های دین اسلام و مذهب شیعه، قرار گرفتن روشنفکران در کنار سایر گروه ها، آشنایی ایرانیان با تمدن جدید، اروپا.

45- چه کسانی در برابر استبداد محمدعلی شاه به با خاستند و چه نتیجه ای گرفتند؟
پاسخ: مجاهدان مشروطه خواه در تبریز به رهبری ستارخان و باقرخان در برابر حکومت استبدادی محمدعلی شاه به پا خاستند علمای مشروطه خواه نجف تیز آنان را به مقاومت در برابر شاه مستند دعوت کردند. طرفداران مشروطه در گیلان و اصفهان با مشاهده ایستادگی مردم تبریز، روحیه گرفتند و راهی پایتخت شدند و تهران را فتح کردند.

46- فاتحان تهران پس از فتح تهران چه تصمیمی گرفتند؟
پاسخ: محمدعلی شاه را برکنار کردند و پسر خردسالش، احمد میرزا، را به جانشینی او برگزید.

47- چرا آیت الله شیخ فضل الله نوری به مخالفت با انقلاب مشروطه پرداخت؟
پاسخ: وی معتقد بود افرادی که رهبری انقلاب مشروطه را به دست گرفته اند، به اسلام اعتقادی ندارند و می خواهند افکار و فرهنگ کشورهای اروپایی را در ایران گسترش دهند. منظور او برخی از روشنفکران بودند که در تقلید از اروپا بیان زیاده روی می کردند.

48- شیخ فضل الله نوری توسط چه کسانی به شهادت رسید؟
پاسخ: برخی از مشروطه خواهان بعد از برکناری محمد علی شاه، با فرصت طلبی شیخ را به اتهام مخالفت با نظام مشروطه محاکمه کردند و به شهادت رساندند.

49- شهادت شیخ فضل الله نوری چه تاثیری بر اوضاع ایران داشت؟
پاسخ: شهادت او تاثیر نا مطلوبی بر اوضاع ایران داشت و موجب اختلاف و دشمنی بیشتر در داخل کشور شد.

50- مهمترین موانع و مشکلات داخلی نظام مشروطه را توضیح دهید.
پاسخ: استبداد محمد علی شاه و وابستگی او به روسیه اختلاف بین رهبران مشروطه – انحراف از مسیر اسلام

51- قرارداد 1907 بین کدام کشورها بسته شد؟
پاسخ: انگلستان و روسیه

52- روسیه و انگلستان در قرارداد 1907 تقریبا کدام نواحی ایران را تحت نفوذ خود گرفتند؟
پاسخ: روسیه شمال، شمال شرقی و شمال غربی و انگلستان جنوب شرقی ایران را تحت نفوذ خود قرار داد.

53- قرارداد 1907 چه نتایجی برای ایران داشت؟
پاسخ: روسیه با خیالی آسوده در امور داخلی ایران مداخله می کرد و اجازه نمی داد که دولت و مجلس اوضاع آشفته کشور را سرو سامان دهند. علاوه بر این نیروهای روسیه وارد خاک ایران شدند. آنها در تبریز تعدادی از مشروطه خواهان را کشتند و در مشهد نیز حرم امام رضا (ع) را به گلوله بستند.

54- نتیجه جنگ جهانی اول چه بود؟
پاسخ: بر اثر این جنگ، میلیون ها نفر کشته، زخمی و آواره شدند و خسارت ها و ویرانی های زیادی به بار آمد.

55- موضع ایران در جنگ جهانی اول چه بود؟
پاسخ: دولت ایران در ابتدای جنگ جهانی اول بی طرفی کامل خود را اعلام کرد اما انگلستان، روسیه و عثمانی این بی طرفی را نادیده گرفتند و نیروهای خود را وارد ایران کردند. پس از آن برخی مناطق ایران صحنه نبرد نیروهای روسیه و انگلستان با قوای عثمانی بود.

56- آثار و پیامدهای سیاسی و اجتماعی جنگ جهانی اول در ایران را بنویسید.
پاسخ: جنگ جهانی اول موجب بی ثباتی و آشفتگی بیشتر اوضاع ایران شد. به دلیل حضور نیروهای اشغالگر و درگیری های نظامی، دولت مرکزی به نهایت ضعف رسید و تسلط خود را بر امور کشور از دست داد. نافرمانی و سرپیچی از فرمان دولت مرکزی گسترش یافت و امنیت و آسایش مردم از بین رفت. در آن سالها، ایرانیان دچار مصیبت های بزرگی مانند قحطی، فقر، گرسنگی و شیوع بیماری های واگیر دار شدند و افراد زیادی جان خود را از دست دادند.
درس 14: ایران در دوران حکومت پهلوی
1- مفاد قرارداد ۱۹۱۹ چه بود؟
پاسخ: بر اساس این قرارداد، اداره امور نظامی و مالی ایران در اختیار کارشناسان و مستشاران نظامی و مالی انگلستان قرار می گرفت.

2- از اقدامات رضاشاه دو مورد را بیان کنید؟
پاسخ: احداث راه آهن سراسری، ایجاد ارتش منظم.

3- کودتای ۱۲۹۹ چگونه صورت گرفت؟
پاسخ: انگلستان پس از ناکامی در اجرای قرارداد ۱۹۱۹، درصدد برآمد که از طریق کودتا اهداف استعماری خود را در ایران پیگیری کند. انگلیسی ها یکی از فرماندهان نیروی قزاق به نام رضاخان را به عنوان مهره نظامی و سید ضیاء الدین طباطبایی را به عنوان مهره سیاسی کودتا برگزیدند. در سوم اسفند ۱۲۹۹ نیروهای تحت فرمان رضاخان مراکز مهم پایتخت را اشغال کردند و احمدشاه مجبور شد سیدضیاء را به نخست وزیری و رضاخان را به فرماندهی کل قوا منصوب کند.

4- رضاخان چگونه به حکومت رسید؟
پاسخ: او با استفاده از موقعیت خود به عنوان وزیر جنگ و نخست وزیر، طرفداران خود را وارد مجلس شورای ملی کرد. در سال ۱۳۰۴ش مجلس شورای ملی با وجود مخالفت جدی تعدادی از نمایندگان، مانند آیت الله مدرس، احمدشاه قاجار را از قدرت برکنار کرد و حکومت موقت را به رضاخان سپرد. سپس، مجلس موسسان به طور رسمی حکومت را به رضاخان و خانواده او واگذار کرد.

5- هدف از احداث راه آهن سراسری توسط رضاشاه چه بود؟
پاسخ: ایجاد راهی سراسری برای انتقال سریع نیروهای انگلیسی از جنوب به شمال بود، تا در صورت پیشروی روس ها انگلیسی ها با استفاده از این راه بتوانند نیروهای خود را به سرعت به شمال بفرستند و مانع نفوذ آنها به هندوستان شوند.

6- در جنگ جهانی دوم هدف اصلی متفقین از اشغال ایران چه بود؟
پاسخ: استفاده از موقعیت و منابع و امکانات ایران به سود خویش بود.

7- محمدرضا شاه پس از کودتای ۲۸ مرداد چه سیاستی در پیش گرفت؟
پاسخ: به شاهی مستبدتر و ستمگر تبدیل شد و اصول قانون اساسی را آشکارا نادیده می گرفت. او همچنین با تاسیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) به سرکوب شدید مخالفان پرداخت و دوباره فضای ترس و خفقان بر ایران حاکم شد.

8- بعداز جنگ جهانی اول چه عواملی زمینه رابرای انتقال حکومت از قاجاریه به پهلوی فراهم آورد؟
پاسخ: کشور ما درگیر انبوهی از مشکلات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی فراوانی بود. برنامه ها و سیاستهای انگلستان در ایران.

9- زمینه های تغییر حکومت از قاجاریه به پهلوی را نام ببرید.
پاسخ: قرارداد1919م – کودتای 1299

10- قرارداد1919 (قرارداد وثوق الدوله) چه نوع قراردادی بود؟ و چه کسانی با آن مخالفت کردند؟
پاسخ: بر اساس این قرارداد، اداره امور نظامی و مالی ایران در اختیار کارشناسان (مستشاران) نظامی و مالی انگلستان قرار میگرفت. افرادی مانند: آیت اللّه مدرس و شیخ محمد خیابانی با آن به مخالفت برخاستند. احمد شاه قاجار نیز از تایید آن خودداری کرد.

11- کودتای 1299 با چه هدفی وچگونه صورت گرفت؟
پاسخ: با هدف تغییر حکومت در ایران. -انگلیسی ها یکی از فرماندهان نیروی قزاق به نام رضاخان را به عنوان مهره نظامی و سیدضیاءالدین طباطبایی را به عنوان مهره سیاسی کودتا برگزیدند. طباطبایی از سیاستمداران طرفدار انگلستان بود. در سوم اسفند1299نیروهای تحت فرمان رضاخان مراکز مهم پایتخت را اشغال کردند و احمدشاه مجبور شد سیدضیاء را به نخست وزیری و رضاخان را به فرماندهی کل قوا منصوب کند.

12- چه عواملی در تثبیت موقعیت وقدرت رضاخان نقش داشتند؟
پاسخ: او با جدیت تمام به نوسازی تشکیلات نظامی پرداخت و ارتش نوینی را پایه گذاری کرد، نافرمانی و آشوبهای داخلی را فرونشاند و نظم و امنیت را تا حدودی برقرار کرد، طرفدارانش با تبلیغات فراوان او را شایسته تر از احمدشاه قاجار برای حکومت معرفی می کردند، رضاخان خود را فردی مذهبی و پایبند به احکام و ارزشهای دینی نشان می داد. به همین دلیل، در مراسم و مجالس مذهبی حضور می یافت و با علما دیدار و مشورت می کرد.

12- انتقال حکومت از قاجاریه به پهلوی چگونه انجام شد؟
پاسخ: در 1304ش مجلس شورای ملی با وجود مخالفت جدی تعداد کمی از نمایندگان، مانند آیت اللّه مدرس و دکتر مصدق، احمدشاه قاجار را از قدرت برکنار کرد وحکومت موقت را به رضاخان سپرد. سپس، مجلس موسسان به طور رسمی حکومت را به رضاخان و خانواده او واگذار کرد.

13- شیوه های( ویژگی های) حکومت رضاشاه را به طور خلاصه بیان کنید.
پاسخ: رضاشاه از ابتدای حکومت به استبداد و دیکتاتوری روی آورد. ، هیئت وزیران و نمایندگان مجلس شورای ملی اختیار و استقلال چندانی نداشتند و تابع دستورات شاه بودند. ، به احزاب و روزنامه های مستقل اجازه فعالیت داده نمی شد. ، با زور و خشونت، فضای خفقان، ترس و سرکوب را بر جامعه حاکم کرد. ، مخالفان سرنوشتی جز تبعید، زندان، شکنجه و اعدام نداشتند.

14- در زمان رضاشاه چه اقداماتی درکشور صورت گرفت؟
پاسخ: رضاشاه تلاش گسترده ای برای نوسازی ایران به تقلید از اروپا انجام داد. ، نوسازی تشکیلات نظامی. ، مدارس و مراکز آموزشی جدید در شهرهای مختلف گسترش پیدا کردند. ، نخستین دانشگاه ایران (دانشگاه تهران) بنیان نهاده شد. ، راه های شوسه توسعه یافتند و راه آهن سراسری که خلیج فارس را به دریای مازندران متصل می کرد، احداث شد. ، موسسات و مراکز صنعتی متعددی در ایران به وجود آمدند.

15-کدام یک از اقدامات رضاشاه مغایر با ارزش های اسلامی و فرهنگ ایرانی بود؟ توضیح دهید.
پاسخ: الف) مجبور کردن مردم به این که لباس یکسانی به تن کنند و کلاه لبه داری (مشهور به کلاه پهلوی) بر سر بگذارند. پس از آن، محدودیت هایی برای برگزاری مراسم مذهبی از جمله عزاداری امام حسین (ع) به وجود آمد و زمزمه برداشتن (کشف) حجاب مطرح شد. مردم مشهد در اعتراض به این کارها قیام کردند و در مسجد گوهرشاد گرد هم آمدند. نیروهای نظامی برای سرکوب این قیام، مردم را در کنار حرم حضرت امام رضا(ع) را به گلوله بستند و عده ای را شهید و مجروح کردند.

16- جنگ جهانی دوم درچه سال وچگونه آغاز شد؟
پاسخ: جنگ جهانی دوم با هجوم برق آسای آلمان به لهستان آغاز شد (1939م/1318ش. ) ایتالیا و ژاپن به آلمان پیوستند و دولتهای محور را تشکیل دادند. در جبهه مقابل، انگلستان، فرانسه، شوروی و آمریکا قرار داشتند کهمتفقین خوانده میشدند.

17- درجریان جنگ جهانی دوم متفقین با چه بهانه ای کشورما را اشغال کردند؟ هدف اصلی آنها از این اقدام چه بود؟
پاسخ: در جنگ جهانی دوم، دولت ایران اعلام بیطرفی کرد، اما در شهریور، 1320متفقین حضور شماری از آلمانها در ایران را بهانه قرار دادند و کشور ما را به اشغال خود درآوردند. هدف اصلی آنها از این اقدام، استفاده از موقعیت و منابع و امکانات ایران به سود خویش بود.

18- متفقین پس از اشغال ایران در جنگ جهانی دوم چه اقداماتی انجام دادند؟
پاسخ: رضاشاه را مجبور کردند که به نفع پسرش، محمدرضا، از قدرت کناره گیری کند و سپس او را از کشور تبعید کردند.

19- آثار وتبعات جنگ جهانی دوم درایران را بیان کنید.
پاسخ: جنگ جهانی دوم نیز همچون جنگ جهانی اول، به اقتصاد و جامعه ایران خسارت و آسیب زیادی وارد کرد. مردم ایران طی آن سالها با کمبود و گرانی شدید مواد غذایی، مخصوصاً نان، روبه رو بودند و عده زیادی بر اثر گرسنگی و سوءتغذیه جان سپردند.

20- چرا درسال های نخست حکومت محمدرضاشاه، مجلس شورای ملی نقش موثری در اداره کشور به دست اورد؟
پاسخ: محمدرضا شاه در سالهای نخست سلطنت خود این امکان را نداشت که همچون پدرش با استبداد و دیکتاتوری حکومت کند. بنابراین، برای نمایندگان مجلس شورای ملی و هیئت وزیران فرصتی بهوجود آمد که در اداره امور کشور نقش موثری داشته باشند. همچنین احزاب سیاسی و مطبوعات دوباره فعالیت خود را آغاز کردند.

21- در دوره محمدرضاشاه چه عاملی به آرامش کشور آسیب می زد؟
پاسخ: رقابت های انگلستان، شوروی و آمریکا برای کسب نفوذ سیاسی و اقتصادی هرچه بیشتر در کشور.

22- نهضت ملی شدن نفت ایران چگونه و به رهبری چه کسانی صورت گرفت؟ شرح دهید.
پاسخ: یکی از رویدادهای مهم تاریخ معاصر ایران، ملی شدن صنعت نفت است. امتیاز بهره برداری از منابع نفت ایران در زمان مظفرالدین شاه به انگلیسیها واگذار شد. رضاشاه امتیاز مذکور را لغو کرد اما خیلی زود طی قرارداد دیگری، دوباره منابع نفت ایران را به انگلستان واگذار کرد. در سالهای بعد از جنگ جهانی دوم، مردم ایران خواهان لغو آن قرارداد و ملی شدن صنعت نفت بودند. آیت اللّه کاشانی و دکتر محمد مصدق رهبری نهضت ملی شدن صنعت نفت را به عهده گرفتند. مجلس شورای ملی نیز با مشاهده اتحادو یکدلی مردم، قانون ملی شدن نفت را تصویب کرد.

23- دکتر مصدق با چه هدفی به نخست وزیری رسید؟
پاسخ: تا قانون ملی شدن نفت را به اجرا درآورد و دست بیگانگان را از این ثروت ملی کوتاه کند.

24- چرا انگلستان نتوانست جلو ملی شدن نفت را بگیرد؟
پاسخ: به دلیل وحدت ملت و همدلی رهبران نهضت

25- مهم ترین عامل شکست نهضت ملی شدن نفت را توضیح دهید.
پاسخ: بروز اختلاف میان رهبران نهضت – رهبران نهضت اسیر جاه طلبی و خودخواهی سیاسی اطرافیان خود شدند و نتوانستند از گسترش اختلافات درونی جلوگیری کنند. در نتیجه، اتحاد و همدلی به تفرقه و دشمنی تبدیل شد. این وضعیت، ملت را دلسرد و دشمنان نهضت را امیدوار کرد. دولتهای انگلستان و آمریکا از این شرایط برای سرنگونی دولت دکتر مصدق از طریق کودتا استفاده کردند.

26-کودتای 28مرداد1332 باچه هدفی وچگونه صورت گرفت؟
پاسخ: با هدف شکست نهضت ملی و سرنگونی مصدق طبق برنامه ای که این دو کشور طراحی کردند، در روز 28مرداد 1332واحدهایی از ارتش به فرماندهی سرلشکر فضل اللّه زاهدی به خیابان ها ریختند و با اشغال مراکز مهم پایتخت، دولت دکتر مصدق را سرنگون کردند.

27- آثار ونتایج کودتای 28مرداد را به طور خلاصه بیان کنید.
پاسخ: دولت دکتر مصدق سرنگون شد. ، منابع نفت ایران دوباره در اختیار بیگانگان قرار گرفت. ، نفوذ و سلطه آمریکا بر کشور ما به تدریج افزایش یافت. ، محمدرضاشاه به شاهی مستبد و ستمگر تبدیل شد که اصول قانون اساسی را آشکارا نادیده می گرفت. ، تاسیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور(ساواک) برای سرکوبی شدید مخالفان، دوباره فضای ترس و خفقان بر ایران حاکم شد.
درس 15: انقلاب اسلامی ایران
1- منظور از کاپیتولاسیون چه بود؟
پاسخ: بر اساس کاپیتولاسیون یا مصونیت قضای ی، اگر آمریکای ی ها در ایران مرتکب هر جرمی می شدند دادگاه های ایران حق رسیدگی به جرم آنها را نداشتند.

2- چرا امام خمینی با انقلاب سفید شاه مخالف بود؟
پاسخ: زیرا معتقد بود اجرای این اصول، موجب افزایش سلطه آمریکا بر ایران و وابستگی بیشتر سیاسی اقتصادی کشور ما به بیگانگان می شود.

3- در رابطه با انقلاب اسلامی به سوال های زیر پاسخ دهید.
الف) هدف آن چه بود؟
پاسخ: از بین بردن وابستگی کشور به بیگانگان و تامین حقوق ملت در چارچوب قوانین و ارزش های اسلامی بود.
ب) عوامل موثر در موفقیت آن چه بود؟
پاسخ: رهبری قاطع امام خمینی، وحدت و استقامت ملت، ایمان و اعتقاد به اسلام.

4- در رابطه با تصویب نامه انجمن های ایالتی و ولایتی به سوال های زیر پاسخ دهید.
الف) علت اصلی مخالفت روحانیون با قانون انجمن های ایالتی و ولایتی چه بود؟
پاسخ: زیرا هدف حکومت از این تغی یرات، مخالفت با اسلام و تخریب ارز ش های اسلامی بود.
ب) مواد این لایحه چه بود؟
پاسخ: شرط مسلمان بودن برای انتخاب کن ندگان و انتخاب شوندگان لغو گردید و دیگر آن که شرط سوگند به قرآن یاد کردن انتخاب شوندگان به سوگند به کتاب آسمانی تبدیل شد.
پ) سرانجام این تصویب نامه چه شد؟
پاسخ: در نتیجه مخالفت جدی امام و سایر علما، دولت مجبور شد این تصویب نامه را لغو کند.

5- علت قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ چه بود؟
پاسخ: اعتراض به دستگیری امام خمینی

6- چرا پس از کودتای 28مرداد مردم از وضعیت کشور ناراضی و ناراحت بودند؟
پاسخ: زیرا نفوذ و سلطه آمریکا بر ایران بیشتر شد. و مردم ایران از شکست نهضت ملی شدن نفت و تسلط دوباره بیگانگان بر کشورشان ناراحت بودند.

7- اهداف امریکایی ها از انجام تغییرات اجتماعی و اقتصادی در ایران چه بود؟
پاسخ: برای از بین بردن زمینه قیام های مردمی، حفظ حکومت پهلوی، مقابله با هویت دینی جامعه اسلامی ایران

8- اساسی ترین تغییرات در لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی چه بود؟
پاسخ: لغو شرط مسلمان بودن برای انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان؛ لغو سوگند به قرآن از سوی انتخاب شوندگان و تبدیل آن به سوگند به کتاب آسمانی.

9- درمورد تصویب نامه انجمن های ایالتی و ولایتی به سوالات زیر پاسخ دهید.
الف) این تغییرات با چه بهانه ای صورت گرفت؟
پاسخ: در ظاهر به بهانه زمینه سازی برای مشارکت بیشتر مردم در فعالیتهای اجتماعی انجام گرفت.
ب) هدف واقعی آن چه بود؟
پاسخ: تهاجم آشکاری به هویت دینی جامعه اسلامی ایران بود.
ج) چه کسی به مخالفت با ان برخاست؟ چرا؟
پاسخ: امام خمینی(ره) چون برخلاف ظاهر، حقیقت آن تضعیف ومقابله با هویت دینی جامعه ایران بود.
د) سرانجام این تصویب نامه چه شد؟
پاسخ: سرانجام در نتیجه مخالفت جدی امام و سایر علما، دولت مجبور شد تصویب نامه مذکور را لغو کند.

10- شاه پس از لغو تصویب نامه انجمن های ایالتی و ولایتی دست به چه اقدامی زد؟ و به چه علت؟
پاسخ: اعلام کرد که اصول ششگانه ای را با عنوان "انقلاب سفید" به همه پرسی (رفراندوم) خواهد گذاشت. به علت این که پیروی از سیاستهای آمریکا را برای حفظ حکومت خود ضروری میدانست.

11- علت مخالفت علما و امام خمینی با همه پرسی اصول ششگانه چه بود؟
پاسخ: امام خمینی و سایر علمای مبارز از اهداف و پیامدهای واقعی این اصول آگاه بودند و یقین داشتند که اجرای این اصول، موجب تحکیم سلطه آمریکا بر ایران و وابستگی سیاسی و اقتصادی کشور ما به بیگانگان می شود.

12- با فرا رسیدن ماه محرم سال1342 امام خمینی به مداحان و سخنرانان مذهبی چه مواردی را یاد آوری نمودند؟
پاسخ: یادآوری کرد که سکوت در برابر حکومت ستمگر، کمک به دشمنان اسلام است و از آنان خواست که خطر اسرائیل را به مردم گوشزد کنند. در آن زمان، حکومت پهلوی با اسرائیل رابطه برقرار کرده بود.

13- امام خمینی در عاشورای1342 در مدرسه فیضیه شاه را درمورد چه مسائلی بازخواست و محکوم کردند؟
پاسخ: دلیل ستمگری، همکاری با اسرائیل، وابستگی به آمریکا

14- علت و چگونگی قیام 15خرداد42 را بیان کنید.
پاسخ: دو روز بعداز سخنرانی تاریخ امام در عاشورای 42، ماموران رژیم شاه شبانه به خانه امام ریختند و ایشان را دستگیر و پس از انتقال به تهران، در یکی از پادگان های نظامی زندانی کردند. دستگیری امام، موجب خشم و اعتراض گسترده مردم مسلمان ایران در شهرهای مختلف شد. شدیدترین اعتراض ها در شهرهای قم، تهران و ورامین صورت گرفت. رژیم شاه که از حرکت سریع و فراگیر مردم به وحشت افتاده بود، به ماموران خود دستور داد که تظاهر کنندگان را به گلوله ببندند و قیام را سرکوب کنند.

15- قیام 15خرداد چه تاثیری در گسترش مبارزات مردم داشت؟
پاسخ: قیام 15خرداد اگرچه به زور اسلحه و با خشونت ماموران رژیم سرکوب شد، بر خشم و نفرت مردم انقلابی نسبت به شاه و عوامل حکومت او افزود و انگیزه آنان را برای مبارزه تا سرنگونی حکومت پهلوی تقویت کرد.

16- امریکایی ها براساس لایحه کاپیتولاسیون چه حقی(امتیازی) به دست آورده بودند؟
پاسخ: آمریکا دولت ایران را مجبور کرد که به ماموران نظامی آمریکا مصونیت قضایی یا حق کاپیتولاسیون بدهد. بر اساس این مصونیت، اگر آمریکایی ها در ایران مرتکب جرمی میشدند، دادگاه های ایران حق رسیدگی به جرم آنها را نداشتند.

17- چه کسی با دادن حق کاپیتولاسیون به آمریکایی ها مخالفت کرد؟ به چه علت؟
پاسخ: امام خمینی دادن مصونیت قضایی به آمریکاییان را اقدامی ذلّت بار و خلاف استقلال کشور شمرد و شاه را به سبب وابستگی به آمریکا به شدت سرزنش کرد.

18- چرا رژیم تصمیم به تبعید امام خمینی از کشور گرفت؟ واین اقدام در چه تاریخی وبه کجا صورت گرفت؟
پاسخ: حکومت پهلوی دریافت که امام اهل سازش و سکوت نیست، در 13آبان 1343ایشان را به ترکیه تبعید کرد. حدود یک سال بعد، تبعیدگاه امام از ترکیه به نجف در عراق تغییر یافت و تا مهر 1357 امام در آن شهر ساکن بود.

19- آیا مردم ایران پس از تبعید امام خمینی دست از مبارزه کشیدند؟ توضیح دهید.
پاسخ: خیر، بلکه قشر های مختلف مردم به ویژه روحانیان، فرهنگیان، دانشجویان و بازاریان، به مبارزه ادامه دادند. آنها به پیروی از امام، مبارزه را وظیفه ای دینی و شرعی میدانستند. علاوه بر یاران و پیروان امام خمینی، گروه های دیگری نیز با عقاید سیاسی متفاوت در مبارزه با حکومت پهلوی شرکت داشتند.

20- روش مبارزاتی افرادی مانند شهید مطهری و دکتر شریعتی چگونه بود؟
پاسخ: اینگونه شخصیت ها روش مبارزه فرهنگی را برگزیدند و می کوشیدند با سخنرانی، نوشتن کتاب و مقاله و برگزاری کلاس های تفسیر قرآن و نهج البلاغه در مساجد، حسینیه ها و دانشگاه ها، اسلام انقلابی را به جوانان معرفی کنند.

21- اوضاع ایران درآستانه انقلاب اسلامی چگونه بود؟ (سال 1356)
پاسخ: در آن زمان، شاه اکثر مخالفان خود را سرکوب کرده بود. آمریکا و بسیاری از کشورهای قدرتمند نیز از حکومت او پشتیبانی میکردند. با این حال، مردم ایران به دلیل مسائل و مشکلات مختلف فرهنگی، سیاسی و اقتصادی از شاه و سیاستهای او ناراضی بودند؛

22- زمینه های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی واقتصادی نارضایتی مردم از حکومت شاه را بیان کنید.
پاسخ: وابستگی سیاسی حکومت پهلوی به بیگانگان، نفوذ و دخالت کشورهای خارجی به ویژه آمریکا در امور ایران، استبداد و سرکوب توسط ساواک و ماموران نظامی، اعدام زندانی و تبعید بسیاری از مخالفان

13- علت قیام 19 دی ماه مردم قم چه بود؟
پاسخ: انتشار مقاله توهین آمیز روزنامه اطلاعات به امام در روز17 دی ماه 1356

24- مناسبت روز29 بهمن سال1356 چه بود؟
پاسخ: مردم تبریز به مناسبت چهلم شهدای 19دی قم، در روز 29بهمن قیام کردند و تعداد زیادی از آنها شهید و زخمی شدند.

25- عکس العمل رژیم شاه درمقابل اعتراض ها وتظاهرات به چند صورت بود؟
پاسخ: به دو صورت بود: الف) از یکسو برای فریب ملت، پی درپی نخست وزیران خود را عوض میکرد و به مردم وعده میداد که پیام انقلاب آنان را شنیده است و به خواسته هایشان توجه خواهد کرد. ب ) از سوی دیگر، به ماموران خود دستور میداد که تظاهرکنندگان را سرکوب کنند.

26- چرا روز17 شهریورسال1357 به "جمعه سیاه" معروف شد؟
پاسخ: یکی از خونین ترین رویدادهای دوران انقلاب اسلامی در روز 17شهریور 1357در تهران به وقوع پیوست. دارین روز ماموران رژیم به طرز بی رحمانه ای تظاهرات مردم را در میدان ژاله (شهدای کنونی) به خاک و خون کشیدند و عده زیادی را شهید و زخمی کردند.

27- مهم ترین هدف های انقلاب اسلامی چه بود؟
پاسخ: الف) از بین بردن وابستگی کشور به بیگانگان ب) تامین حقوق ملت در چارچوب قوانین و ارزشهای اسلامی بود.

28- سه عامل موثر در موفقیت وپیروزی انقلاب اسلامی را نام ببرید:
پاسخ: ایمان و اعتقاد به اسلام، وحدت و استقامت ملت، رهبری قاطع و هوشیارانه امام خمینی

29- تصویب نامه انجمن های ایالتی و ولایتی چه بود؟
پاسخ: شرط مسلمان بودن برای انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان لغو گردید و دیگر آنکه شرط سوگند به قرآن یاد کردن انتخاب شوندگان به سوگند به کتاب آسمانی تبدیل شد.

30- علت و چگونگی قیام 15 خرداد 42 را بیان کنید.
پاسخ: دو روز بعد از سخنرانی تاریخ امام در عاشورای 42، ماموران رژیم شاه شبانه به خانه امام ریختند و ایشان را دستگیر و پس از انتقال به تهران، در یکی از پادگان های نظامی زندانی کردند. دستگیری امام، موجب خشم و اعتراض گسترده مردم مسلمان ایران در شهرهای مختلف شد. شدیدترین اعتراض ها در شهرهای قم، تهران و ورامین صورت گرفت. رژیم شاه که از حرکت سریع و فراگیر مردم به وحشت افتاده بود، به ماموران خود دستور داد که تظاهر کنندگان را به گلوله ببندند و قیام را سرکوب کنند.
درس 16: ایران در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی
1- خواسته اصلی واساسی ملت درجریان انقلاب اسلامی چه بود؟
پاسخ: استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی

2- امام خمینی به دولت موقت چه ماموریتی داد؟
پاسخ: ماموریت داد که ضمن اداره امور کشور، اقدامات لازم را برای تاسیس نظام سیاسی جدید انجام دهد.

3- چرا روز 12 فروردین روز جمهوری اسلامی نام گذاری شد؟
پاسخ: مردم ایران در روزهای 10و11فروردین 1358برای تعیین سرنوشت سیاسی خود به پای صندوقهای رای رفتند. نتیجه همه پرسی در 12 فروردین اعلام گردید و پس از آن، این روز به عنوان روز جمهوری اسلامی نامگذاری شد.

4- نظام جمهوری اسلامی چگونه با چه اقداماتی به طور رسمی تاسیس شد؟
پاسخ: پس از تصویب قانون اساسی، انتخابات اولین دوره ریاست جمهوری (بهمن 1358 )و سپس اولین دوره مجلس شورای اسلامی(اسفند1358)برگزار شد. پس از انتخاب رئیس جمهوری و تشکیل مجلس شورای اسلامی، هیئت دولت نیز تعیین شد و نظام جمهوری اسلامی به طور رسمی شکل گرفت.

5- نهادهایی مانند سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و بیسج مستضعفان باچه هدفی تشکیل شدند؟
پاسخ: با هدف دفاع از آرمانهای انقلاب اسلامی ودفاع از مرز و بوم کشور شکل گرفتند. و نقش موثری در پیشبرد اهداف انقلاب اسلامی داشتند.

6- به چه دلایلی جمهوری اسلامی بارژیم اسرائیل قطع رابطه کرد؟ واز قیام مردم فلسطین حمایت کرد؟
پاسخ: زیرا رژیم وابسته پهلوی سقوط کرد و حکومتی انقلابی و مخالف سلطه کشورهای زورگو در ایران به وجود آمد. نظام جمهوری اسلامی ایران از همان ابتدای شکل گیری به حمایت از نهضتهای آزادی بخش در سراسر جهان برخاست. به همین دلایل….. .

7- چرا دولت های سلطه گر وزورگویی مانند امریکا به دنبال انحراف ونابودی انقلاب اسلامی بودند؟
پاسخ: زیرا رژیم وابسته پهلوی سقوط کرد و حکومتی انقلابی و مخالف سلطه کشورهای زورگو در ایران به وجود آمد. نظام جمهوری اسلامی ایران از همان ابتدای شکل گیری به حمایت از نهضتهای آزادی بخش در سراسر جهان برخاست.

8- نمونه هایی از توطئه ها ومشکلاتی را که دولت های سلطه گر درمسیرانقلاب قراردادند، نام ببرید.
پاسخ: ایجاد شورش ونا امنی، ترور شخصیت های تاثیرگذار ومردم انقلابی، اقدامات نظامی وجنگ تحمیلی

9- ایجاد شورش وناامنی با چه هدفی وچگونه صورت می گرفت؟
پاسخ: با هدف: به راه انداختن جنگ داخلی، اقوام ایرانی را در مقابل هم قرار دهند، ایجاد فضای رعب و وحشت از طریق خسارت و آتش زدن اموال عمومی و دارایی های مردم.

10- چند نمونه از شخصیت های نظام جمهوری اسلامی که به وسیله گروه های ضدانقلاب ترور شدند نام ببرید.
پاسخ: افرادی مانند: شهید مطهری، شهیدبهشتی، شهیدان رجایی و باهنر، رهبر معظم انقلاب و…

11-چرا دانشجویان در 13 آبان 1358 سفارت آمریکا را تسخیر کردند؟ خواسته آن ها چه بود؟
پاسخ: زیرا سفارت آمریکا در ایران به مرکزی برای حمایت از گروههای ضد انقلاب تبدیل شده بود. به همین دلیل، در 13آبان 1358دانشجویان پیرو خط امام آنجا را تسخیر کردند و تعدادی از ماموران دولت آمریکا را به گروگان گرفتند. خواسته دانشجویان این بود که چنانچه آمریکا شاه را تحویل دهد و متعهد شود که در امور داخلی ایران دخالت نکند، گروگانها را آزاد خواهند کرد.

12- امریکا برای رهایی گروگان های خود دست به چه اقدامی زد؟ سرانجام گروگان ها چگونه آزادشدند؟
پاسخ: آمریکا برای رهایی گروگان ها اقدام به حمله نظامی کرد اما هواپیما و بالگردهای آن کشور در صحرای طبس دچار طوفان شن شدند و نیروهای آمریکایی با تحمل تلفات و خسارت گریختند. سرانجام با میانجی گری دولت الجزایر، دانشجویان پس از یک سال و چند ماه گروگان های آمریکایی را آزاد کردند.

13- جنگ تحمیلی در چه تاریخی وچگونه آغازشد؟
پاسخ: در 31شهریور، 1359 صدام، رئیس حکومت بعثی عراق، با فرمان حمله به خرمشهر جنگ علیه ایران را آغاز کرد و بخشهایی از خاک میهن ما را در جنوب غرب ومغرب به اشغال خود درآورد.

14- سرانجان جنگ تحمیلی چه شد؟
پاسخ: جنگ تحمیلی سرانجام پس از هشت سال پایداری ملت و ایثار رزمندگان به پایان رسید. در حالی که صدام به هیچ یک از اهداف خود نرسید. دو سال بعد از اعلام آتش بس، آزادگان(رزمندگان دربند) ایرانی از اسارت رژیم بعثی عراق آزاد شدند و در میان استقبال گرم و با شکوه مردم به میهن اسلامی بازگشتند.

15- امام خمینی درچه تاریخی رحلت کردند؟ عظیم ترین ثمره زندگی ایشان چه بود؟
پاسخ: درشامگاه 13خرداد1368در تهران درگذشت. عظیم ترین ثمره زندگی ایشان، رهبری انقلاب بزرگی بود که به قول آیت اللّه خامنه ای "این انقلاب در هیچ کجای جهان بی نام او شناخته نیست. "

16- پس ارتحال امام، چه کسی وچگونه به رهبری انقلاب برگزیده شد؟
پاسخ: یک روز پس از ارتحال امام، مجلس خبرگان رهبری، آیت اللّه خامنه ای را به رهبری انقلاب برگزید.

17- نهادهای انقلابی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی به فرمان امام خمینی تعیین شد را نام ببرید.
پاسخ: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و بسیج مستضعفان، جهاد سازندگی، نهضت سواد آموزی

18- هدف تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و و بسیج مستضعفان چه بود؟
پاسخ: دفاع از آرمان های انقلاب اسلامی و مرز و بوم کشور

19- هدف تشکیل بسیج مستضعفان چه بود؟
پاسخ: عمران و آبادانی روستاها

20- هدف تشکیل جهاد سازندگی و نهضت سواد آموزی چه بود؟
پاسخ: کاهش بی سوادی و گسترش سواد در کشور

21- امام خمینی به دولت موقت چه ماموریتی داد؟
پاسخ: ماموریت داد که ضمن اداره امور کشور، اقدامات لازم را برای تاسیس نظام سیاسی جدید انجام دهد.

22- نظام جمهوری اسلامی چگونه با چه اقداماتی به طور رسمی تاسیس شد؟
پاسخ: پس از تصویب قانون اساسی، انتخابات اولین دوره ریاست جمهوری (بهمن 1358 ) و سپس اولین دوره مجلس شورای اسلامی (اسفند 1358) برگزار شد. پس از انتخاب رئیس جمهوری و تشکیل مجلس شورای اسلامی، هیئت دولت نیز تعیین شد و نظام جمهوری اسلامی به طور رسمی شکل گرفت.

23- چرا دانشجویان در 13 آبان 1358 سفارت آمریکا را تسخیر کردند؟ خواسته آن ها چه بود؟
پاسخ: زیرا سفارت آمریکا در ایران به مرکزی برای حمایت از گروههای ضد انقلاب تبدیل شده بود. به همین دلیل، در 13 آبان 1358 دانشجویان پیرو خط امام آنجا را تسخیر کردند و تعدادی از ماموران دولت آمریکا را به گروگان گرفتند. خواسته دانشجویان این بود که چنانچه آمریکا شاه را تحویل دهد و متعهد شود که در امور داخلی ایران دخالت نکند، گروگان ها را آزاد خواهند کرد.

24- پس ارتحال امام، چه کسی و چگونه به رهبری انقلاب برگزیده شد؟
پاسخ: یک روز پس از ارتحال امام، مجلس خبرگان رهبری، آیت اللّه خامنه ای را به رهبری انقلاب برگزید.

25- سرانجام جنگ تحمیلی چه شد؟
پاسخ: جنگ تحمیلی سرانجام پس از هشت سال پایداری ملت و ایثار رزمندگان به پایان رسید. در حالی که صدام به هیچ یک از اهداف خود نرسید. دو سال بعد از اعلام آتش بس، آزادگان (رزمندگان دربند) ایرانی از اسارت رژیم بعثی عراق آزاد شدند و در میان استقبال گرم و با شکوه مردم به میهن اسلامی بازگشتند.

26- جنگ تحمیلی در چه تاریخی و چگونه آغاز شد؟
پاسخ: در 31 شهریور، 1359 صدام، رئیس حکومت بعثی عراق، با فرمان حمله به خرمشهر جنگ علیه ایران را آغاز کرد و بخش هایی از خاک میهن ما را در جنوب غرب و مغرب به اشغال خود در آورد.
درس 17: فرهنگ
1- تعاریف فرهنگ چیست؟
پاسخ: الف) فرهنگ را می توان شیوه ی مشترک زندگی در یک جامعه دانست. ب) فرهنگ را آگاهی واندیشه ی مشترک اعضای یک جامعه نیز می گویند.

2- رابطه ی جامعه و فرهنگ را بیان کنید؟
پاسخ: جامعه بدون فرهنگ وجود ندارد و فرهنگ هم بدون جامعه به وجود نمی آید.

3- اجتماعی شدن یا جامعه پذیری چیست؟
پاسخ: اجتماعی شدن فرایندی طولانی مدت از تولد تا آخر عمر است که افراد از طریق آن، زندگی در جامعه را می آموزند و خود را با ان منطبق می کنند.

4- چرا اجتماعی شدن فرایندی بسیار مهم در زندگی است؟
پاسخ: زیرا بدون آن، افراد نمی توانند به زندگی در جامعه ادامه دهند. در یک جامعه، هر فرد عقاید و باورها، رسوم، قوانین و حتی چگونگی پاسخ دادن به غرایز را از دیگران می آموزد و به افراد دیگر یاد می دهد.

5- فرایند اجتماعی شدن نخست در کجا رخ می دهد؟ چگونه؟ با ذکر مثال؟
پاسخ: در خانواده پدر و مادر به کودک یاد می دهند ک چطور صحبت کند، چگونه غذا بخورد و در نشست و برخاست چه آدابی را رعایت کند، چگونه به مهمان سلام و تعارف کند، چگونه در مراسم مختلف مثل جشن ها یا عزاداری ها شرکت کند و چه بپوشد و چگونه رفتار کند، در موقع خمیازه کشید دست را جلوی دهانش بگیرد یا پاهایش را جلوی افراد بزرگ تر دراز نکند و موقع غذا خوردن، دهانش صدا ندهد.

6- با بزرگ تر شدن فرد، علاوه بر خانواده، چه عوامل دیگری در فرایند اجتماعی شدن فرد موثر است؟
پاسخ: رسانه های جمعی، دوستان و گروه همسالان و برنامه های آموزشی و تربیتی مدرسه نیز چگونگی زندگی در جامعه و سازگاری با آن را به تدریج به او می آموزند. این فرایند بعدها با رفتن به دانشگاه، خدمت سربازی، محل کار و ….. ادامه پیدا می کند.

7- در فرایند اجتماعی شدن، مهم ترین لایه های فرهنگ که به افراد آموخته می شوند چیست؟
پاسخ: نمادها، هنجارها، ارزش ها و عقاید.

8- لایه ها و جنبه های فرهنگ یک جامعه چگونه است؟ با ذکر مثال؟
پاسخ: برخی از لایه های فرهنگ خارجی یا بیرونی (ظاهری) هستند مانند نمادها و هنجارها و برخی عمیق تر هستند مانند ارزش ها و عقاید.

9- کاربرد نماد چیست؟
پاسخ: هر جامعه ای برای انتقال معانی مورد نظر خود از انواع معینی از نمادها استفاده می کند. برای مثال، علامت "؟ " نماد پرسش و علامت "!" نماد تعجب است

10- هنجار چیست؟
پاسخ: هنجارها، رفتارهای معینی هستند که در یک گروه یا جامعه پذیرفته شده و متداول اند. به عبارت دیگر به قواعد و شیوه های مورد قبول یک جامعه برای انجام دادن کارها ی مختلف، هنجار می گویند. برای مثال، ما وقتی به هم می رسیم سلام می کنیم، وقتی می خواهیم غذا بخوریم یا وارد جایی شویم به هم تعارف می کنیم.

11- هنجارها شامل چه مواردی می شود؟
پاسخ: هنجارها در اقع همه ی عادت ها، آداب و رسوم اجتماعی، مناسک مذهبی، قواعد، قوانین و مقررات را در بر می گیرد.

12- رابطه ی هنجارها و زندگی اجتماعی چیست؟
پاسخ: زندگی اجتماعی بدون وجود هنجارها ادامه پیدا نمی کند و هنجارها به روابط اجتماعی سامان می بخشند. افراد یک جامعه خود را ملزم می بینند از هنجارها پیروی کنند تا جامعه آنها را به عضویت بپذیرد.

13- مهم ترین دلایل پیروی از هنجارها را بیان کنید؟
پاسخ: ارزش دانستن و اعتقاد به آنها، حفظ آبرو و احترام یا ترس از مجازات.

14- پیروی نکردن از هنجارها، چه عواقبی برای افراد دارد؟
پاسخ: اگر افراد از هنجارها یا شیوه های مورد قبول گروه یا جامعه پیروی نکنند، مجازات می شوند. این مجازات ممکن است به صورت سرزنش خود یا دیگران، پوزخند ف تمسخر، طرد کردن و محروم نمودن، متلک گفتن یا مجازات های رسمی و قانونی باشد.

15- ارزش چیست؟
پاسخ: ارزش یعنی اینکه ما، اموری را خوب، مطلوب و مثبت تلقی کنیم. هر فرد یا اعضای هر گروه و جامعه، اموری را با ارزش می دانند و امور دیگری را ناپسند تلقی می کنند.

16- رابطه ی ارزش ها و هنجارها را بنویسید؟ با ذکر مثال؟
پاسخ: ارزش ها به هنجارها جهت می دهند یعنی افراد بر مبنای ارزش هایی که به آنها معتقدند رفتار و عمل می کنند. برای مثال فردی که حفظ محیط زیست برایش یک ارزش است، تلاش می کند در عمل به حفظ محیط زیست کمک کند. چنین فردی در مصرف منابع آب و برق صرفه جویی می کند، زباله ها را از هم تفکیک می کند، در هنگام سفر به همراهانش تاکید می کند از پخش کردن زباله و پلاستیک در طبیعت خودداری کنند

17- منظور از ارزش های اجتماعی چیست؟ با ذکر مثال؟
پاسخ: انسان ها یا اغلب افراد یک جامعه آن را خوب و مطلوب می دانند برای مثال، مانند شجاعت، صداقت، کمک به دیگران، احترام به سالمندان و دفاع از کشور.

18- با ذکر یک مثال توضیح دهید چه رابطه ای بین عقاید و هنجارها و ارزش ها وجود دارد؟
پاسخ: یکی از عوامل مهمی که در شکل گیری ارزش ها موثر است، عقاید دینی است. برای مثال صدقه دادن و انفاق برای فرد مسلمان یک ارزش است و این ارزش ناشی از اعتقادی است که آن فرد به جلب خشنودی خداوند و اطاعت از او دارد.

19- عقاید اسلامی برای مسلمانان چه نقشی دارد؟
پاسخ: اعتقادات اسلامی، ملاکی است که با آن هنجارها و ارزش ها را می سنجیم و هر کدام را که با این اصول اعتقادی سازگاری ندارند، طرد می کنیم.

20- هر یک از هنجارهای زیر مبتنی بر کدام ارزشها و عقاید است؟ توضیح دهید.
پاسخ: الف) برخی نانوایی ها، شب ها ی جمعه یک یا چند تنور نان خود را به صورت رایگان و صلواتی به مردم می دهند. ( ارزش های دینی، کمک به دیگران و انسان دوستی)، ب) مردها در هنگام ورود به خانه دیگران با صدای بلند یا االله می گویند. ( ارزش های عرفی و دینی، حفظ حجاب و پوشش)، افراد در موقع دیدن کودک، ماشااالله می گویند. (ارزش های دینی، چشم زخم)

21- انسان ها در چه مواردی اشتراکاتی دارند؟
پاسخ: آنها در چگونگی برقراری ارتباط با یکدیگر، آداب و رسوم و پوشاک و تغذیه، باورها و اعتقادات، قوانین و مقررات، نحوه استفاده از محیط طبیعی و… اشتراکاتی با هم دارند.

22- با بزرگ تر شدن فرد، علاوه بر خانواده، چه عوامل دیگری در فرایند اجتماعی شدن فرد موثر است؟
پاسخ: رسانه های جمعی، دوستان و گروه همسالان و برنامه های آموزشی و تربیتی مدرسه نیز چگونگی زندگی در جامعه و سازگاری با آن را به تدریج به او می آموزند. این فرایند بعدها با رفتن به دانشگاه، خدمت سربازی، محل کار و… ادامه پیدا می کند.

23- در فرایند اجتماعی شدن، مهم ترین لایه های فرهنگ که به افراد آموخته می شوند چیست؟
پاسخ: نمادها، هنجارها، ارزش ها و عقاید

24- رابطه ی هنجارها و زندگی اجتماعی چیست؟
پاسخ: زندگی اجتماعی بدون وجود هنجارها ادامه پیدا نمی کند و هنجارها به روابط اجتماعی سامان می بخشند. افراد یک جامعه خود را ملزم می بینند از هنجارها پیروی کنند تا جامعه آنها را به عضویت بپذیرد.

25- مهم ترین دلایل پیروی از هنجارها را بیان کنید؟
پاسخ: ارزش دانستن و اعتقاد به آنها، حفظ آبرو و احترام یا ترس از مجازات
درس 18: هویت
1- هویت چیست؟ چه تفاوتی بین انسان و سایر موجودات زنده است؟
پاسخ: هویت عبارت است از احساس و آگاهی و شناخت از خود. آگاهی انسان از وجود و شخصیت و ویژگی های خود از جمله تفاوت های او با سایر موجودات زنده است و خداوند این امتیاز را به انسان عطا کرده است.

2- شناخت هویت چه اهمیتی دارد؟
پاسخ: شناخت هویت موجب آگاهی انسان از وجود و شخصیت و ویژگی های خود که از جمله تفاوت های او با سایر موجودات زنده است می شود.

3- هویت فردی چند بخش دارد؟
پاسخ: دو بخش ویژگی های جسمانی و روانی.

4- برای هویت جسمانی و روانی مثال بزنید؟ (چه ویژگی هایی هویت جسمانی و هویت روانی را تشکیل می دهد؟ )
پاسخ: الف: ویژگی هایی مانند جنسیت، قد وزن، سن، گروه خونی و… هویت جسمانی را تشکیل می دهد. این ویژگی ها مربوط به بدن و خلقت طبیعی ما هستند. ب: ویژگی های اخلاقی و روانی همان ویژگی های غیر جسمانی هستند، مانند صبور بودن، زودرنج بودن، داشتن پشتکار و اراده، امیدوار بودن، لجوج بودن ف به هنر علاقه داشتن.

5- ویژگی های جسمانی چه تاثیراتی بر انسان دارد؟
پاسخ: ویژگی های جسمانی افراد بر خصوصیت روانی انسان ها اثر می گذارد. برای مثال بیماری ها یا اختلالات جسمی تاثیرات نا مطلوبی بر سلامتی روانی انسان دارند.

6- ویژگی های اخلاقی چه تاثیراتی بر انسان می گذارد با ذکر مثال؟
پاسخ: ویژگی های اخلاقی و روان ی می توانند بر جسم ما تاثیر بگذارند. برای مثال افراد خوش بین و امیدوار و پر تلاش نسبت به ادم های بدبین و منفی باف یا تنبل سلامت جسمانی بیشتری دارند.

7- هویت اجتماعی چیست؟
پاسخ: افراد با عضویت در گروه های مختلف اجتماعی هویت به دست می آورند. به عبارت دیگر، هویت اجتماعی ما از طریق ارتباط با جامعه شکل می گیرد. ما عضو گروه های متفاوتی مانند خانواده، دوستان، هم کلاسی ها، همسایه ها و همکاران هستیم و در هر گروه نقش هایی را بر عهده می گیریم.

8- رابطه ی جامعه و هویت افراد را بیان کنید؟
پاسخ: جامعه زمینه ی پیدایش برخی ویژگی های روانی و اخلاقی را در فرد به وجود می آورد و از بروز برخی هویت ها نیز جلوگیری می کند.

9- ابعاد مختلف هویت را بنویسید؟
پاسخ: ویژگی های اجتماعی، ویژگی های روانی و اخلاقی، ویژگی های جسمانی

10- با ذکر مثال تاثیر هویت اجتماعی بر هویت فردی را بیان کنید؟ هویت اجتماعی بر هویت فردی (جسمانی و روانی)تاثیر می گذارد.
پاسخ: برای مثال وقتی فردی در گروه دوستان و همسالان قرار می گیرد از سلیقه ها و علایق آنها تاثیر می پذیرد و به تدریج، همان علایق بخشی ازهویت فردی او می شوند.

11- تاثیر هویت افراد بر هویت جامعه چگونه است؟
پاسخ: هویت افراد بر هویت جامعه تاثیر می گذارد. برای مثال وجود افراد سالم و پرتلاش و منظم به پیشرفت جامعه کمک می کند و وجود افراد پایبند به اخلاق موجب می شود که جامعه به سمت فضایل اخلاقی پیش برود.

12- آیا ویژگی های هویتی ما تغییر می کند؟ با ذکر مثال توضیح دهید؟
پاسخ: برخی از ویژگی های هویتی تغییر نمی کنند و همیشه ثابت اند. برای مثال ما نمی توانیم سن و تاریخ تولد یا مکان تولد خود را تغییر دهیم. اما برخی از ویژگی های هویتی همواره در حال تغییرند برای مثال، یک فرد فقیر ممکن است به فردی پر درآمد، و یک فرد بی سواد به آدم ی با سواد و تحصیل کرده مبدل شود یا فردی کهچندان به اخلاق دینی پایبند نیست با تلاش و کوشش به فردی با تقوا تبدیل گردد.

13- ویژگی های انتسابی را با مثال توضیح دهید؟
پاسخ: به ویژگی های هویتی که ما در پیدایش و شکل گیری آنها نقشی نداریم ویژگیهای انتسابی می گویند. برای مثال، جنسیت، مکان تولد پدر و مادر و شکل و قیافه ی خود و…

14- ویژگی های اکتسابی را با مثال توضیح دهید؟
پاسخ: ویژگی های هویتی که ما در به دست آوردن آنها نقش داریم ویژگی های اکتسابیمی گویند. برای مثال برخی صفات اخلاقی یا ویژگی های اجتماعی را خود انتخاب می کنیم و به آنها شکل می دهیم.

15- چرا شناخت هویت خود و ویژگی های آن اهمیت دارد؟
پاسخ: انسان می تواند استعدادهای خود را کشف کند، از کیفیت زندگیبهتری بهره مند می شویم، با توجه به شناخت ویژگی های خود در زمان مناسب تصمیم گیری دقیق تری داریم.

16- به نظر شما آیا صحیح است که خود یا دیگران را به دلیل ویژگی های انتسابی سرزنش کنیم؟ چرا؟
پاسخ: خیر، زیرا ما در پیدایش، انتخاب و شکل گیری ویژگی های انتسابی خود مانند جنسیت، شکل و قیافه خود و مواردی از این قبیل نقشی نداریم.

17- آیا ما در تغییر هویت خود نقش داریم؟ چگونه؟
پاسخ: بله، از نوع اکتسابی، زیرا ما در پیدایش، انتخاب و شگل گیری بسیاری ازویژگی های هویتی خود مانند نظم، نحوه ارتباط خود نقش داشته و به آنها شکل می دهیم.

17- عناصر هویت یک ملت را نام ببرید؟
پاسخ: فرهنگ، تاریخ (زمان)، سرزمین (مکان)

18- چرا سرزمین از مهم ترین عناصر شکل دهنده ی هویت ملی است؟
پاسخ: زیرا سرزمین باعث ادامه ی حیات یک ملت می شود. به همین دلیل برای مردمی که در یک سرزمین زندگی می کنند سرزمین یا وطن ارزشی متفاوت با سایر مکان ها دارد و احساس خاصی در آنها به وجود می آورد، به گونه ای که وظیفه ی خود می دانند که از آن تا پای جان دفاع کنند.

19- چرا دین از ارکان مهم هویت ما ایرانیان است؟
پاسخ: فرهنگ ما بر اساس دین اسلام است و عقاید و ارزش ها و حتی نظام سیاسی و قوانین امروز از دین اسلام نشئت می گیرد. زندگی ما ایرانیان با دین اسلام عجین شده است. دین اسلام همچنین موجب پیوند ما با جهان اسلام یعنی مسلمانانی است که در سایر نقاط جهان زندگی می کنند.

20- تاریخ ایران چه تاثیری بر فرهنگ ایرانیان گذاشت؟
پاسخ: ایران جایگاه تمدن های کهن باستانی بوده است که بیش از پنج هزار سالقدمت دارد. پس از ورود اسلام به ایران عقاید و ارزش های اسلامی، دگرگونی بزرگی در فرهنگ ایرانیان پدید آورد. پذیرش اسلام، ایران رابه جهان اسلام پیوند زد و ایرانیان با بهره گیری از تعالیم اسلام در شکوفایی و گسترش تمدن اسلامی نقش مهمی را ایفا کردند.

21- چرا زبان نقش مهمی درتکوین هویت ملی دارد؟
پاسخ: زیرا زبان مشترک است که میراث فرهنگی با آن آموخته می شود و انتقال می یابد.

22- زبان فارسی به عنوان یکی از ویژگی های مشترک جامعه ی ایرانی، چه نقشی در هویت ملی دارد؟
پاسخ: زبان فارسی ریشه درتمدن ایران باستان دارد اما در دوران پس از اسلام نیز تداوم یافت و به عنوان زبان آموزشی و اداری به کار رفت. دانشمندان و بزرگان دوره یاسلامی صدها اثر علمی و ادبی و هنری به این زبان پدید آورده اند. تا جایی که می توان زبان فارسی را زبان دوم جهان اسلام دانست. زبان فارسی همچنین همواره عامل وحدت اقوام ایرانی بوده است.

23- انقلاب اسلامی چه تاثیری بر هویت ملی ایرانیان داشته است؟
پاسخ: در این انقلاب، مردم ایران به جای دنباله رویاز فرهنگ بیگانگان به فرهنگ وهویت اسلامی خود بازگشتند و با بهره گیری از ارزش های دینی خود، خواستار استقلال، ازادی و جامعه ی اسلامی شدند. امروزه آرمان هایانقلاب اسلامی الهام بخش مسلمانان جهان قرار گرفته است.

24- ویژگی های انتسابی چه هستند؟
پاسخ: ویژگی های هویتی که ما در پیدایش آنها نقشی نداریم.

25- تعریف ملت چیست؟
پاسخ: جمعیتی است که در قلمرو یک سرزمین مشخص مستقر شده و دارای اشتراکات تاریخی، زبانی، مذهبی، اقتصادی و آرمان های مشترک است.

26- رابطه ی جامعه و هویت افراد را بیان کنید؟
پاسخ: جامعه زمینه ی پیدایش برخی ویژگی های روانی و اخلاقی را در فرد به وجود می آورد و از بروز برخی هویت ها نیز جلوگیری می کند.

27- با ذکر مثال تاثیر هویت اجتماعی برهویت فردی را بیان کنید؟
پاسخ: هویت اجتماعی بر هویت فردی (جسمانی و روانی) تاثیر می گذارد. برای مثال وقتی فردی در گروه دوستان و همسالان قرار می گیرد از سلیقه ها و علایق آنها تاثیر می پذیرد و به تدریج، همان علایق بخش ی از هویت فردی او می شوند.

28- تاثیر هویت افراد بر هویت جامعه چگونه است؟
پاسخ: هویت افراد بر هویت جامعه تاثیر می گذارد – برای مثال وجود افراد سالم و پرتلاش و منظم به پیشرفت جامعه کمک می کند و وجود افراد پایبند به اخلاق موجب می شود که جامعه به سمت فضایل اخلاقی پیش برود.

29- چرا شناخت هویت خود و ویژگی های آن اهمیت دارد؟
پاسخ: انسان می تواند استعدادهای خود را کشف کند، از کیفیت زندگی بهتری بهره مند می شویم، با توجه به شناخت ویژگی های خود در زمان مناسب تصمیم گیری دقیق تری داریم.

30- به نظر شما آیا صحیح است که خود یا دیگران را به دلیل ویژگی های انتسابی سرزنش کنیم؟ چرا؟
پاسخ: خیر، زیرا ما در پیدایش، انتخاب و شکل گیری ویژگی های انتسابی خود مانند جنسیت، شکل و قیافه خود و مواردی از این قبیل نقشی نداریم.
درس 19: ارزش ها و کارکردهای خانواده
1- ازدواج(نکاح) چه نوع پیمانی است؟ و برای رفع کدام نیاز انسان است؟
پاسخ: ازدواج پیمانی است که به موجب آن یکی زن و مرد در زندگی با هم شریک و متحد می شوند و خانواده ای را تشکیل می دهند. تمایل به تشکیل خانواده و داشتن فرزند در نهاد انسان گذاشته شده و تشکیل زندگی خانوادگی، امری طبیعی و فطری و بر اساس نظام خلقت است.

2- حدیثی از پیامبر را درباره اهمیت تشکیل خانواده بنویسید؟
پاسخ: هیچ بنیادی در نزد خدا، پسندیده تر از بنیاد ازدواج و خانواده نیست.

3- کارکرد های خانواده را نام ببرید؟
پاسخ: الف) فرزند آوری و تجدید نسل، ب) کارکرد حمایتی(محبت، مراقبت و رفع نیازهای مادی)، پ) جامعه پذیری و تربیت اعضا ی خانواده

4- اهمیت فرزند آوری در خانوداده چیست؟
پاسخ: یکی از مهم ترین کارکردهای خانواده در طول تاریخ، فرزند آوری بوده است. فرزند آوری علاوه بر تقویت بنیان خانواده موجب می شود که نسل انسان باقی بماند و تداوم پیدا کند. با تولد فرزندان، خانواده توسعه و استحکام می یابد. به دنیا آمدن فرزندان، موجب نشاط و سرزندگی اعضای خانواده و دلگرمی پدر و مادر می شود. تولد فرزند، برکت ها و فواید زیادی برای اعضای خانواده و خویشاوندان به ارمغان می آورد.

5- اولین شرط بقای هر جامعه ای، چیست؟ و چرا؟
پاسخ: جمعیت، زیرا بدون وجود جمعیت کافی در یک جامعه، فعالیت های آن دچار اختلال می شود. در صورتی که جمعیت یک جامعه منقرض گردد، آن جامعه نابود می شود و از بین می رود.

6- یکی از کارکردهای خانواده مهر و محبت است؟ مختصر توضیح دهید؟ ( مهر و محبت والدین به یکدیگر و والدین به کودکان چه اثراتی دارد؟ )
پاسخ: مهر ومحبت ونیاز عاطفی یکی از نیاز های اساسی انسان است. مهر و محبت والدین به یکدیگر و والدین به کودکان موجب آرامش در کانون خانواده می شود. کودکان از نخستین سالهای زندگی خود در آغوش گرم پدر و مادر با مهربانی و محبت آشنا می شوند و با پرورش یافتن در دامان آنها، مهربانی و از خود گذشتگی و نیکوکاری را می آموزند.

7- در چه دوره هایی انسان ها به مراقبت خانواده نیاز دارند؟
پاسخ: نوزادی، سالمندی، در شرایط مختلف مانند بیماری یا حوادث.

8- مراقبت از اعضای خانواده را به عنوان یکی از کارکردهای خانواده توضیح دهید؟
پاسخ: کودک برای ادامه ی زندگی خود به مراقبت نیاز دارد. از سوی دیگر، انسان ها در دوره ی سالمندی نیز دچار ضعف و ناتوانی می شوند و بدون مراقبت، قادر نیستند خود را به خوبی اداره کنند. علاوه بر دوره کودکی و سالمندی، در میانه ی این دو دوره نیز اعضای خانواده در شرایط مختلف مانند بیماری یا حوادث به مراقبت از یکدیگر نیاز پیدا می کنند.

9- خانواده چگونه به رفع نیازهای مادی اعضای خود کمک می کند؟ شرح دهید.
پاسخ: اعضای خانواده به خوراک و پوشاک، مسکن و وسایل زندگی نیاز دارند. رفع این نیازها بر عهده ی سرپرست خانواده یعنی پدر است. هر چند امروزه در شهرها و روستاها، عده ای از زنان نیز دوش به دوش مردان با فعالیت های اقتصادی و کسب درآمد در رفع نیازهای مادی خانواده مشارکت و همراهی می کنند.

10- چرا اجتماعی شدن هم نیاز فرد هست و هم نیاز جامعه؟
پاسخ: زیرا هم باعث شکل گیری هویت و شخصیت افراد می شود و هم موجب تداوم جامعه می گردد.

11- اجتماعی شدن درچه مرحله ای از زندگی فرد رخ می دهد؟
پاسخ: اجتماعی شدن در سراسر زندگی فرد رخ می دهد اما مهم ترین مرحله ی آن دوران اولیه ی زندگی افراد در خانواده است.

12- فرایند اجتماعی شدن به چند صورت انجام می گیرد؟ توضیح دهید؟
پاسخ: به دو صورت مستقیم و غیر مستقیم. فرزندان در جریان فعالیت های روزانه، برخی رفتارها را به طور تقلیدی و بدون آن که آگاهی و توجه داشته باشند، از پدر و مادر و اعضای خانواده می آموزند(غیرمستقیم)، اما برخی رفتارها و عقاید و هنجارها را نیز خانواده به طور مستقیم به فرزندان آموزش می دهند.

13- طبق فرموده ی امام سجاد(ع)نقش والدین در تربیت اعضای خانواده چیست؟ ( حقوق فرزندان بروالدین)
پاسخ: حق فرزند این است که بدانی خوبی و بدی او به تو ارتباط دارد. در تربیت و ادب آموزی و خداشناسی او مسئولیت داری، باید او را در محبت و اطاعت از خدا کمک کنی و وسایل ایمان و پاکی او را فراهم سازی.

14- والدین در تربیت اعضای خانواده چگونه مسئول هستند؟ وانجام این وظیفه چه تاثری درجامعه دارد؟
پاسخ: والدین نه تنها مسئول رفع نیازهای عاطفی و زیستی و معیشتی فرزندان هستند بلکه وظیفه ی مهم تربیت اخلاقی، معنوی و دینی آنها را بر عهده دارند؛ یک خانواده ی سالم می تواند در دامان خود فرزندانی مومن، پرهیز گار و پایبند به اصول اخلاقی تربیت کند. وبه سلامت جامعه کمک کند.

15- خانواده ها به چه روش هایی اعضای خانواده را اجتماعی می کند؟
پاسخ: الف) دلایل خوبی و بدی رفتارها را برای فرزندان خود بازگو می کند، ب)رفتارهای پسندیده ی فرزندان را تشویق و تحسین می کنند (تشویق)، ج) با نشان دادن نارضایتی، بی اعتنایی، خودداری از صحبت کردن با محبت و یا محروم کردن فرزندان از برخی مزایا

16- مراقبت از اعضای خانواده را به عنوان یکی از کارکردهای خانواده توضیح دهید؟
پاسخ: کودک برای ادامه ی زندگی خود به مراقبت نیاز دارد. از سوی دیگر، انسان ها در دوره ی سالمندی نیز دچار ضعف و ناتوانی می شوند و بدون مراقبت، قادر نیستند خود را به خوبی اداره کنند. علاوه بر دوره کودکی و سالمندی، در میانه ی این دو دوره نیز اعضای خانواده در شرایط مختلف مانند بیماری یا حوادث به مراقبت از یکدیگر نیاز پیدا می کنند.

17- خانواده چگونه به رفع نیازهای مادی اعضای خود کمک می کند؟ شرح دهید.
پاسخ: اعضای خانواده به خوراک و پوشاک، مسکن و وسایل زندگی نیاز دارند. رفع این نیازها بر عهده ی سرپرست خانواده یعنی پدر است. هر چند امروزه در شهرها و روستاها، عده ای از زنان نیز دوش به دوش مردان با فعالیت های اقتصادی و کسب درآمد در رفع نیازهای مادی خانواده مشارکت و همراهی می کنند.

18- چرا اجتماعی شدن هم نیاز فرد هست و هم نیاز جامعه؟
پاسخ: زیرا هم باعث شکل گیری هویت و شخصیت افراد می شود و هم موجب تداوم جامعه می گردد.

19- اجتماعی شدن در چه مرحله ای از زندگی فرد رخ می دهد؟
پاسخ: اجتماعی شدن در سراسر زندگی فرد رخ می دهد اما مهم ترین مرحله ی آن دوران اولیه ی زندگی افراد در خانواده است.

20- فرایند اجتماعی شدن به چند صورت انجام می گیرد؟ توضیح دهید؟
پاسخ: به دو صورت مستقیم و غیر مستقیم. فرزندان در جریان فعالیت های روزانه، برخی رفتارها را به طور تقلیدی و بدون آن که آگاهی و توجه داشته باشند، از پدر و مادر و اعضای خانواده می آموزند (غیر مستقیم)، اما برخی رفتارها و عقاید و هنجارها را نیز خانواده به طور مستقیم به فرزندان آموزش می دهند.

21- طبق فرموده ی امام سجاد (ع) نقش والدین در تربیت اعضای خانواده چیست؟ ( حقوق فرزندان و روالدین)
پاسخ: حق فرزند این است که بدانی خوبی و بدی او به تو ارتباط دارد. در تربیت و ادب آموزی و خداشناسی او مسئولیت داری، باید او را در محبت و اطاعت از خدا کمک کنی و وسایل ایمان و پاکی او را فراهم سازی.

22- والدین در تربیت اعضای خانواده چگونه مسئول هستند؟ و انجام این وظیفه چه تاثری در جامعه دارد؟
پاسخ: والدین نه تنها مسئول رفع نیازهای عاطفی و زیستی و معیشتی فرزندان هستند بلکه وظیفه ی مهم تربیت اخلاقی، معنوی و دینی آنها را بر عهده دارند؛ یک خانواده ی سالم می تواند در دامان خود فرزندانی مومن، پرهیز گار و پایبند به اصول اخلاقی تربیت کند و به سلامت جامعه کمک کند.
درس 20: آرامش در خانواده
1- منظور از خانواده متعادل چیست؟
پاسخ: وقتی خانواده ای بتواند وظایف خود را به خوبی و به موقع انجام دهد از آن به خانواده متعادل یاد می شود.

2- اولین گام در تشکیل خانواده متعادل و سالم چیست؟
پاسخ: دقت در انتخاب همسر

3- اگر خانواده ای نتواند وظایف خود را به خوبی انجام دهد، چه اثرات زیان باری دارد؟ ؟
پاسخ: در چنین حالتی، رابطه ی خانواده با دیگر نهادهای جامعه نیز دچار مشکل می شود و در نهایت آسیب به همه ی جامعه سرایت می کند.

4 -انتخاب صحیح همسر چه نتیجه ای دارد؟
پاسخ: موجب سازگاری و آرامش در خانواده می شود.

5- اگر افراد در انتخاب همسر به معیارهای نادرستی تکیه کنند چه مشکلی ایجاد می شود؟
پاسخ: در زندگی خانوادگی با شکست روبه رو می شوند. مثلاً اگر تنها به زیبایی ظاهری یا ثروت همسر توجه شود.

6- عقیده ی صاحب نظران در انتخاب همسر چیست؟
پاسخ: برخی از صاحب نظران معتقدند که افراد در انتخاب همسر باید به تناسب و همگونی خود با طرف مقابل توجه کنند. هر چقدر افراد از نظر اعتقادات دینی، تحصیلات، اخلاق و روحیات و وضعیت خانوادگی با همدیگر هماهنگی داشته باشند، زندگی شان با دوام تر است.

7- از دیدگاه اسلام برای انتخاب همسر به چه عواملی باید توجه کرد؟
پاسخ: از دیدگاه اسلام، الف)مهم ترین عاملی که باید در همسر گزینی به آن توجه کرد، ایمان و اعتقادات دینی افراد است. ب)اسلام همچنین بر اصالت خانواده تاکید کرده است، یعنی فردی که به عنوان همسر انتخاب می شود ریال در خانواده ای صالح و اهل ایمان و تقوا پرورش یافته باشد.

8- منظور از اصالت خانواده یعنی چه؟
پاسخ: یعنی فردی که به عنوان همسر انتخاب می شود در خانواده ای صالح و اهل ایمان و تقوا پرورش یافته باشد.

9- الف) درگذشته خانواده چه نقشی در همسر گزینی داشتند؟
پاسخ: درگذشته خانواده ها نقش بیشتری در انتخاب همسر داشتند واز خانواده نوپا حمایت بیشتری می کردند.
ب) چگونه می توانیم از این شیوه همسر گزینی استفاده کنیم؟
پاسخ: اگر امروزه جوانان همسر خود را با همفکری و حمایت خانواده ها انتخاب و از تجربه های آنان استفاده کنند، ار بروز بسیاری از ناسازگاری ها جلوگیری می شود.

10- درآیه21 سوره روم چه چیزی از نشانه های خداوند شمرده شده است؟
پاسخ: برای شما همسرانی از جنس خودتان افرید تا در کنار آنها آرامش بیابید و انس بگیرید و بین شما رافت و مهربانی برقرار نمود.

11- از دیدگاه قرآن مهم ترین هدف ازدواج چیست؟
پاسخ: برقراری آرامش و محبت بین زن و مرد است. زن و مرد یکدیگر را کامل می کنند و می توانند در کنار هم به کمال برسند.

12- حدیث پیامبر در باره رفتار با خانواده چیست؟
پاسخ: بهترین شما کسی است که رفتار او با خانواده اش نیکو تر باشد. و من در نیکی به خانواده ام بهترین هستم.

13- مهم ترین عواملی که موجب ناسازگاری زن و مرد می شوند کدام اند؟
پاسخ: الف) انتخاب نادرست همسر، ب) برخی زن و شوهرها از حقوق و تکالیف خود در زندگی خانوادگی شناخت کافی و شایستگی لازم را برای انجام تکالیف خانوادگی به دست نیاورده اند. ، ج) زن و مرد در دو خانواده و در دو محیط جداگانه تربیت و پرورش یافته اندو ممکن است ارزش ها وهنجارهای متفاوتی داشته باشند. ، د) بین افراد تفاوت های فردی وجود دارد که ممکن است به مشاجره و اختلافات مخرب تبدیل شود. ، ه)گاهی بین نقش هایی که فرد باید ایفا کند تعارض به وجود می آید.

14- ازجمله عوامل ناسازگاری بین همسران تعارض در نقش هاست، این عامل را توضیح دهید.
پاسخ: مثلا" خانمی که شاغل است علاوه بر وظیفه شغلی نقش مادری و نقش همسری و خانه داری نیز دارد که معمولا در انجام بهتر همه این نقش ها دچار مشکل می شود که ازآن به تعارض نقش ها تعبیر می شود.

15- برخی از کارهایی که به سازگاری زن و شوهر کمک می کنند، کدامند؟
پاسخ: الف) گذراندن آموزش های خانواده قبل از ازدواج، ب)مشاوره با افراد دارای صلاحیت در زمینه ی همسر گزینی، ج) رعایت اخلاق و آداب همسرداری، د)گفت و گوی صمیمانه ی زن و شوهر برای حل مشکلات و پیدا کردن راه حل های مناسب.

16- چند مورد از اخلاق و آداب همسرداری بیان کنید؟
پاسخ: خوش خلقی، احترام گذاشتن به همسر و رعایت ادب، با الفاظ نیکو وی را صدا زدن، قدردانی کردن از زحمات همسر، گذشت کردن،
بهانه جویی نکردن و نادیده گرفتن مسایل بی اهمیت، پذیرفتن اشتباه خود، عذر خواهی کردن و جبران اشتباه.

17- چگونه می توان از بروز ناسازگاری ها جلوگیری کرد؟
پاسخ: گذراندن دوره های آموزش خانواده قبل از ازدواج، مشاوره با افراد صلاحیت دار، رعایت اداب واخلاق همسرداری، پیدا کردن راه حل های مناسب برای مشکلات از طریق گفتگوی های صمیمانه

18- آیا همه اختلاف نظرها و سلیقه ها مخرب هستند؟
پاسخ: خیر. گاهی جرّ و بحث بین زن ومرد طبیعی است و این امکان وجود ندارد که زن و شوهر کاملا مثل هم باشند، اما مهم تر این است که یاد بگیرند اختلاف هایشان را به روش های درست و منطقی حل وفصل کرده وچاره اندیشی کنند.

19- معایب تک فرزندی را بنویسید؟ (به نظر صاحب نظران تک فرزندی چه پیامدهای نامطلوب فردی و اجتماعی دارد؟ )
پاسخ: الف) تجربه اجتماعی شدن و رشد اجتماعی کودکان کاهش می یابد. ، ب) در این خانواده ها کودکان از داشتن همبازی محروم می شوند و رقابت ها و بازی ها و دعوا های کودکانه و همچنین الگو برداری از رفتارهای خواهر و برادر شکل نمی گیرد و کودکان همواره با افراد بزرگسال ارتباط دارند. ، ج) از لذت ارتباطات وسیع تر خانوادگی و حمایت و محبت برادر و خواهر محروم می شوند. ، د) فرزندانشان نیز از داشتن عمو و خاله و عمه محروم خواهند بود.

20- خانواده ها در داشتن تعداد مناسب فرزندان به عواملی باید توجه داشته باشند؟
پاسخ: الف) داشتن توانایی و صبر وحوصله لازم برای تربیت مناسب فرزندان، ب)وضعیت اقتصادی و معیشتی مناسب

21- اطاعت از والدین چگونه باید باشد؟
پاسخ: اطاعت از والدین، رعایت اخلاق خوش و خود داری از بی احترامی به آنها درهر شرایطی واجب است مگراین که شما را به گناه و نافرمانی ازخدا دستور دهند.

22- چه عواملی موجب ناسازگاری والدین و فرزندان می شود؟
پاسخ: الف)گاه در مراحلی از زندگی والدین و فرزندان انتظارات یکدیگر را برآورده نمی کنند زیرا ممکن است پدر و مادر تغییرات فرزندانشان که به سن بلوغ رسیده اند را جدی نگیرند. ب) فرزندان در دوران زندگی خود با محیط ها و افراد دیگری به جز خانواده آشنا می شوند. این اختلاف ارزش ها و هنجارهای خانه با سایر محیط ها ممکن است موجب ناسازگاری شود. ج)در جوامع صنعتیِ امروز پدر و مادرهر وقت کمتری را به گفت و گو با فرزندان نوجوان خویش و گذراندن اوقاتی بیشتر با آنان اختصاص می دهند.

23- چرا پدر و مادرحق دارند بر رفت وامد فرزندان و معاشرت های آنها نظارت دقیق داشته باشند؟
پاسخ: والدین معمولاً نسبت به روبه رو شدن جوانان با محیط های دیگر حساس اند. آنها از این که بچه ها تجربه ی کافی ندارند و ممکن است به مشکلات اخلاقی دچار شوند نگران اند و حق دارند بر رفت و آمد فرزندان و معاشرت های آنها نظارت دقیق داشته باشند.

24- چگونه می توان از بروز ناسازگاری های والدین و فرزندان جلوگیری کرد؟
پاسخ: الف) اختلاف نظر و سلیقه والدین و فرزندان تا حدی قابل قبول است و اگر به خوبی مدیریت شود به رشد و کمال اعضای خانواده می انجامد درغیر این صورت به خانواده و جامعه آسیب می رساند. ب) پدر و مادرم وظف اند برای گفت و گو با فرزندان وقت بگذارند و یکسره خود ار به کار و فعالیت های روزانه مشغول نکنند. ج) ترتیب دادن جلساتی با حضور والدین و مشاوران خُبره که در آن فرزندان و والدین بتوانند مسائل خود را بگویند مفید است.

25-کاهش نرخ باروری در کشور ما چه پیامدهای نامطلوبی در آینده به وجود می آورد؟
پاسخ: الف) خطر پیری و جایگزین نشدن جمعیت، ب) کاهش نیروی جوان و کار، ج) عدم رشد و توسعه اقتصادی. ، د) نشاطی جمعیت
ه) آسیب های اخلاقی و تربیتی، و) انقطاع نسل بشر

26- خانواده ها هنگام روبه رو شدن با مشکلات چه وظایفی دارند؟
پاسخ: در چنین مواقعی اعضای خانواده باید به خدا، صمیمیت و همکاری بین خود را بیشتر کنند و با در پیش گرفتن صبر و شکیبایی و دعوت یکدیگر به صبر، مشکلات و حوادث را مدیریت کنند و نگذارند که خانواده دچار بحران شود وآسیب ببیند.

27- منظور از صله اَرحام چیست؟
پاسخ: این است که افراد به دیدار و بازدید خویشاوندان خود بروند و از حال یکدیگر خبر بگیرند. . این دید و بازدیدها باید با مهر و محبت توام باشد. کمک مالی به خویشاوندان نیز جزء صله ارحام محسوب می شود.

28- فواید صله ارحام برای خانوادها چیست؟
پاسخ: الف) مهر و محبت بین اقوام را زیاد می کند، ب) از مشکلات یکدیگر با خبر می شوند، ج) افزایش طول عمر و افزایش روزی، د) پاکی اعمال و دفع بلا، ه) از لحاظ عاطفی و روانی اثرات مثبت زیادی دارد.
درس 21: نهاد حکومت

1-در باره ی پیدایش حکومت نظرات مختلفی وجود دارد آن ها را بیان کنید؟
پاسخ: الف) برخی معتقدند عامل زور و قدرت نقش مهمی در فرمانروایی یک فرد یا گروه بر دیگران دارد. حکومت های چنگیز و تیمور مثال روشنی از نقش این عامل هستند. ب) برخی دیگر معتقدند که عامل دفاع و حفاظت از اموال و سرزمین متعلق به ساکنان یک منطقه، نقش مهمی در ایجاد حک ومت ها داشته است. ج) برخی نیز می گویند مردم ساکن یک مکان به طور داوطلبانه با هم توافق می کردند که حکومتی را به وجود بیاورند و اداره ی جامعه ی خود را به دست گروه یا افرادی بسپارند. د) در مقابل این دیدگاه ها، عده ای از صاحب نظران معتقدند همان طور که زندگی اجتماعی یک ضرورت است و انسان ها نمی توانند به تنهایی زندگی کنند و نیازهای مادی و معنوی خود را برطرف کنند، داشتن حکومت برای یک جامعه نیازی اساسی و یک ضرورت است.

2- حکومتی که مادها تشکیل دادند جزء کدام گروه از عوامل پیدایش حکومت ها می باشد؟
پاسخ: نظریه ای که معتقد است مردم ساکن یک مکان به طور داوطلبانه با هم توافق می کردند که حکومتی را به وجود بیاورند و اداره ی جامعه ی خود را به دست گروه یا افرادی بسپارند.

3- چرا جامعه به حکومت نیازاساسی دارد و نمی تواند بدون وجود حکومت باقی بماند؟
پاسخ: زیرا در زندگی اجتماعی نیازهای مشترکی پدید می آید و افرادی که در یک جامعه زندگی می کنند برای تنظیم امور خود به قوانین و مقرراتی نیاز پیدا می کنند. آنها همچنین برای اجرای قوانین و حل اختلافات و جلوگیری از تجاوز افراد به حقوق یکدیگر، برقراری امنیت و نظم، تقسیم امور مشترک و ایجاد هماهنگی میان فعالیت های مختلف جامعه، دفاع از هجوم دشمنان و حفظ سرزمینی که در آن زندگی می کنند و… ناگزیرند حکومتی تشکیل دهند و اداره ی امور جامعه را به افرادی بسپارند.

4- افراد جامعه برای چه اموری نیاز به حکومت دارند؟
پاسخ: الف- برای تنظیم قوانین ومقررات ب- برای اجرای قوانین ومقررات ج- حل اختلافات وجلوگیری از تجاوز به حقوق دیگران د- برقراری نظم وامنیت ه- دفاع از کشور درمقابل دشمنان داخلی وخارجی و- ایجادهماهنگی میان بخش های مختلف جامعه وتقسیم وظایف

5- برخی از مهم ترین وظایف حکومت ها را بنویسید؟
پاسخ: الف) وضع قوانین و مقررات لازم در امور مختلف و اجرای قوانین. ب) برقراری نظم و امنیت و رسیدگی به اختلافات و شکایت ها.
ج) تعلیم و تربیت، حفظ میراث فرهنگی، سیاست گذاری فرهنگی. د) عمران و آبادی کشور. ر) ایجاد وسایل و امکانات لازم برای رفع. ز) نیازهای معیشتی، اجتماعی و اقتصادی مردم. ه) ایجاد هماهنگی بین فعالیت ها و بخش های مختلف. و) دفاع از کشور و حفظ تمامیت ارضی.
ز) مدیریت منابع طبیعی و ثروت هایی که به عموم مردم تعلق دارد.

6- از نظر اسلام حق حاکمیت مطلق برجهان از آن چه کسی است؟
پاسخ: در جهان بینی توحیدی اسلام، حق حاکمیت مطلق همه ی موجودات و پدیده های جهان فقط از آن خداست. انسان ها و همه ی موجودات دیگر تحت حاکمیت خدا قرار دارند و حکومت حق انحصاری خداوند است و با پیروی از دستورات الهی، به سوی کمال حرکت می کنند.

7- جامعه ای که تحت حاکمیت قوانین الهی است چه ویژگی هایی دارد؟
پاسخ: استعدادهای انسان ها در پرتو شناخت حق شکوفا می شود. در چنین جامعه ای مالکیت و سلطه ی اقلیتی بر منابع و ثروت ها و امکانات عمومی و ظلم و تبعیض از میان می رود و عدالت حاکم می شود.

8- خداوند در قرآن در آیه 59 سوره نساء در باره حق حاکمیت الهی چه می فرمایند؟
پاسخ: ای کسانی که ایمان آورده اید، فرمان برید از خدا و فرمان برید از رسول و اولیای امور از خودتان و اگر در چیزی ستیزه کردید به خدا و رسولش باز گردید.

9- نظر قرآن در باره حق حاکمیت الهی با توجه به ترجمه آیه 257 سوره بقره چیست؟
پاسخ: خداوند ولی و سرپرست کسانی است که ایمان اورده اند. آنها را از ظلمت ها به سوی نور بیرون می برد. اما کسانی که کافر شدند، اولیای آنها طاغوت ها هستند که آنها را از نور به سوی ظلمت ها بیرون می برد. آنها اهل آتش اند و همیش ه در آن خواهند ماند.

10- از دیدگاه اسلام چه کسانی شایستگی حکومت وقانون گذاری دارند؟
پاسخ: فقط آن گروه از مردم شایستگی دارند به نیابت و وکالت از جانب خدا، مجری قوانین الهی باشند که هم از این قوانین آگاهی و به آن ایمان داشته باشند و هم از نظر تقوا و عدالت از دیگر مردم بالاتر باشند. در راس این گروه، پیامبران الهی و سپس جانشینان آنها یعنی امامان معصوم(ع) قرار دارند و در غیاب آنان افراد صالح و متقی ادامه دهنده ی راه آنها هستند.

11- چرا حق حاکمیت بر انسان ها از آن خداست؟
پاسخ: زیرا خداوند آفریننده ی انسان و مالک حقیقی این جهان هستی است و از همه ی امور آگاهی دارد.

12- در حکومت جمهوری اسلامی ایران کلمه ی "جمهوری " نشانگر چیست؟
پاسخ: کلمه جمهوری اسلامی نشان می دهد که شکل این حکومت، جمهوری است و در آن حق انتخاب و مشارکت مردم در حکومت به رسمیت شناخته می شود.

13- در حکومت جمهوری اسلامی ایران کلمه ی " اسلامی" نشانگر چیست؟
پاسخ: کلمه ی اسلامی نیزیعنی محتوای این حکومت اسلامی است و کشور با اصول و قوانین اسلامی اداره می شود. زمامداران آن نیز باید مومن و معتقد به اسلام و متعهد به اجرای آن باشند.

14- نوع حکومت ما را چه کسانی تعیین کردند؟
پاسخ: به وسیله همه پرسی فروردین ماه 1358 که 98/2درصدمردم به جمهوری اسلامی رای مثبت دادند.

15- ولایت به چه معنی است؟ توضیح دهید.
پاسخ: ولایت به معنی سرپرستی است. از دیدگاه اسلام فقط خدا می تواند بر انسان ها ولایت و حاکمیت داشته باشد پیامبران و امامان معصوم(ع) نیز از طرف خداوند نمایندگی داشته اند که تا مردم را سرپرستی کنند.

16- برطبق اصل پنجم قانون اساسی، سرپرستی جامعه ی اسلامی در زمان غیبت امام زمان (عج) بر عهده ی چه کسی است؟
پاسخ: سرپرستی جامعه ی اسلامی بر عهده ی فقیه عادل و با تقوا، آگاه به زمان، شجاع، مدیر و مدبر است.

17- مهم ترین رکن حکومت جمهوری اسلامی چیست و بر چه پایه ای است؟
پاسخ: رهبری، برپایه ولایت فقیه

18- چهار مورد از مهم ترین وظایف و اختیارات رهبرجمهوری اسلامی را بنویسید؟
پاسخ: الف) تعیین سیاست های کلی نظام و نظارت بر حسن اجرای آنها. ب) فرماندهی کل نیروهای مسلح. ج) نصب و عزل و قبول استعفای فقهای شورای نگهبان، رئیس قوه قضاییه، رئیس سازمان صدا وسیمای جمهوری اسلامی ایران و فرماندهان نیروهای نظامی، انتظامی و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی. د) عفو یا تخفیف مجازات محکومان در حدود موازین اسلامی.

19- چرا تشکیل شوراهای اسلامی شهر و روستا در قانون اساسی مورد توجه قرار گرفته است؟
پاسخ: زیرا که نوع حکومت در کشور ما جمهوری اسلامی است و مردم در همه ی شئون حکومت نقش و مشارکت دارند.

20- هدف از تشکیل شوراهای اسلامی چیست؟ واعضای آن چگونه انتخاب می شوند؟
پاسخ: شوراهای اسلامی با هدف همکاری مردم برای پیشبرد برنامه های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و عمرانی با توجه به شرایط و مقتضیات هرمنطقه از کشورتشکیل می شوند. – اعضای این شوراهارا مردم منطقه یا محل انتخاب می کنند

23- علاوه بر رهبری وقوای سه گانه، کدام نهادها در اعمال حاکمیت مشارکت دارند؟ وظایف هریک را بیان کنید.
پاسخ:
مجلس خبرگان رهبری (انتخاب رهبر و بررسی صلاحیت واجدین شرایط رهبری)
مجمع تشخیص مصلحت نظام (ارائه مشاوره به رهبر برای حل مشکلات)
شورای عالی امنیت ملی (تامین منافع ملی و پاسداری از انقلاب اسلامی و حفظ تمامیت ارضی)
شورای عالی انقلاب فرهنگی (تدوین و تصویب اصول و اهداف برنامه ریزیهای فرهنگی علمی)

24- عزل، نصب و قبول استعفای چه کسانی با رهبری است؟
پاسخ: فقهای شورای نگهبان، رئیس قوه قضاییه، رئیس سازمان صدا وسیمای جمهوری اسلامی ایران، فرماندهان نیروهای نظامی، انتظامی و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
درس 22: حقوق و تکالیف شهروندی
1- نتیجه شکل گیری نهاد حکومت در جامعه چیست؟
پاسخ: روابط متقابلی بین مردم و حکومت پدید می آید.

2- منظور از واژه ی "شهروندی" چیست؟
پاسخ: واژه ی شهروندی به روابط متقابل مردم و حکومت اشاره دارد. شهروندی ارتباطی است که افراد را به یک حکومت مشخص پیوند می دهد و در نتیجه برای فرد و حکومت حقوق و تکالیفی ایجاد می شود.

3- منظور از حقوق شهروندان چیست؟
پاسخ: وظایف و تکالیف حکومت نسبت به مردم.

4- حقوق و تکالیف شهروندی در کجا مشخص شده است؟
پاسخ: قوانین هر کشور به ویژه قانون اساسی آن، حقوق و تکالیف شهروندی را معین می کند.

5- آیا حقوق و تکالیف شهروندی کشورها یکسان است؟ چرا؟
پاسخ: خیر- زیرا حقوق و تکالیف شهروندی هر کشور متناسب با قوانین آن کشور است و قوانین ک شورها نیز با یکدیگر متفاوت است.

6- حقوق شهروندی طیف وسیعی از کدام حقوق ها را شامل می شود؟
پاسخ: انواع حقوق سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی. …

7-چند مورد از انواع حقوق شهروندی بر پایه ی قانون اساسی جمهوری اسلامی کدامند؟
پاسخ: الف) حق برخورداری از عدالت قانونی، ب)حق برخورداری از عدالت قضایی، ج) حق برخورداری از رفاه وتامین اجتماعی، د) حق مشارکت سیاسی، ه) حقوق فرهنگی

8- عدالت قانونی یعنی چه؟ و اجرای آن چه نتیجه و فوایدی دارد؟
پاسخ: عدالت قانونی یعنی این که حکومت در وضع قوانین، اجرای قوانین و نظارت بر اجرای قوانین بین شهروندان تبعیضی قائل نشود. برقراری عدالت قانونی، از پایمال شدن حقوق انسان ها و بهره کشی ظالمانه ی عده ای از عده ی دیگر جلوگیری می کند.

9- طبق فرمایش پیامبر رعایت نکردن کدام یک از حقوق شهروندی باعث نابودی امت های پیشین شده بود؟
پاسخ: حق برخورداری از عدالت قانونی. ، زیرا وقتی اشراف آنها جرمی مرتکب می شدند آنها را از مجازات معاف می کردند، اما وقتی زیر دستان آنها همان جرم را مرتکب می شدند آنها را به شدت مجازات می کردند.

10- منظور از حق برخورداری از عدالت قضایی چیست؟
پاسخ: شهروندان حق دادخواهی دارند و هر کس می تواند به این منظور به دادگاه های صالح مراجعه کند. شهروندان حق دارند در همه ی دادگاه ها برای خود وکیل مدافع انتخاب کنند.

11- حق برخورداری از رفاه و تامین اجتماعی را توضیح دهید؟
پاسخ: هر شهروند حق دارد به آموزش و و پرورش، مراکز فرهنگی و ورزشی، آتش نشانی، پلیس و نظایر آن دسترسی آسان داشته باشد. شهروندان حق دارند در محیطی پاک و سالم و بدون آلودگی زندگی کنند و از خدمات و امکانات بهداشتی و درمانی مناسب به بهترین وجه برخوردار شوند.

12-شهروندان در چه مواردی حق دارند از تامین اجتماعی برخوردار شوند؟
پاسخ: بیکاری، معلولیت، پیری، بازنشستگی، بی سرپرستی، از کار افتادگی، حوادث.

13- حکومت در زمینه رفاه وتامین اجتماعی چه وظیفه ای دارد؟
پاسخ: حکومت باید با برنامه ریزی مناسب، زمینه را برای رفع فقر و محرومیت و ایجاد شرایط مناسب زندگی فراهم کند.

14- مشارکت سیاسی یعنی چه؟
پاسخ: یعنی این که هر شهروند بتواند در امور سیاسی جامعه دخالت کند و در سرنوشت کشور خود نقش داشته باشد.

15- مشارکت سیاسی مردم از چه راه هایی صورت می گیرد؟
پاسخ: الف)شرکت در انتخابات، ب) عضویت و همکاری در احزاب و انجمن های سیاسی، ج) شرکت در راهپیمایی ها و تظاهرات

16- طبق قانون اساسی مردم چه کسانی را به طور مستقیم و چه کسانی را به طور غیر مستقیم انتخاب می کنند؟
پاسخ: مستقیم: رئیس جمهور ( رئیس قوه مجریه)، نمایندگان مجلس شورای اسلامی و یا اعضای شورای شهر و روستا.
غیر مستقیم: برای مثال در انتخاب رهبری، مردم اعضای مجلس خبرگان رهبری را انتخاب می کنند و به آنها رای می دهند. سپس اعضای مجلس خبرگان که نمایندگان مردم هستند، رهبر را انتخاب می کنند.

17- چند مورد از حقوق فرهنگی که در قانون اساسی مورد تاکید قرار گرفته کدامند؟
پاسخ: حمایت از تشکیل خانواده و پاسداری از روابط خانوادگی، حمایت از تعلیم و تربیت شایسته، آزاد بودن استفاده از زبان های قومی و محلی در مطبوعات و رسانه های گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس در کنار زبان فارسی.

18- مهم ترین تکالیف شهروندی چیست؟
پاسخ: الف) رعایت قانون و مقررات ب) همکاری با دولت ج)پرداخت مالیات و عوارض د) دفاع از کشور ه) تجاوز نکردن به منافع عمومی و حقوق دیگران و) امر به معروف ونهی از منکر

19- نادیده گرفتن قانون یا سرپیچی از آن چه اثراتی دارد؟
پاسخ: موجب اختلال و هرج و مرج در جامعه می شود.

20- چه موقع قانون جایگاه واقعی خود را در جامعه پیدا می کند؟
پاسخ: قانون وقتی جایگاه واقعی خود را در جامعه پیدا می کند که همه ی افراد، اعم از کارگزاران و مسئولان و مردم، آن را رعایت کنند و به آن پایبند باشند.

21- برنامه ها و اقدامات عمرانی، اقتصادی و اجتماعی حکومت ها چه زمانی ثمر می دهد و به هدف می رسد؟
پاسخ: زمانی که شهروندان نسبت به پیشرفت کشور دلسوز و حساس باشند و با دولت مشارکت و همکاری کنند.

22- سخن رهبر در نوروز 94در باره همکاری مردم و دولت را بیان کنید؟
پاسخ: دولت کارگزار ملت است و ملت کارفرمای دولت است. هرچه بین ملت و دولت صمیمیت بیشتر و همدلی بیشتری باشد، کارها بهتر پیش خواهد رفت.

23- مالیات چیست؟
پاسخ: مبلغی است که شهروندان بر اساس قانون و به صورت بلا عوض به دولت پرداخت می کنند تا صرف هزینه های عمومی کشور شود.

24- عوارض چیست؟ باذکر مثال توضیح دهید.
پاسخ: مبلغی است که شهروندان در مقابل دریافت خدمتی از دستگاه های اداری و دولتی، به آنها می پردازند. برای مثال، پولی که بابت امتیاز کنتور آب و برق، صدور گواهینامه ی رانندگی، عبور از بزرگراه ها یا وارد کردن کالا به کشور و مانند آن پرداخت می شود.

25- هدف از تشکیل نیروهای نظامی و انتظامی چیست؟
پاسخ: تامین امنیت کشور و حراست از مرزها و حفظ تمامیت ارضی.

26- عضویت در سازمان بسیج و انجام خدمت سربازی توسط پسران با چه هدفی انجام میگیرد؟
پاسخ: حفظ آمادگی دفاعی و ادای تکلیف دفاع از کشور توسط شهروندان.

27- قانون اساسی( اصل چهلم) در رابطه با تجاوز نکردن به منافع عمومی و حقوق دیگران چه می گوید؟
پاسخ: هیچ کس نمی تواند اعمال حق خویش را وسیله ی اضرار به غیر یا تجاوز به منافع عمومی قرار دهد. به عبارت دیگر، شهروندان مجاز نیستند برای استفاده از حقوق خود به منافع عمومی زیان برس انند و حقوق دیگران را ضایع کنند.

28- نمونه هایی از تجاوز نکردن به منافع عمومی و حقوق دیگران را بیان نمائید.
پاسخ: الف) همه افراد حق انتخاب شغل دلخواه و کسب درآمد دارند اما فرض کنید فردی بخواهد در شهر و در حیاط خانه خوددامداری ایجاد کند و دام پرورش دهد، از آنجا که این کار موجب آلودگی و ضرر رسیدن به بهداشت و سلامت ساکنان محله می شود و البته قانون نیز چنین اجازهای را به وی نمی دهد، آن فرد مجاز به این کار نیست.
ب) همه افراد، مالک اتومبیل خود هستند و حق دارند در جاده ها رانندگی کنند اما نباید با سرعت غیر مجاز حرکت کنند؛

29- قانون اساسی(اصل هشتم) در باره ی امربه معروف و نهی از منکر چه می گوید؟
پاسخ: در جمهوری اسلامی ایران دعوت به خیر، امر به معروف و نهی از منکر وظیفه ای همگانی و متقابل بر عهده ی مردم نسبت به یکدیگر، دولت نسبت به مردم و مردم نسبت به دولت. شرایط و حدود و کیفیت آن را قانون معین می کند.
درس 23: بهره وری چیست؟
1- بهره وری چیست؟
پاسخ: بهره وری یعنی کار درست را با روش درست انجام دهیم (کارایی و اثر بخشی)

2- بهره وری با چه مفاهیم و یا اقداماتی ارتباط دارد؟
پاسخ: بهره وری با صرفه جویی، انجام دادن کارها به صورت آگاهانه و عاقلانه، جلوگیری از زیاده روی و اسراف و اتلاف منابع، استفاده ی صحیح از امکانات و نعمت های الهی، کاهش هزینه ها و مانند آن ارتباط دارد.

3- برای اینکه در کارها بهره وری بیشتری داشته باشیم چه کارهایی باید انجام دهیم؟ ( به چه نکاتی باید توجه داشته باشیم؟ )
پاسخ: الف) بهترین کار راانجام دهیم و بهترین هدف را انتخاب کنیم. ب) آن کار را با بهترین روش انجام دهیم و بهترین وسیله را برای رسیدن به هدف انتخاب کنیم

4- دو حدیث بیان کنید که به بهره وری در امور تاکید دارد؟
پاسخ: الف) پیامبر اکرم(ص) فرمود: "خداوند دوست دارد اگر کسی از شما کاری انجام می دهد، آن را محکم و بی عیب انجام دهد". ب) امام علی(ع) فرمود: " فردی که به کاری بی اهمیت بپردازد، امور مهم تر را تباه ساخته است "

5- نمونه هایی از تفکر بهره وری در زندگی مردم در روزگار گذشته را نام ببرید؟
پاسخ: ابداع و حفر قنات، ذخیره کردن آب در آب انبارها، خشک کردن و ذخیره ی محصولات کشاورزی و تعاون و همیاری در امور کشاورزی.

6- بهره وری چه نوع نگرشی است؟
پاسخ: بهره وری یک نگرش نسبت به زندگی است. نگرشی که بر اساس آن، انسان می کوشد هوشمندانهکار کند، با به کارگیری روش های عاقلانه، بهتر به اهداف مادی و معنوی خود برسد و بهترین نتیجه را به دست آورد.

7- نقش فرهنگ در افزایش بهره وری یک جامعه چگونه است؟
پاسخ: فرهنگ، نقش مهمی در افزایش بهره وری یک جامعه دارد. اگر بهره وری در فعالیت های مختلف به صورت ارزش در بیاید، جامعه از نظر مادی و معنوی پیشرفت می کند.

8- با مراجعه به برخی از احادیث عوامل موثردر بهره وری را بنویسید؟ (پاسخ فعالیت)
پاسخ: الف)اهمیت دادن به کار ب) مشورت ج) میانه روی د) تقوا ه)نظم در کار و)برنامه ریزی

9-هریک از هنجارهای زیر در جامعه چگونه از بهره وری جلوگیری می کند و در تضاد با آن است. توضیح دهید؟
پاسخ:
مهمانی ها، مجالس و جشن ها ی مفصل و پرهزینه: اسراف و صرفه جویی نکردن
مدگرایی و چشم و هم چشمی در خرید لباس به جای تمیز و ساده پوشی: زیاده روی و صرفه هزینه های بی مورد
نداشتن برنامه ی مناسب برای اوقات فراغت و تفریح: استفاده نکردن از زمان، بی نظمی.
ورزش نکردن و پرخوری: از بین رفتن سلامتی، ایجاد بیماری و صرف هزینه.
10-عوامل و راهکار های موثر و مهم برای افزایش بهره وری در زندگی را بیان کنید؟
پاسخ: الف) استفاده از وقت و زمان
ب)نظم و ترتیب در کارها
ج) اصلاح عادت های غلط مصرفی
د) انجام دادن کارها از روی آگاهی
ه)تنظیم جدول بودجه ی اقتصادی

11- برای اینکه وقت تلف نشود و زمان را از دست ندهیم چه باید کرد؟
پاسخ: باید برنامه و اولویت بندی مناسب داشته باشیم و از وقت درست استفاده کنیم.

12- نظم و ترتیب و انضباط در کارها یکی از راه های افزایش بهره وری در زندگی است در این رابطه توضیح دهید؟
پاسخ: وسایل و لوازمی که با آنها در محیط های مختلف سروکارداریم، باید مرتب و منظم باشند. ساعت مقرر و سرکارحاضر شدن و با برنامه ریزی به کارها رسیدگی کردن موجب افزایش بهره وری می شود.

13- صرفه جویی چیست؟
پاسخ: صرفه جویی کم مصرف کردن نیست بلکه مصرف درست و به اندازه است. برای مثال برخی خانواده ها درخریدمایحتاج زندگی یا برگزاری مهمانی ها و تهیه غذا اسراف یا زیاده روی می کنند و اغلب، بخشی از مواد غذایی را دور می ریزند.

14- انجام دادن کارها از روی آگاهی چگون باعث افزایش بهره وری می شود؟
پاسخ: با کسب دانش و مهارت لازم برای هر کار، بازدهی کارما بیشتر می شود و کمتر اشتباه می کنیم. همچنین برخی از مواد و وسایل به دلیل ناآگاهی افراد، از روش های درست نگه داری می کنیم. برای مثال اگر شیوه ی صحیح شست و شوی یک لباس با نگهداری موادغذایی را ندانیم، زودتر از بین می روند یا غیر قابل استفاده می شوند.

15- منظور از تنظیم جدول بودجه اقتصادی چیست؟
پاسخ: تنظیم جدولی که در آن درآمدها و هزینه ها ی (دخل و خرج)ماهانه افراد یا خانواده نوشته می شود و همکاری بین اعضای خانواده نیز از راهکارهای کمک به بهره وری است.

16- آیا سطح بهره وری دانش آموزی که کیف یا کمد لوازم تحریرش شلوغ و نامرتب است، پایین می رود؟ چرا؟
پاسخ: بله؛ چون نداشتن نظم، ترتیب و انضباط درکارها باعث هدر رفتن وقت و زمان ودر نتیجه پایین آمدن بهره وریمی شود.

17- تنظیم جدول بودجه اقتصادی خانواده چه فایده ای دارد؟ توضیح دهید؟
پاسخ: مخارجی که شما انجام می دهید کنترل شده تر می شود، اندوخته های مالی بهتر مدیریت می شود – هزینه های غیر ضروری حذف می شوند، عادت مصرفی افراد را عوض می کند.

18-یکی از عادت ها ی غلط بعضی از دانش آموزان مصرف نادرست و بی رویه ی کاغذ است. چند راهکار برای بهره وری درمصرف کاغذ پیشنهاد کنید و توافق کنید که آن راهکار ها عملی شوند؟
پاسخ: استفاده از پشت و روی برگه ها، تشویق دانش آموزان به درست کردن کاردستی از کاغذهای باطله، استفاده از برگه های ناتمام به عنوان چرک نویس، نصب سطل زباله مخصوص کاغذ های باطلع و جمع آوری آن برای بازیافت.

19- منظور از تنظیم جدول بودجه اقتصادی چیست؟
پاسخ: تنظیم جدولی که در آن درآمدها و هزینه ها ی (دخل و خرج) ماهانه افراد یا خانواده نوشته می شود و همکاری بین اعضای خانواده نیز از راهکارهای کمک به بهره وری است.

20- تنظیم جدول بودجه اقتصادی خانواده چه فایده ای دارد؟ توضیح دهید؟
پاسخ: مخارجی که شما انجام می دهید کنترل شده تر می شود، اندوخته های مالی بهتر مدیریت می شود، هزینه های غیر ضروری حذف می شوند، عادت مصرفی افراد را عوض می کند

21- یکی از عادت ها ی غلط بعضی از دانش آموزان مصرف نادرست و بی رویه ی کاغذ است. چند راهکار برای بهره وری در مصرف کاغذ پیشنهاد کنید و توافق کنید که آن راهکار ها عملی شوند؟
پاسخ: استفاده از پشت و روی برگه ها، تشویق دانش آموزان به درست کردن کاردستی از کاغذهای باطله، استفاده از برگه های ناتمام به عنوان چرک نویس، نصب سطل زباله مخصوص کاغذ های باطله و جمع آوری آن برای بازیافت
درس 24: اقتصاد و بهره وری
1- منظور از فعالیت اقتصادی چیست؟
پاسخ: هر جامعه ای برای ادامه زندگی و رفع نیازهای خود ناگزیر است از منابع طبیعی استفاده کند و ابزار و وسایل مورد نیاز خود را تولید کند. به این کار فعالیت اقتصادی گفته می شود.

2- رابطه ی اقتصادی بین افراد چگونه شکل می گیرد؟
پاسخ: افراد در فعالیت های تولید، توزیع و مصرف، به طور مداوم با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند و به این ترتیب، نوعی از روابط انسانی، یعنی رابطه اقتصادی بین افراد شکل می گیرد.

3- رابطه ی اقتصادی با چه هدفی صورت می گیرد؟
پاسخ: با هدف تولید، توزیع و مصرف کالاها و خدمات پدید می آید و حقوق و مقرراتی نیز بر آن حاکم می شود.

4- چه عاملی سبب پیدایش سازمان ها و موسسات بانکی و پولی شده است؟
پاسخ: در چرخه تولید، توزیع و مصرف "پول و شکل های مختلف آن " به عنوان واسطه بین بخش ها ارتباط برقرار می کند. بر همین اساس، سازمان ها و موسسات بانکی و پولی در جامعه به وجود می آیند.

5- منظور از نهاد اقتصاد چیست؟
پاسخ: مجموعه فعالیت ها و روابطی که حول تولید و توزیع و مصرف کالاها وخدمات و بر اساس قواعد و مقررات خاص در یک جامعه شکل می گیرد، نهاد اقتصاد را به وجود می آورد.

6- برای افزایش بهره وری اقتصادی چه باید کرد؟
پاسخ: باید بهره وری را در تولید و توزیع افزایش دهیم و الگوی مصرف را نیز عقلانی کنیم

7- چگونه می توان بهره وری در تولید، یا توزیع یک کالا را افزایش داد؟
پاسخ: باید در نهاده ها یا فرایند ها تغییرات مطلوبی به وجود بیاوریم.

8- منظور از نهاده ها یا ورودی چیست؟
پاسخ:
الف) منابع طبیعی: (معدن، مواد خام و انرژی و… )
ب) نیروی کار: ( مدیر، متخصصان، کارکنان، کارگران و… )
ج) سرمایه: (پول، زمین، کارخانه، تجهیزات و ماشین آلات، ساختمان)
د) سایر هزینه ها: (مالیات، تحقیقات و… )

9- به نظر شما، اگر میزان هزینه های تولید(نهاده ها)را افزایش دهیم و به همان میزان تولید افزایش یابد، باز هم می توانیم ادعا کنیم بهره وری اتفاق افتاده است؟ چرا؟
پاسخ: خیر، زیرا اتفاق خاصی نمی افتد چون قیمت تمام شده کالا بالا بوده و گران به دست مصرف کننده می رسد در نتیجه از یک طرف باعث کاهش علاقه مردم به خرید آن کالا شده و از طرف دیگر زمینه واردات نوع خارجی آن کالا بیشترمی شود.

10- جایگاه تولید در اسلام را بنویسید؟
پاسخ: از منظر اسلام اقتصاد و تولید وسیله اند نه هدف در واقع، تولید وسیله ای است که انسان از طریق آن نیازهای ضروری خود را رفع می کند و به مسائل مهم تر می پردازد.

11- سیاست دو گانه کشورهای قدرتمند صنعتی در بهره برداری از طبیعت و منابع طبیعی را بنویسید؟
پاسخ: کشورهای صنعتی امروز سعی می کنند از طبیعت و منابع طبیعی خود محافظت کنند اما با تبلیغات و تحت تاثیر قرار دادن مردم دیگر کشورها، مصرف گرایی را که موجب تخریب محیط زیست می شود، تشویق می کنند.

12- در دنیای امروز تولید با چه هدفی انجام می گیرد؟
پاسخ: با هدف کسب سود بیشتر انجام می گیرد و سودجویان می پندارند بشر باید بر طبیعت غلبه کند و هرگونه تصرفی در آن مجاز است.

13- آیا افزایش تولید به هر روش وبه هر قیمتی مجاز است؟ چرا؟
پاسخ: خیر، افزایش تولید و فعالیت های اقتصادی اگر به محیط زیست لطمه بزند با اصول بهرهوری سازگار نیست، زیرا نابودی و تخریب طبیعت، خود هزینه های مجدد و مشکلات جبران ناپذیری برای ما به وجود می آورد.

14- بهره وری سبز به چه چیز تاکید می کند؟
پاسخ: بهره وری سبز به افزایش بهره وری همراه با حفظ محیط زیست تاکید می کند.

15- منظور از بهره وری سبز چیست؟
پاسخ: یعنی استفاده از ابزارها، روش ها و فناوری های مختلف به طوری که تاثیرات مضر و منفی فعالیت های صنعتی و اقتصادی بر محیط زیست به حداقل ممکن برسد.

16- وضعیت بهره وری در کشور ما چگونه است؟ وظیفه ما در این رابطه چیست؟
پاسخ: کشور ما در مقایسه با برخی از کشورها از نظر وضعیت بهره وری وضعیت چندان مطلوبی ندارد. بنابراین همه ما موظفیم با برنامه ریزی صحیح، نگرش بهره وری را در همه ی امور و فعالیتهای بخش های مختلف اقتصادی ترویج کنیم و به کار بگیریم.

17- وظیفه ی سازمان ملی بهره وری ایران چیست؟
پاسخ: در زمینه ی وضعیت بهره وری و چگونگی راه های افزایش آن در بخش های مختلف اقتصادی کشور مطالعه، سیاست گذاری و نظارت می کند.

18-کشور ما به توصیه ی چه کسی و چرا سیاست اقتصاد مقاومتی را در پیش گرفته است؟
پاسخ: مقام معظم رهبری، زیرا پس از انقلاب اسلامی کشورهای سلطه گر و قدرت های بزرگ اقتصادی که با وقوع انقلاب اسلامی، منافع خود را در خطر می دیدند مشکلاتی مانند جنگ تحمیلی، تحریم اقتصادی و… را بر سر راه ما قرار دادند تا از پیشرفت کشور ما جلوگیری کنند این مخالفت ها تا امروز ادامه دارد و آنها سعی می کنند ایران را از نظر اقتصادی شکست بدهند.

19- اقتصاد مقاومتی یعنی چه؟
پاسخ: یعنی در شرایط سخت بتوانیم کمترین اتلاف هزینه را داشته باشیم، روی پای خود بایستیم، از تولید ملی حمایت کنیم، از اسراف بپرهیزیم و از منابع و امکانات حداکثر استفاده را بکنیم.

20- همفکری کنید و بگویید شما دانش آموزان از چه راه هایی می توانید به تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی در کشور کمک کنید. حداقل سه راه پیشنهاد کنید؟
پاسخ:
الف)استفاده از تولیدات داخلی، ب)صرفه جویی در مصرف لوازم مدرسه، جلوگیری از اسراف، ج)دور نریختن وسایلی که هنوز قابلیت استفاده دارند، د ) نصب سطل های زباله و جمع آوری کاغذ های باطله برای بازیافت.

21- تولید بر چند نوع است؟
پاسخ: دو نوع: کالا و خدمت

22- کار کدام تولید کالاست؟
پاسخ: کشاورزان در مزرعه

23- کار کدام تولید خدمات است؟
پاسخ: پلیس

24- چند نمونه تولید کالا نام ببرید.
پاسخ: کارگران در کارخانه، کشاورزان در مزرعه

25- چند نمونه تولید خدمات نام ببرید.
پاسخ: پزشکان، معلمان، پلیس، کارمندان

26- منظور از نیروی کار چیست؟
پاسخ: مدیر، متخصصان، کارکنان، کارگران

27- منظور از سرمایه چیست؟
پاسخ: پول، زمین، کارخانه، تجهیزات و ماشین آلات، ساختمان

28- در اقتصاد، بهره وری چیست؟
پاسخ: نسبت ستانده ها به داده ها

29- در اقتصاد، منظور از ستانده ها و داده ها چیست؟
پاسخ: ستانده ها: کالا و خدمت، داده ها: منابع طبیعی، نیروی کار، سرمایه

30- منظور از بهره وری سبز چیست؟
پاسخ: از ابزارها، روش ها و فناوری های مختلف در همه مراحل تولید، توزیع و مصرف به گونه ای استفاده کنیم که تاثیرات مضر و منفی فعالیت ها بر محیط زیست به کمترین حد ممکن برسد.

31- منظور از اقتصاد مقاومتی چیست؟
پاسخ: اقتصاد مقاومتی یعنی در شرایط سخت بتوانیم کمترین اتلاف هزینه را داشته باشیم، روی پای خود بایستیم، از تولید ملی حمایت کنیم، از اِسراف بپرهیزیم و از منابع و امکانات حداکثر استفاده را بکنیم.

32- منظور از فعالیت اقتصادی چیست؟
پاسخ: هر جامعه ای برای ادامه زندگی و رفع نیازهای خود ناگزیر است از منابع طبیعی استفاده کند و ابزار و وسایل مورد نیاز خود را تولید کند. به این کار فعالیت اقتصادی گفته می شود.

33- رابطه ی اقتصادی بین افراد چگونه شکل می گیرد؟
پاسخ: افراد در فعالیت های تولید، توزیع و مصرف، به طور مداوم با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند و به این ترتیب، نوعی از روابط انسانی، یعنی رابطه اقتصادی بین افراد شکل می گیرد.

34- رابطه ی اقتصادی با چه هدفی صورت می گیرد؟
پاسخ: با هدف تولید، توزیع و مصرف کالاها و خدمات پدید می آید و حقوق و مقرراتی نیز بر آن حاکم می شود.