تحقیق در مورد صورتهای فلکی

صورتهای فلکی

مردمان باستان تصور می کردند که می توانند خطوط اصلی چهره ها را در ستارگان آسمان شب پیدا کنند. این چهره ها معمولاً شکل هایی از قهرمانان، اساطیر و خدایان افسانه ای، مخلوقات گوناگون و اجرامی بود ند که به نظر آنها بر روی زمین اثر گذار ند. این مفهوم عامیانه صورت فلکی است.
اما در ستاره شناسی نوین، لغت صورت فلکی به بخشی از آسمان اطلاق می شود که در مرحله ی اول اشکالی را تداعی می کند که هزارها سال پیش برای اولین بار مورد توجه انسان های باستانی قرار گرفته است.
این مناطق بر روی کره ی سماوی، مانند استان ها یا کشورهای مختلف بر روی نقشه های زمینی هستند. در حال حاضر هر نقطه ای از آسمان بالای سر ما، حتماً متعلق به یک صورت فلکی است. حد فاصل بین صورت های فلکی در قالب خط مستقیم بوده ولی شکل ها می توانند کاملاً غیرمتقارن و غیرهندسی باشند. به هر تقدیر هر صورت فلکی تعدادی از ستارگان آسمان را درون محدوده ی خود جای می دهد.
صورت فلکی برای ایجاد راحتی و تسهیل در شناخت اجرام و پیدا کردن بخش خاصی از آسمان مفید است. از دید ما، می توان تصور کرد که تمام ستارگان درون محدوده یک صورت فلکی از نظر فیزیکی با هم در ارتباط هستند. از آنجا که با چشم غیرمسلح نمی توان عمق فضا را تشخیص داد، لذا انسان همه ی ستارگان را در یک صفحه و ظاهراً در یک فاصله و بسیار نزدیک به هم می بیند. در حقیقت هر ستاره ای می تواند در فاصله ی زیادی نسبت به دیگری قرار گیرد که این جدایی تا حد صدها و حتی هزارها سال نوری هم می رسد.
در بین تمدن های باستانی اولین فرهنگ هایی که شروع به طبقه بندی آسمان برای نامگذاری نمودند عبارتند از بابلی ها، هندی ها، یونانی ها، رومی ها، چینی ها و میان قاره ی آمریکا. انسان های ساکن در نیمکره ی شمالی قادر بودند فقط ستارگان قابل دید در این نیمکره را شناسایی و طبقه بندی نمایند، زیرا ستارگان عرض های جنوبی و پایین تر از آن نقاط قابل رویت نبودند. در قرن دوم میلادی بطلمیوس ستاره شناس یونانی ـ مصری، توانست بیش از 1000 ستاره را در قالب 48 صورت فلکی در کتاب مجستی فهرست نماید. این صورت های فلکی که یادمان دوران عتیق است، به نام صورت های فلکی باستانی نامیده می شوند.
از قرن 16 که اروپایی ها به کشف مناطق جنوبی کره ی زمین پرداختند، فهرست ستارگان نیمکره ی جنوبی برای دنیای غرب شناخته شد. این صورت های فلکی جدید را به نام "صور فلکی نوین" می نامند.
معمولاً نامگذاری صورت های فلکی باستانی بر اساس شکل آنهاست. صورت های فلکی جبار و اسد ظاهراً به شکلی است که آنها را نامیده اند. تعدادی از صورت های فلکی نوین را از روی بعضی از اختراعات، نظیر میکروسکوپ و تلسکوپ نامگذاری نموده اند. شکل ها (مثلاً خطوط واصل بین ستاره ها) در اصل اختیاری بوده و ممکن است روی نقشه های مختلف متفاوت باشند. بعضی از صورت های فلکی دارای بخش کوچکتری در درون منطقه ای وسیع است، مانند قسمت ملاقه یا آبگردان درون خرس بزرگ.
قبل از سال 1930 هر کسی هر قسمتی از آسمان را به طور دلخواه می توانست به هر اسمی بنامد و در نتیجه هیچ گونه مرز تعریف شده ای در اطراف صور فلکی وجود نداشت. لذا برای رفع شبهه و ایجاد یگانگی، ستاره شناسان جهان در سال 1930 تصمیم گرفتند که نام های خاصی (به زبان لاتین) به همراه مرزی مشخص برای کلیه ی صورت های فلکی انتخاب کنند. این همان حدود و اسم هایی است که امروزه در سطح جهانی پذیرفته شده است.
در زیر نام صورت های فلکی آورده شده است :
ردیف
نام صورت فلکی
علامت لاتین
نام لاتین
بهترین زمان مشاهده در آسمان
1
آندرومدا، شاهزاده، زن در زنجیر، امراه المسلسله
And
Andromeda
آبان
2
اژدها، تِنین
Dra
Draco
تیر
3
اسب بالدار، فَرَس اعظم
Peg
Pegasus
مهر
4
اسد، شیر
Leo
Leo
فروردین
5
اکلیل شمالی، تاج شمالی، افسر شمالی
CrB
Corona Borealis
تیر
6
برساوش، قهرمان
Per
Perseus
دی
7
تازی ها، سگ های شکاری
CVn
Canes Venatici
اردیبهشت
8
تکشاخ
Mon
Monoceros
اسفند
9
ثور، گاو
Tau
Taurus
دی
10
جام، پیاله، باطیه، معلف
Crt
Crater
اردیبهشت
11
غراب، کلاغ، زاغ
Crv
Corvus
اردیبهشت
12
جبار، شکارچی
Ori
Orion
بهمن
13
جَدی، بز دریایی، بزغاله، بز ماهی
Cap
Capricornus
شهریور
14
جوزا، دو پیکر
Gem
Gemini
اسفند
15
حَمَل، بره، گوسفند
Ari
Aries
آذر
16
حوا، مارافسای، حامل مار
Oph
Ophiuchus
مرداد
17
حوت، ماهی
Psc
Pisces
آبان
18
حوت جنوبی، ماهی جنوبی
PsA
Piscis Austrinus
مهر
19
خرگوش، اَرنَب
Lep
Lepus
بهمن
20
دب اصغر، خرس کوچک
UMi
Usra minor
تیر
21
دب اکبر، خرس بزرگ
UMa
Usra major
فروردین
22
دجاجه، قو
Cyg
Cygnus
قو
23
دلفین
Del
Delphinus
شهریور
24
دلو، ریزنده آب
Aqr
Aquarius
مهر
25
ذات الکرسی، ملکه، خداوند کرسی
Cas
Cassiopeia
آبان
26
روباه، روباهک
Vul
Vulpecula
شهریور
27
زرافه، شترگاوپلنگ
Cam
Camelopardus
بهمن
28
سپر
Sct
Scutum
مرداد
29
سرطان، خرچنگ
Cnc
Cancer
اسفند
30
سکستان، ذات السدس، سکستانت
Sex
Sextans
فروردین
31
سنبله، دوشیزه
Vir
Virgo
خرداد
32
سوسمار، مارمولک، بزمجه
Lac
Lacerta
مهر
33
سهم، تیر، پیکان
Sga
Sagitta
شهریور
34
سیاهگوش
Lyn
Lynx
اسفند
35
شلیاق، چنگ رومی
Lyr
Lyra
مرداد
36
شیرکوچک، اسد اصغر
LMi
Leo minor
فروردین
37
عقاب
Aql
Aquila
شهریور
38
عقرب، کژدم
Sco
Scorpius
تیر
39
عوا، گاوران
Boo
Bootes
خرداد
40
قطعه الفرس، اسب کوچک، پاره اسب، پونی
Equ
Equuleus
شهریور
41
قوس، کماندار، نیم اسب
Sgr
Sagittarius
مرداد
42
قیطس، هیولای دریایی، نهنگ
Cet
Cetus
آذر
43
قیفاووس، سلطان
Cep
Cepheus
مهر
44
کلب اصغر، سگ کوچک
CMi
Canis minor
اسفند
45
کلب اکبر، سگ بزرگ
CMa
Canis major
بهمن
46
کوره، تنور
For

آذر
47
گیسوی برنیکه، موی برنیکه
Com
Coma Berenices
اردیبهشت
48
مار، سر مار، دم مار
Ser
Serpens
تیر و مرداد
49
مار آبی، مار دریایی، شجاع
Hya
Hydra
فروردین
50
مثلث
Tri
Triangulum
آذر
51
ممسک العنان، ارابه ران، عنان دار
Aur
Auriga
دی
52
میزان، ترازو
Lib
Libra
خرداد
53
نهر، جوی، رودخانه فلکی
Eri
Eridanus
دی
54
هرکول، جاثی، پهلوان، بر زانو نشسته
Her
Hercules
مرداد
صورت های فلکی نیم کره ی جنوبی :
این صورتهای فلکی در جنوب میل منهای 30 درجه واقعند، لذا عمدتا از عرضهای جنوبی قابل مشاهده می باشند. در ایران هم تعدادی از آنها را در عرض های پایینتر می توان دید.

ردیف
نام صورت فلکی
نام لاتین
1
آب مار، نر مار
Hydrus
2
آپوس، پرنده بهشتی
Apus
3
اِسکنه، قلک سنگتراشی
Caelum
4
اکلیل جنوبی، تاج جنوبی
Corona Australis
5
پرگار، قطب نما
Circnus
6
تلسکوپ
Telescopium
7
تیر حمال، شاه تخته
Carina
8
ثُمن، اکتان، هشتک
Octans
9
چلیپا، صلیب جنوبی
Crux
10
حجار، سنگتراش
Sculptor
11
حربا، آفتاب پرست
Chamaeleon
12
حمامه، کبوتر
Columba
13
خط کش، گونیا، تراز
Norma
14
درنا
Grus
15
ساعت
Horlogium
16
سبع، گرگ
Lupus
17
شبکه، تور
Reticulum
18
شراع، بادبان
Vela
19
طاووس
Pavo
20
طوغان، توکان
Tucana
21
عنقا، ققنوس، سیمرغ
Phoenix
22
قطب نما
Pyxis
23
قِنطورس، ظلیم
Centaurus
24
کشتیدم
Puppis
25
کوه میز، میز صحرایی
Mensa
26
ماهی پرنده
Volans
27
ماهی زرین، طلاماهی
Dorado
28
مثلث جنوبی
Triangulum Australe
29
مجمره، آتشدان، عودسوز
Ara
30
مِفرغه الهوا، تلمبه بادی
Antlia
31
مگس
Musca
32
میکروسکوپ
Microscopium
33
نقاش
Pictor
34
هندی
Indus

پیدا کردن صورتهای فلکی در آسمان
فکر کنم علاقه مند شدید که این صورتهای فلکی را در آسمان پیدا کنید. برای این کار ابتدا باید یک نقشه آسمان شب را تهیه کنید که این صورتهای فلکی در آنها مشخص شده باشند. و سپس با استفاده از نقشه و دوربین دو چشمی یا تلسکوپ می توانید ستاره های تشکیل دهنده این صورتهای فلکی را رصد کنید. البته اگر آسمان محل سکونتتان صاف باشد و آلودگی نوری نداشته باشد می توانید با چشمان غیرمسلح نیز به شکار این اجرام آسمانی بروید.

ساخت صورتهای فلکی
ستاره هایی که در زیر می بینید را به هم وصل کنید تا صورتهای فلکی نهفته در هر یک را بتوانید ببنید.

صورت فلکی ذات الکرسی
صورت فلکی قیقاوس
صورت فلکی قو ـ دجاجه
صورت فلکی دلفین
صورت فلکی دوپیکر
صورت فلکی هرکول
صورت فلکی اسد ـ شیر
صورت فلکی ترازو
صورت فلکی جبار
صورت فلکی پرساووس
صورت فلکی ماهی
صورت فلکی کمان
صورت فلکی عقرب
صورت فلکی گاو
فلکی دب اصغر
صورت فلکی سنبله ـ خوشه

9