بررسی ارتباط بین نسبت های فعالیت و میزان افشای اطلاعات در صورت های مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس



تعهدنامه اصالت رساله پایان نامه

اینجانب علیرضا ریحانی دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد ناپیوسته/دکترای حرفه ای/ دکترای تخصصی در رشته حسابداری با شماره دانشجویی 870009513 که در تاریخ 5/12/89 از پایان نامه/ رساله خود تحت عنوان بررسی ارتباط بین نسبت های فعالیت و میزان افشای اطلاعات در صورت های مالی شرکت های پذیرفته شده در بازار بورس تهران با کسب نمره 18 و درجه عالی دفاع نموده ام بدینوسیله متعهد می شوم:
1-این پایان نامه/ رساله حاصل تحقیق پژوهش انجام شده توسط اینجانب بوده و در مواردی که از دستاوردهای علمی و پژوهشی دیگران (اعم از پایان نامه، کتاب، مقاله و …) استفاده نموده ام، مطابق ضوابط ورودیه موجود، نام منبع مورد استفاده و سایر مشخصات آن را در فهرست مربوطه ذکر و درج کرده ام.
2- این پایان نامه/ رساله قبلاً برای دریافت هیچ مدرک تحصیلی(هم سطح، پایین تر یا بالاتر) در سایر دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی ارائه نشده است.
3- چنانچه بعد از فراغت از تحصیل، قصد استفاده و هر گونه بهره برداری اعم از چاپ کتاب، ثبت اختراع و … از این پایان نامه داشته باشم، از حوزه معاونت پژوهشی واحد مجوزهای مربوطه را اخذ نمایم.
4- چنانچه در هر مقطع زمانی خلاف موارد فوق ثابت شود، عواقب ناشی از آن را می پذیرم و واحد دانشگاهی مجاز است با اینجانب مطابق ضوابط و مقررات رفتار نموده و در صورت ابطال مدرک تحصیلی ام هیچگونه ادعایی نخواهم داشت.

نام و نام خانوادگی دانشجو
تاریخ، امضا، اثر انگشت:

گواهی امضاء:
دانشجوی فوق الذکر احراز هویت شد. فقط امضای ایشان گواهی می گردد.
فروزان کیوان فر
رئیس پژوهش دانشکده
دانشگاه آزاد اسلامی
واحد اراک
دانشکده مدیریت، گروه حسابداری
پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد
گرایش: حسابداری

عنوان:
بررسی ارتباط بین نسبت های فعالیت و میزان افشای اطلاعات در صورت های مالی شرکت های پذیرفته شده در بازار بورس تهران

استاد راهنما :
دکتر محمدرضا ساربانها

استاد مشاور:
دکتر ابولفضل سعیدی فر

نگارش:
علیرضا ریحانی

زمستان 1389

Islamic Azad University
Arak Branch

Faculty of Management-Department of Accounting
((M.A)) Thesis

Subject:
A Survey of the Relation Between Activity Ratios and Information Disclosure in Financial Statements of TSE

Thesis Advisor:
M.R. Sarebanha Ph.D.

Consulted by:
A. Saidyfar Ph.D.

By:
Ali reza reyhani

Winter 2011

دانشگاه آزاد اسلامی
واحد اراک
دانشکده مدیریت، گروه حسابداری
پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد
گرایش: حسابداری

عنوان:
بررسی ارتباط بین نسبت های فعالیت و میزان افشای اطلاعات در صورت های مالی شرکت های پذیرفته شده در بازار بورس تهران

نگارش:
علیرضا ریحانی
زمستان 1389

هیات داوران:
1- استاد راهنما: دکتر محمدرضا ساربانها
2- استاد مشاور: دکتر ابولفضل سعیدی فر
3- استاد داور: دکتر مجید زنجیردار
4- مدیر گروه تخصصی: دکتر مجید زنجیردار

سپاسگزاری:
سپاس ایزد منان را که توفیق فراگیری علم را برمن عطا فرمود و مرا در کوران مشکلات و سختی ها یاری نمود، تا این رساله را با موفقیت به پایان برسانم.
در طول دوران تحصیلی و تهیه این پایان نامه از راهنمایی ها و مساعدت های اساتید و سروران عزیزی بهره برده ام که در اینجا لازم است از همه ایشان مراتب سپاس قلبی و تشکر خالصانه خود را داشته باشــــم.
از استادان ارجمند و مهربانم جناب آقای دکتر محمدرضا ساربانها استاد راهنما و همچنین جناب آقای دکتر ابولفضل سعیدی فر استاد مشاور ، و همچنین ومدیرگروه محترم جناب آقای دکتر مجید زنجیردار صمیمانه تشکر مینمایم و برایشان توفیقات روز افزون در خدمات علمی و فرهنگی و آموزشی آرزو میکنم .
هم چنین تشکر ویژه دارم از مدیریت پژوهش دانشکده به ویژه سرکار خانم کیوانفر و از خداوند متعال موفقیتهای بزرگتر در زندگی را برایشان آرزومندم.

تقدیم به :

" همه آنان که مرا علم آموختند .
همسرم
که با متانت و شکیبایی بی نظیر خود سختی دوران تحصیلاتم را تحمل نموده .
پدر و مادرم
که همواره مشوق من برای تحصیل علم بودند و هست و به پاس زحماتی بی شائبه که همیشه برایم متحمل شدند. باشد که توانسته باشم قطره ای از دریای بی کران محبتهایشان را سپاس گفته باشم .
فرزندان دلبندم
محمد مهدی و محمد طاها
که به لطف وجود نازنیشان سختی ها و خستگی ها آسان و شیرین می نمودن و در طی مدت تحصیل همیشه مرا تحمل کردند"

چکیده: 1
مقدمه: 2
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1 مقدمه 5
2-1 تاریخچه مطالعاتی 5
3-1 بیان مساله تحقیق 7
4-1چارچوب نظری تحقیق 8
5-1 فرضیه های تحقیق 10
6-1 اهمیت و ضرورت تحقیق 10
7-1 اهداف تحقیق 11
8-1 حدود مطالعاتی 12
1-8-1 قلمرو مکانی تحقیق 12
2-8-1 قلمرو زمانی تحقیق 13
3- 8-1 قلمرو موضوعی تحقیق 13
9-1- تعریف واژه ها و اصطلاحات تحقیق 13
فصل دوم: مروری بر ادبیات تحقیق
1-2 مقدمه 15
2-2- تعاریف مختلف افشا 16
3-2- اصل افشا 16
4-2- پرسش های اساسی مطرح شده در حوزه افشا (مبانی نظری) 17
1-4-2- اطلاعات مالی برای چه اشخاصی افشا می گردد؟ 18
2-4-2- هدف از افشای اطلاعات مالی چیست؟ 20
3-4 -2- چه میزان از اطلاعات لازم است افشا شود؟ 21
4-4 -2- چگونه اطلاعات مالی باید افشا شود؟ 24
1-4 -4- 2- شکل و ترتیب صورتهای مالی اساسی 26
2-4 -4- 2- اصطلاحات و ارائه جزئیات 29
3-4-4- 2- گزارش حسابرس مستقل 30
4-4 -4- 2-گزارش هیات مدیره 30
5-4 -2- خصوصیات کیفی مرتبط با ارائه اطلاعات چگونه باشد؟ 31
5 – 2 – عملکرد 32
1-5-2- مقدمه 32
6-2- انواع نسبت های مالی 35
1-6-2- نسبت های فعالیت (شاخص های بکارگیری دارایی ) 36
7-2- کفایت گزارشگری (افشا) و نسبت های مالی 37
8-2- پیشینه داخلی و خارجی تحقیق 38
1-8-2- مطالعات خارجی 38
2-8-2- مطالعات داخلی 52
فصل سوم: روش اجرای تحقیق
1-3 مقدمه 61
2-3- فرضیه های تحقیق 62
1-2-3- فرضیه اصلی تحقیق : 62
2-2-3- فرضیه ی فرعی تحقیق : 62
3-3 مدل تحقیق 63
4-3 شیوه اندازه گیری متغیرها 64
5-3 روش تحقیق 65
6-3- متغیر های مورد بررسی 66
7-3- مدل های مورد استفاده برای آزمون فرضیه ها 68
8-3- دلایل انتخاب متغیرها 70
9-3- جامعه آماری و روش نمونه گیری 70
9-3- روش های جمع آوری اطلاعات و داده ها 71
1-9-3- منبع اطلاعات 71
2-9-3- آماده سازی اطلاعات 72
10-3- روش شناختی تحقیق (تجزیه و تحلیل داده ها) 72
1-10-3- مدل های داده های تابلویی 73
2-10-3- آزمون لیمر (معنی داربودن اثرات فردی) 73
3-10-3- آزمون هاسمن 75
4-10-3- فروض مدل رگرسیون خطی کلاسیک 75
1-4-10-3- نرمال بودن خطاها 76
2-4-10-3- ناهمسانی واریانس 76
3-4-10-3- هم خطی 76
4-4-10-3- عدم وجود خود همبستگی بین ها: 77
5-10-3- آزمون مانایی 78
6-10-3 آزمونهای آماری و معیارهای استفاده شده به منظور مقایسه مدل های تحقیق 79
1-6-10-3- ضریب تعیین تعدیل شده 79
2-6-10-3- آماره F رگرسیون 80
7-10-3- نرم افزارهای تجزیه و تحلیل 80
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها
1-4 مقدمه‏ 82
2-4- تحلیل توصیفی داده ها 82
3-4- مراحل تخمین مدل به وسیله داده های تابلویی 84
1-3-4- آزمون F لیمر( بررسی همسانی عرض از مبدا های مقاطع ) 85
2-3-4- آزمون هاسمن ( انتخاب بین اثرات ثابت و تصادفی ) 86
4-4- بررسی فروض کلاسیک رگرسیون 87
5-4- آزمون مانایی متغیرها 88
6-4- آزمون فرضیه های تحقیق 88
1-6-4- آزمون فرضیه فرعی اول 89
2-6-4- آزمون فرضیه فرعی دوم 91
3-6-4- آزمون فرضیه فرعی سوم 92
4-6-4- آزمون فرضیه فرعی چهارم 93
5-6-4- آزمون فرضیه اصلی تحقیق 94
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات
1-5 مقدمه 98
2-5- بحث و نتیجه گیری 98
1-2-5- نتیجه گیری پیرامون فرضیه فرعی اول 99
2-2-5- نتیجه گیری پیرامون فرضیه فرعی دوم 100
3-2-5- نتیجه گیری پیرامون فرضیه فرعی سوم 101
4-2-5- نتیجه گیری پیرامون فرضیه فرعی چهارم 101
5-2-5- نتیجه گیری پیرامون فرضیه اصلی تحقیق 102
3-5- پیشنهادها 104
1-3-5- پیشنهادهای کاربردی ناشی از نتایج تحقیق 105
2-3-5- پیشنهادهایی برای تحقیق های آتی 105
4-5- محدودیت ها 106
پیوست ها
جدول مربوط به صنایع و نام شرکت های نمونه آماری 108
منابع و ماخذ
منابع فارسی: 110
منابع لاتین: 111
منابع اینترنتی: 114
چکیده انگلیسی: 115

جدول 1-2- موارد افشا از نظر سرف 39
جدول 1-3 : ترکیب شرکت های نمونه بر اساس نوع صنعت 71
جدول 1-4: اندازه شاخص های آمار توصیفی مربوط به متغیرهای تحقیق (ارقام به درصد) 84
جدول 2-4 : نتایج آزمون F لیمر(همسانی عرض از مبدا های مقاطع) 86
جدول 3-4 : نتایج آزمون هاسمن(انتخاب بین اثرات ثابت و تصادفی) 87
جدول 4-4 : نتایج آزمونLLC )بررسی مانایی متغیرها) 88
جدول 5- 4 : نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها برای آزمون فرضیه فرعی اول- مدل (1) 90
جدول 6- 4 : نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها برای آزمون فرضیه فرعی دوم- مدل (2) 91
جدول 7-4 : نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها برای آزمون فرضیه فرعی سوم – مدل(3) 92
جدول 8-4 نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها برای آزمون فرضیه فرعی چهارم – مدل(4) 93
جدول 9-4 نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها برای آزمون فرضیه اصلی تحقیق- مدل(5) 95

چکیده:
نقش اصلی گزارشگری مالی، انتقال اثربخش اطلاعات به افراد برون سازمانی به روشی معتبر و به موقع است، که این امر در سایه شفافیت گزارشگری و افشا با کیفیت اطلاعات مالی تحقق می یابد. مرور مطالعات گذشته نشان می دهد شفافیت و کیفیت افشای اطلاعات مالی واحدهای اقتصادی ، تاثیرات مهمی بر استراتژی های سرمایه گذاران گذاشته است. این تحقیق، به بررسی رابطه بین میزان افشاء در صورتهای مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با نسبتهای متداول فعالیت (شاخصهای استفاده از داراییها) می پردازد.
در مرحله اول، به منظور تعیین میزان افشا صورت های مالی که در این تحقیق در راستای تعیین مقدار متغیر وابسته لازم است چک لیست کفایت افشاء براساس استانداردهای حسابداری ایران تنظیم و برای هر شرکت یک نمره یا شاخص افشا تعریف شود. در مرحله دوم متداولترین نسبتهای فعالیت (شاخصهای استفاده از داراییها) یعنی نسبت فروش به سرمایه در گردش، نسبت فروش به داراییهای ثابت ، نسبت فروش به کل داراییها و نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام (ارزش ویژه) محاسبه و استخراج گردید. سپس در این تحقیق از تحلیل رگرسیونی مقطعی بر اساس داده های تابلویی جهت بررسی رابطه بین میزان افشاء در صورتهای مالی با نسبتهای متداول فعالیت در سال های 1382 لغایت 1387 استفاده شده است. نمونه تحقیق شامل 65 شرکت پذیرفته شده در بورس تهران در بازه زمانی 5 ساله می باشد.
یافته ها نشان می دهد به طور کلی بین میزان افشاء در صورتهای مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با نسبتهای متداول فعالیت رابطه معناداری وجود دارد.

مقدمه:
حسابداری یک سیستم اطلاعاتی است. این سیستم اطلاعاتی به عنوان زیر مجموعه سیستم های اطلاعاتی مدیریت ، وظیفه پردازش داده های مالی را به عهده دارد. اگرچه استفاده کننده بخش عمده ای از محصولات این سیستم اطلاعاتی ، مدیریت یک واحد اقتصادی است ، اما مدیریت بنا به وظایف و مسئولیتهایی که در قبال گروه های مختلف استفاده کنندگان اطلاعات مالی دارد و همچنین بنا برالزامات قانونی یا درخواست های طرفهای تجاری یا تامین کنندگان مالی واحدهای اقتصادی ، اطلاعات مختلفی را در اختیار استفاده کنندگان خارج از واحدهای اقتصادی قرار می دهد. گزارشهای مالی سالانه از مهمترین محصول سیستم های اطلاعاتی حسابداری است که برای گروه های مختلفی از استفتده کنندگان خارجی اطلاعات مالی ، در چهارچوب مشخصی ارائه می شود (عرب مازاریزدی ،1374، 58)1.
براساس نظر هیئت استانداردهای حسابداری مالی تصمیمات سرمایه گذاران واعتباردهندگان واستفاده آنها از اطلاعات دارای گستردگی بسیار بیشتری نسبت به سایر گروه های خارجی می باشد وبه همین دلیل تصمیمات آنها دارای تاثیرات عمده ای در تخصیص منابع اقتصادی یک کشور است (هیات استانداردهای حسابداری مالی آمریکا،1978، 30)2.
ازآنجائیکه سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان دو گروه اصلی برون سازمانی استفاده کنندگان اطلاعات مالی بشمار می روند وتهیه و فراهم کردن اطلاعات مربوط برای این دو گروه یکی از رسالت های اصلی مدیریت و سیستم های حسابداری می باشد ، لذا توجه ویژه به نوع نیازهای اطلاعاتی این افراد ضرورت دارد.
با توجه به اینکه استفاده کنندگان مزبور گزارشهای مالی را به عنوان یکی از منابع اصلی اطلاعات مالی در مورد واحد های اقتصادی ملاک تصمیم گیری قرار می دهند ، بنابراین گزارشگری مالی براساس نظر هیئت استاندارد های مالی باید اطلاعاتی را فراهم سازد که برای سرما یه گذاران و اعتبار دهندگان بالفعل و بالقوه و سایر استفاده کنند گان در تصمیم گیری های سرمایه گذاری و اعطای اعتبار وسایر تصمیمات مشابه مفید واقع شود ( همان منبع،30)3.
گزاشگری مالی تخصیص منابع سرمایه در یک شرکت تجاری و قابلیت سوددهی آن را افشا می نماید. بدیهی است اصل افشا به عنوان یکی از اصول حسابداری ، کلیه واقعیت های با اهمیت و مربوط در رابطه با رویدادها و فعالیتهای واحد تجاری را بیان می نماید.
اصل افشا ایجاب می نماید که صورت های مالی به گونه ای تهیه و ارائه شود که از لحاظ اهداف مربوط در صورت های مالی به گونه ایست که ازیک طرف امکان اتخاذ تصمیمات آگاهانه برای استفاده کنندگان را فراهم نموده و از طرف دیگر باعث گمراهی آنان نشود.
محققین در حوزه افشاء گزارشگری مالی به منظور سنجش میزان افشاء و تاثیر آن بر تصمیمات سرمایه گذاران از انواع مختلفی از عوامل تاثیرگذار برافشاء اطلاعات مالی بهره برده اند. سیر تاریخی تحقیقات صورت گرفته در حوزه افشاء اطلاعات مالی نشان می دهد که این عوامل در چهار حوزه کلی شامل حوزه اول استفاده از متغیرهای تراز نامه ای (متغیرهای مرتبط به حجم و فعالیت شرکتها) و رابطه آن با کفایت افشاء اطلاعات مالی حوزه دوم، رابطه بین متغیرهای سود و زیانی (عملکردی)با سطح افشای گزارشگری مالی ، حوزه سوم ترکیبی از متغیرهای سود و زیانی و ترازنامه ای برای سنجش میزان افشای گزارشگری مالی شرکت ها و حوزه آخر رابطه بین متغیرهای کیفی و متغیرهایی غیر از متغیرهای فوق الذکر مانند ماهیت و نوع صنعت، نوع موسسه حسابرسی کننده، اعضای حرفه ای و غیر حرفه ای هیئت مدیره، وجود یا عدم وجود سهامدار نهادی با میزان افشای گزارشگری مالی قابل تقسیم بندی هستند . اما در این پژوهش سعی خواهد شد با توجه به تمامی موارد ذکر شده فوق و در بخش پیشینه تحقیق، صرفاً از شاخص های سنجش بکارگیری دارایی ها به ویژه نسبت های فعالیت شرکت ها برای بررسی سطح افشاء گزارشگری مالی استفاده شود

فصل اول
کلیات تحقیق

1-1 مقدمه
ایجاد و توسعه روز افزون موسسات بزرگ تولیدی و بازرگانی از خصوصیات بارز عصر ما است. وجود اطلاعات مالی شفاف و قابل مقایسه رکن اصلی پاسخگویی وتصمیم گیری های اقتصادی آگاهانه است. صاحبان سرمایه، اعتبار دهندگان و سایر استفاده کنندگان برای تصمیم گیری در زمینه خرید، فروش و نگهداری سهام، اعطای وام و دیگر تصمیم های اقتصادی مهم به اطلاعات مالی مربوط و قابل فهم نیاز دارند. اطلاعات مالی و گزارشگری سالیانه یک واحد انتفاعی، جزء اساسی ترین اطلاعاتی هستند که شالوده بسیاری از تصمیم گیری های سرمایه گذاران و قضاوت های استفاده کنندگان را تشکیل می دهند. نقش اصلی گزارشگری مالی، انتقال اثربخش اطلاعات به افراد برون سازمانی به روشی معتبر و به موقع است، که این امر در سایه شفافیت گزارشگری و افشا با کیفیت اطلاعات مالی تحقق می یابد. مرور مطالعات گذشته نشان می دهد شفافیت و کیفیت افشای اطلاعات مالی واحدهای اقتصادی ، تاثیرات مهمی بر استراتژی های سرمایه گذاران گذاشته است.
در این تحقیق ارتباط بین نسبت های فعالیت و میزان افشای اطلاعات در صورت های مالی شرکت های پذیرفته شده در بازار بورس تهران بررسی می شود. در این فصل از تحقیق تلاش شده است که کلیات تحقیق شامل مساله، هدف، فرضیه ها و روش تحقیق، جامعه آماری و واژگان کلیدی تحقیق ارایه گردد.

2-1 تاریخچه مطالعاتی
هر تحقیقگری باید پیش از اقدام به تحقیق از تلاش های علمی انجام شده در مورد موضوع تحقیق خود آگاهی کافی پیدا کند و از زمینه ها، روش ها، دیدگاه ها، و نتایج اقدامات انجام شده اطلاع داشته و از آن استفاده کند.

بر همین اساس بخش مذکور را به دو دسته داخلی و خارجی تقسیم نموده و پس از بررسی نمونه تحقیقهای انجام شده در داخل کشور به بررسی موضوعات مرتبط با تحقیق در خارج از کشور می پردازیم.
افزایش نیاز سرمایه گذاران به استفاده ی از گزارش های ارائه شده توسط شرکت ها باعث گردیده است که از دهه ی 1960 تاکنون تحقیق های زیادی پیرامون افشا و کیفیت گزارشگری انجام پذیرد که در ادامه به تحقیق های صورت گرفته ی داخلی و خارجی اشاره می شود . ناگفته نماند تحقیق های صورت گرفته در این مقوله پیرامون دو جنبه می باشد : تحقیق های تئوریک انجام شده توسط صاحب نظران حوزه ی تئوری افشا که فاقد شواهد تجربی می باشد و تحقیق های عملی انجام گرفته توسط محققین به استناد داده ها و شواهد تجربی شرکتها. در ابتدا به تحقیق های صورت گرفته در خارج از کشور پرداخته می شود؛ در این خصوص قابل ذکر است تحقیق های مزبور به ترتیب اهمیت و میزان مربوط بودن با موضوع تحقیق حاضر ارایه خواهد شد.
همانطوری که در بالا اشاره شد رفتار افشای اطلاعات حسابداری، حداقل از دهه 1960 میلادی مورد توجه محققان قرار گرفته است. از دیدگاه تحقیق حاضر، تحقیقات مربوط به افشا را می توان به دو گروه تقسیم کرد. گروه اول تحقیقات پرسش نامه ای است که طی آن، محققان بدلیل فقدان شاخص های افشا در جامعه آماری خود، شاخص هایی را برای رتبه بندی موارد افشا، طراحی و آزمونهای آماری مربوط به رتبه بندی افشا را اجرا کرده اند. تحقیقات سرف (1961)3، سینگوی و دسای(1971) 4، بازبی (1974) 5 نشان می دهد که استفاده کنندگان صورتهای مالی برای موارد افشا، ارزشهای متفاوتی قائل هستند.
در گروه دوم از تحقیقات مزبور، برای اندازه گیری میزان اطلاعاتی که افشای آنها در گزارشهای سالانه، اجباری یا اختیاری بوده و یا مجموع آنها، از نوعی شاخص استفاده شده است. تحقیقات کوک (1992) 6 و والاس و همکاران نمونه هایی از گروه دوم می باشند (ثقفی و رضا زاده، 1382، ص 24)5.

3-1 بیان مساله تحقیق
در دهه های اخیر، کفایت افشاء7 و شفافیت8 گزارشگری تاثیرات مهمی بر استراتژیهای سرمایه گذاران داشته است. امروزه توسعه اقتصادی بر پایه دسترسی به منابع مالی برای سرمایه گذاران استوار است. افزایش روزافزون تحقیقات در این حوزه نشان می دهد که کیفیت اطلاعات مالی شرکتها جزو عوامل اساسی تاثیرگذار بر تصمیمات سرمایه گذاران می باشد. تصمیم سرمایه گذاران درخصوص سرمایه گذاری، به نوبه خود به وجود گزارشگری مالی مناسب بستگی دارد. گزارشگری مالی تخصیص منابع سرمایه در یک شرکت تجاری و قابلیت سوددهی آن را افشاء می نماید، بنابراین افشای کامل اطلاعات مالی برای استفاده کنندگان از صورتهای مالی، امری ضروری بشمار می رود، ضمن آنکه عدم افشای کامل اطلاعات در گزارشهای مالی گمراهی استفاده کنندگان را در پی خواهد داشت. بدیهی است اصل افشاء بعنوان یکی از اصول حسابداری، کلیه واقعیتهای بااهمیت و مربوط در رابطه با رویدادها و فعالیتهای تجاری را بیان می نماید. افشای کافی، افشای مناسب و افشای کامل، اصطلاحاتی است که در کتب و مقالات حسابداری و حسابرسی برای توصیف افشا مورد استفاده قرار گرفته اند، اما متداولترین نظریه درخصوص افشاء، افشای کافی می باشد که حاکی از حداقل افشای مورد نیاز است. افشای مناسب بر برخورد یکسان با کلیه استفاده کنندگان بالقوه درخصوص افشای اطلاعات مالی دلالت می نماید. ارائه کلیه اطلاعات به گونه ای که تصویر کاملی از فعالیتها و رویدادهای مالی واحد تجاری را بیان نماید حاکی از افشای کامل می باشد. اگرچه ضروری است صورتهای مالی بنحو کافی افشاء شود اما نباید حاوی اطلاعات بیش از حد و بی اهمیت باشد زیرا ممکن است توجه استفاده کنندگان صورتهای مالی به اطلاعات جزئی و کم اهمیت معطوف و درنتیجه رویدادها و عملیات بااهمیت نادیده گرفته شود(عالی ور، 1375،104)3.
اگرچه افشای کافی در گزارشهای سالانه نقش اساسی در تصمیم گیریهای صحیح و آگاهانه گروههای مختلف بخصوص سرمایه گذاران دارد. اما تحقیقات انجام شده در کشورهای مختلف بعضاً نشان داده است که واحدهای اقتصادی بدون فشارهای دولت و الزامات قانونی و حرفه ای، تمایلی به افشای کافی اطلاعات مالی ندارند. در این راستا، قانون جدید بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب آذرماه 1384 نیز با توجه بسیار به مباحث افشا کافی، شفافیت و اطلاع رسانی همراه بوده به گونه ای که فصل پنجم این قانون مشتمل بر 6 ماده و دو تبصره به اطلاع رسانی در بازارهای اولیه و ثانویه اختصاص یافته است. لذا مساله اساسی این تحقیق، بررسی رابطه بین میزان افشاء در صورتهای مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با نسبتهای متداول فعالیت (شاخصهای استفاده از داراییها) می باشد.
در این تحقیق، باتوجه به موضوع آن که "بررسی رابطه نسبتهای فعالیت9 شرکتها با سطح افشای اطلاعات در صورتهای مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران" است سعی می شود تا رابطه بین میزان افشاء در گزارشگری مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با متداولترین نسبتهای فعالیت (شاخصهای استفاده از داراییها10) یعنی نسبت فروش به سرمایه در گردش11، نسبت فروش به داراییهای ثابت12 ، نسبت فروش به کل داراییها13 و نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام14 (ارزش ویژه) مورد بررسی قرار گیرد.

4-1چارچوب نظری تحقیق
انجمن حسابداری آمریکا15 افشاء را به جریان اطلاعات از قلمرو خاص به قلمرو عام قلمداد می نماید. واژه افشا در حسابداری یکی از اصول اساسی است و بعنوان اصل افشاء16 شناخته می شود که کلیه واقعیتهای بااهمیت و مربوط درباره رویدادها و فعالیتهای مالی واحد تجاری به ویژه شرکتهای سهام عام را در بر می گیرد. درخصوص افشاء پنج پرسش اساسی به شرح ذیل مطرح است:
1- اطلاعات مالی برای چه اشخاصی افشاء شود؟
2- هدف از افشای اطلاعات چیست؟
3- چه میزان از اطلاعات بایستی افشاء شود؟
4- چگونه اطلاعات مالی باید افشاء شود؟
5- خصوصیات کیفی مرتبط با ارائه اطلاعات چگونه باشد؟

در پاسخ به پرسش اول، شایان ذکر است مطابق با پاراگراف 30 بیانیه هیات استانداردهای حسابداری مالی آمریکا17 گزارشهای مالی اساساً برای صاحبان سهام، سایر سرمایه گذاران و اعتباردهندگان بالفعل و بالقوه تهیه می شود. این بیانیه در ادامه هدف از افشاء اطلاعات مالی برای این استفاده کنندگان را، ارزیابی عملکرد واحد تجاری، قضاوت در مورد چگونگی استفاده واحد تجاری از منابع موجود و پیش بینی روند سودآوری واحد تجاری در آینده می داند. اما در پاسخ به این پرسش که "چه میزان از اطلاعات لازم است افشاء شود؟" تنها به خبرگی استفاده کننده از گزارشهای مالی بستگی دارد. در پاراگراف 34 بیانیه FASB در این زمینه آمده است:
"افشای اطلاعات باید برای کسانی که قدرت فهم فعالیتهای تجاری و اقتصادی را دارند و مایلند این اطلاعات را با جدیت تمام مطالعه نماینده قابل درک باشد."
چگونگی افشاء اطلاعات مالی و خصوصیات کیفی مرتبط با اطلاعات مالی بر اساس ضوابط تعیین شده توسط بازارهای سرمایه و قوانین و مقررات موضوعه تعیین گردیده است. مراجع مختلف حسابداری در شکل دهی به معیارهای افشاء مناسب اطلاعات مالی، پیشنهاد کرده اند که علاوه بر صورتهای مالی، افشاء جداگانه مولفه های مهم مربوط به سرمایه در گردش، ارائه یادداشتهای همراه به منظور تحقق افشاء اطلاعات کافی، اطلاعات مربوط به مبانی ارزیابی داراییهای اصلی، بدهیهای احتمالی، تعهدات اساسی بلندمدت، تغییرات در اصول و رویه های حسابداری و بدهیهای بلندمدت و افشاء رویدادهای آتی نیز باید صورت پذیرد (نوری فرد، 1377، ص61)2.
نسبت های فعالیت (شاخص های بکارگیری دارایی )، مشخصه هایی هستند که بوسیله آنها شرکتها می توانند در طول زمان عملکرد خود را نشان دهند. زمانی که شرکتی، فروش نسبتاً بالایی داشته باشد، با مشتریان زیادی سر و کار پیدا خواهند کرد و درنتیجه مجبور است نیازهای اطلاعاتی آنها را برطرف نماید. نسبت فروش به سرمایه در گردش شاخصی است که مبالغی از نقدینگی مورد نیاز را در سطح معینی از فروش نشان می دهد. نسبت فروش به دارایی ثابت و نسبت فروش به کل داراییها بیانگر این مطلب است که شرکت در جریان درآمدزایی، چه میزان در دارایی ثابت و یا کل داراییها سرمایه گذاری نموده است. از شاخص نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام نیز برای تعیین مبالغی از حقوق صاحبان سهام استفاده می شود که بایستی به موازات نوسانات حجم فروش در یک صنعت نگهداری شود.
شاخص های فوق الذکر، معیارهای خاصی از موفقیت در بازار می باشند. مطلوب بودن شاخصهای فوق موجب برانگیخته شدن مدیران برای گزارش اطلاعات بیشتر و جزیی تری خواهد بود زیرا این اطلاعات را جهت اطمینان دادن به مشتریان و سرمایه گذاران و جذب آنان ارائه خواهند داد.

5-1 فرضیه های تحقیق
باتوجه به مطالب پیش گفته و به منظور بررسی معنادار بودن رابطه بین نسبت فروش به سرمایه در گردش، نسبت فروش به داراییهای ثابت، نسبت فروش به کل دارایی و نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام با سطح افشای کافی صورتهای مالی، فرضیه هایی به شرح زیر تدوین شده است:
فرضیه اصلی: بین نسبت های فعالیت و میزان افشای کافی در صورت های مالی رابطه معناداری وجود دارد.
فرضیه های فرعی:
1- بین نسبت فروش به سرمایه در گردش و افشای کافی در صورتهای مالی رابطه معناداری وجود دارد.
2- بین نسبت فروش به داراییهای ثابت و افشای کافی در صورتهای مالی رابطه معناداری وجود دارد.
3- بین نسبت فروش به کل داراییها و افشای کافی در صورتهای مالی رابطه معناداری وجود دارد.
4- بین نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام و افشای کافی در صورتهای مالی رابطه معناداری وجود دارد.

6-1 اهمیت و ضرورت تحقیق
تحقیقات زیادی که در خصوص بررسی سطح افشای گزارشگری مالی توسط تحقیقگران متعدد صورت گرفته، خود دلیلی محکم بر اهمیت موضوع و بیانگر این مطلب است که کفایت افشا به سرمایه گذاران و اعتباردهندگان در آگاهی از دورنمای شرکت ها، تخصیص بهینه منابع و آگاهی از عملکرد مدیریت شرکت ها، کمک می کند.

با توجه به مطالب بیان شده در رابطه با موضوع تحقیق مشخص می شود که موضوع افشای اطلاعات تنها محدود به قشر معدودی از استفاده کنندگان صورت های مالی نمی شود بلکه این موضوع دربرگیرنده طیف وسیعی از افراد جامعه از جمله مجامع حرفه ای، اعتباردهندگان، دولت، سرمایه گذاران وسایر تصمیم گیرندگان مالی می باشد. امروزه با توجه به رونق گرفتن بورس اوراق بهادار تهران بیش از پیش نیاز به انجام چنین تحقیقاتی احساس می شود. ضرورت آندسته از تحقیقات تجربی که در دهه های اخیر در رابطه با موضوع افشای اطلاعات در صورت های مالی انجام گرفته، امروزه بیش از هر زمان دیگری معلوم شده و در بازار سرمایه گذاری ایران می تواند راهگشای تصمیم گیرندگان و سرمایه گذاران باشد. به خصوص آنکه استانداردهای حسابداری مالی ایران دارای عمری کوتاه و در ابتدای راه است. امید است یافته های این تحقیق بتواند در تدوین و تخصصی نمودن مقررات و استانداردهای افشای اطلاعات، با توجه به شاخص های بکارگیری دارایی ها و منابع شرکت ها ( نسبت های فعالیت ) نیزکمک کند.
از آنجایی که تاکنون در ایران تاثیر شاخص های بکارگیری دارایی ها و منابع شرکت ها ( نسبت های فعالیت ) بر میزان افشای اطلاعات مالی صورت نگرفته ، لذا صحت و سقم این روش در ایران مطالعه نشده است و به همین دلیل مساله اصلی این تحقیق، بررسی رابطه بین میزان افشاء در گزارشگری مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با متداولترین نسبتهای فعالیت (شاخصهای استفاده از داراییها18)می باشد. اهمیت این تحقیق و دلیل تمرکز بر کفایت افشا در این است در ایران، در راستای اجرای اصل 44 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و فرآیند خصوصی سازی صنایع ایران و جلب مشارکت عمومی در اداره ی شرکت ها، ارایه ی اطلاعاتی از کیفیت افشا به منظور اتخاذ تصمیم های منطقی در مورد سرمایه گذاری در سهام شرکت های قابل واگذاری، بسیار اثرگذار خواهد بود.

7-1 اهداف تحقیق
هدف اصلی در این تحقیق کمک به تدوین استانداردهای افشا در ایران باتوجه به ویژگیهای نسبت فعالیت شرکتها می باشد زیرا اگر بین نسبتهایی که در بالا اشاره شد با افشای کافی در صورتهای مالی رابطه سیستماتیک وجود داشته باشد، می توان نتیجه گرفت که تفاوت در میزان افشا در صورتهای مالی سالانه، ناشی از تفاوت در نسبتهای فعالیت (شاخصهای بکارگیری داراییها) شرکتها است. از این رو در تدوین استانداردهای حسابداری باید افشا لحاظ گردد. از طرفی استفاده کنندگان از صورتهای مالی تمایل دارند به اطلاعات صورتهای مالی بنا بر اصل افشا یعنی حداقل افشاهای مورد نیاز (افشای کافی) دسترسی داشته باشند. چه معیاری می تواند مبنای میزان افشای کافی در صورتهای مالی باشد؟ آیا متغیرهای مختلف برای برآورد سطح افشا توانایی یکسانی دارند؟ و آیا یکی از آنها نسبت به سایر متغیرها برتری فاحشی دارد؟
با توجه به مطالب پیش گفته در این تحقیق 4 هدف اصلی را در نظر گرفته ایم که به شرح ذیل اند:
1- آیا نسبت فروش به سرمایه در گردش با سطح افشای کافی صورتهای مالی رابطه معناداری دارد؟
2- آیا نسبت فروش به داراییهای ثابت با سطح افشای کافی صورتهای مالی رابطه معناداری دارد؟
3- آیا نسبت فروش به کل داراییها با سطح افشای کافی صورتهای مالی رابطه معناداری دارد؟
4- آیا نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام با سطح افشای کافی صورتهای مالی رابطه معناداری دارد؟

8-1 حدود مطالعاتی
قلمرو تحقیق از بعد مکانی، زمانی و موضوعی به شرح ذیل است.

1-8-1 قلمرو مکانی تحقیق
از آنجایی که صورت های مالی شرکت های پذیرفته شده در بازار اوراق بهادار تهران، قابل دسترسی، دستیابی و حسابرسی شده می باشند و می توان آنها را در بانک های اطلاعاتی رایانه ای و سایر منابع اطلاعاتی نظیر تارنمای سازمان بورس و ارواق بهادار تهران یافت، لذا قلمرو مکانی این تحقیق، شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران هستند.

2-8-1 قلمرو زمانی تحقیق
قلمرو زمانی تحقیق شامل دوره زمانی 1382 الی 1387 است.

3- 8-1 قلمرو موضوعی تحقیق
قلمرو موضوعی تحقیق شامل بررسی ارتباط بین نسبت های فعالیت و میزان افشای اطلاعات در صورت های مالی شرکت های پذیرفته شده در بازار بورس تهران می باشد.

9-1- تعریف واژه ها و اصطلاحات تحقیق
واژه های کلیدی تحقیق به شرح زیر است.
افشا 19 : نمایش واضح یک واقعیت یا یک وضعیت در ترازنامه و یا صورت های مالی و یادداشت های همراه آنها و یا در گزارش حسابرسی (کوهلر و اریک لوئیس،1975،176)20.
صورت های مالی21 : عبارت است از مجموعه اطلاعاتی تلخیص شده وطبقه بندی شده در باره وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطاف پذیری مالی واحد تجاری22.
نسبت های فعالیت23 : در این تحقیق نسبت فروش به سرمایه در گردش، نسبت فروش به داراییهای ثابت، نسبت فروش به کل دارایی و نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام به عنوان نسبت های فعالیت ( شاخص های بکارگیری داراییها ) تلقی می گردد24.

فصل دوم
مروری بر ادبیات تحقیق

1-2 مقدمه
اندیشه ی بشری در طول تاریخ به دنبال درک حقیقت و کشف علل و چگونگی وقوع رویدادها از طریق مشاهده ،تجزیه وتحلیل و ثبت آنها بوده که ارمغان آن رشد شاخه های گوناگون دانش در جریان تحولات خروشان علمی و فرهنگی بوده است. بی شک دستیابی به این امر در سایه تحقیق های تجربی رشد و ظهور یافته است.
تحقیق در فرایند تصمیم گیری افراد ممکن است موجب بهبود و کیفیت تصمیم های سرمایه گذاری شود و تخصیص منابع اقتصادی به نحو بهتری صورت پذیرد و درنتیجه وضع سرمایه گذاران بهتر شود. زیرا سرمایه گذاران می توانند بهترین ترکیب را برای مجموعه سرمایه گذاری خود به دست آورند.
اطلاعات و گزارش های مالی شرکت ها مهم ترین عامل در تصمیم سرمایه گذاران می باشد . سرمایه گذار باید فرایند گزارشگری مالی شرکت ها را به طور صحیح درک نماید. به نظر می رسد مهم ترین راه برای بهبود بخشیدن به کیفیت تصمیم های سرمایه گذاری و کاهش هزینه پردازش اطلاعات، تدوین مدل های تصمیم گیری می باشد که اطلاعات موجود را دریافت و پردازش نمایند. امروزه توسعه اقتصادی بر پایه دسترسی به منابع مالی برای سرمایه گذاری استوار است. تصمیم سرمایه گذاران به سرمایه گذاری منابع خود در شرکتها، به نوبه خود به وجود گزارشگری مالی مناسب در شرکت بستگی دارد.
گزارشهای مالی، تخصیص منابع سرمایه در یک شرکت تجاری و قابلیت سوددهی آن را افشا می نمایند. این اطلاعات اقتصادی به شناخت وضعیت مالی و سلامت یک واحد تجاری کمک می کند. از آنجا که تصمیمات سرمایه گذاری وابسته به اطلاعاتی است که در اختیار آنها قرار می گیرد و گزارش دهی مالی نیز هدف خود را کمک به فرآیند تصمیم گیری افراد ذینفع نظیر: سرمایه گذاران، وام دهندگان و بستانکاران قرار داده است، بنابراین یک گزارش ویژه و مناسب باید این موضوع را بدرستی منعکس سازد که منابع سرمایه ای شرکت تا چه حد بنحو مطلوب بکار گرفته می شوند.
باتوجه به نیازهای روزافزون استفاده کنندگان از صورتهای مالی، این استفاده کنندگان بطور چشمگیری به گزارش فعالیتهای مالی شرکتهای تجاری علاقه مند شده اند. پاسخگویی به این نیازهای رو به افزایش، افشا اطلاعات مربوط به فعالیتهای واحد تجاری را ضروری نموده است.

2-2- تعاریف مختلف افشا
مطابق تارنمای جهانی فرهنگ لغت انگلیسی وردنت 25 افشا 26 در لغت به معنی "آشکار کردن اطلاعات به مفهوم وسیع کلمه است". همچنین مطابق تارنمای جامع ویکیپدیا 27 افشا یعنی" آشکارساختن اطلاعاتی که بطور عادی محرمانه هستند که این افشا به طور اختیاری و یا مطابق قوانین و مقررات موضوعه و یا طبق عرف جامعه انجام می پذیرد". طبق فرهنگ لغت کهلر نیز افشا عبارت است از "نمایش واضح یک واقعیت یا یک وضعیت در ترازنامه و یا صورتهای مالی دیگر و یادداشتهای همراه آنها و یا در گزارش حسابرسی" (کوهلر و اریک لوئیس، 1975، 176)28.
انجمن حسابداری امریکا 29 افشا را چنین تعریف می کند:
"جریان اطلاعات از قلمرو خاص به قلمرو عام".

3-2- اصل افشا
واژه افشا در حسابداری یکی از اصول اساسی است و بعنوان اصل افشا 30 شناخته می شود که کلیه واقعیتهای بااهمیت و مربوط درباره رویدادها و فعالیتهای مالی واحد تجاری به ویژه شرکتهای سهامی عام را در بر می گیرد. اصل مزبور ایجاب می کند که صورتهای مالی به گونه ای تهیه و ارائه شود که از لحاظ هدفهای گزارشگری مالی قابل فهم، آگاه کننده و حتی الامکان کامل باشد. به بیان دیگر، گزارشگری مالی بر ارائه اطلاعات کافی و مفهوم در صورتهای مالی تاکید کرده و خواستار افشای اطلاعات مربوط در صورتهای مزبور به گونه ای است که از یک طرف، امکان اتخاذ تصمیمات آگاهانه را برای استفاده کنندگان صورتهای مالی فراهم کند و از طرف دیگر، باعث گمراهی آنان نشود. اصل افشا در حسابداری واژه ای فراگیر بوده و تقریباً تمامی فرآیند گزارشگری مالی را در بر می گیرد. قسمت اعظم این گزارشگری مالی را صورتهای مالی31 تشکیل می دهد. هدف صورتهای مالی عبارت از ارائه اطلاعاتی تلخیص و طبقه بندی شده درباره وضعیت مالی32 ، عملکرد مالی 33 و انعطاف پذیری 34 مالی واحد تجاری است که برای طیفی گسترده از استفاده کنندگان صورتهای مالی در اتخاذ تصمیمات اقتصادی مفید واقع گردد. لذا افشا به معنی آشکار نمودن اطلاعات مالی درباره یک واحد انتفاعی در قالب گزارشهای مالی و معمولاً سالیانه می باشد.

4-2- پرسش های اساسی مطرح شده در حوزه افشا (مبانی نظری)
به مثابه یک واقعیت، بحث جنجال برانگیزی پیرامون ماهیت افشا وجود دارد. درباره اینکه افشا یک هدف 35 ، یک اصل36 یا یک مفهوم زیربنایی37 ویا یک مفهوم قراردادی 38 است اختلاف نظر وجود دارد. در واقع افشا مفهومی فراتر از یک اصل است. افشا به مثابه نوعی ارتباط بین مفاهیم زیربنایی، اصول حسابداری واهداف حسابداری می باشد. افشا ابزاری برای نیل به اهداف حسابداری است. در مفاهیم نظری حسابداری، افشا فرآیندی است که اهداف و ویژگی های کیفی اطلاعات حسابداری را در می گیرد. این اهداف و ویژگی های کیفی شامل قابلیت درک 39، مربوط بودن 40، اهمیت 41 ، قابلیت اعتماد 42 و قابلیت مقایسه 43 اطلاعات حسابداری می باشند.

هدف این بخش بحث و تبادل نظر در خصوص پرسش های اساسی مطرح شده در حوزه افشا می باشد. در طول پاسخ دهی به این پرسش ها مبانی نظری اصل افشا بررسی شده و اهداف کلی این اصل بیان خواهد شد.
این پرسشهای اساسی به شرح ذیل می باشند:
1- اطلاعات مالی برای چه اشخاصی افشا شود؟
2- هدف از افشای اطلاعات مالی چیست؟
3- چه میزان از اطلاعات لازم است افشا شود؟
4- چگونه اطلاعات مالی باید افشا شود؟
5- خصوصیات کیفی مرتبط با ارائه اطلاعات چگونه باشد؟

1-4-2- اطلاعات مالی برای چه اشخاصی افشا می گردد؟
در پاسخ به این سوال که "اطلاعات مالی برای چه اشخاصی افشا شود"؟ می توان گفت که گزارشهای مالی اساساً برای صاحبان سهام 44 ، سایر سرمایه گذاران 45 و اعتبار دهندگان 46 تهیه و ارائه می شود. نظر هیات استانداردهای حسابداری مالی در این زمینه چنین است:
"گزارش مالی باید اطلاعاتی را فراهم کند که برای سرمایه گذاران، اعتبار دهندگان فعلی و بالقوه و سایر استفاده کنندگان در تصمیم گیریهای معقول سرمایه گذاری، اعطای اعتبار و سایر تصمیمات مشابه مفید واقع شود" (هیات استانداردهای حسابداری مالی آمریکا،1978، 30) 47.
اما کارکنان، مشتریان، ارگانهای دولتی و سایرین نیز بنحوی استفاده کننده گزارشهای مالی می باشند. تصمیمات سرمایه گذاران اساساً در ارتباط با خرید، فروش یا نگهداری سهام اتخاذ می شود و تصمیم گیریهای اعتبار دهندگان اساساً به افزایش مدت و میزان اعتبار اعطایی به واحد تجاری مربوط می گردد. البته صاحبان سهام در مورد ادامه کار، تشویق یا عزل مدیریت و همچنین تصویب یا رد پیشنهادهای ارائه شده در زمینه ایجاد تغییرات عمده در خط مشی واحد تجاری نیز تصمیماتی اتخاذ می نمایند.

هدفهای افشای اطلاعات برای کارکنان، مشتریان و سایرین بطور مشخص تدوین نشده است. اما فرض بر این است که اطلاعات مفید برای سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان، برای سایرین نیز مفید است (هندریکسون،1993،852-851) 48.
استفاده کنندگان صورتهای مالی و نیازهای اطلاعاتی آنها براساس استانداردهای حسابداری ایران (کمیته فنی سازمان حسابرسی، 1380، صص 447-446)49 به شرح زیر است:
سرمایه گذاران 50
سرمایه گذاران بعنوان تامین کنندگان سرمایه علاقه مند به اطلاعاتی در مورد ریسک ذاتی و بازده سرمایه گذاریهای خود می باشند. آنها به اطلاعاتی نیاز دارند که براساس آن بتوانند در مورد خرید، نگهداری یا فروش سهام تصمیم گیری کنند و عملکرد مدیریت واحد تجاری و توان واحد تجاری را جهت پرداخت سود سهام مورد ارزیابی قرار دهند.
اعطاکنندگان تسهیلات مالی 51
اعطاکنندگان تسهیلات مالی علاقه مند به اطلاعاتی هستند که براساس آن بتوانند توان واحد تجاری را در بازپرداخت به موقع اصل و بهره تسهیلات دریافتی ارزیابی کنند.
تامین کنندگان کالا و خدمات و سایر بستانکاران
تامین کنندگان کالا و خدمات و سایر بستانکاران به اطلاعاتی علاقه مند هستند که آنها را در اتخاذ تصمیم در زمینه فروش کالا و خدمات به واحد تجاری و ارزیابی توان واحد تجاری جهت بازپرداخت بدهیهای خود در سررسید، یاری رساند. بستانکاران تجاری برعکس اعطاکنندگان تسهیلات مالی به وضعیت واحد تجاری در کوتاه مدت علاقه مند هستند مگر آنکه واحد تجاری از مشتریان عمده آنان بود و ادامه فعالیت آنان به تداوم معاملات با واحد تجاری متکی باشد.
مشتریان
علاقه مشتریان به کسب اطلاعات در مورد تداوم فعالیت واحد تجاری است، بالاخص زمانی که رابطه آنان با واحد تجاری بلندمدت بوده یا اینکه در حد قابل ملاحظه ای به محصولات و خدمات واحد تجاری وابسته باشند.

کارکنان 52
کارکنان و نمایندگان آنها به اطلاعاتی در مورد ثبات و سودآوری کارفرمایان خود علاقه مندند. آنها همچنین علاقه مند به اطلاعاتی هستند که آنها را در ارزیابی توان واحد تجاری مبنی بر تامین حقوق و مزایا، ایجاد فرصتهای شغلی و پرداخت مزایای پایان خدمت یاری دهد.
دولت 53
دولت و موسسات تابع آن در رابطه با تخصیص منابع علاقه مند به فعالیتهای واحد تجاری هستند. آنها همچنین برای تنظیم فعالیتهای واحدهای تجاری، تعیین سیاستهای مالیاتی و تشخیص مالیات و نیز تهیه آمار ملی به اطلاعات واحد تجاری نیاز دارند.
جامعه 54
آحاد جامعه به طرق مختلف تحت تاثیر واحدهای تجاری قرار می گیرند. بطور مثال، واحدهای تجاری ممکن است از طریق ایجاد اشتغال و استفاده از محصولات فروشندگان نقش قابل ملاحظه ای ایفا کنند. از طریق ارائه اطلاعات در مورد روندها و تحولات اخیر در رشد واحد تجاری و طیف فعالیتهای آن، صورتهای مالی می تواند برای آحاد جامعه مفید باشد.
سایر استفاده کنندگان 55
اشخاص دیگری که عمدتاً به ارائه انواع خدمات به استفاده کنندگان فوق الذکر بالاخص سرمایه گذاران اشتغال دارند، جهت رفع برخی نیازهای اطلاعاتی خود به صورتهای مالی تکیه می کنند. اشخاص مزبور از جمله شامل بورس اوراق بهادار، کارگزاران بورس، تحلیل گران مالی و تحقیقگران می باشند.

2-4-2- هدف از افشای اطلاعات مالی چیست؟
هدف از افشا در گزارشگری مالی، ارائه اطلاعات لازم برای نیل به مقاصد زیر است:
الف) ارزیابی عملکرد واحد تجاری.
ب) قضاوت در مورد چگونگی استفاده واحد تجاری از منابع موجود.
ج) پیش بینی روند سودآوری واحد تجاری در آینده.
بنابراین، اطلاعاتی که از طریق گزارشهای مالی ارائه می شود باید مربوط، مناسب و کامل باشد. در افشای اطلاعات مالی باید نیازها و خواسته های سرمایه گذاران اصلی، موسسات سرمایه گذاری و تحلیل گران مالی 56 مورد توجه قرار گیرد. این واقعیت که کلیه سرمایه گذاران برای ارزیابی مخاطرات نسبی سرمایه گذاری در هر یک از واحدهای تجاری به اطلاعات مالی نیاز دارند نیز باید در افشای اطلاعات مزبور مورد نظر قرار گیرد. هرچند اعتباردهندگان و ارگانهای دولتی برای دستیابی به اطلاعات اضافی جهت تامین نیازهای خود معمولاً قدرت و امکانات لازم را دارند، با این وجود، در ارتباط با افشای اطلاعات مالی آنان نیز باید بعنوان گروههای استفاده کننده صورتهای مالی، در نظر گرفته شوند (عالی ور، 1365، ص2)57.
انجمن حسابداران رسمی آمریکا 58 اهداف افشا کافی را به صورت زیر بیان نموده است:
الف) تهیه اطلاعات مفید برای سرمایه گذاران و اعتباردهندگان به منظور پیش بینی ها، مقایسه و ارزیابی جریانات وجه نقد ورودی برحسب مبلغ، زمان و ریسک مربوطه.
ب) تهیه اطلاعات برای استفاده کنندگان از نظر ایجاد، مقایسه و ارزیابی توان سودآوری شرکت.
ج) تهیه اطلاعات سودمند برای قضاوت در مورد توان مدیریت در بکارگیری موثر منابع شرکت در راستای دستیابی به اهداف اصلی.
د) تهیه اطلاعات مفید برای فرآیند پیش بینی.
هـ) گزارش در زمینه آن دسته از فعالیتهای موثر شرکت بر جامعه، که باید مورد تشخیص، تفسیر و اندازه گیری قرار گیرد. افشا اینگونه اطلاعات نقش اجتماعی شرکت را نشان می دهد.

3-4 -2- چه میزان از اطلاعات لازم است افشا شود؟
در پاسخ به این پرسش که "چه میزان از اطلاعات لازم است افشا شود؟" تنها به خبرگی استفاده کننده از گزارشهای مالی بستگی دارد. نظر هیات استانداردهای حسابداری مالی در این زمینه چنین است:
"افشای اطلاعات باید برای کسانی که قدرت فهم فعالیتهای تجاری و اقتصادی را دارند و مایلند که این اطلاعات را با جدیت تمام مطالعه نمایند، قابل درک باشد(هیات استانداردهای حسابداری مالی آمریکا،1978، 30)59.
سطح افشای مالی، همچنین به ویژگیها و معیارهای مورد انتظار از افشا نیز بستگی دارد. در ادبیات حسابداری باتوجه به برداشت هر یک از نویسندگان از افشا، برحسب مورد به اصطلاحات افشای کافی 60 ، افشای مناسب 61 و افشای کامل 62 اشاره شده است. اما متداولترین نظریه از مفاهیم مزبور، "افشای کافی" است که حاکی از "حداقل افشای مورد نیاز" است و با عبارت منفی "صورتهای مالی نباید گمراه کننده باشد" هماهنگی دارد (عالی ور، 1365، ص3)63.
افشای مناسب و کامل، مفاهیمی مثبت تر دارند. افشای مناسب بر این مبنای اخلاقی دلالت دارد که باید با کلیه استفاده کنندگان بالقوه در ارتباط با افشای اطلاعات مالی، یکسان برخورد شود.
افشای کامل حاکی از ارائه کلیه اطلاعات مربوط، به گونه ای است که صورتهای مالی تصویر کاملی از فعالیتها و رویدادهای مالی واحد تجاری نشان دهد. برخی معتقد به افشای کامل اطلاعات مالی می باشند حتی اگر احتمال داده شود که به ارائه صورتهای مالی پیچیده منجر شود. از طرف دیگر، برخی نیز افشای کامل را به دلیل این که ممکن است به مفهوم ارائه اطلاعات اضافی و غیر ضروری تعبیر شود، نامناسب می دانند. البته این واقعیت را نباید نادیده گرفت که ارائه اطلاعات بسیار زیاد از این جهت می تواند زیان آور باشد که اطلاعات اصلی و بااهمیت تحت الشعاع واقع شده و حتی پنهان شود و درنتیجه تغییر صورتهای با مشکل مواجه گردد. به بیان دیگر، اگر چه لازم است صورتهای مالی بنحو کامل ارائه شود اما نباید حاوی اطلاعات بیش از حد و دارای ماهیتی بی اهمیت باشد، زیرا ممکن است توجه استفاده کنندگان صورتهای مالی به اطلاعات جزئی و کم اهمیت معطوف و درنتیجه، رویدادها و عملیات بااهمیت نادیده گرفته شود (هندریکسون،1993،853) 64.
به هر حال، اطلاعاتی که برای سرمایه گذاران و سایرین بااهمیت است، باید بنحو مناسب، کافی و کامل افشا گردد تا در تصمیم گیری آنان مفید واقع شود. بطور کلی می توان گفت اگر حذف اطلاعات معینی باعث گردد که صورتهای مالی گمراه کننده شود، افشای آن اطلاعات ضروری است.در حالی که افشای اطلاعات برای تصمیم گیری صحیح و آگاهانه سرمایه گذاران و سایر گروهها نقش اساسی دارد، اما تحقیقات انجام شده در کشورهای مختلف نشان دهنده این واقعیت است که واحدهای انتفاعی بدون فشار دولت و الزامات حرفه ای اصولاً تمایلی به افشای اطلاعات مالی بطور کامل را ندارند.
در سالهای اخیر نهادهای حرفه ای و بورس اوراق بهادار در بسیاری از کشورها فشار زیادی به واحدهای تجاری بویژه شرکتهای سهام در جهت بهبود کیفیت و افزایش کمیت اطلاعاتی که باید افشا شود، وارد کرده اند (عالی ور، 1365، ص4)65.
در مورد افزایش میزان اطلاعاتی که باید افشا گردد، انتقاداتی مطرح شده است که به شرح زیر مورد بحث قرار می گیرد:
1- افشای اطلاعات می تواند رقبا را نسبت به وضعیت نامساعد واحد تجاری آگاه نماید. در پاسخ به ایراد فوق می توان گفت که رقبا معمولاً اطلاعات مورد نیاز خود را می توانند از منابع مختلف کسب کنند.
2- افشای کامل اطلاعات مالی ممکن است بعنوان وسیله ای جهت تقاضای افزایش حقوق و دستمزد، توسط اتحادیه ها مورد استفاده قرار گیرد. واقعیت این است که افشای کامل معمولاً جو کلی در مورد اینگونه تقاضاها را بهبود می بخشد.
3- غالباً ادعا شده است که سرمایه گذاران و سایر استفاده کنندگان صورتهای مالی، مفهوم رویه ها و روشهای حسابداری که بخشی از افشا محسوب می شود را درک نمی کنند و بنابراین افشای کامل به جای اینکه آگاه کننده باشند، گمراه کننده خواهد بود. این ادعا نیز از پشتوانه کافی برخوردار نیست، زیرا تحلیل گران مالی و مدیران شرکتهای سرمایه گذاری، عموماً از حسابداری آگاهی دارند و سایر سرمایه گذاران نیز یا از اطلاعات مالی تحلیل شده منتفع می شوند و یا قادرند از طریق مطالعه گزارشهای مالی، اطلاعات مورد نیاز خود را تحصیل کنند.
4- انتقاد دیگری که مطرح است این است که غالباً سایر منابع اطلاعات مالی ممکن است با هزینه کمتری اطلاعات را در دسترس قرار دهند تا توسط خود شرکت در صورتهای مالی آورده شود.
5- عدم آگاهی از نیازهای سرمایه گذاران نیز یکی دیگر از دلایل محدودیت افشا است. اما بدلیل فراهم بودن مدلهای متنوع سرمایه گذاری و اتکای فزاینده به منابع اطلاعاتی، نباید این دلیل عامل محدودکننده ای باشد(هندریکسون ، 1993) 66.
هیات تدوین اصول حسابداری 67 در شکل دهی به معیارهای افشا مناسب اطلاعات، پیشنهاد کرده است که علاوه بر ترازنامه و صورت سود و زیان، افشا جداگانه مولفه های مهم مربوط به سرمایه در گردش، ارائه یادداشتهای همراه به منظور تحقق افضاء اطلاعات کافی، اطلاعات مربوط به مبانی ارزیابی داراییهای اصلی، بدهیهای احتمالی، تعهدات اساسی بلندمدت، تغییرات در اصول و رویه های حسابداری، اطلاعات مربوط به حقوق صاحبان سهام و بدهیهای بلندمدت، درآمد هر سهم، افشا رویدادهای آتی و همچنین ارائه صورتهای مالی تلفیقی در صورتیکه یکی از شرکتهای عضو گروه بطور مستقیم یا غیر مستقیم دارای بیش از 50 درصد سهام منتشره شرکت دیگر باشد، نیز باید صورت پذیرد (نوری فرد، 1377، ص61)68.

4-4 -2- چگونه اطلاعات مالی باید افشا شود؟
در گزارشگری مالی، اطلاعات را می توان به گونه ای مختلف افشا کرد که انتخاب بهترین راه، به ماهیت و اهمیت نسبی اطلاعات در هر مورد بستگی دارد. براساس الزامات SEC69 تمامی شرکتهای سهامی عام ملزم به تکمیل گزارشات مشخص تحت سیستم افشا یکپارچه SEC به صورت فرمهای زیر می باشد (استانکو،2001، 48) 70.
فرم( 1- ( S: شرکتها این فرم را هنگام تاسیس تکمیل می کنند.
فرم (K-10) : شرکتها این فرم را بعنوان گزارش سالیانه بعد از اولین سال فعالیت به SEC می دهند که شامل موارد ذیل می باشد:
– به روز رسانی اطلاعاتی که از ساختار اولیه ثبت شده شرکت متفاوت باشد.
– یک وضعیت کامل از صورتهای مالی شرکت.
– یک توصیف از وضعیت فعالیت شرکت و هرگونه تغییری که احتمالاً افتاده است.
– اطلاعاتی درباره دعاوی حقوقی شرکت.
– تجزیه و تحلیل مدیریت درباره وضعیت مالی و نتایج عملکرد شرکت.
– مصوبات ارائه شده به مالکیت در پایان هر سه ماه.
– اطلاعات درباره تغییر حسابرس یا عدم توافق با حسابرس شرکت.
– پیشینه تجاری همه اعضای هیات مدیره، مدیران اجرایی و پرسنل کنترلی شرکت.
– پاداش مدیریت.
– وثایق مربوط به مالکان و مدیریت ذینفع در شرکت (براون لی و همکاران ، 2001، 78) 71.

فرم Q)-10) : شرکتها این فرم را بعنوان گزارش فصلی در پایان هر سه ماه تکمیل می کنند. ولی در پایان سه ماهه آخر نیازی به تکمیل این فرم نمی باشد.
فرم K)- 8 ) : شرکتها این فرم را هنگام وقوع یک رویداد بااهمیت تکمیل می کنند که شامل موارد ذیل می باشد:
– تغییر در حسابرسی شرکت.
– یک تغییر در کنترل های شرکت.
– تنظیم گزارش در صورت ورشکستگی شرکت.
– تحصیل یا واگذاری یک مبلغ عمده از داراییهای شرکت که در جریان عملیات عادی شرکت مرسوم نباشد.
– تغییر در سال مالی شرکت (استانکو،2001، 48) 72.
در راستای ارتقای سطح شفافیت بازار سهام، تسهیل جریان اطلاعات به بازار، دسترسی به موقع و گسترده کاربران و سرمایه گذاران به اطلاعات پیش و پس از داد و ستد، بورس اوراق بهادار تهران نیز شرکتها را مکلف ساخته است، اطلاعات زیر را مطابق ضوابط تعیین شده، به بورس اعلام و به عموم افشا نمایند: (بورس اوراق بهادار تهران، 1383، ص108)2.
الف) گزارشها و صورتهای مالی سالانه، میان دوره ای و فصلی.
ب) تاریخ تشکیل و تصمیمات اتخاذ شده در مجامع عمومی عادی و فوق العاده.
ج) اطلاعات مهم مربوط به شرکت:
– رویدادهای موثر بر وضعیت فعالیت شرکت.
– تصمیمات و شرایط موثر بر ساختار سرمایه و تامین منابع شرکت.
– تغییر در وضعیت سازمانی و حقوق شرکت.
– سایر اطلاعات مهم موثر بر قیمت اوراق بهادار شرکت و تصمیم به سرمایه گذاران.
د) اطلاعات مربوط به دارندگان اطلاعات نهایی شرکت.
در گزارشگری مالی، اطلاعات را می توان به گونه های مختلف افشا کرد که انتخاب بهترین راه، به ماهیت و اهمیت نسبی اطلاعات در هر مورد بستگی دارد. راههای متداول و مرسوم برای افشای اطلاعات مالی را می توان به شرح زیر طبقه بندی کرد:
– شکل و ترتیب صورتهای مالی اساسی.
– اصطلاحات و ارائه جزئیات.
– گزارش حسابرس مستقل.
– گزارش هیات مدیره(هندریکسون،1993،852-851) 73.

1-4 -4- 2- شکل و ترتیب صورتهای مالی اساسی
براساس استانداردهای حسابداری ایران(کمیته فنی سازمان حسابرسی، 1380، ص14)2 .
مجموعه کامل صورتهای مالی شامل اجزای زیر است:
الف) صورتهای مالی اساسی
1- ترازنامه
2- صورت سود و زیان
3- صورت سود و زیان جامع
4- صورت جریان وجوه نقد
ب) یادداشتهای توضیحی همراه صورتهای مالی

الف) صورتهای مالی اساسی
مربوط ترین و بااهمیت ترین اطلاعات باید همواره در متن صورتهای مالی اساسی منعکس شود مشروط بر اینکه انعکاس چنین اطلاعاتی در صورتهای مزبور مقدور باشد. صورتهای مالی باید وضعیت مالی، عملکرد مالی و جریانهای نقدی واحد تجاری را بنحو مطلوب ارائه کند. به محض اینکه بتوان رویدادهای مالی و سایر تغییرات ایجاد شده را با اعتماد و میزان متعارفی از دقت و صحت اندازه گیری کرد، لازم است داراییها و بدهیها و اثرات حاصله بر سود خالص و حقوق صاحبان سهام در صورتهای مالی افشا شود، تقریباً در تمام شرایط، اعمال مناسب الزامات استانداردهای حسابداری همراه با افشای اطلاعات اضافی در صورت لزوم، منجر به ارائه صورتهای مالی بنحو مطلوب می شود.
ترازنامه
ترازنامه، داراییها، بدهیها و حقوق صاحبان سرمایه در پایان دوره مالی را گزارش می نماید. به بیان دیگر ترازنامه ساختار و منابع واحد تجاری (طبقات عمده داراییها و مبالغ آنها) و ساختار مالی آنها (طبقات عمده بدهیها و حقوق صاحبان سرمایه و مبالغ آنها) را نشان می دهد.
عناصر مندرج در ترازنامه مشتمل بر داراییها، بدهیها و حقوق صاحبان سرمایه می باشد. اطلاعات ارائه شده در ترازنامه می تواند مستقیماً برآورد استفاده کنندگان از مبلغ، زمان و احتمال جریانهای نقدی آتی کمک نماید (کمیته فنی سازمان حسابرسی، 1380، صص 509-508).
روابط بین گروهها و طبقه بندیهای اقلام ترازنامه را می توان برحسب نیازها و هدفها به طرق مختلف افشا کرد. مثلاً برای نشان دادن سرمایه در گردش، بدهیهای جاری را می توان مستقیماً از داراییهای جاری کسر کرد. نوع دیگری از گروه بندی اقلام ترازنامه، طبقه بندی داراییها و بدهیها به اقلام پولی و غیرپولی است. بطور کلی می توان گفت که هدف اصلی از طبقه بندی اقلام در ترازنامه، ارائه خلاصه هایی مفهوم و مفید از اطلاعات مالی است. طبقه بندی داراییها و بدهیها و گروه بندی اقلام مشابه آن در ترازنامه از این جهت ضرورت دارد که امکانات زیر را برای استفاده کنندگان صورتهای مالی فراهم می سازد.
– دستیابی به یک تصویر منطقی از وضعیت مالی واحد تجاری.
– انجام مقایسه های مفهوم و منطقی از وضعیت مالی واحد تجاری با دوره های قبل آن و با سایر واحدهای تجاری.
– پیش بینی جریان آتی وجوه نقد واحد تجاری.
لذا اگر اطلاعات منعکس در ترازنامه فاقد طبقه بندی باشد، استفاده کنندگان صورتهای مالی برای دستیابی به اطلاعات و خلاصه های مورد نیاز خود، با مشکل مواجه خواهند شد.
صورت سود و زیان و صورت سود و زیان جامع
درآمدها و هزینه هایی که در یک دوره مالی شناسایی شده است در یکی از صورتهای عملکرد مالی یعنی صورت سود و زیان و صورت سود و زیان جامع گزارش می شود. هدف از تهیه صورت سود و زیان و صورت سود و زیان جامع، ارائه کلیه درآمدها و هزینه های شناسایی شده طی دوره مالی می باشد. تمرکز اصلی صورت سود و زیان دوره بر درآمدها و هزینه های عملیاتی است. درآمدها و هزینه ها تنها در مواردی که به موجب استانداردهای حسابداری مستقیماً قابل انتساب به حساب حقوق صاحبان سرمایه باشد به تفکیک اجزای تشکیل دهنده آنها در صورت سود و زیان جامع افشا می گردد.
از آنجاییکه سود و زیان جامع در برگیرنده کلیه درآمدها و هزینه های شناسایی شده، اعم از تحقق یافته و تحقق نیافته است، سود و زیان خالص دوره مالی بعنوان اولین قلم در صورت سود و زیان جامع انعکاس می یابد. این بدان معنی است که صورت و زیان دوره، یکی از اقلام صورت سود و زیان جامع را به تفصیل نشان می دهد و سایر درآمدها و هزینه های شناسایی شده، به صورت جداگانه در صورت سود و زیان جامع انعکاس می یابد (کمیته فنی سازمان حسابرسی، 1380، صص123-122)74.
صورت سود و زیان را می توان به اشکال مختلف و باتوجه به مفاهیم مختلف درآمد و تفکیک و طبقه بندی هزینه ها ارائه کرد. مثلاً ارائه صورت حساب سود و زیان به شکل چند مرحله ای 75 مبتنی بر طبقه بندی اقلام و تفکیک نتایج حاصل از عملیات جای از نتایج فعالیتهای جنبی و غیر عملیاتی است. در این شکل صورت حساب سود و زیان، اقلام درآمد، هزینه، سود و زیان به گروههای مشخص طبقه بندی می شود تا تفسیر اطلاعات برای استفاده کنندگان تسهیل گردد (هندریکسون،1993،852-851) 76.
صورت جریان وجوه نقد
صورت جریان وجوه نقد به همراه یادداشتهای توضیحی مربوط، منعکس کننده جریانهای ورودی و خروجی نقدی واحد تجاری طی دوره است و جریانهای ناشی از عملیات را از جریانهای ناشی از سایر فعالیتها تفکیک می کند صورت جریان وجوه نقد اطلاعات مفیدی در مورد طرق ایجاد و مصرف وجه نقد توسط واحد تجاری ارائه می کند. اطلاعات راجع به جریانهای ورودی و خروجی وجه نقد طی دوره به استفاده کنندگان کمک می کند تا عواملی همچون مخاطره، نقدینگی واحد تجاری و توان آن جهت بازپرداخت بدهیها، انعطاف پذیری مالی و رابطه بین سود و جریانهای نقدی واحد تجاری را مورد ارزیابی قرار دهند.
اعمال معیارهای شناخت درآمد و هزینه موجب می شود که برای اندازه گیری نتایج دوره، جریانهای نقدی تعدیل شوند. به همین دلیل، صورتهای عملکرد مالی در کنار ترازنامه و صورت جریان وجوه نقد و به عنوان یک مجموعه، مبنای مناسب تری برای ارزیابی وضعیت آتی جریانهای نقدی واحد تجاری در مقایسه با صورت جریان وجوه نقد به تنهایی فراهم می آورد (کمیته فنی سازمان حسابرسی، 1380، صص 515-514)4.
ب) یادداشتهای توضیحی همراه صورتهای مالی
یادداشتهای توضیحی شامل اطلاعات تشریحی و جزئیات بیشتری از اقلام منعکس شده در صورتهای مالی اساسی است ضمن اینکه اطلاعات دیگری از قبیل بدهیهای احتمالی و تعهدات را ارائه می کند. یادداشتهای توضیحی باید به نحوی منظم ارائه شود.

هر قلم مندرج در ترازنامه، صورت سود و زیان، صورت سود و زیان جامع و جریان وجوه نقد باید به یادداشتهای توضیحی مربوط عطف داده شود (کمیته فنی سازمان حسابرسی، 1380، صص 30-29)77.
هدف از ارائه یادداشتهای همراه صورتهای مالی، افشای اطلاعات مربوط و بااهمیتی است که نمی توان آنها را از طریق انعکاس در متن صورتهای مالی به گونه ای مناسب و بدون اینکه از مطلوبیت صورتهای مزبور کاسته شود، ارائه کرد. به عبارت دیگر، یادداشتها حاوی اطلاعاتی است که ارائه آنها از لحاظ افشای کامل ضروری است و روش موثر دیگری برای ارائه آنها موجود ندارد. یادداشتهای همراه صورتهای مالی به هیچ وجه نباید بعنوان جایگزین برای طبقه بندی، ارزیابی و توصیف مناسب و صحیح اطلاعات در متن صورتهای مالی مورد استفاده قرار گیرد. در واقع اطلاعاتی که از طریق یادداشتها افشا می شود، باید مکمل اطلاعات منعکس در متن صورتهای مالی باشد. به همین دلیل یادداشتهای همراه صورتهای مالی، به عنوان اجزای بااهمیت، مکمل و لاینفک صورتهای مالی محسوب می شود (عالی ور، 1365، ص 29).

2-4 -4- 2- اصطلاحات و ارائه جزئیات
همانگونه که شکل صورتهای مالی اساسی از لحاظ افشا اهمیت دارد، اصطلاحاتی که در صورتهای مزبور بکار می رود و جزئیاتی که در آن منعکس می شود نیز واجد اهمیت است. اگر سرفصلها و توضیحات مربوط به اقلام منعکس در صورتهای مالی مناسب و گویا باشد، به استفاده کنندگان آگاهیهای لازم را می دهد. اما استفاده از اصطلاحات مبهم تنها می تواند باعث سردرگمی و برداشتهای نادرست گردد. استفاده از اصطلاحات فنی حسابداری و دارای معانی شناخته شده و بکارگیری یکنواخت آنها در مورد اقلام مشابه، سودمندی صورتهای مالی را افزایش و بهبود کیفیت گزارشگری را باعث می شود.
بااهمیت ترین اطلاعات، به جای انعکاس در یادداشتها و جداول همراه صورتهای مالی، باید در متن صورتهای مزبور انعکاس یابد. اگر عناوین اقلام منعکس در صورتهای مالی نتواند اقلام مربوط را بطور کامل و به اختصار توصیف کند، توضیحات ضروری را می توان به شکل یادداشت در داخل پرانتز 78 و به دنبال عناوین مربوط در متن صورتهای مالی افشا نمود.

مثلاً ارزش بازار سرمایه گذاریهای کوتاه مدت یا تعداد و ارزش اسمی سهام واحدهای تجاری را می توان به این شکل افشا کرد (هندریکسون،1993،854) 79.

3-4-4- 2- گزارش حسابرس مستقل
افشای اطلاعات مالی بااهمیت در مورد واحد تجاری اصولاً در گزارش حسابرس مستقل، محل مناسبی نمی باشد. اما در موارد ذیل می توان از گزارش مزبور جهت افشای انواع اطلاعات زیر استفاده نمود:
الف) آثار بااهمیت ناشی از بکارگیری روشهای حسابداری متفاوت با روشهای پذیرفته شده.
ب) آثار بااهمیت ناشی از تغییر یک روش پذیرفته شده حسابداری به روش پذیرفته شده دیگر.
ج) اختلاف نظر بین حسابرس مستقل و واحد تجاری مورد رسیدگی نسبت به قابلیت پذیرش یک یا چند روش حسابداری بکار گرفته شده در گزارشهای مالی واحد مزبور.
اطلاعات مورد الف و ب باید در صورتهای مالی و یادداشتهای همراه آن که توسط واحد تجاری ارائه می شود نیز افشا گردد. افشای مجدد اطلاعات مزبور از این جهت ضروری است که اطمینان حاصل شود، استفاده کنندگان گزارشهای مالی به هنگام مقایسه این گزارشها با گزارشهای مالی سایر واحدهای تجاری یا به علت عدم رعایت یکنواختی با سایر دوره های مالی، سردرگم نمی شوند. هرچند صورتهای مالی، گزارش مدیریت واحد تجاری است و نه گزارش حسابرس مستقل، اما اگر در صورتهای مزبور انحرافی از اصول پذیرفته شده حسابداری وجود داشته باشد، اظهارنظر حسابرس مستقل نمی تواند مبین این باشد که صورتهای مالی طبق اصول پذیرفته شده حسابداری تهیه و ارائه شده است. اگر انحراف از اصول پذیرفته شده حسابداری دارای چنان اهمیتی باشد که صورتهای مالی را گمراه کننده سازد، حسابرس مستقل باید در گزارش خود، دلایل انحراف و اثرات ریالی آن را بیان و افشا کند(همان منبع،855)2.

4-4 -4- 2-گزارش هیات مدیره
صورتهای مالی اساسی همراه با یادداشتها، صورتهای مکمل و گزارش حسابرس مستقل مجموعاً گزارش مالی را تشکیل می دهد. کلیه اطلاعات مالی مربوط و بااهمیت باید در گزارش مالی منعکس و افشا شود.
با این وجود انواع مشخصی از اطلاعات را می توان از طریق گزارش هیات مدیره که بخشی از گزارش سالانه واحد تجاری است، ارائه نمود. این نوع اطلاعات به شرح زیر می باشد:
الف) رویدادها و تغییرات غیر مالی طی سال که موثر بر عملیات واحد تجاری است.
ب) پیش بینی های مربوط به آینده صنعت و اقتصاد و نقش واحد تجاری در ارتباط با آن.
ج) برنامه های توسعه و تغییر در عملیات دوره های آتی.
د) میزان و اثر مورد انتظار از مخارج سرمایه ای جاری و آتی و کوششهای تحقیقاتی.
رویدادها و تغییرات غیر مالی در مورد الف از موارد زیر ناشی می شود:
– تغییرات در سطوح بالای مدیریت و سیاستهای عمده واحد تجاری.
– بهبود اساسی در تکنولوژی واحد تجاری و ابداعات و اختراعات جدید در صنعت مربوطه.
– تغییرات در روند تقاضا برای محصولات واحد تجاری و تغییرات در قیمتهای عوامل اساسی تولید.
– رویدادهایی نظیر جنگ، سوانح طبیعی و جریانات سیاسی که ممکن است اثر بااهمیتی بر عملیات آتی واحد تجاری داشته باشد(هندریکسون،1993،854) 80.
با این وجود چنانچه احتمال برود هر یک از رویدادها و تغییرات غیر مالی مزبور اثر بااهمیتی بر ارزیابی دارایی یا بدهیها در پایان دوره مالی یا بر درآمدهای آتی می گذارد، به جای انعکاس در گزارش هیات مدیره باید در صورتهای مالی و یادداشتهای همراه صورتهای مزبور، گزارش شود.

5-4 -2- خصوصیات کیفی مرتبط با ارائه اطلاعات چگونه باشد؟
خصوصیات کیفی به خصوصیاتی اطلاق می شود که موجب می گردد اطلاعات ارائه شده در صورتهای مالی برای استفاده کنندگان در راستای ارزیابی وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطاف پذیری مالی واحد تجاری مفید واقع شود.
خصوصیات کیفی اصلی مرتبط با ارائه اطلاعات قابل مقایسه بودن و قابل فهم بودن است. حتی اگر اطلاعات مربوط و قابل اتکا باشد، مفید بودن آن در صورت قابل مقایسه نبودن و قابل فهم نبودن دچار محدودیت خواهد بود (کمیته فنی سازمان حسابرسی، 1380، ص 451)2.

قابل مقایسه بودن
استفاده کنندگان صورتهای مالی باید بتوانند صورتهای مالی واحد تجاری را طی زمان، جهت تشخیص روند تغییرات در وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطاف پذیری مالی واحد تجاری، مقایسه نمایند. استفاده کنندگان همچنین باید بتوانند صورتهای مالی واحدهای تجاری مختلف را مقایسه کنند تا وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطاف پذیری مالی آنها را نسبت به یکدیگر بسنجند. بدین ترتیب ضرورت دارد اثر معاملات و سایر رویدادهای مشابه در داخل واحد تجاری و در طول زمان برای آن واحد تجاری با ثبات رویه اندازه گیری و ارائه شود و بین واحدهای تجاری مختلف نیز هماهنگی رویه در بابا اندازه گیری و ارائه موضوعات مشابه رعایت گردد (کمیته فنی سازمان حسابرسی، 1380، صص 457-456)1.
قابل فهم بودن
قابل فهم بودن، بدین معنی می باشد که اطلاعات مالی ارائه شده به آسانی برای استفاده کنندگان قابل درک باشد. قابل فهم بودن از دو جهت قابل بررسی می باشد. یکی نحوه ارائه اطلاعات و دیگری استفاده کنندگان از این اطلاعات می باشد. برای اینکه ارائه اطلاعات قابل فهم باشد، لازم است که اقلام به نحوی مناسب در یکدیگر ادغام و طبقه بندی گردد. استفاده کنندگان از این اطلاعات نیز باید از آگاهی معقولی در زمینه فعالیتهای تجاری و نحوه حسابداری برخوردار باشند و در عین حال، اطلاعات پیچیده ای که در جهت رفع نیازهای اطلاعاتی استفاده کنندگان مربوط تلقی می شود، نباید به بهانه مشکل بودن درک آن توسط برخی استفاده کنندگان از صورتهای مالی حذف شود، اگرچه اینگونه اطلاعات نیز باید حتی المقدور به گونه ای ساده ارائه شود (همان منبع، ص 458)2.

5 – 2 – عملکرد
1-5-2- مقدمه
"اصطلاحی در مدیریت وجود دارد که می گوید اگر بتوانید چیزی را اندازه بگیرید می توانید آن را مدیریت کنید، ارزیابی نه تنها نشان می دهد که چه کارهایی طبق برنامه و اهداف پیش می رود بلکه همچنان نشان می دهد در چه مواردی کار خوب پیش می رود بنابراین می توان بر اساس آنها به موفقیت های جدی دست یافت" (اولیاء و همکاران، 1386، 122)3.

مقدمه بالا لزوم توجه به مقوله ارزیابی عملکرد را آشکار می سازد. امروزه سازمانها در محیط پرتلاطم رقابت و پیشرفت احتیاج بیشتری به این نکته دارند که نقاط ضعف و قوتشان چیست و فاصله وضعیت کنونی آن ها با اهداف از پیش تعیین شده چه میزان است.
جهت آگاهی از فاصله مذکور نیاز به ارزیابی عملکرد و فعالیت انجام شده است. به طور کلی در بعد سازمانی، ارزیابی عملکرد معمولاً متوازن با اثر بخشی فعالیتهاست. منظور از اثر بخشی میزان دستیابی به اهداف و برنامه ها با ویژگیهای کارآمد فعالیتها و عملیات است(طبرسا، —-، 3).
جهت اندازه گیری عملکرد از شاخص و استانداردها استفاده می شود، شاخص عددی است که از ترکیب یک یا چند اندازه بدست می آید. به طور کلی مدلهای مهم ارزیابی عملکرد شامل موارد ذیل
می گردد:
ارزیابی مالی شرکتها
ارزیابی بهره وری شرکتها
مدلهای اثر بخشی
مدلهای تعالی سازمانی
مدل ارزیابی عملکرد متوازن
با توجه به اینکه منظور از عملکرد در تحقیق حاضر عملکرد مالی شرکتها می باشد در نتیجه به طور خلاصه به بررسی و تبیین مدلها و شاخصهای ارزیابی مالی شرکتها می پردازیم.
وقتی صحبت از ارزیابی عملکرد شرکتها به عمل می آید بیشترنگاههابه روی عملکرد مالی شرکت منعطف می گردد. به طور کلی ابزارهای اصلی جهت تجزیه و تحلیل مالی، عمدتاً چهار ابزار می باشند.
الف ) تجزیه و تحلیل افقی
تجزیه و تحلیل افقی نشاندهنده روندها و تعیین روابط اقلامی است که در صورتهای مالی مقایسه ایی به صورت هم ردیف قرار گرفته اند. تجزینه و تحلیل افقی تغییرات برروی اقلام صورتهای مای سالهای مختلف را به خوبی نشان می دهد، در حقیقت در این روش هر قلم از اقلام صورتهای مالی با همان قلم در یک سال مالی قبل به صورت روندی مقایسه می شود.

ب ) تجزیه و تحلیل عمودی
در تجزیه و تحلیل عمودی یک قلم مهم صورت مالی بعنوان ارزش پایه به کار رفته و سایر اقلام آن صورت با آن مقایسه می شود. تجزیه و تحلیل عمودی به منظور افشای ساختار درونی سازمان و افشای اطلاعاتی نظیر روابط موجود بین هر یک از اقلام صورت سود و زیان و در آمد و فروش و… بکار می رود.
ج) تجزیه و تحلیل روند
یکی دیگر از روشهای تجزیه و تحلیل صورتهای مالی تجزیه و تحلیل روند می باشد، در صورتیکه درصد تغییر اطلاعات مالی به جای 2 سال برای چند سال متوالی محاسبه گردد، در این صورت به آن تجزیه و تحلیل روند گویند در اینجا داده ها و اقلام یک سال به عنوان مبنا در نظر گرفته می شود و در آن سال به جای هر داده ای عدد 100 قرار می گیرد و سال یا سالهای دیگر را با سال مبنا به صورت شاخصی از در صد می سنجند. در حقیقت تجزیه و تحلیل روند، نوعی تجزیه و تحلیل افقی بوده که درصد تغییرات دادههای صورتهای مالی، حد اقل برای 3 سال محاسبه می شوند.
د) تجزیه و تحلیل نسبت ها
نسبت مالی عبارتست از ارتباط ریاضی به صورت کسر بین ارقام موجود در ترازنامه وصورتحساب سود و زیان. محاسبه نسبت ها باعث می شود :
1. اطلاعات مالی خلاصه و طبقه بندی شود.
2. اطلاعات و ارزشهای مطلق در صورت سود و زیان و ترازنامه بصورت نسبی بیان شوند که این امر باعث قضاوت صحیح تر نسبت به اطلاعات مالی می شود.
3. اطلاعات به تناسب و میزان نیاز استفاده کنندگان در اختیار آنها قرار گیرد.
4. باعث می شود استفاده کنندگان بر اساس ارزش ها و اطلاعات کمی بتوانند قضاوت های کیفی بکنند
در 3 نوع تجزیه و تحلیل ذکر شده، رقم خاصی با یک رقم دیگر در همان طبقه یا حساب مورد مقایسه قرار می گیرد. این مقایسه طبعاً روابط مختلف حساب ها را به خوبی نشان نمی دهد. برای تکمیل تجزیه و تحلیل مالی، مقایسه ارقام حساب های مختلف با یکدیگر ضرورت داد. این بررسی از طریق تجزیه و تحلیل نسبت ها صورت می گیرد.
به طور کلی نسبت ها خودشان دارای معنا و مفهوم نیستند و زمانی معنا و مفهوم بیشتری پیدا
می کنند که با موارد ذیل مورد مقایسه قرار گیرند.
– نسبت های سال قبل
– نسبت ها ی برخی شرکتهای واقع شده در صنعت مشابه.
– نسبت های صنعتی که شرکت در آن صنعت فعالیت می کند.
– برخی استانداردهای تعیین شده از قبل.

6-2- انواع نسبت های مالی
تجزیه و تحلیل مالی فرایندی است که طی آن مشخصات و ویژگیهای بارز مالی و عملیاتی واحد اقتصادی با استفاده از صورتهای مالی و سایر اطلاعات مالی مشخص می شود و در امر تصمیم گیری ، استفاده کنندگان از صورتهای مالی را یاری می کند . یکی از روشهای متداول تجزیه و تحلیل صورتهای مالی ، استفاده از نسبتهای مالی می باشد. نسبتهای مالی در یک دسته بندی کلی به پنج دسته تقسیم می شوند :
۱- نسبتهای نقدینگی : نسبتهایی هستند که کفایت و قدرت نقدینگی موسسه را در قبال بازپرداخت بدهیهای کوتاه مدت مشخص می کند . این نسبت بیشتر مورد توجه بستانکاران کوتاه مدت موسسه و افرادی است که تصمیم دارند به موسسه وام بدهند .
۲- نسبتهای اهرمی : نسبتهایی هستندکه میزان تامین مالی از منابع مالی خارجی را مشخص می کنند . یعنی وجوهی که توسط صاحبان شرکت ( سهامداران ) تامین شده با وجوهی که از طریق وام بدست آمده مقایسه می شود .
3- نسبتهای فعالیت : نسبتهایی هستند که میزان کاربرد دارائیها را مشخص می کنند و سطح فروش را با حسابهای مختلف دارایی می سنجند .
۴- نسبتهای سودآوری : این نسبتها نتیجه فعالیت ها و توان بهره برداری شرکت را از طریق سود ارزیابی می کنند.
۵- نسبتهای مالکیت : این نسبتها بطور مستقیم و غیر مستقیم پیوند دهنده سود نقدینگی هستند و به سهامداران در ارزیابی نقدینگی ها و سیاستهایی که بر قیمت بازار سهام تاثیر می گذارند کمک می کنند یعنی آنان می توانند با استفاده از نام این نسبتها وضعیت سرمایه گذاری خود را در شرکت در زمان حال و آینده بررسی کنند . همانطور که پیداست این نسبتها بیشتر از همه مربوط به صاحبان سهام است . در ادامه به سیر تکاملی شاخص های سنجش عملکرد (نسبت های مالی) پرداخته می شود.
یکی از پیامدهای سیر تکامل حسابداری استفاده از نسبت های مالی جهت تجزیه تحلیل و تصمیم گیری است. مطالعات مربوط به نسبت های مالی را می توان به طبقه بندی نسبت های مالی، قابلیت مقایسه آنها در صنایع مختلف، مدلهای پیش بینی ورشکستگی، بیان ویژگی های گزارشگری شرکت با استفاده ازنسبت های مالی و تحلیل ارزش بازار سهام تقسیم نمود. این مطالعه در رده مطالعات بیان ویژگی های گزارشگری شرکت (کفایت افشا )با استفاده از نسبت های مالی (فعالیت ) قرار می گیرد.

1-6-2- نسبت های فعالیت (شاخص های بکارگیری دارایی )
نسبت های فعالیت، از جمله شاخص های مهم بررسی سلامت مالی شرکت و کارایی مدیریت آن، سنجش توانایی شرکت در بکارگیری قابل قبول دارایی ها و یا برگشتی راضی کننده روی سرمایه گذاری و داراییهای ثابت است . شاخص های فوق الذکر، معیارهای خاصی از موفقیت در بازار می باشند. بدیهی است که سرمایه گذاران تمایلی به مشارکت در شرکتی که توانایی ضعیفی در بکارگیری دارایی ها و سرمایه گذاری های ثابت دارد از خود نشان نمی دهند . اعتبار دهندگان نیز راضی به پرداخت وام به شرکتی که موقعیت ضعیفی از این نظر دارد نخواهند بود ، چون احتمال این را می دهند که طلب آنها هرگز بازپرداخت نگردد . با این حال در صورتی که شرکتی دارای شاخص های مطلوب فعالیت باشد، سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان تمایل به سرمایه گذاری در چنین شرکتی را خواهند داشت. این امرموجب برانگیخته شدن مدیران برای گزارش و افشاء اطلاعات بیشتر و جزیی تری خواهد بود زیرا این اطلاعات را جهت اطمینان دادن به مشتریان و سرمایه گذاران و جذب آنان ارائه خواهند داد. نسبت های فعالیت (شاخص های بکارگیری دارایی )، مشخصه هایی هستند که بوسیله آنها شرکتها می توانند در طول زمان عملکرد خود را نشان دهند. زمانی که شرکتی، فروش نسبتاً بالایی داشته باشد، با مشتریان زیادی سر و کار پیدا خواهند کرد و درنتیجه مجبور است نیازهای اطلاعاتی آنها را برطرف نماید. نسبت فروش به سرمایه در گردش شاخصی است که مبالغی از نقدینگی مورد نیاز را در سطح معینی از فروش نشان می دهد. نسبت فروش به دارایی ثابت و نسبت فروش به کل داراییها بیانگر این مطلب است که شرکت در جریان درآمدزایی، چه میزان در دارایی ثابت و یا کل داراییها سرمایه گذاری نموده است.
از شاخص نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام نیز برای تعیین مبالغی از حقوق صاحبان سهام استفاده می شود که بایستی به موازات نوسانات حجم فروش در یک صنعت نگهداری شود.

7-2- کفایت گزارشگری (افشا) و نسبت های مالی
مطالعات انجام گرفته در حوزه افشاء از سال 1961 شروع شده است یعنی درست زمانی که رونق بازارهای مالی آمریکا، باعث شد تا سرمایه گذاران جهت انتخاب پرتفوی بهینه سرمایه گذاری خود، نیاز روزافزون به افشای اطلاعات مالی و غیرمالی شرکت ها را احساس نمودند.
محققین در حوزه افشاء گزارشگری مالی به منظور سنجش میزان افشاء و تاثیر آن بر تصمیمات سرمایه گذاران از انواع مختلفی از عوامل تاثیرگذار برافشاء اطلاعات مالی بهره برده اند. سیر تاریخی تحقیقات صورت گرفته در حوزه افشاء اطلاعات مالی نشان می دهد که این عوامل در چهار حوزه کلی قابل تقسیم بندی هستند. حوزه اول شامل محققینی می باشد که از متغیرهای ترازنامه ای (متغیرهای مرتبط به حجم و فعالیت شرکتها) و رابطه آن با کفایت افشاء اطلاعات مالی استفاده نموده اند (پاتون و همکاران، 2004،97)81.
حوزه دوم، رابطه بین متغیرهای سود و زیانی (عملکردی)با سطح افشای گزارشگری مالی را مورد بررسی قرار داده اند (لوبووهمکاران، 2005،وانگ وهمکاران، 2010،67)82.
حوزه سوم ترکیبی از متغیرهای سود و زیانی و ترازنامه ای برای سنجش میزان افشای گزارشگری مالی شرکت ها استفاده کرده اند که بیشتر در قالب نسبت های مالی برگرفته از متغیرهای سود و زیانی و ترازنامه ای می باشد (سینگ وی، 1994، والاس 1994،58)83.
حوزه آخر رابطه بین متغیرهای کیفی و متغیرهایی غیر از متغیرهای فوق الذکر مانند ماهیت و نوع صنعت، نوع موسسه حسابرسی کننده، اعضای حرفه ای و غیر حرفه ای هیئت مدیره، وجود یا عدم وجود سهامدار نهادی با میزان افشای گزارشگری مالی را مورد بررسی قرار داده اند (مدیروس 2003 و خانا 2004 ،104)84.

در این تحقیق سعی خواهد شد با توجه به تمامی موارد ذکر شده فوق و در بخش پیشینه تحقیق که در ادامه اشاره خواهد شد، صرفاً از شاخص های بکارگیری دارایی به ویژه نسبت های فعالیت شرکت ها برای بررسی سطح افشاء گزارشگری مالی استفاده شود. همانطوری که ذکر شد این مطالعه در رده مطالعات بیان ویژگی های گزارشگری شرکت (کفایت افشا )با استفاده از نسبت های مالی (فعالیت ) قرار می گیرد و از آنجاییکه یک و یا هر دو متغیر تشکیل دهنده این نسبت ها (صورت یا مخرج کسر)از صورت سود و زیان ناشی می شود، در رده نسبت های پویا قرار می گیرند.

8-2- پیشینه داخلی و خارجی تحقیق
1-8-2- مطالعات خارجی
در ادامه این فصل به بیان برخی از مهمترین تحقیقات اشاره شده که در نشریات معتبر علمی به چاپ رسیده است، خواهیم پرداخت.
آلن روبرت سرف 85 طی تحقیقی که در سال 1961 پیرامون "گزارشگری شرکتها و تصمیمات سرمایه گذاری" در آمریکا انجام داد، دریافته بود که کیفیت افشای گزارشگری مالی شرکتها تحت تاثیر برخی متغیرها قرار دارد و غالباً بین متغیرهای مزبور وابستگی وجود ندارد. سرف براساس مطالعه فرآیند تصمیم گیری سرمایه گذاران، بررسی ادبیات حسابداری در رابطه با تصمیم گیری مصاحبه با تحلیل گران بورس اوراق بهادار و بررسی گزارشهای تحلیل گران، شاخص های افشای اطلاعات در گزارشهای سالانه را مشخص کرد. موارد افشای تدوین شده توسط سرف بعدها توسط دیگر محققین مورد استفاده قرار گرفت. در واقع باید گفت وی پیشتاز تحقیقات تجربی در زمینه موضوع تحقیق می باشد.
شاخص موارد افشای اطلاعاتی که سرف تدوین کرده و به 31 مورد محدود شده است در جدول 1-2 آمده است.

جدول 1-2- موارد افشا از نظر سرف
1- صورت سود و زیان مقایسه ای برای 2 سال
2- ترازنامه مقایسه ای برای 2 سال
3- سود و زیان انباشته
4- صورت گردش وجوه نقد (منابع و مصارف وجوه)
5- خلاصه اطلاعات مالی بااهمیت
6- روش استفاده شده در تعیین قیمت گذاری موجودیها مبنای ارزیابی موجودیها
7- صورت ریز فروش بخشهای مختلف اقتصادی یا هر یک از شرکتهای تلفیق شده به تفکیک
8- روش استهلاک
9- شرح و نوع مخارج سرمایه ای برنامه ریزی شده
10- مخارج سرمایه ای سال جاری
11- مخارج تحقیق برای سال جاری
12- صورت ریز اموال، ماشین آلات و تجهیزات قبل و بعد از استهلاک
13- صورت ریز فروش برحسب مشتریان یا برحسب صنعت
14- صورت ریز فروش برحسب محصولات اصلی
15- شرح و بحث در مورد عوامل مهم موثر بر آینده تجاری شرکت
16- اطلاعات در مورد قراردادهای دست جمعی با کارکنان
17- خط مشی های اساسی و اهداف مدیریت
18- شرح کارخانه های اصلی
19- تعداد سهام (عادی و ممتاز)
20- شرح فروش محصولات در بازار
21- نرخ خرید مواد خام و اطلاع از روند قیمت در بازار
22- شرح تولیدات جدید در آینده
23- شرح در مورد روندهای صنعت
24- تعداد کارکنان
25- اسامی و حقوق و مزایا و پاداش مدیریت
26- اسامی اعضای هیات مدیره
27- خلاصه شرحی از محصولات اصلی تولید شده
28- موضوع تشخیص و قطعیت مالیات بر درآمد
29- هزینه تبلیغات سال جاری
30- مقدار تولید
31- روش استهلاک داراییهای نقصان پذیر (معادن)

سینگ وی و دسای86 ،1971 تحقیقی را با عنوان "تجزیه و تحلیل تجربی کیفیت افشای مالی شرکتها" در آمریکا انجام دادند. از نظر این محققین افشای اطلاعات واحدهای تجاری به اشکال مختلفی می تواند صورت گیرد. در واقع گزارش سالانه به سهامداران از مهمترین اشکال افشای اطلاعات واحد تجاری می باشد. نمونه های مورد رسیدگی توسط این تحقیقگران 100 شرکت از شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار و 55 شرکت از شرکتهای پذیرفته نشده در بورس بوده است.
سینگ وی و دسای به منظور بررسی کیفیت افشای اطلاعات منتشره در گزارشهای سالانه، لیستی از 34 مورد اطلاعات تشکیل دادند که شاخص موارد افشای آن به غیر از چند مورد اختلاف، مشابه شاخص افشای تحقیق سرف بود. اطلاعات مندرج در شاخص موارد افشای تشکیل شده توسط سینگ وی و دسای، بیشترین اطلاعات لازم و مهم مالی برای تصمیم گیری آگاهانه سرمایه گذاری را در برداشت. در این تحقیق با استفاده از شاخص موارد افشا، کیفیت افشا در گزارشهای سالانه کمی شده و شرکتها نیز براساس نمرات و امتیازات افشا به چند دسته تقسیم گردیده اند. همچنین به منظور معنی دار بودن رابطه بین کیفیت افشا و ویژگیهای مختلف، یک تجزیه و تحلیل چند متغیره انجام گرفت.
متغیرهای این تحقیق عبارت بودند از:
1- اندازه داراییها (A)
2- تعداد سهامداران (N)
3- در لیست بورس بودن شرکتها (L)
4- موسسات حرفه ای حسابرسی CPA (E)
5- نرخ بازده (R)
6- سود نهایی (E)
رابطه بین شاخص کیفیت افشا (I) و متغیرهای فوق به صورت زیر می باشد:
F (A, N, L, C, R, E) = ((I
فرضیه های سینگ وی و دسای، در این تحقیق با این صورت بود که بین متغیرهای فوق با شاخص های کیفیت افشا رابطه معنی داری وجود دارد.
نتایج تحقیق سینگ وی و دسای شامل موارد ذیل می باشد:
1- شرکتهای بزرگ نسبت به شرکتهای کوچک از کیفیت افشای بهتری برخوردارند.
2- شرکتهایی که تعداد سهامداران بیشتری داشته باشند، از کیفیت افشای بهتری برخوردارند.
3- شرکتهای حسابرسی شده توسط موسسات حرفه ای بزرگ (CPA) نسبت به شرکتهای حسابرسی شده توسط موسسات حرفه ای کوچک از کیفیت افشای بیشتری برخوردارند.
4- شرکتهای با بازده حقوق صاحبان سهام (
سود خالص
) بالاتر، نسبـت به شرکتهـای با بازده حقوق

ارزش خالص

صاحبان سهام پایین تر از کیفیت افشای بهتری برخوردار می باشند.
بازبی (1974) تحقیقی با عنوان "انتخاب موارد اطلاعات و افشای آنها در گزارشگری سالانه" در آمریکا انجام داد. وی در این تحقیق، پرسشنامه ای حاوی 39 مورد انواع اطلاعات مالی و غیر مالی که بعنوان مبنایی برای اندازه گیری میزان افشا در گزارشهای سالیانه مورد استفاده قرار می گیرد را تشکیل داد. وی پرسش نامه را برای نظرخواهی و تعدیل برای 75 نظر از تحلیل گران مالی ارسال نمود که جمعاً 32 پرسش نامه (3/21%) توسط تحلیل گران تکمیل و برگشت داده شد.
در این پرسش نامه نمره صفر الی چهار در نظر گرفته شد، که تحلیل گران در صورت عدم نیاز به افشا یک مورد اطلاعات نمره صفر و سایر نمرات را باتوجه به درج سطح افشا براساس اهمیت نسبی به آنها اختصاص می دهند. بازبی میزان افشای اطلاعات مزبور را با گزارش سالانه 88 شرکت کوچک و متوسط مقایسه و تطبیق نمود.
براساس نتایج حاصله از پاسخگویی تحلیل گران مالی به سوالات پرسش نامه، فقط 34 مورد انواع اطلاعات مالی و غیر مالی بعنوان مبنایی برای اندازه گیری میزان افشا در گزارشگری سالانه مورد استفاده قرار گرفت. نتایج حاکی از این است که بسیاری از اقلام در گزارشگری سالانه شرکتهای نمونه افشای کافی نشده و همبستگی بین اهمیت نسبی موارد میزان افشا کم بوده است.

کوک (1992) تحقیقی تحت عنوان "تاثیر اندازه، در لیست بازار سهام بودن و نوع صنعت بر فشا در گزارشهای سالانه شرکتهای لیست شده در ژاپن" انجام داد. هدف از این تحقیق، بررسی اندازه افشا در گزارشهای سالانه شرکتهای ژاپنی و اندازه گیری متغیرهای مستقل (اندازه، در بازار سهام بودن و نوع صنعت) موثر بر میزان افشا بوده است.
افشا در این تحقیق شامل اقلام الزامی و اختیاری اطلاعات می باشد که از طریق صورتهای مالی و یادداشتهای پیوست، تجزیه و تحلیل عملیات توسط مدیریت برای سال جاری و آینده و هرگونه اطلاعات مکمل می باشد. در این تحقیق به اقلامی یا مواردی از اطلاعات که شرکتها طبق قانون تجارت و مقررات بورس اوراق بهادار موظفند آنها را افشا کنند، افشای الزامی 87 و به سایر موارد افشا، افشای اختیاری 88 گفته شده است.
طبق نظر کوک برای اندازه گیری اندازه شرکتها راههای متفاوتی وجود دارد که وی در تحقیق خود به هشت مورد از آنها اشاره نموده است که به شرح ذیل می باشد:
1- سهام سرمایه 89
2- دوره بازگشت 90
3- تعداد سهامداران 91
4- کل داراییها 92
1- داراییهای جاری 93
2- داراییهای ثابت 94
3- آورده نقدی سهامداران 95
4- تسهیلات دریافتی از بانکها 96

کوک برای بدست آوردن یک نمونه رضایت بخش 100 شرکت ژاپنی را انتخاب و گزارشهای سالیانه آنها را درخواست کرد. این شرکتها از طریق نمونه گیری تصادفی ساده از میان شرکتهای مندرج در کتاب راهنمای شرکتهای ژاپنی 97 انتخاب گردید.
در این تحقیق چک لیستی شامل 165 مورد افشا اعم از اطلاعات الزامی و اختیاری تهیه شد. روش امتیاز دادن موارد افشا توسط کوک بدین صورت می باشد که اگر آن مورد افشا گردد، نمره یک (1) و اگر افشا نگردید، نمره صفر (0) دریافت می کند و در صورت موضوعیت نداشتن موردی از افشا در شرکتهای نمونه، آن شرکت بخاطر عدم افشا هیچگونه نمره ای دریافت نمی کند. بنابراین شاخص افشای تعریف شده توسط کوک به شرح زیر می باشد:
که:

حداکثر موارد افشا مربوط به هر شرکت

اگر مورد افشا شده باشد

اگر مورد افشا نشده باشد

بنابراین

روش و شاخص افشا فوق که مورد استفاده کوک قرار گرفت مورد تایید بازبی و والاس نیز بوده است.کوک در این تحقیق جهت آزمون فرضیات از مدل رگرسیون خطی استفاده نمود که به صورت زیر می باشد:

کوک با استفاده از مدل رگرسیون فوق به نتایج ذیل دست یافت:
– اندازه شرکت (جمع داراییها) با میزان افشا رابطه زیادی دارد.
– موارد افشا در شرکتهای تولیدی نسبت به شرکتهای غیرتولیدی بیشتر است.
– شرکتهای تولیدی پذیرفته شده در بورس نسبت به دیگر شرکتهای تولیدی از افشای بیشتری برخوردارند.
والاس و همکاران ،1994 در زمینه "رابطه بین جامعیت گزارشهای سالانه شرکتها و ویژگیهای این شرکتها در اسپانیا" تحقیقی تجربی انجام دادند.
این تحقیق 2 هدف اصلی ذیل را دنبال می کرد:
1- اولین هدف اینکه آیا اختلاف در جزئیات اقلام انتخاب شده و ارائه شده در شرکتهای اسپانیایی سیستماتیک می باشد؟ و به عبارت دیگر آیا اختلاف در سطح افشا از اختلاف در ویژگیهای شرکتها ناشی می گردد.
2- آزمایش اینکه آیا ویژگیهای مرتبط با سطح افشا در مطالعات سایر کشورها نیز در اسپانیا کاربرد دارد یا خیر؟
در اسپانیا موارد افشا طبق طرح حسابداری اسپانیا در سال 1990 و کمیسیون ملی بورس اوراق بهادار انتخاب می گردد. به دلیل محدودیت، لیست موارد افشا به 16 مورد الزامی افشا در اسپانیا محدود گردید. به همین منظور محققین چک لیستی تهیه نمودند که در آن جزئیات مورد انتظار از هر یک از اقلام انتخابی افشا را منعکس می کرد. این چک لیست هم اطلاعات کمی و هم کیفی را ارائه می نماید. اطلاعات کیفی در بحث ها و تجزیه و تحلیل های مدیریتی، یادداشتهای پیوست گزارشهای سالیانه و حسابها قابل ردیابی می باشد.
این محققین به بررسی گزارشهای سالانه مربوط به سال 1991، 50 شرکت بطور نمونه، که 30 گزارش مربوط به شرکتهای لیست شده و 20 شرکت مربوط به شرکتهای لیست نشده در بورس اوراق بهادار در دو شهر والنسیا و مادرید بوده است، پرداختند.
متغیر وابسته در این تحقیق، جامعیت گزارشهای سالانه بوده و تحت عنوان میزان موارد افشا در گزارش سالانه تعریف شده که از 16 قلم اطلاعات تشکیل می شد و متغیرهای مستقل، ویژگی های مالی بودند که به سه طبقه زیر تقسیم شده اند:
1-متغیرهای مربوط به ساختار 98 که عبارت بودند از اندازه شرکت و قدرت پرداخت بدهی. در این تحقیق اندازه شرکت به جمع داراییها و جمع فروش و قدرت پرداخت بدهی به نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام محدود گردید.
2- متغیرهای مرتبط با عملکرد 99 که ارائه کننده اطلاعاتی در ارتباط با منفعت 100 استفاده کنندگان از حسابها می باشد. عبارت بودند از:
1-2- نسبت نقدینگی (
دارایی جاری
)

بدهی جاری

2-2- بازده حقوق صاحبان سهام (
سود قبل از مالیات
)

حقوق صاحبان سهام

3-2- حاشیه سود (
سود قبل از مالیات
)

فروش خالص

3- متغیرهای مرتبط با بازار 101 که از متغیرهای مرتبط با ساختار و عملکرد شرکتها که در ارزش کمی خلاصه می شدند، متفاوت بود. این متغیرها به جنبه هایی از رفتار شرکت در میان سایر شرکتها در محیط عملیاتی آنها اشاره می کرد. گزارش شرکتها در برگیرنده یک مجموعه از فرهنگ سازمانی است که برگرفته از چندین عامل می باشد. اولین عامل بازار می باشد که منظور نظر این تحقیق نوع صنعت، در لیست بازار سهام بودن و نوع موسسه حسابرسی می باشد.
این تحقیق شامل یک فرضیه اصلی و هشت فرضیه فرعی به شرح زیر بوده است:
فرضیه اصلی: بین جامعیت گزارشهای سالانه و ویژگیهای شرکتها در اسپانیا رابطه معنی دار وجود دارد.
فرضیه های فرعی:
1- بین میزان افشا و اندازه داراییها رابطه معنی دار وجود دارد.
2- بین میزان افشا و جمع فروش رابطه معنی دار وجود دارد.
3- بین میزان افشا و نسبت بدهیهای بلندمدت به حقوق صاحبان سهام رابطه معنی دار وجود دارد.
4- بین میزان افشا و نسبت سود قبل از مالیات به حقوق صاحبان سهام رابطه معنی دار وجود دارد.
5- بین میزان افشا و نسبت سود قبل از مالیات به فروش رابطه معنی دار وجود دارد.
6- بین میزان افشا و نسبت دارایی جاری به بدهی جاری رابطه معنی دار وجود دارد.
7- بین میزان افشا و نوع صنعت رابطه معنی دار وجود دارد.
8- بین میزان افشا با در لیست بازار بودن یا نبودن شرکتها رابطه معنی دار وجود دارد.
9- بین میزان افشا یا نوع موسسه حسابرسی رابطه معنی دار وجود دارد.
برای تست فرضیات فوق الذکر، روش آماری بکار گرفته شده، رگرسیون با روش حداقل مربعات معمولی (OLS) بوده که به صورت زیر طراحی شده است:

که:
: شامل نمره افشا برای هر شرکت نمونه تقسیم بر مجموع امتیازات قابل حصول می باشد.
: شامل عرض از مبدا 102 می باشد.
: شامل جزء باقیمانده 103 می باشد.
نتایج حاصل از بررسیهای فوق الذکر را می توان به صورت زیر خلاصه کرد:
1- شرکتهای نمونه با ساختار مالی بیشتر تمایل به ارائه میزان افشاء بیشتر و با ساختار مالی کمتر تمایل به میزان افشای کمتر در گزارشهای سالانه خود دارند.
2- شرکتهای نمونه با عملکرد (
سود قبل از مالیات
و
سود قبل از مالیات
) بالاتر و نقدینگی)
دارایی جاری

حقوق صاحبان سهام

فروش خالص

بدهی جاری
بالاتر، تمایل به افشای کمتر و بالعکس دارند.
3- شرکتهای لیست شده در بورس سهام مادرید و والنسیا نسبت به شرکتهای لیست نشده تمایل به افشای اطلاعات با جامعیت بیشتر دارند.
در ادامه به سایر تحقیق های انجام پذیرفته در حوزه افشا اشاره خواهد شد
میلگرام و همکاران 104 (1985) در تحقیقی در خصوص بررسی کیفیت افشاء اطلاعات حسابداری و عدم تقارن اطلاعات حسابداری 105 دریافتند، زمانی که سطح افشای اطلاعات افزایش می یابد، به موازات آن عدم تقارن اطلاعات کاهش می یابد.
ولکر106 (1995) نیز در تحقیقی، شواهد تجربی مشابهی را در این خصوص فراهم ساخته است. یافته های او نشان می دهد زمانی که میزان افشای اطلاعات مالی در شرکت ها ارتقاء می یابد، از یک طرف ویژگی عدم تقارن اطلاعاتی تقلیل می یابد و از طرف دیگر حجم معاملات سهام آن شرکت به بالاترین سطح می رسد.
لانگ و لاندهولم107 (1993) در تحقیقی دریافتند که در شرکت هایی که اندازه بزرگتری دارند و دارای عملکرد مطلوبی می باشند، سطح افشای اطلاعات بالاتر می باشد. آنها همچنین از میزان همبستگی بین سود سهام و بازده سهام شرکت ها به عنوان معیار سنجش ویژگی عدم تقارن اطلاعاتی استفاده کردند، یافته های این تحقیقگران نشان داد شرکت هایی که دارای سطح افشای اطلاعات مالی بالاتری هستند، رابطه ضعیفی بین سود سهام و بازده سهام آنها وجود دارد. پایین بودن همبستگی بین این دو متغیر بیان می کند که اطلاعات اندکی درباره ارزش شرکت بوسیله اعلام سود سهام بیان می گردد.
لانگ و لاندهولم ،1996 در تحقیقی با عنوان "کیفیت افشا و رفتار سرمایه گذار" شواهدی را ارائه کردند که نشان می دهد شرکت هایی که دارای سیاست افشای آگاهی بخش هستند از تحلیل گران پیرو بیشتر، سودهای پیش بینی شده صحیح تر، پراکندگی کمتر در پیش بینی های تحلیل گران و نوسان های کمتری در پیش بینی های اصلاح شده برخوردار می باشند. اگر پراکندگی کمتر میان پیش بینی های تحلیل گران معیار معتبری برای تقارن اطلاعاتی باشد، نتایج حاکی از آن است که سیاست افشای آگاهی بخش ازعدم تقارن اطلاعاتی می کاهد.
وریچیا 108 ( 1995) در تحقیقی در خصوص بررسی مبانی نظری افشا بیان می کند، اگرچه میزان افشاسازی بالای اطلاعات بدلیل عواقبی که در بازارهای مالی ایجاد می کند ممکن است برای شرکت ها هزینه بر باشد لیکن مدیران از روی آگاهی و تعمدانه و با علم به نتیجه، سطح افشای اطلاعات مالی را گسترش می دهند تا از این طریق بتوانند مشکل ارزشگذاری کمتر از واقع سهام شرکت ها را که در بازارهای مالی گریبانگیر شرکت می شوند را مرتفع سازند. علاوه بر این ارتقای سطح افشای اطلاعات ابزاری برای رونمایی و معرفی بهتر ارزش سهام شرکت ها در بازار سرمایه خواهد بود.
تمامی تحقیقات ذکر شده در بالا نشان می دهد که افشای اختیاری و از روی آگاهی اطلاعات مالی، منجر به کاهش مشکل عدم تقارن اطلاعات بین مدیران شرکت ها و سرمایه گذاران خواهد شد.
هاتون و پالپو109 ( 1999) در بررسی روند افشای اطلاعات مالی شرکت های پذیرفته شده در بازارهای مالی آمریکا دریافتند به مجرد اینکه بازده سهام شرکت ها بالا رفته و میزان سهامداران نهادی و حجم معاملات شرکت ها افزایش یابد، روند افشاسازی اطلاعات مالی شرکت ها نیز ارتقاء می یابد.
پلام لی و همکاران 110 (2008) در تحقیقی به بررسی تاثیر کیفیت افشاء اطلاعات مالی بر ارزش شرکت ها پرداخته اند. این محققین به منظور محاسبه و سنجش ارزش شرکت از دو پارامتر جایگزین هزینه سرمایه 111 و جریان های نقدی مورد انتظار 112 استفاده کرده و سپس به تشریح میزان همبستگی این دو پارامتر با کیفیت افشای اطلاعات مالی پرداخته اند. نتایج تحقیق این محققین، شواهدی را مبنی بر وجود رابطه معکوس بین متغیر هزینه سرمایه و کیفیت افشاء و نیز وجود رابطه مثبت بین متغیر جریان های نقدی عملیاتی مورد انتظار و کیفیت افشای اطلاعات فراهم ساخت. آنان در بخشی دیگر از تحقیقات خود دریافتند نوعی تعامل درون رابطه پیچیده ای بین کیفیت افشاء اطلاعات مالی و ارزش شرکت ها وجود دارد.
وانگ و همکاران113 (2010) در تحقیقی به بررسی رابطه بین افشای اطلاعات حسابداری و قیمت سهام شرکت ها پذیرفته شده در بورس تایوان پرداختند. آنان در این تحقیق بررسی کردند که آیا سطح افشای بالای اطلاعات حسابداری با رابطه بین بازده حسابداری(سود هر سهم)وقیمت سهام در مدل معروف اولسون ، 1995 ارتباط دارد یا خیر؟

یافته های این تحقیق نشان می دهد شرکت هایی که دارای سطح (میزان) بالای افشای اطلاعات حسابداری می باشند، دارای رابطه قوی ای بین سود حسابداری114 و قیمت بازار سهام نسبت به شرکت های با سطح افشای پایین افشای اطلاعات حسابداری دارند. همچنین آنان در این تحقیق دریافتند بین ارزش دفتری و قیمت بازار سهام شرکت های با میزان افشای بالا، رابطه مستقیم قوی ای وجود دارد.
لوبوو همکاران 115 (2005) در تحقیقی به بررسی رابطه بین کیفیت افشاء و مدیریت سود پرداخته اند، آنان در این تحقیق دریافتند همانطوری که از مبانی نظری تحقیق مزبور برمی آید، رابطه معکوس و در عین حال قوی ای بین کیفیت افشا و مدیریت سود شرکت ها وجود دارد. البته این محققین کفایت افشاء را در سه سطح افشای سالیانه، افشای سه ماهانه و افشائات مربوط به سرمایه گذاری بررسی نموده اند که برای بررسی کفایت افشاء از فرمول زیر بهره برده اند. در این تحقیق از چک لیست افشا شامل 98 بند افشای گزارشگری مالی جامع طبق استانداردهای حسابداری مالی آمریکا ارائه شده توسط کمیته اطلاعات شرکت و مطابق فرم (10- Ks) 116 استفاده شده است :

نتایج این تحقیق در این سه سطح حاکی از این می باشد که شرکت هایی که دارای افشای کافی نیستند تمایل بیشتری به دستکاری نمودن سود و اجزای سود دارند.
لامبرت و همکاران117 (2006 ) در تحقیقی تحت عنوان "اطلاعات حسابداری، افشاء و هزینه سرمایه" دریافتند که کیفیت افشای اطلاعات حسابداری از طریق ایجاد تغییر در جریان های نقدی مورد انتظار و کاهش خطای پیش بینی جریان های نقدی مورد انتظار باعث کاهش هزینه سرمایه شرکت ها می شود.
مدیروس و همکاران118 (2007 ) در تحقیقی تحت عنوان " افشای اطلاعات حسابداری و نوسان پذیری بازده سهام شرکت ها" به بررسی رابطه بین میزان افشای اطلاعات حسابداری و درصد نوسان پذیری بازده سهام شرکت های پذیرفته شده در بازار بورس برزیل طی سالهای 2002 الی 2004 در سطح 40 شرکت بزرگ برزیلی پرداخته اند.
این تحقیقگران در این تحقیق از فرمول زیر جهت بررسی میزان افشا استفاده کرده اند که شامل چک لیستی متشکل از 35 بند افشاء فراهم شده توسط کمیته افشا و شفافیت موسسه استاندارد اند پوورز 119 می باشد:

یافته های این تحقیق قویاً نشان می دهد بهبود بخشیدن سطح افشای اطلاعات حسابداری، نوسان پذیری بازده سهام شرکت ها را کاهش می دهد.
انگ و مک 120 (2003 ) با تحقیق بروی 158 شرکت پذیرفته شده در بازار بورس سنگاپور دریافتند، بالا بودن تعدد اعضای متخصص هیئت مدیره شرکت باعث کاهش سطح افشای گزارشگری شرکت ها می شود. از طرفی آنان دریافتند شرکت های با خصوصیت حجم دارایی ثابت بالاتر و میزان بدهی و تعهدات پایین تر دارای کیفیت افشاء گزارشگری بالاتری می باشند. این تحقیقگران به منظور سنجش میزان دارایی و بدهی شرکت هاز نسبت های فعالیت شرکت ها استفاده کردند.
پروفسور فرد چویی از دانشگاه نیویورک می گوید بین سطوح بهتر افشای گزارشگری مالی و نیاز به تامین منابع رابطه مستقیمی وجود دارد. این بدان مفهوم است که شرکت ها زمانی که در صدد جذب به بازارهای سرمایه بخصوصی باشند، تمایل به افشای گزارشگری مالی در سطح بالاتری دارند.
مطالعات تجربی انجام شده توسط خنا و همکاران 121 ( 2004) بروی میزان افشای گزارشگری مالی 724 شرکت از 24 کشور آسیایی و اروپایی، مطالب فوق را تایید می کند. آنان نشان دادند شرکت هایی که قوانین و دستورالعمل های افشای گزارشگری مالی خود را مطابق استانداردهای حسابداری آمریکا تعدیل می نمایند از جمله شرکت هایی هستند که دارای رابطه قوی و اثربخش با بازارهای مالی ایالات متحده آمریکاهستند، آنان در این تحقیق بمنظور بررسی سطح افشای گزارشگری مالی طبق استانداردهای پذیرفته شده آمریکا، اقدام به امتیازبندی سطح افشای گزارشگری مالی شرکت های مزبور پرداخته، سپس دریافتند شرکت های با میزان امتیاز بالاتر، شرکت هایی هستند که سطح روابط خوبی با بازارهای مالی آمریکا داشته تا بتوانند به منابع مالی آمریکا دسترسی داشته و یا در بازارهای مالی آمریکا پذیرفته شوند و یا بتوانند به ایالات متحده آمریکا صادرات داشته باشند و نیز توانایی جذب سرمایه گذاران آمریکایی را بدست بیاورند.
پالپو و همکاران122 (2001) شواهدی را مبنی بر اهمیت نقش افشاء گزارشگری مالی در ارائه هرچه بهتر اطلاعات حسابداری و عملکرد شرکت ها و میزان حاکمیت شرکتی توسط مدیریت شرکت فراهم ساخته و شیوه نوینی را به منظور تجزیه و تحلیل تاثیر افشاءاطلاعات مالی به تعدیل بازار سهام ارائه کردند .در مطالعه ای که توسط این محققین انجام پذیرفت ،به سه پیامد مهم اشاره شده است که عبارتند از: بهبود حجم معاملات و خرید و فروش سهام در بازارسرمایه، کاهش هزینه سرمایه و افزایش نظارت بر شرکت ها توسط تحلیل گران مالی.
هوپ و همکاران123 (2003) با بررسی نمونه ای از شرکت های 22 کشور جهان، رابطه مستقیم و قوی ای را بین سطح افشای گزارشگری مالی و دقت پیش بینی سود سهام فراهم شده توسط تحلیل گران مالی، فراهم ساخت این تحقیقگران همچنین دریافتند در شرایط وجود برداشت های متفاوت از بکارگیری استانداردهای حسابداری و در شرایط وجود سطح پایین از نظارت بر شرکت ها توسط تحلیل گران مالی، افشاء نقش تعیین کننده و حساسی را خواهد داشت.
القزار124 (1998) معتقد است وجود سهامداران نهادی باعث وارد شدن شرکت ها به سطح افشای بالای گزارشگری خواهد شد اما بلوینز125 (2006) به نتیجه معکوس تحقیق بالا دست یافت. وی دریافت رابطه معکوسی به سطح سهامدار نهادی و افشای گزارشگری مالی در سطح شرکت ها فنلاندی وجود دارد.
محققانی چون مکینون 126 (1993) و میشل 127 (1995) به شواهدی مبنی بر وجود رابطه قوی بین ساختار مالکیت و سطح افشای گزارشگری مالی دست یافتند.
پیتون و همکاران128 (2004) در تحقیقی، تاثیر ساختار مالکیت بر رویه های افشاء را در سطح شرکت های پذیرفته شده در بازار بورس پراگ مورد بررسی قرار دادند. این تحقیق وجود رابطه بین سطح افشاء با نوع ساختار مالکیت را مورد تائید قرار داد.

گروی و همکاران129 (2002) دریافتند که سطح افشاء در شرایط وجود پراکندگی در ساختار مالکیت افزایش یافته و در شرایط وجود ساختار مالکیت متمرکز، میزان افشای گزارشگری مالی کاهش می یابد.
علی130 (2005) با استفاده از شاخص های افشاء در شفافیت ارائه شده توسط موسسه استاندارد اند پورز131 در سطح شرکت های آمریکایی دریافت، شرکت هایی که دارای روابط مالکیتی با یکدیگر می باشند، کمتر گرایش به شفافیت و افشاء گزارشگری مالی دارند.

2-8-2- مطالعات داخلی
لازم به ذکر است در ایران تحقیقی که در آن صرفا از نسبتهای متداول فعالیت ( شاخص های بکارگیری دارایی ها ) برای بررسی سطح افشای کافی بهره برده شده باشد، صورت نگرفته است. مضافاً اینکه در تمامی تحقیقاتی که در گذشته در بازار سرمایه درخصوص بررسی سطح افشاء صورت گرفته است، چک لیست افشا برای هر شرکت براساس حداکثر 21 استاندارد حسابداری ایران تنظیم و نمره افشا بر همین اساس به هر شرکت اختصاص یافته است. این در حالی است که باتوجه به نو پا بودن استانداردگذاری در ایران و تدوین استانداردهای جدید حسابداری، چک لیست این تحقیق جامع تر بوده و برمبنای 31 استاندارد حسابداری تنظیم و بررسی خواهد شد. حال اگر نتایج تحقیق حاضر، بر معنادار بودن رابطه بین نسبتهای متداول فعالیت با سطح افشای کافی صورتهای مالی دلالت نماید، آنگاه انگیزه ای برای تدوین کنندگان استانداردهای حسابداری فراهم می شود که در آخرین بخش هر استاندارد حسابداری نسبت به تفصیل سازی و جزئی گرایی حداقل افشاهای صورتهای مالی اقدام کنند. مضافاً اینکه می توان نتیجه گرفت نسبتهای متداول فعالیت ، منفعت های خاصی را درخصوص میزان افشای کافی هر یک از شرکتها برای استفاده کنندگان از این صورتهای مالی در پی خواهد داشت. با این همه در ایران نیز تحقیق هایی در خصوص افشا صورت گرفته است که در ذیل به ترتیب قدمت به بررسی آنها پرداخته شده است. شایان ذکر است در زمینه موضوع تحقیق در ایران نیز تاکنون پنج مورد تحقیق صورت گرفته است.

ملکیان (1376) تحقیقی در زمینه "جامعیت گزارشهای سالانه و ویژگیهای مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران" انجام داد. هدف وی از این تحقیق کمک به تدوین استانداردهایی در زمینه گزارشگری مالی در ایران بود. زیرا در صورت وجود رابطه سیستماتیک میان ویژگی شرکتها با سطح افشا در گزارشگری سالانه، می توان نتیجه گرفت که تفاوت در میزان افشا در گزارشهای سالانه، ناشی از تفاوت در ویژگیهای مالی شرکتها است. از این رو باید در تدوین استانداردهای گزارشگری و حسابداری این موضوع در نظر گرفته شود.
ملکیان در این تحقیق چک لیستی از موارد افشا را با مطالعه و بررسی استانداردهای بین المللی حسابداری، موارد افشا در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، موارد افشا در نشریات سازمان حسابرسی، صورتهای مالی نمونه سازمان بورس اوراق بهادار تهران، گزارشهای موجود شرکتها در ایران و قوانین تجاری ایران باتوجه به وضعیت محیط تجاری و اقتصادی تدوین کرد و این چک لیست را به صورت پرسشنامه برای سه گروه شامل اساتید حسابداری و مدیریت مالی، تحلیل گران مالی و سهامداران ارسال نمود و از آنها خواسته شد باتوجه به اهمیت نسبی اقلام، نمراتی از 1 الی 5 به آنها داده شود. پس از اخذ نتایج از هر سه گروه، میانگین موزون سه گروه در مورد هر قلم از موارد افشا تعیین گردید و آنگاه موارد افشای اطلاعاتی که میانگین 3 و بالاتر داشتند را بعنوان اطلاعاتی که شرکتها لازم است آنها را افشا کنند، مشخص کند.
لذا باتوجه به پرسشنامه بدست آمده چک لیست موارد افشای اطلاعات شرکتها تعدیل گردید. سپس با تطبیق چک لیست موارد افشای اطلاعات با گزارشهای سالانه 48 شرکت از شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران که به صورت نمونه انتخاب شده بود، میزان و نحوه جامعیت افشا هر شرکت مشخص گردید.
اگر شرکت مورد نظر افشا را رعایت می کرد نمره یک (1) و در صورت عدم افشا نموده صفر (0) منظور می شد و در مواردی که افشا در آن شرکت نمونه موضوعیت نمی داشت، هیچگونه نمره ای منظور نمی شد. برای محاسبه نمره جامعیت از شاخص زیر استفاده گردید (ملکیان 1376، صص 65-64)

Y =نمره جامعیت (افشای کامل)
A∑=جمع نمره های ستون مواردی که باید افشا شود
B∑=جمع نمره های ستون مواردی که افشا شده
این تحقیق درصد بررسی رابطه بین جامعیت گزارشهای سالانه و ویژگیهای مالی شرکتهای پذیرفته شده در سازمان بورس اوراق بهادار تهران می باشد. ملکیان ویژگیهای مالی شرکتها را به دو طبقه و به صورت زیر تنظیم نموده است (ملکیان، 1376، صص 9-7)1.
1- ویژگیهای مرتبط با ساختار مالی که عبارتند از اندازه شرکتها و نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام شرکتها در این تحقیق اندازه به معنی جمع داراییها تعریف گردید.
2- ویژگیهای مرتبط با عملکرد مالی که عبارت بودند از:
1-2- مبلغ فروش شرکت
2-2- بازده حقوق صاحبان سهام (
سود قبل از مالیات
)

حقوق
صاحبان سهام

3-2- حاشیه سود (
سود قبل از مالیات
)

فروش خالص

باتوجه به موارد فوق فرضیات تحقیق به صورت زیر تدوین گردید:
1- بین اندازه شرکت (جمع داراییها) و افشای کامل گزارشهای سالانه رابطه معنادار وجود دارد.
2- بین نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام و افشای کامل گزارشهای سالانه رابطه معنادار وجود دارد.
3- بین مبلغ فروش و افشای کامل گزارشهای سالانه رابطه معنادار وجود دارد.
4- بین نسبت سود قبل از مالیات به حقوق صاحبان سهام و افشای کامل گزارشهای سالانه رابطه معنادار وجود دارد.
5- بین نسبت سود قبل از مالیات به فروش و افشای کامل گزارشهای سالانه رابطه معنادار وجود دارد (ملکیان، 1376، ص 59).
باتوجه به فرضیات فوق مدل کامل تحقیق به صورت زیر تدوین گردید:

که:
= جامعیت گزارشهای سالانه (افشای کامل)
= اندازه شرکت (جمع داراییها)
= نسبت بدهیها به حقوق صاحبان سهام
= مبلغ فروش
= نسبت سود قبل از مالیات به حقوق صاحبان سهام
= نسبت سود قبل از مالیات به فروش می باشد (ملکیان، 1376، ص 65)1.
نتایج حاصل از تحقیق فوق به صورت زیر خلاصه گردید:
1- بین اندازه شرکت (جمع داراییها) و افشای کامل گزارشهای سالانه رابطه معنادار وجود دارد.
2- بین نسبت بدهیها به حقوق صاحبان سهام و افشای کامل گزارشهای سالانه رابطه معنادار وجود دارد.
3- بین فروش خالص و افشای کامل گزارشهای سالانه رابطه معنادار وجود دارد.
4- بین نسبت سود قبل از مالیات به حقوق صاحبان سهام و افشای کامل گزارشهای سالانه رابطه معنادار وجود ندارد.
5- بین نسبت سود قبل از مالیات به فروش خالص و افشای کامل گزارشهای سالانه رابطه معنادار وجود دارد (همان منبع، ص 141)2.
نوری فرد (1377) ، تحقیقی تحت عنوان "افشا اطلاعات در گزارشهای مالی شرکتها" انجام داده است. هدف وی در این تحقیق بررسی رابطه میان ویژگیهای شرکتها و افشا بوده است در واقع این تحقیق می کوشد تا جنبه های کمی و کیفی افشا اطلاعات را در ایران ضمن بررسی گزارشهای سالیانه مورد ارزیابی قرار دهد. افشا اطلاعات در قالب سه ویژگی از ویژگیهای شرکت مورد بررسی قرار گرفته است، که به شرح زیر می باشد (نوری فرد، 1377، ص 2)3:
– میزان دارایی
– حاشیه سود
– ماهیت صنعت
این مطالعه فقط گزارشهای سالیانه شرکتهایی را مورد توجه قرار می دهد که در دوره زمانی 20 مارچ 1986 (اول فروردین ماه 1364، طبق تقویم ایرانی) در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شده بودند و به این ترتیب شرکتهایی که سهام آنها در آن تاریخ در بورس اوراق بهادار تهران معامله نمی شده، در این مطالعه منظور نشده اند (همان منبع، ص 5)4.
شاخص افشا در این تحقیق از 55 مورد افشا تشکیل گردیده که با در نظر گرفتن این موارد با اقلام فرعی به 109 مورد بالغ گردیده این اقلام محتویات یک گزارش سالیانه را در کل پوشش می دهند. اقلام مزبور براساس خط مشی های ارائه شده توسط دانش پژوهانی چون سرف، بازبی و غیره و پس از اصلاحات مناسب انتخاب شدند. نوری فرد از منابع دیگری که جهت تعیین اقلامی که باید در این شاخص گنجانیده شدند، نیز استفاده نموده است که ازجمله کتابها، مقالات و روزنامه های مربوط به تجزیه و تحلیل اوراق بهادار، تصمیمات سرمایه گذاری، دیدگاههای حسابداری، توصیه های مربوط به گزارشهای مالی می باشند (نوری فرد، 1377، ص 3)1.
هر قلم داده در شاخص افشا در صورت عدم افشا امتیاز صفر و در صورت افشا در گزارشهای سالیانه، امتیاز یک را به خود اختصاص می دهد. سپس مجموع امتیازات هر گزارش سالیانه جمع زده می شود.
این رقم جمع، امتیازات حاصله از یک گزارش سالیانه خاص را نشان می دهد. این رقم به صورت درصد، سهم اطلاعات افشا شده از کل اطلاعات قابل افشا در سطح ایده آل را بیان می نماید (همان منبع، ص 81)2.
طبق نظر نوری فرد، تمام اقلام افشا یکار گرفته شده در محاسبه شاخص افشا ممکن است برای استفاده کنندگان از اهمیت یکسانی برخوردار نباشد، لذا میزان اهمیت هر قلم از داده ها در محاسبه شاخص مورد نظر دخالت داده نشده است. به منظور رفع این مشکل و حفظ واقع نگری و صحت محاسبات شاخصها، برای مورد فوق در همه محاسبات امتیاز مشابهی در نظر گرفته شده است (همان منبع ، ص 4)3.
در این تحقیق از تجزیه و تحلیل رگرسیون یک متغیره و چند متغیره برای مطالعه تاثیر متغیرهای مستقل بر یک متغیر وابسته مورد استفاده قرار گرفته است.
رگرسیون تک متغیره (ساده) برای ارزیابی میزان تاثیر هر یک از متغیرهای مستقل تحقیق (میزان دارایی، حاشیه سود و ماهیت صنعت) بطور جداگانه بر روی متغیر وابسته (سطح افشا) بکار رفته است و رگرسیون چند متغیره برای میزان تاثیر ترکیبی هر 3 متغیر یادشده بر عدد افشا بکار رفته است (همان منبع ، صص 118-117)4.
مدل کلی تحقیق به صورت زیر تدوین گردید:

بطوریکه:

Y= عدد افشا
A= عرض از مبدا
= داراییها
= حاشیه سود (درصد)
= ماهیت صنعت (نوری فرد، 1377، ص 132)1.
نتایج حاصله از این تحقیق به شرح زیر می باشد:
1- رابطه بین اندازه شرکت (کل داراییها) و عدد افشای شرکت مثبت و از لحاظ آماری معنادار بوده است.
2- رابطه بین حاشیه سود و عدد افشای شرکت مثبت و از نظر آماری معنی دار تخصیص داده شده است.
3- اندازه شرکت (کل داراییها) یک رابطه بهتر از حاشیه سود با میزان افشا دارد.
4- بین نوع صنعت شرکت و عدد افشای شرکت هیچگونه رابطه معنی داری وجود نداشت. یعنی ماهیت صنعت هیچگونه تاثیری بر میزان افشا در گزارشگری سالیانه ندارد.
5- در این تحقیق، سه عامل مورد توجه قرار گرفته است: میزان دارایی، حاشیه سود و ماهیت صنعت. از میان این عوامل می توان دریافت که اندازه (کل داراییها) مهمترین عاملی است که بر افشا تاثیر می گذارد (نوری فرد، 1377، صص 138-137)2.
سیدآبادی (1383) تحقیقی تحت عنوان "بررسی تاثیر اندازه و نسبتهای مالی بر افشای کامل صورتهای مالی در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران" انجام داده است . این تحقیقگر در این تحقیق به دنبال بررسی تاثیر اندازه شرکت و برخی نسبت های مالی ( نسبت بدهیها به حقوق صاحبان سهام و نسبت سود قبل از مالیات به فروش خالص ) بر سطح افشای کامل پرداخت. در واقع وی به دنبال این پاسخ برای این پرسش بود که آیا بین افشای کامل و متغیر های مذکور رابطه ای وجود دارد یا نه ؟ وی در این تحقیق برای بررسی فرضیات تحقیق از معادله رگرسیون سه متغیره استفاده کرده است. روش و ابزار گردآوری داده ها نیز شامل تنظیم چک لیست موارد افشا از طریق بررسی استانداردهای حسابداری ایران بوده است که تعداد موارد افشا در این چک لیست 168 مورد افشا کامل که از میان 21 استاندارد حسابداری ایران استخراج شده است .وی دریافت بین تمامی متغیرهای فوق الذکر و افشای کامل رابطه معناداری وجود دارد.
ارزیتون (1383) تحقیقی تحت عنوان "بررسی تاثیر ساختار مالی و ویژگیهای عملکردی شرکت با سطح افشای آن در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران" انجام داد. فرضیات اخص این تحقیق شامل موارد زیر بود:
1- بین ویژگیهای ساختار مالی با سطح افشای کافی در صورتهای مالی رابطه معنادار وجود دارد.
2- بین ویژگیهای عملکردی شرکتها با سطح افشای کافی در صورتهای مالی رابطه معنادار وجود دارد.
در این تحقیق سطح افشا به افشای کافی، ویژگی های ساختار مالی به اندازه شرکت ( جمع دارایی ها )، نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام و نسبت بدهی به جمع دارایی ها و ویژگی های عملکردی شرکت ها به نسبت سود قبل از مالیات به فروش خالص، نسبت سود قبل از مالیات به حقوق صاحبان سهام و مبلغ فروش تعریف شده است.
روش و ابزار گردآوری داده ها نیز شامل تنظیم چک لیست موارد افشا از طریق بررسی استانداردهای حسابداری ایران بوده است که تعداد موارد افشا در این چک لیست 248 مورد که از میان 21 استاندارد حسابداری ایران استخراج شده است. نمونه آماری این تحقیق شامل50 شرکت از میان شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. این تحقیقگر نیز در این تحقیق برای محاسبه میزان افشا از شاخص کوک بهره برده است. با توجه به مطالب فوق نتایج ذیل حاصل گردیده است:
1- بین ویژگیهای ساختار مالی و عملکردی شرکت ها با سطح افشای کافی در صورتهای مالی رابطه معنادار وجود دارد.
2- بین ویژگیهای عملکردی شرکت ها با سطح افشای کافی در صورتهای مالی رابطه معنادار وجود دارد.
نوروش و حسینی ( 1387) تحقیقی تحت عنوان "بررسی رابطه بین کیفیت افشا ( قابلیت اتکا و به موقع بودن ) و مدیریت سود" با استفاده از داده های تاریخی سال های 1386- 1381 مربوط به 51 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، انجام داده اند. در این تحقیق عنوان شده است از آنجاییکه بهبود کیفیت افشای شرکتی باعث کاهش عدم تقارن اطلاعاتی می گردد و کاهش عدم تقارن اطلاعاتی، مدیریت سود کمتر را به همراه دارد، فرض اصلی این تحقیق آن است که بهبود کیفیت افشای شرکتی با مدیریت سود رابطه منفی دارد.

در این تحقیق برای اندازه گیری کیفیت افشا از دو معیار به موقع بودن و قابلیت اتکا استفاده گردیده و مدیریت سود شرکت ها با استفاده از مدل تعدیل شده جونز برآورد گردیده است. یافته های این تحقیق نشان می دهد که بین کیفیت افشای شرکتی و مدیریت سود رابطه منفی معنی دار وجود دارد. همچنین یافته های تحقیق آنها حاکی از وجود رابطه منفی معنی دار بین به موقع بودن افشای شرکتی و مدیریت سود می باشد.

فصل سوم
روش اجرای تحقیق

1-3 مقدمه
در این فصل به مفاهیم روش تحقیق اشاره خواهد شد . تحقیقگر پس از تعیین و تنظیم موضوع تحقیق باید در فکر انتخاب روش تحقیق باشد. مراد از انتخاب روش انجام تحقیق این است که مشخص شود، چه روش تحقیقی برای بررسی موضوع مورد نظر لازم است.
انتخاب روش انجام تحقیق بستگی به هدفها و ماهیت موضوع تحقیق و امکانات اجرایی آن دارد. بنابراین، هنگامی می توان در مورد روش بررسی وانجام یک تحقیق تصمیم گرفت که ماهیت موضوع تحقیق، هدفها وسعت دامنه آن مشخص باشد. به عبارت دیگر، هدف از انتخاب روش تحقیق آن است که محقق مشخص نماید چه شیوه و روشی را اتخاذ کند تا او هر چه دقیق تر، آسان تر و سریع تر در دستیابی به پاسخ یا پاسخ هایی برای پرسش یا پرسش های تحقیق کمک کند.
مساله اصلی تحقیق حاضر بررسی رابطه بین میزان افشاء در صورتهای مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با نسبتهای متداول فعالیت (شاخصهای استفاده از داراییها) می باشد. در ادامه فصل حاضر فرضیه های تحقیق ارائه می شود ، در بخش بعدی به بیان متغیرهای مستقل و وابسته موضوع تحقیق و شیوه ی استخراج آنها پرداخته می شود. سپس مدل های مورد استفاده برای آزمون فرضیه ها و دلایل انتخاب متغیرها بیان خواهد شد. قلمرو مکانی و زمانی تحقیق ، جامعه آماری و روش نمونه گیری ، شیوه ی جمع آوری اطلاعات و آزمون های مورد استفاده در تحقیق حاضر از دیگر بخش های این فصل خواهد بود.

2-3- فرضیه های تحقیق
همانگونه که در فصل اول بیان شد، این تحقیق در پی روشن ساختن این موضوع است که چه معیاری می تواند مبنای سنجش کیفیت افشای گزارشگری مالی قرار گیرد؟ آیا متغیرهای مختلف برای بررسی سنجش کفایت افشا توانایی یکسانی دارند؟ وآیا یکی از آنها نسبت به سایر متغیرها برتری فاحشی دارد؟ آیا بین میزان افشاء در گزارشگری مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با متداول ترین نسبت های فعالیت (شاخص های استفاده از داراییها132) یعنی نسبت فروش به سرمایه در گردش133، نسبت فروش به دارایی های ثابت134 ، نسبت فروش به کل دارایی ها135 و نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام136 (ارزش ویژه) رابطه معناداری وجود دارد؟
با توجه به مطالب پیش گفته و به منظور بررسی اینکه " آیا بین نسبت هایی که در بالا اشاره شد با افشای کافی در صورت های مالی رابطه سیستماتیک وجود دارد یا خیر؟ " فرضیه هایی به شرح زیر تدوین شده است:

1-2-3- فرضیه اصلی تحقیق :
فرضیه ی اول (H1) : بین نسبت های فعالیت (شاخص های استفاده از داراییها)و افشای کافی در صورتهای مالی رابطه معناداری وجود دارد.
فرضیه ی اول (H0) : بین نسبت های فعالیت (شاخص های استفاده از داراییها)و افشای کافی در صورتهای مالی رابطه معناداری وجود ندارد.

2-2-3- فرضیه ی فرعی تحقیق :
1-2-2-3- فرضیه ی فرعی اول :
فرضیه ی اول (H1) : بین نسبت فروش به سرمایه در گردش و افشای کافی در صورتهای مالی رابطه معناداری وجود دارد.
فرضیه ی اول (H0) : بین نسبت فروش به سرمایه در گردش و افشای کافی در صورتهای مالی رابطه معناداری وجود ندارد.
2-2-2-3- فرضیه ی فرعی دوم :
فرضیه ی دوم (H1) : بین نسبت فروش به داراییهای ثابت و افشای کافی در صورتهای مالی رابطه معناداری وجود دارد.
فرضیه ی صفر دوم (H0) : بین نسبت فروش به داراییهای ثابت و افشای کافی در صورتهای مالی رابطه معناداری وجود ندارد.
3-2-2-3-فرضیه ی فرعی سوم :
فرضیه ی سوم (H1) : بین نسبت فروش به کل داراییها و افشای کافی در صورتهای مالی رابطه معناداری وجود دارد.
فرضیه ی صفر سوم (H0) : بین نسبت فروش به کل داراییها و افشای کافی در صورتهای مالی رابطه معناداری وجود ندارد.
4-2-2-3-فرضیه ی فرعی چهارم :
فرضیه ی چهارم (H1) : بین نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام و افشای کافی در صورتهای مالی رابطه معناداری وجود دارد.
فرضیه ی صفر چهارم (H0) : بین نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام و افشای کافی در صورتهای مالی رابطه معناداری وجود ندارد.

3-3 مدل تحقیق
به منظور تعیین موارد افشای کافی صورتهای مالی که در این تحقیق برای تعیین مقدار متغیر وابسته (Y) لازم است چک لیست کفایت افشاء براساس استانداردهای حسابداری ایران تنظیم و سپس چک لیست کفایت افشاء با صورتهای مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تطبیق داده می شود. برای محاسبه نمره افشای کافی هر شرکت از رابطه زیر استفاده خواهد شد:

به طوریکه:
Y: نمره افشای کافی برای هر صورتهای مالی که شامل امتیاز افشاء برای هر شرکت نمونه تقسیم بر مجموع امتیازات قابل حصول می باشد.
∑B: جمع نمرات قابل کسب شده افشاء برای یک شرکت.
∑A : جمع نمرات قابل کسب افشاء برای یک شرکت.
روش فوق از تحقیق کوک 137،1992 که در ژاپن انجام شده است اقتباس گردیده است. مضافاً اینکه در ایران نیز محققینی چون اسفندیار ملکیان (1376) و ارزیتون (1383) از این شاخص برای تعیین سطح افشای کافی بهره برده اند.
در ادامه به طراحی مدل تحقیق پرداخته شده است. از آنجایی که موضوع تحقیق مذکور بررسی معنادار بودن رابطه نسبتهای فعالیت با سطح افشای کافی در صورتهای مالی می باشد، لذا افشای کافی (Indexx ) به صورت تابعی از نسبت فروش به سرمایه در گردش، نسبت فروش به داراییهای ثابت و نسبت فروش به کل داراییها و نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام نشان داده شده است. بنابراین مدل کامل تحقیق به صورت زیر خواهد بود:

بطوریکه:
: شامل نمره افشای کافی برای هر شرکت نمونه تقسیم بر مجموع امتیازات قابل حصول.
: عرض از مبدا Intercept
: نسبت فروش به سرمایه در گردش برای شرکت j
: نسبت فروش به داراییهای ثابت برای شرکت j
: نسبت فروش به کل داراییها برای شرکت j
: نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام برای شرکت j
: شامل جزء باقیمانده (residual)

4-3 شیوه اندازه گیری متغیرها
در ادامه چگونگی استخراج متغیرهای لازم جهت استفاده در مدلهای آزمون فرضیه ها و منابع آنها بیان خواهد شد. برای بدست آوردن متغیرهای مورد نیاز مربوط به صورتهای مالی شرکتهای مورد بررسی، به صورتهای مالی فراهم شده در آرشیو الکترونیکی سازمان بورس اوراق بهادار مراجعه خواهد شد.
بخشی از اطلاعات مورد نیاز نیز از نرم افزارهای مرسوم به بانکهای اطلاعاتی تدبیر پرداز و دناسهم بدست خواهد آمد. در رابطه با تهیه چک لیست کفایت افشاء علاوه بر مراجعه به صورتهای مالی، اطلاعات دیگری لازم است تا با استفاده از آن به تهیه چک لیست و تکمیل آن و درنتیجه متغیر وابسته تحقیق پرداخت. این اطلاعات از آخرین استانداردهای تجدید نظر شده حسابداری استخراج خواهد شد. برای آماده سازی متغیرهای لازم از نرم افزار صفحه گسترده EXCEL استفاده خواهد شد. به طوریکه ابتدا اطلاعات گردآوری شده در کاربرگهای اولیه وارد می شود و سپس محاسبات لازم درخصوص نمره افشاء و نسبتهای فعالیت برای دستیابی به متغیرهای این تحقیق انجام می شود و پس از محاسبه کلیه متغیرهای لازم، این متغیرها در صفحات کاری ترکیب می شوند تا به طور الکترونیکی به نرم افزار مورد استفاده در تجزیه و تحلیلهای تحقیق منتقل شوند.

5-3 روش تحقیق
این تحقیق، یک تحقیق تجربی در حوزه تحقیق های اثباتی حسابداری است که مبتنی بر اطلاعات واقعی صورت های مالی شرکت های پذیرفته شده در بازار اوراق بهادار تهران است. این تحقیق از نوع تحقیقات کاربردی و توصیفی همبستگی است که در آن برای تایید یا رد فرضیات از اطلاعات تاریخی شرکتها و روشهای آماری استفاده خواهد شد. علاوه بر این مطالعات کتابخانه ای در رابطه با مبانی تئوریک و مفاهیم نظری و بررسی سوابق مربوط انجام خواهد گرفت. برمبنای اطلاعات گردآوری شده از طریق داده ها، صحت و سقم فرضیات تحقیق آزمون و نتایج حاصله به کل جامعه آماری مورد نظر تعمیم داده خواهد شد. در این تحقیق رابطه بین متغیرهای مستقل و متغیر وابسته با استفاده از مدل رگرسیونی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. باتوجه به فرضیه های تحقیق از مدل رگرسیونی چند متغیره استفاده خواهد شد. به منظور تخمین مدل های تحقیق از تکنیک داده های تلفیقی استفاده شده است.
در این تحقیق از روش داده های تابلویی جهت تخمین مدل استفاده میشود. همچنین در این تحقیق، به دو روش توصیفی و استنباطی به تجزیه و تحلیل داده های بدست آمده، پرداخته می شود. در سطح توصیفی، با استفاده از مشخصه های آماری نظیر فراوانی، میانگین، انحراف معیار و MAX و MIN به توصیف ویژگیهای عمومی جامعه پرداخته و در سطح استنباطی هم به منظور پاسخ به فرضیات تحقیق و هم به منظور یافتن روابط خاص میان متغیرهای جامعه از آزمونهای تحلیل رگرسیون، آزمون معناداری t و آزمونهای فروض کلاسیک رگرسیون و آزمون معناداری F استفاده خواهد شد. برای تجزیه و تحلیل و انجام آزمونهای فوق از نرم افزار views-E استفاده خواهد شد.

6-3- متغیر های مورد بررسی
برای بررسی رابطه بین میزان افشاء در گزارشگری مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با متداول ترین نسبت های فعالیت (شاخصهای استفاده از داراییها138 ) سعی شده است متغیر هایی مورد بررسی قرار گیرند که دارای پشتوانه نظری هستند و در عمل نیز در تصمیم گیری های استفاده کنندگان گزارش های مالی مورد استفاده قرار می گیرند. در این تحقیق متغیر وابسته، میزان افشای صورت های مالی است که سعی بر آن است، تغییر پذیری آن بوسیله چهار متغیر؛ 1. نسبت فروش به سرمایه در گردش، 2. نسبت فروش به داراییهای ثابت، 3. نسبت فروش به کل داراییها و 4. نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام ، تعیین و بررسی شود. متغیرهای مستقل تحقیق، نشات گرفته از ادبیات نظری شاخص های بکارگیری دارایی ها می باشد. متغیر وابسته در تحقیق حاضر یعنی شاخص کفایت افشا نشات گرفته از دو مدل اصلی شفافیت اطلاعات (نظریه نشانه ها 139 و افشا ) می باشد.
1-6-3- شاخص افشا
افشا یکی از اصول اساسی حسابداری است که کلیه واقعیت های با اهمیت و مربوط درباره رویدادها و فعالیت های مالی واحد تجاری به ویژه شرکتهای سهامی عام را در بر می گیرد. به موجب افشا، صورتهای مالی به گونه ای تهیه و ارائه می شود که از لحاظ هدف های گزارشگری مالی قابل فهم، آگاه کننده و حتی الامکان کامل باشد. به بیان دیگر، گزارشگری مالی بر ارائه اطلاعات کافی و دارای مفهوم در صورت های مالی تاکید کرده و خواستار افشای اطلاعات مربوط در صورت های مزبور به گونه ای است که از یک طرف، امکان اتخاذ تصمیمات آگاهانه را برای استفاده کنندگان صورت های مالی فراهم کند و از طرف دیگر، باعث گمراهی آنان نشود. به منظور تعیین موارد افشای کافی صورت های مالی که در این تحقیق برای تعیین مقدار متغیر وابسته لازم است چک لیست کفایت افشاء براساس استانداردهای حسابداری ایران تنظیم و سپس چک لیست کفایت افشاء با صورت های مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تطبیق داده می شود. برای محاسبه نمره افشای کافی هر شرکت از رابطه زیر استفاده خواهد شد:

به طوریکه:
Y: نمره افشای کافی برای هر صورتهای مالی که شامل امتیاز افشاء برای هر شرکت نمونه تقسیم بر مجموع امتیازات قابل حصول می باشد.
∑B: جمع نمرات قابل کسب شده افشاء برای یک شرکت.
∑A : جمع نمرات قابل کسب افشاء برای یک شرکت.
همانگونه که در فصل اول نیز اشاره شد، روش فوق از تحقیق کوک 140 ، 1992 که در ژاپن انجام شده است اقتباس گردیده است. مضافاً اینکه در ایران نیز محققینی چون اسفندیار ملکیان (1376) و ارزیتون (1383) از این شاخص برای تعیین سطح افشای کافی بهره برده اند.
2-6-3- نسبت فروش به سرمایه در گردش
نسبت فروش به سرمایه در گردش شاخصی است که مبالغی از نقدینگی مورد نیاز را در سطح معینی از فروش نشان می دهد . شیوه ی محاسبه ی تشریح شده است.
3-6-3 – نسبت فروش به داراییهای ثابت
نسبت فروش به دارایی های ثابت بیانگر این مطلب است که شرکت در جریان درآمد زایی، چه میزان در دارایی های ثابت سرمایه گذاری نموده است.
4-6-3- نسبت فروش به کل داراییها
نسبت فروش به کل دارایی ها بیانگر این مطلب است که شرکت در جریان درآمدزایی، چه میزان در کل داراییها سرمایه گذاری نموده است.
5-6- 3- نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام
از شاخص نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام نیز برای تعیین مبالغی از حقوق صاحبان سهام استفاده می شود که بایستی به موازات نوسانات حجم فروش در یک صنعت نگهداری شود.

7-3- مدل های مورد استفاده برای آزمون فرضیه ها
الف – مدل کلی تحقیق ( مدل رگرسیون خطی چند متغیره )
در این بخش به طراحی مدل کلی تحقیق پرداخته شده است. از آنجایی که موضوع تحقیق مذکور بررسی معنادار بودن رابطه نسبتهای فعالیت با سطح افشای کافی در صورتهای مالی می باشد، لذا افشای کافی (Indexx ) به صورت تابعی از نسبت فروش به سرمایه در گردش، نسبت فروش به داراییهای ثابت و نسبت فروش به کل داراییها و نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام نشان داده شده است. بنابراین مدل کلی تحقیق به صورت زیر خواهد بود:
(1)
بطوریکه:
: شامل نمره افشای کافی برای هر شرکت نمونه تقسیم بر مجموع امتیازات قابل حصول.
: عرض از مبدا (Intercept)
: نسبت فروش به سرمایه در گردش برای شرکت j
: نسبت فروش به داراییهای ثابت برای شرکت j
: نسبت فروش به کل داراییها برای شرکت j
: نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام برای شرکت j
: شامل جزء باقیمانده (residual)

ب – چگونگی تجزیه و تحلیل مدل کامل و انجام مراحل آزمون فرضیات
مرحله اول
برای بررسی رابطه نسبت فروش به سرمایه در گردش ( SWCj) با میزان افشای کافی ( Y) صورت های مالی، مدل شماره ( 1 ) را به صورت مدلی کوچکتر و مستقل یعنی مدل شماره ( 2 ) در می آوریم :

( 2 ) Y = β 0 + β1 SWCj +
وجود ضریب β1 معنادار و با اهمیت در معادله فوق می تواند، نشان دهنده رابطه نسبت فروش به سرمایه در گردش با میزان افشای کافی صورت های مالی باشد.
مرحله دوم
برای بررسی رابطه نسبت فروش به داراییهای ثابت (SFAj ) با میزان افشای کافی ( Y) صورت های مالی، مدل شماره ( 1 ) را به صورت مدلی کوچکتر و مستقل یعنی مدل شماره ( 3 ) در می آوریم :
( 3 ) Y = β 0 + β2 SFAj +

وجود ضریب β2 معنادار و با اهمیت در معادله فوق می تواند، نشان دهنده رابطه نسبت فروش به به داراییهای ثابت با میزان افشای کافی صورت های مالی باشد.
مرحله سوم
برای بررسی رابطه نسبت فروش به کل داراییها (STAj) با میزان افشای کافی ( Y) صورت های مالی، مدل شماره ( 1 ) را به صورت مدلی کوچکتر و مستقل یعنی مدل شماره ( 4 ) در می آوریم :
( 4 ) Y = β 0 + β3 STAj +

وجود ضریب β3 معنادار و با اهمیت در معادله فوق می تواند، نشان دهنده رابطه نسبت فروش به کل داراییها با میزان افشای کافی صورت های مالی باشد.
مرحله چهارم
برای بررسی رابطه نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام ( SEj) با میزان افشای کافی ( Y) صورت های مالی، مدل شماره ( 1 ) را به صورت مدلی کوچکتر و مستقل یعنی مدل شماره ( 5 ) در می آوریم :
( 5 ) Y = β 0 + β4 SEj +

وجود ضریب β4 معنادار و با اهمیت در معادله فوق می تواند، نشان دهنده رابطه نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام با میزان افشای کافی صورت های مالی باشد.

8-3- دلایل انتخاب متغیرها
نسبت های فعالیت (شاخص های بکارگیری دارایی )، مشخصه هایی هستند که بوسیله آنها شرکتها می توانند در طول زمان عملکرد خود را نشان دهند. زمانی که شرکتی، فروش نسبتاً بالایی داشته باشد، با مشتریان زیادی سر و کار پیدا خواهند کرد و درنتیجه مجبور است نیازهای اطلاعاتی آنها را برطرف نماید. شاخص های فوق الذکر، معیارهای خاصی از موفقیت در بازار می باشند. مطلوب بودن شاخصهای فوق موجب برانگیخته شدن مدیران برای گزارش اطلاعات بیشتر و جزیی تری خواهد بود زیرا این اطلاعات را جهت اطمینان دادن به مشتریان و سرمایه گذاران و جذب آنان ارائه خواهند داد.

9-3- جامعه آماری و روش نمونه گیری
جامعه آماری این تحقیق مشتمل بر شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد و روش نمونه گیری، روش حذفی است . به این صورت که برای تخمین مدل های این تحقیق ، آن شرکت هایی که دارای شرایط زیر بوده، جزء نمونه آماری لحاظ شده و آن دسته از شرکت هایی که این شرایط را نداشته اند از نمونه آماری، حذف گردیده اند. شرایط مذکور به شرح زیر می باشند:
١. از آنجاییکه استاندارد های حسابداری از ابتدای سال 1380 لازم الاجرا شده است، لذا اطلاعات مالی شرکت برای دوره زمانی بین 1382 الی ١٣٨7 موجود باشد.
2. به منظور افزایش قابلیت مقایسه ، سال مالی آن ها منتهی به پایان اسفند ماه باشد.
3. در تمامی دوره ی تحقیق جزء شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران باشند.
بنابراین جمع آوری داده ها محدود به شرکتهایی شد که حائز شرایط فوق بوده که منجر به انتخاب یک نمونه 65 تایی از شرکتهای با اطلاعات کامل شد. شرکت های نمونه به صورت زیر می باشند:

جدول 1-3 : ترکیب شرکت های نمونه بر اساس نوع صنعت
نام صنعت
تعداد شرکت انتخاب شده
خودرو و ساخت قطعات
6

مواد و محصولات دارویی
10
سایر محصولات کانی غیرفلزی
3

سیمان، آهک و گچ
7

محصولات شیمیائی
9
محصولات غذائی و آشامیدنی به جز قند و شکر
7
فلزات اساسی
6
کاشی و سرامیک
5
لاستیک و پلاستیک
3
ماشین آلات و تجهیزات
5
ساخت محصولات فلزی
2
منسوجات
3
جمع
65

9-3- روش های جمع آوری اطلاعات و داده ها
1-9-3- منبع اطلاعات
اطلاعات گردآوری شده ارقام و مشخصاتی است که گرچه با خود معانی مجرد می آورند اما این معانی به مدد کیفیت هایی استغنا می یابند که این کیفیت ها در قالب زبان آمار و احتمالات نمودار می شوند و به یافته های حاصل از آزمون تجربی بار اطلاعاتی معنی دار و گویاتری می بخشند. به بیان دیگر برای آنکه داده های تجربی را از حالت یک مجموعه نامنظم به صورت یک مجموعه سیستماتیک و متشکل درآوریم لازم است این داده ها را با استفاده از روشهای معین تلخیص، تنظیم و طبقه بندی کنیم و به صورت جداول آماری نمایش دهیم(دلاور،1385 ،75)1.
با توجه به مطالب مطرح شده در بخش متغیرهای این تحقیق، در ادامه چگونگی استخراج متغیرهای لازم جهت استفاده در مدل های آزمون فرضیه ها و منابع آنها بیان می شود. برای بدست آوردن متغیرهای مورد نیاز مربوط به صورت های مالی شرکت های مورد بررسی، به صورت های مالی فراهم آمده در آرشیوهای الکترونیکی سازمان بورس اوراق بهادار تهران مراجعه شده است. بخشی از اطلاعات مورد نیاز نیز از نرم افزارهای موسوم به بانک های اطلاعاتی تدبیرپرداز و دناسهم بدست آمده است.
در رابطه با شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، افزون بر اطلاعات به دست آمده از صورت های مالی این شرکت ها، اطلاعات دیگری لازم است تا با استفاده از آن بتوان متغیر های روش مستقیم را محاسبه شود. اطلاعات مربوط به محاسبه شاخص افشا از صورت های مالی و یادداشتهای توضیحی پیوست صورت های مالی استخراج شده است. برای بدست آوردن این اطلاعات از آرشیوهای الکترونیکی و فایل هایpdf صورت های مالی استفاده شده است.

2-9-3- آماده سازی اطلاعات
برای آماده سازی متغیرهای لازم جهت استفاده در مدل های آزمون فرضیه ها از نرم افزار صفحه گسترده Excel استفاده شده است. ابتدا اطلاعات گردآوری شده در کاربرگ های اولیه، در صفحات کاری ایجاد شده در محیط این نرم افزار وارد گردید و سپس محاسبات لازم برای دستیابی به متغیرهای این تحقیق انجام شد. بعد از محاسبه کلیه متغیرهای لازم جهت استفاده در مدل های این تحقیق، این متغیرها در صفحات کاری واحدی ترکیب شدند تا به طور الکترونیکی به نرم افزار مورد استفاده در تجزیه و تحلیل های تحقیق منتقل شوند.

10-3- روش شناختی تحقیق (تجزیه و تحلیل داده ها)
هر شرکت یا موسسه، در صورتی می تواند موفق باشد که با توجه به پیش بینی وضع آینده، برنامه ریزی های لازم را به انجام رساند و دسترسی به این هدف، روشهای آماری متعددی را می طلبد که در تحقیق حاضر، تحقیقگر توجه خود را به روشهایی معطوف داشته است که می تواند تجارب گذشته را به پیش بینی حوادث آینده بدل سازد. یکی از روشهای آماری که این گونه داده ها را مورد استفاده قرار دهد، رگرسیون نامیده می شود. دانشمندانی نیز که در خصوص پیش بینی تلاش کرده اند جهت دستیابی به نتایج مورد نظر، مدل های مختلف پیش بینی را مورد استفاده قرار داده اند و رگرسیون یکی از این مدل هاست که توصیفی ازرفتار تاریخی و جاری متغیر(ها) بدست داده و با این فرض که روند گذشته و حال، مبنای قابل اتکایی برای پیش بینی آینده است، جهت تخمین حرکت آتی متغیر(متغیرهای) مورد نظر به کار می رود. در این مدل، پیش بینی ها از طریق تغییرات موجود از گذشته و حال پارامتر(ها) مورد نظر صورت می پذیرد.
1-10-3- مدل های داده های تابلویی141
سیاری از مطالعات اخیر که در زمینه اقتصاد صورت گرفته از مجموعه داده های تابلویی برای بررسی استفاده کرده اند، بدین ترتیب که چندین بنگاه، خانوار، کشور و… در طول زمان مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. تجزیه و تحلیل داده های تابلویی یکی از موضوع های جدید و کاربردی در اقتصاد سنجی می باشد، چرا که داده های تابلویی یک محیط بسیار غنی از اطلاعات را برای گسترش دادن روش های تخمین و نتایج نظری فراهم می آورد. در بسیاری موارد محققین می توانند از داده های تابلویی برای مواردی که مسائل را نمی توان فقط به صورت سری زمانی و یا فقط به صورت مقطعی بررسی کرد، استفاده کرده و بهره گیرند. مثلاً در بررسیهای تابع تولید مسئله ای که وجود دارد این است که بتوان تغییرات فناوری را از صرفه های حاصل از مقیاس اقتصادی تفکیک کرد. در این گونه موارد داده های مقطعی فقط اطلاعاتی را در مورد صرفه های به مقیاس فراهم می آورد. در حالی که داده های سری زمانی آثار هر دو را بدون هیچ گونه تفکیکی نشان می دهد. تلفیق آمارهای سری زمانی142 با آمارهای مقطعی نه تنها می تواند اطلاعات سودمندی را برای تخمین مدلهای اقتصاد سنجی فراهم آورد، بلکه بر مبنای نتایج به دست آمده همچنین می توان استنباطهای سیاستگذاری در خور توجهی به عمل آورد. ضرورت استفاده از این تکنیک که داده های سری زمانی و مقطعی را با هم ترکیب می کند ، بیشتر به خاطر افزایش تعداد مشاهدات، بالا بردن درجه آزادی، کاهش ناهمسانی واریانس و کاهش هم خطی میان متغیرها است.

2-10-3- آزمون لیمر143 (معنی داربودن اثرات فردی)
برای انتخاب بین روش های داده های تابلویی و داده های تلفیقی144 ، از آماره لیمر استفاده می شود. این آزمون مقایسه بین مجموع مربعات جملات خطا () در روش داده های تابلویی و داده های تلفیقی است. از آنجا که در روش داده های تلفیقی، پارامترهای محدود کننده بیشتری (از قبیل آنکه ضرایب عرض از مبدا در طول زمان و در بین داده های مقطعی، ثابت در نظر گرفته می شوند) وجود دارد، لذا انتظار بر این است که روش داده های تلفیقی نسبت به داده های تابلویی، بیشتری داشته باشد. بنابراین اگر مدل ، با اضافه شدن محدودیت ها به طور معنی داری افزایش پیدا نکند، بهتر است که این روش استفاده گردد. در غیر این صورت، روش داده های تابلویی مناسب تر می باشد (بالتاجی، 2006،57) 145.
با استفاده از مجموع مربعات باقیمانده مقید () حاصل از تخمین مدل ترکیبی به دست آمده از و مجموع مربعات باقیمانده غیر مقید ( ) حاصل از تخمین رگرسیون درون گروهی، می توان آماره آزمون مناسب در این زمینه را به صورت زیر نوشت:

که در آن:
146: مجموع مجذورات پسماندهای مقید
147: مجموع مجذورات پسماندهای غیرمقید
: تعداد متغیرهای توضیحی،
: تعداد مقطع ها
در آزمون ، فرضیه یکسان بودن عرض از مبدا ها (داده های تلفیقی) در مقابل فرضیه مخالف ، ناهمسانی عرض از مبداها (روش داده های تابلویی) قرار می گیرد. لذا می توان نوشت:

حداقل یکی از عرض از مبداها با بقیه متفاوت است :

گرمحاسبه شده () ازجدول با درجه آزادی های و بزرگتر باشد، فرضیه رد شده و استفاده از روش داده های تابلویی بهتر است. در غیر این صورت از روش داده های تلفیقی (Pooling) استفاده می شود (همان منبع،58)2.

3-10-3- آزمون هاسمن148
آماره این آزمون که برای تشخیص ثابت یا تصادفی بودن تفاوت های واحدهای مقطعی به صورت زیر محاسبه می شود که دارای توزیع کای- دو با درجه آزادی برابر با تعداد متغیرهای مستقل (K) است.
فرضیه صفر بودن آزمون هاسمن، برابری بر آورد کننده هر دو روش حداقل مربعات تعمیم یافته و متغیر مجازی است یعنی داریم:

چنانچه آماره آزمون محاسبه شده بزرگتر از جدول باشد فرضیه Ho رد می‏شود. اگر Ho رد شود یعنی درحقیقت برابر بودن برآوردهای این دو روش رد شده است که در این صورت از مدل اثرات ثابت149 استفاده می شود. اما اگر Ho پذیرفته شود توصیه می گرددکه از مدل اثرات تصادفی150 استفاده شود.
مطلب بالا رامی توان به طریق دیگر نیز بیان کرد بدین ترتیب که اگر ( اثرات فردی ) و ها همبستگی داشته باشند ازمدل اثرات ثابت استفاده می نماییم. و اگر وها همبستگی نداشته باشند از مدل اثرات تصادفی استفاده می نماییم (بالتاجی، 2006،57) 151.

4-10-3- فروض مدل رگرسیون خطی کلاسیک
تحلیل رگرسیون مبتنی بر چند فرض اساسی و ساده می باشد و اگر یک یا چند مورد از این مفروضات برقرار نباشد، تفسیر مربوط به تحلیل رگرسیون نادرست بوده و پیش بینی های انجام شده بر اساس آن ضعیف خواهد بود (بیدرام، 1381،67)5. برای برآورد مدلهای رگرسیون، آزمون فروض کلاسیک از جمله بررسی نرمال بودن خطاها، خود همبستگی، ناهمسانی واریانس و هم خطی از اهمیت ویژهای برخوردار است، لذا قبل از آنکه مدلها برآورد گردد این فروض مورد آزمون قرار خواهد گرفت.

1-4-10-3- نرمال بودن خطاها
بر اساس این فرض اندازهی میانگین باقیماندهها بر حسب مفروض، صفر است. در موردی که از روش OLS استفاده می شود، هر مجموعهی مربوط به یک مفروض، در اطراف مقدار متوسط آن توزیع شدهاند که بعضی از مقادیر، بالای میانگین و برخی دیگر پایین آن قرار دارند. فواصل بالا و پایین مقادیر میانگینها، همان ها هستند که میانگین آنها صفر می باشد. در این تحقیق برای بررسی نرمال بودن باقیمانده ها از آزمون جرک- براو152 استفاده شده است.

2-4-10-3- ناهمسانی واریانس
یکی از مهمترین فروض مدل کلاسیک رگرسیون خطی این است که اجزای اخلالUi که تابع رگرسیون جامعه ظاهر می شوند، دارای واریانس همسان هستند. اگر ناهمسانی واریانس ها وجود داشته باشد آزمون های t و F نتایج غلطی را ارائه می دهند و آنگاه نمی توانیم فرضیه ها را با آزمون F و t آزمون کنیم (گجراتی و دامودار، 1372،420)2.
سوال عملی مهم در ناهمسانی واریانس این است که چگونه می توان دریافت که ناهمسانی در یک حالت خاص موجود است. روش ها و آزمون های متعددی برای کشف ناهمسانی واریانس ارائه شده است که عبارتند از: روش ترسیمی، آزمون پارک، آزمون گلچسر، آزمون گلوفلد- کوانت ، آزمون بارتلت ، آزمون بروچ- پاگان ، آزمون پیک، آزمون همسانی عمومی وایت، آزمون لوین(همان منبع،421)3. در این تحقیق برای بررسی همسانی واریانس ها از آزمون بارتلت استفاده می شود.

3-4-10-3- هم خطی
طبق این فرض هیچ رابطه خطی دقیقی بین هیچ یک از متغیرهای توضیحی وجود ندارد، لازم است هیچ یک از متغیرهای توضیحی با هیچ یک از متغیرهای توضیحی دیگر و یا با هر ترکیب خطی از متغیرهای توضیحی دیگر، کاملاٌ همبسته نباشند. وقتی که این فرض نقض شود سخن از هم خطی مرکب به میان می آید. آنگاه حالات بین اینها درجات مختلف هم خطی را توصیف می کند.
موارد حائز اهمیت، درجات بالای هم خطی است و وقتی پیش می آید که یکی از متغیرهای توضیحی با متغیر توضیحی دیگر و یا ترکیب خطی متغیرهای توضیحی دیگر به شدت همبسته باشد. در مورد هم خطی به دو نکته باید توجه داشت:
1- مسئله هم خطی مربوط به درجه است و نه نوع آن، وجه تمایز مشخصی بین حضور و عدم حضور هم خطی نیست، بلکه بین درجات مختلف آن است.
2- از آنجا که هم خطی به وضعیت متغیرهای توضیحی مربوط می شود که غیر تصادفی فرض شده اند، پس یک ویژگی نمونه است و نه جامعه. اگر متغیرهای توصیف کننده تصادفی باشند و بین آنها در جامعه رابطه مشخص وجود داشته باشد، این رابطه باید به عنوان بخشی از مدل مشخص شود. اگر چنین رابطه ای در جامعه وجود نداشته باشد، هنوز ممکن است ما روابطی بین متغیرهای توضیحی در نمونه پیدا کنیم. بنابراین باز هم خطی ویژگی نمونه است و نه جامعه (یان و کمنتا،1998، ص 464-463)153.
در این تحقیق جهت تشخیص وجود هم خطی راههای مختلفی وجود دارد، واضحترین علامت وجود هم خطی زمانی است که بسیار بالا باشد ولی هیچ یک از ضرایب رگرسیون از لحاظ آماری براساس آزمون t معنیدار نباشند (گجراتی،1378 ، 452)2.
در صورتی که مدل رگرسیونی دارای مشکل همخطی باشد جهت رفع آن میتوان از روشهای مختلفی استفاده نمود که اهم آنها ترکیب دادههای مقطعی و سری زمانی و استفاده از لگاریتم متغیرها میباشد (همان منبع ،453)3. در تحقیق حاضر ترکیب دادههای مقطعی و سری زمانی از بروز هم خطی جلوگیری خواهد کرد.

4-4-10-3- عدم وجود خود همبستگی بین ها:
اصطلاح خودهمبستگی را میتوان چنین تعریف کرد: " همبستگی بین سریهای مشاهداتی که در زمان (مانند دادههای سری زمانی) یا مکان (مانند دادههای مقطعی) ردیف شدهاند (همان منبع، 513)4.در مدل کلاسیک رگرسیون خطی فرض میشود که در اجزاء اخلال چنین خود همبستگی وجود ندارد. به این معنی که جزء اخلال مربوط به یک مشاهده، تحت تاثیر جزء اخلال مربوط به مشاهده دیگر قرار نمیگیرد. زمانی که بین جملات خطا ارتباط وجود داشته باشد، مشکل خودهمبستگی بین جملات خطا پیش میآید.
برای تشخیص وجود خود همبستگی میتوان از روش ترسیمی، آزمون دوربین_ واتسون154 و LM 155استفاده نمود.
الف- روش ترسیمی
اگر بتوان باقیماندههای روش OLS را در مقابل زمان ترسیم نمود آنگاه وجود همبستگی به وسیله مشاهده یک الگوی پیوسته در جملات خطا شناخته میشود؛ بدین معنی که اگر اندازه جمله خطا به تدریج بزرگتر یا کوچکتر شود، یا یک الگوی سیکلی را نشان دهد، معرف آن است که متغیر دیگری وجود دارد که به طور سیستماتیک بر متغیر مستقل اثر دارد.
ب- آزمون دوربین_ واتسون
این آزمون از مشهورترین آزمونها جهت تشخیص خود همبستگی است. زمانی که آماره دوربین واتسون در حدود 1.5 تا 2.5 باشد، معرف آن است که خود همبستگی وجود ندارد، ولی مقادیر بالاتر یا کمتر از1.5 تا 2.5 معرف آن است که جملات خطا به صورت تصادفی اتفاق نمیافتند و بنابراین، نتایج غیرواقعی است (داگلاس، 1998، 226)156.
ج- آزمون LM
آزمون LM که منتسب به بروش- گادفری157 است، یکی از کاملترین آزمونهای تشخیص همبستگی است. در این روش علاوه بر خود همبستگی از درجه یک، خودهمبستگی از درجات بالاتر نیز قابل تشخیص است.
روشهای گوناگونی برای رفع خودهمبستگی وجود دارد که عبارتند از روش اولین تفاضل، روش کوکران-اورکات158، روش دوربین-واتسون و روش GLS (گجراتی، 1378: 547)6. در این تحقیق برای تشخیص خود همبستگی از آزمون دوربین- واتسون و روش ترسیمی استفاده میشود.

5-10-3- آزمون مانایی
اغلب مدل های اقتصاد سنجی که در دهه های اولیه مورد استفاده قرار می گرفت ، بر فرض مانایی سری های زمانی استوار بود.
بعدها که نامانایی اکثر سری های زمانی آشکار شد، به کارگیری سری های زمانی منوط به انجام آزمون های مانایی مربوطه گردید. به این دلیل ، در این بخش مانایی متغیرها و آزمون های مانایی آن مورد بحث قرار می گیرد. متغیرهای اقتصادی عموماً نامانا و دارای روند تصادفی هستند. ترکیب خطی سری های نامانا نیز در حالت کلی یک سری نامانا است. پیش از برآورد مدل لازم است مانایی159 تمام متغیرهای مورد استفاده در تخمین مورد آزمون قرار گیرد. زیرا مانایی متغیرها چه در مورد داده های سری زمانی و چه در مورد داده های تابلویی باعث بروز مشکل رگرسیون مجازی160 می شود. تاکنون روش ها و آزمون های متعددی برای بررسی مانایی داده های تابلویی ارائه شده است که عبارتند از: آزمون لوین، لین و چو( (LLC، آزمون ایم ، پسران و شین (IPS)، آزمون فیشر، آزمون بریتونگ و می یر(BM) ، آزمون LM براساس جملات پسماند (هادری). در تمامی این آزمون ها فروض آن مشترک است ، یعنی فرضیه H0 بر پایه وجود ریشه واحد و فرضیه H1 بر اساس مانا بودن متغیر استوار است. در این تحقیق برای بررسی مانایی متغیر ها از آزمون لوین، لین و چو((LLC استفاده می شود.

6-10-3 آزمونهای آماری و معیارهای استفاده شده به منظور مقایسه مدل های تحقیق
معیارهای استفاده شده به منظور مقایسه مدل های تحقیق به قرار ذیل هستند:

1-6-10-3- ضریب تعیین تعدیل شده
در بسیاری از تحقیقات، از ضریب تعیین تعدیل شده به عنوان شاخصی جهت تعیین خوبی برازش مدل استفاده می گردد. بر خلاف ضریب تعیین، این مقیاس تعداد متغیرهای توضیح دهنده را در رابطه با تعداد مشاهدات، مدنظر قرار می دهد. به عبارت دیگر این معیار بابت کاهش در درجه آزادی، یک جریمه منظور می نماید.

2-6-10-3- آماره F رگرسیون
آمارهF رگرسیون بر خلاف آمارهt ، معناداری ضرایب برآورد شده را توامًا مورد آزمون قرار می دهد و و طبعًا بالاتر بودن مقدار این آماره نشان دهنده توان توضیح دهندگی بیشتر مدل می باشد. با این آزمون، اعتبار آماری مدل رگرسیون بررسی می گردد.

7-10-3- نرم افزارهای تجزیه و تحلیل
همانطوری که قبلا اشاره شد اطلاعات مورد نیاز پس از گردآوری ، در صفحه گسترده نرم افزار Excel جمع بندی و به منظور تجزیه و تحلیل نهایی آماده گردید، سپس به کمک نرم افزارهای Eviews نسخه 6 و SPSS نسخه ۱۳ تجزیه وتحلیل نهایی مورد نیاز انجام شد.

فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده ها

1-4 مقدمه‏
پس از تشریح مبانی نظری تحقیق، تدوین فرضیات به شکلی سازگار با اهداف تحقیق، تدوین روش تحقیق مناسب، تعیین جامعه و نمونه آماری و بالاخره، گردآوری داده ها و اطلاعات مورد نیاز تحقیق با استفاده از منابع و ابزار معتبر، نوبت به آزمون کردن فرضیه های تحقیق با استفاده از فنون و روش های آماری مناسب و تجزیه و تحلیل نتایج حاصل از این آزمون ها می رسد. در مرحله تجزیه و تحلیل، محقق بر اساس یافته های ناشی از آزمون فرضیات، به قضاوت درباره صحت فرضیه های تحقیق، یا به عبارت بهتر، تصمیم گیری در مورد تائید یا رد آنها می پردازد و از این طریق به سوالات تحقیق پاسخ می گوید.
در فصل قبل، مسائل مربوط به روش های جمع آوری داده ها و اطلاعات مورد نیاز، نحوه محاسبه و اندازه گیری متغیرها و شیوه آزمون فرضیات تحقیق با استفاده از این اطلاعات، ارائه گردید. در این فصل، به آزمون فرضیه های تحقیق، گزارش نتایج این آزمون ها و تجزیه و تحلیل یافته ها پرداخته می شود. به این ترتیب که ابتدا هر کدام از فرضیه ها و نحوه آزمون آن به طور خلاصه مورد اشاره قرار می گیرد و سپس با ارائه خلاصه نتایج آزمون هر فرضیه در قالب یک جدول جداگانه، نتایج آن آزمون مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد و بر این اساس، فرضیه رد یا پذیرفته می شود. شایان یادآوری است در این فصل فقط به نتایج و یافته های مستقیم ناشی از آزمون فرضیات پرداخته می شود و بحث و بررسی بیشتر و نیز نتیجه گیری درباره این یافته ها، به فصل بعد موکول می شود. بالاخره اینکه، تجزیه و تحلیل فرضیات تحقیق حاضر به کمک نرم افزار Eviews 6.0 انجام شده است .

2-4- تحلیل توصیفی داده ها
جدول 1-4 نشان دهنده تحلیل توصیفی داده های تلفیقی و متغیرهای اصلی حسابداری استفاده شده در این مطالعه می باشد. همان گونه که ملاحظه می شود مقادیر میانگین و میانه، کمینه و بیشینه، انحراف معیار برای متغیر مستقل ومتغیرهای وابسته مربوط به 65 شرکت نمونه و 325 مشاهده ( سال – شرکت ) تا پایان سال 1387 با استفاده از نرم افزار محاسبه شده است. اطلاعات اجمالی راجع به هر یک از متغیرهای توضیحی به شرح زیر می باشد:
الف ) متغیر وابسته این تحقیق، شاخص افشا کافی در صورت های مالی می باشد که کمینه و بیشینه سطح افشای کافی به ترتیب 66 و 92 درصد می باشد و دارای میانگین 81 درصد می باشد.
ب ) متغیر مستقل اول مربوط به نسبت فروش به سرمایه در گردش می باشد که کمینه و بیشینه آن در نمونه به ترتیب 7878/1 و 0124/32 می باشد و میانگین 3788/6 برای نسبت فوق در نمونه آماری می باشد.
ج ) متغیر مستقل دوم مربوط به نسبت فروش به داراییهای ثابت می باشد که کمینه و بیشینه آن در نمونه به ترتیب 0045/1 و 7908/7 می باشد و میانگین 8732/3 برای نسبت فوق در نمونه آماری می باشد.
د ) متغیر مستقل سوم مربوط به نسبت فروش به کل داراییها می باشد که کمینه و بیشینه آن در نمونه به ترتیب 7972/0و 04856/4 می باشد و میانگین 7884/2 برای نسبت فوق در نمونه آماری می باشد.
ر) متغیر مستقل چهارم مربوط به نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام می باشد که کمینه و بیشینه آن در نمونه به ترتیب 8208/1 و 5196/11 می باشد و میانگین 5078/7 برای نسبت فوق در نمونه آماری می باشد.

جدول 1-4: اندازه شاخص های آمار توصیفی مربوط به متغیرهای تحقیق (ارقام به درصد)
متغیر
علامت
اختصاری
میانگین
میانه
بیشینه
کمینه
انحراف معیار
تعداد مشاهدات
تعداد شرکت
الف : متغیر وابسته
شاخص افشا

8113/ 0
8200 / 0
92 /0
66 /0
0517 / 0
325
65
ب : متغیر های مستقل
نسبت فروش به سرمایه در گردش
SWCj
3788/6
82145/4
0124/32
7878/1
9911/6
325
65
نسبت فروش به داراییهای ثابت
SFAj
8732/3
2987/2
7908/7
0045/1
9870/0
325
65
نسبت فروش به کل داراییها
STAj
7884/2
03729/1
04856/4
7972/0
0098/2
325
65
نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام
SEj
5078/7
4810/3
5196/11
8208/1
6556/6
325
65

3-4- مراحل تخمین مدل به وسیله داده های تابلویی
پیش از آنکه به آزمون فرضیه های تحقیق پرداخته شود ، ابتدا به نحوه تخمین مدل ها اشاره می شود. به منظور تخمین مدل های تحقیق از تکنیک داده های تابلویی استفاده شده است. همانطوری که در فصل سوم اشاره شد، ضرورت استفاده از این تکنیک که داده ها ی سری زمانی و مقطعی را با هم ترکیب می کند ، بیشتر به خاطر افزایش تعداد مشاهدات، بالا بردن درجه آزادی، کاهش ناهمسانی واریانس و کاهش هم خطی میان متغیرها می باشد. لذا تخمین معادلات با استفاده از داده های تجمعی و برای همه شرکت های نمونه در طی سال های 1382 تا 1387 انجام می گیرد. آنگاه بر اساس این تخمین های به دست آمده و به کمک آزمون های آماری t ، احتمال محاسبه شده (p-value) به قضاوت و ارزیابی در مورد هر یک از فرضیه های تحقیق پرداخته می شود.
سوالی که اغلب در مطالعات کاربردی مطرح می شود این است که آیا شواهدی دال بر قابلیت ادغام شدن داده ها وجود دارد یا این که مدل برای تمام واحدهای مقطعی متفاوت است.

برای این منظور همانطوری که در فصل سوم اشاره گردید ابتدا بررسی شد که آیا ناهمگنی یا تفاوتهای فردی بین مقاطع وجود دارد یا خیر؟ در صورت وجود ناهمگنی از روش داده های تابلویی161 و در غیر این صورت از روش داده های تلفیقی162 با رویکرد حداقل مربعات معمولی 163 جهت تخمین مدل استفاده میشود. در ادامه به بررسی وجود این تفاوت های فردی از طریق آزمون F لیمر پرداخته می شود.

1-3-4- آزمون F لیمر( بررسی همسانی عرض از مبدا های مقاطع )
برای انتخاب بین روش های داده های تابلویی و داده های تلفیقی ، از آزمون F لیمر164 استفاده شد. در آزمون F لیمر ، فرضیه H0 یکسان بودن عرض از مبدا ها (داده های تلفیقی) در مقابل فرضیه مخالف H1، ناهمسانی عرض از مبداها (روش داده های تابلویی) قرار می گیرد. نتیجه این آزمون نشان می دهد که مقاطع مورد بررسی ناهمگن و دارای تفاوت های فردی است و روش های پانل مناسب تر می باشند. خلاصه نتایج آزمون F لیمر ،به شرح ذیل در جدول 2-4 ارائه شده است:

جدول 2-4 : نتایج آزمون F لیمر(همسانی عرض از مبدا های مقاطع)
فرضیه صفر ()
مدل های تحقیق
آمارهF
درجه آزادی
p-value
نتیجه آزمون
عرض از مبدا های تمامی مقاطع با هم یکسان می باشند
مدل (1)
809/2
(64،259)
0000/0
رد می شود

مدل(2)
258/10
(64،259)
0000/0
رد می شود

مدل(3)
311/2
(259،64)
0000/0
رد می شود

مدل(4)
980/10
(64،259)
0000/0
رد می شود

مدل کلی تحقیق
890/9
(64،256)
0000/0
رد می شود

پس از آنکه مشخص گردید که مقاطع مورد بررسی ناهمگن و دارای تفاوت های فردی بوده و روش های پانل مناسب تر می باشند، به منظور انتخاب بین اثرات ثابت و تصادفی از آزمون هاسمن 165استفاده شده است که در ادامه به آن اشاره می شود.

2-3-4- آزمون هاسمن ( انتخاب بین اثرات ثابت و تصادفی )
همانگونه که در فصل سوم اشاره شد، آماره آزمون هاسمن که برای تشخیص ثابت یا تصادفی بودن تفاوت های واحدهای مقطعی محاسبه می شود دارای توزیع کای- دو با درجه آزادی برابر با تعداد متغیرهای مستقل است. نتایج نشان می دهد مقدار این آماره برای هر کدام از مدل ها معنی دار می باشد و با توجه به سطح معناداری مورد گزارش (000/ 0 = p-value ) بیانگر رد فرضیهH0 و پذیرش فرض H1 در سطح اطمینان 95 درصد برای هر کدام از مدل ها بوده و بر استفاده از روش اثرات ثابت دلالت دارد. خلاصه نتایج آزمون هاسمن، به شرح ذیل در جدول 3-4 ارائه شده است:

جدول 3-4 : نتایج آزمون هاسمن(انتخاب بین اثرات ثابت و تصادفی)
فرضیه صفر ()
مدل های تحقیق
آمارهF
درجه آزادی
p-value
نتیجه آزمون
تفاوت در ضرایب سیستماتیک نیست
مدل (1)
94/17
1
0000/0
رد می شود

مدل(2)
81/63
1
0000/0
رد می شود

مدل(3)
54/14
1
0000/0
رد می شود

مدل(4)
13/69
1
0000/0
رد می شود

مدل کلی تحقیق
20/59
4
0000/0
رد می شود

برای برآورد مدل های رگرسیون، آزمون فروض کلاسیک از اهمیت ویژه ای برخوردار است، لذا قبل از آنکه به برآورد مدل ها پرداخته شود این فروض مورد آزمون قرار خواهد گرفت.

4-4- بررسی فروض کلاسیک رگرسیون
یکی دیگر ازکارهای انجام شده در این تحقیق بررسی فروض کلاسیک رگرسیون خطی می باشد. از جمله مهم ترین این فروض، فرض های مربوط به بررسی نرمال بودن اجزای اخلال مدل، همسانی واریانس اجزاء اخلال مدل، عدم خودهمبستگی بین اجزاء اخلال مدل رگرسیون و هم خطی می باشند. جهت بررسی نرمال بودن باقیمانده ها از آزمون جارک – برا بهره برده شده است. نتایج آزمون جارک – برا بیانگر نرمال بودن اجزای اخلال مدل می باشد. به منظور تشخیص وجود خود همبستگی بین اجزای اخلال از روش همبسته نگاره و آماره دوربین -واتسن ((DW استفاده گردیده که نتایج آماره دوربین -واتسن در جداول بررسی نتایج فرضیه ها ارائه گردیده است،نتایج هر دو روش حاکی از عدم وجود خودهمبستگی بین اجزاء اخلال مدل های رگرسیون می باشد. در خصوص هم خطی قابل ذکر است که ترکیب داده های مقطعی و سری زمانی که در این تحقیق استفاده شده است خود یکی از روش های جلوگیری از بروز هم خطی می باشد. با این همه برای بررسی وجود احتمالی هم خطی از روش بررسی نسبت های R2 وt (R2 بالا اما نسبت های t معنی دار کم باشد ) استفاده شده است. در خصوص همسانی واریانس اجزاء اخلال مدل، قابل ذکر است که طی بررسی به عمل آمده پس از انتخاب مدل پانل و روش اثرات ثابت ملاحظه گردیدکه مشکل واریانس ناهمسانی وجود دارد.
در این تحقیق برای بررسی و کشف ناهمسانی واریانس ها از آزمون بارتلت166 استفاده شد و به منظور رفع این مشکل ، وزنی برابر هر مقطع برای داده ها در نظر گرفته شده است که نتایج این آزمون پس از اعمال وزن هر مقطع برای داده ها در جداول آزمون هر فرضیه ارائه گردیده است.

5-4- آزمون مانایی متغیرها
همانگونه که در فصل سوم اشاره شد، از آزمون لوین، لین و چو( (LLC برای تشخیص مانایی یا نامانایی متغیرهای تحقیق استفاده شده است. نتایج این آزمون برای تک تک متغیرهای تحقیق به شرح ذیل در جدول 4-4 ارائه شده است. فرضیه H0 برای تمام متغیرهای تحقیق بر پایه وجود ریشه واحد است. نتایج نشان می دهد مقدار این آماره برای هر کدام از متغیرها معنی دار می باشد و با توجه به سطح معناداری مورد گزارش (05/ 0 > p-value ) ، فرضیهH0 برای تک تک متغیرها رد و عدم وجود ریشه واحد ویا به عبارتی مانایی داده ها تایید می شود:

جدول 4-4 : نتایج آزمونLLC )بررسی مانایی متغیرها)
سطح معناداری
مقدار آماره
نماد
متغیر
000/0
10/45-

شاخص افشا
000/0
03/10-
SWCj
نسبت فروش به سرمایه در گردش
000/0
76/118-
SFAj
نسبت فروش به داراییهای ثابت
000/0
35/7-
STAj
نسبت فروش به کل داراییها
000/0
43/26-
SEj
نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام

6-4- آزمون فرضیه های تحقیق
در راستای رسیدن به اهداف تحقیق که همانا شامل بررسی رابطه بین میزان افشاء در گزارشگری مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با متداول ترین نسبت های فعالیت (شاخصهای استفاده از داراییها167 ) است ، یک فرضیه اصلی و چهار فرضیه فرعی تدوین و ارائه گردید:
فرضیه اصلی تحقیق : بین نسبت های فعالیت (شاخص های استفاده از داراییها)و افشای کافی در صورتهای مالی رابطه معناداری وجود دارد.
فرضیه فرعی اول : بین نسبت فروش به سرمایه در گردش و افشای کافی در صورتهای مالی رابطه معناداری وجود دارد.
فرضیه فرعی دوم : بین نسبت فروش به داراییهای ثابت و افشای کافی در صورتهای مالی رابطه معناداری وجود دارد.
فرضیه فرعی سوم : بین نسبت فروش به کل داراییها و افشای کافی در صورتهای مالی رابطه معناداری وجود دارد.
فرضیه فرعی چهارم : بین نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام و افشای کافی در صورتهای مالی رابطه معناداری وجود دارد.
همانگونه که در فصل سوم توضیح داده شد، برای آزمون هر یک از فرضیه های فرعی از یک مدل استفاده شده است. و برای آزمون فرضیه اصلی تحقیق از مدل کلی تلفیق شده از مدل های فرضیه های فرعی استفاده شده است .
جزئیات مربوط به مدل هایی که درسطور بالا اشاره شد و نحوه آزمون فرضیه های تحقیق حاضر ، به تفصیل در فصل سوم شرح داده شد ، در ادامه به نتایج آزمون های انجام شده پرداخته می شود.

گام اول : آزمون فرضیه های فرعی تحقیق
1-6-4- آزمون فرضیه فرعی اول
با استفاده از اطلاعات بدست آمده از صورت های مالی 65 شرکت نمونه و روش اثرات ثابت داده های تابلویی هر یک از متغیرهای توضیحی به صورت مجزا بر متغیر وابسته (کفایت افشا) مورد رگرسیون قرار گرفته است. در این بخش تاثیر متغیر نسبت فروش به سرمایه در گردش بر متغیر کفایت افشا مورد آزمون قرار گرفته است. همانطوری که پیشتر ذکر شد برای آزمون این فرض از مدل یک متغیره مبتنی بر داده های نسبت فروش به سرمایه در گردش در سطح 325 سال – شرکت، استفاده شده است. نتایج مربوط به آزمون مدل در جدول 5- 4 ارائه شده است.

جدول 5- 4 : نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها برای آزمون فرضیه فرعی اول- مدل (1)
مدل (1) : تاثیر نسبت فروش به سرمایه در گردش بر کفایت افشا
Y = β0 + β1 SWCj +
تعداد مشاهدات
آماره
بارتلت
(معناداری)
دوربین-واتسن
Fآماره
F(معناداری

R2
تعدیل شده
روش تخمین
احتمال
p-value
t آماره
ضریب
علامت
اختصاری
متغیر
325

88/38 (436/0)
35/2

35/14
(000/0)
65/0
روش اثرات ثابت
008/0
65/2
125/0
β0
ضریب ثابت

000/0
93/6
505/0
SWCj
تاثیر نسبت فروش به سرمایه در گردش

همانطور که در جدول 5-4 دیده می شود، با توجه به مقدار t های محاسبه شده و نیز احتمال مربوط به آنها، ضریب برآوردی مدل ، در سطح خطای ۵ درصد معنادار می باشد و وجود آن در مدل لازم است که این مساله نشان دهنده وجود رابطه بین نسبت فروش به سرمایه در گردش و کفایت افشا در سطح صورت های مالی شرکت های پذیرفته شده در بازار اوراق بهادار تهران می باشد. بررسی مقدار ضریب تعیین تعدیل شده مدل ( 65/0 درصد ) نشان دهنده توان توضیح دهندگی مدل به منظور تشریح متغیر وابسته می باشد. ملاحظه مقدار آماره F رگرسیون در این مدل حکایت از توان توضیح دهندگی مدل دارد زیرا مقادیر F محاسباتی در سطح خطای ۱ درصد از مقدار نگاره بیشتر می باشند. همچنین ملاحظه مقادیر آماره دوربین- واتسن موید این مطلب است که بین اجزا اخلال مدل، خود همبستگی وجود ندارد زیرا این مقادیر در فاصله 5/1 تا 5/2 می باشند. همچنین مقدار آماره بارتلت و احتمال مربوط به آن پس از اعمال وزن هر مقطع برای داده ها، بیانگر رفع واریانس ناهمسانی می باشد.

2-6-4- آزمون فرضیه فرعی دوم
بر اساس فرضیه دوم تحقیق بین نسبت فروش به داراییهای ثابت و افشای کافی در صورتهای مالی رابطه معناداری وجود دارد. برای آزمون این فرض از مدل یک متغیره مبتنی بر داده های نسبت فروش به داراییهای ثابت در سطح 325 سال – شرکت، استفاده شده است. خلاصه تجزیه و تحلیل مدل و نتایج مربوط به آزمون مدل در جدول 6- 4 ارائه شده است.

جدول 6- 4 : نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها برای آزمون فرضیه فرعی دوم- مدل (2)
مدل (2) : تاثیر نسبت فروش به داراییهای ثابت بر کفایت افشا
Y = β 0 + β2 SFAj +
تعداد مشاهدات
آماره
بارتلت
(معناداری)
دوربین-واتسن
Fآماره
F(معناداری

R2
تعدیل شده
روش تخمین
احتمال
p-value
t آماره
ضریب
علامت
اختصاری
متغیر
325
39/38
(654/0)
33/2
72/5
(000/0)
53/0
روش اثرات ثابت
648/0
456/0
527/0
β0
ضریب ثابت

005/0
792/2
177/0
SFAj
تاثیر نسبت فروش به دارایی های ثابت

همانطور که در جدول 6-4 دیده می شود، با توجه به مقدار t محاسبه شده و نیز احتمال مربوط به آن، ضریب برآوردی مدل یعنی نسبت فروش به داراییهای ثابت ، در سطح خطای ۵ درصد معنادار می باشد و وجود آن در مدل لازم است که این مساله نشان دهنده وجود رابطه بین نسبت فروش به داراییهای ثابت و افشای کافی در صورتهای مالی می باشد. بررسی مقدار ضریب تعیین تعدیل شده مدل ( 53/0 درصد ) نشان دهنده توان توضیح دهندگی مدل به منظور تشریح متغیر وابسته می باشد. به عبارتی دیگر این متغیر قادر است حدود 53 درصد از تغییرات متغیر افشای کامل را توضیح دهد. ملاحظه مقدار آماره F رگرسیون در این مدل حکایت از توان توضیح دهندگی مدل دارد زیرا مقادیر F محاسباتی در سطح خطای ۱ درصد از مقدار نگاره بیشتر می باشند.
همچنین ملاحظه مقادیر آماره دوربین- واتسن موید این مطلب است که بین اجزا اخلال مدل، خود همبستگی وجود ندارد زیرا این مقادیر در فاصله 5/1 تا 5/2 می باشند. همچنین مقدار آماره بارتلت و احتمال مربوط به آن پس از اعمال وزن هر مقطع برای داده ها، بیانگر رفع واریانس ناهمسانی می باشد.

3-6-4- آزمون فرضیه فرعی سوم
در این بخش تاثیر متغیر نسبت فروش به کل داراییها بر متغیر کفایت افشا مورد آزمون قرار گرفته است. همانطوری که پیشتر ذکر شد برای آزمون این فرض از مدل یک متغیره مبتنی بر داده های نسبت فروش به کل داراییها در سطح 325 سال – شرکت، استفاده شده است. نتایج مربوط به آزمون مدل در جدول 7-4 ارائه شده است.

جدول 7-4 : نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها برای آزمون فرضیه فرعی سوم – مدل(3)
مدل (3) : تاثیر نسبت فروش به کل داراییها بر کفایت افشا
Y = β 0 + β3 STAj +
تعداد مشاهدات
آماره بارتلت
(معناداری)
دوربین-واتسن
Fآماره
F(معناداری

R2
تعدیل شده

روش
تخمین
احتمال
p-value
t آماره
ضریب
علامت
اختصاری
متغیر
325
83/35
(052/0)
28/2
97/8
(000/0)
58/0
روش اثرات ثابت
648/0
456/0
181/0
β 0
ضریب
ثابت

000/0
839/3
369/0
STAj
نسبت فروش به کل داراییها

همان گونه که از نتایج جدول مشهود است، با توجه به مقدار t محاسبه شده و نیز احتمال مربوط به آن، ضریب برآوردی مدل یعنی نسبت فروش به کل داراییها ، در سطح خطای ۵ درصد معنادار می باشد و وجود آن در مدل لازم است که این مساله نشان دهنده وجود رابطه بین نسبت فروش به کل داراییها و افشای کافی در صورتهای مالی می باشد.

بررسی مقدار ضریب تعیین تعدیل شده مدل ( 58/0 درصد ) نشان دهنده توان توضیح دهندگی مدل به منظور تشریح متغیر وابسته می باشد. به عبارتی دیگر این متغیر قادر است حدود 58 درصد از تغییرات متغیر افشای کامل را توضیح دهد. ملاحظه مقدار آماره F رگرسیون در این مدل حکایت از توان توضیح دهندگی مدل دارد زیرا مقادیر F محاسباتی در سطح خطای ۱ درصد از مقدار نگاره بیشتر می باشند. همچنین ملاحظه مقادیر آماره دوربین- واتسن موید این مطلب است که بین اجزا اخلال مدل، خود همبستگی وجود ندارد زیرا این مقادیر در فاصله 5/1 تا 5/2 می باشند. همچنین مقدار آماره بارتلت و احتمال مربوط به آن پس از اعمال وزن هر مقطع برای داده ها، بیانگر رفع واریانس ناهمسانی می باشد.

4-6-4- آزمون فرضیه فرعی چهارم
در این بخش تاثیر متغیر نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام بر متغیر کفایت افشا مورد آزمون قرار گرفته است. همانطوری که پیشتر ذکر شد برای آزمون این فرض از مدل یک متغیره مبتنی بر داده های نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام در سطح 325 سال – شرکت، استفاده شده است. نتایج مربوط به آزمون مدل در جدول 8-4 ارائه شده است.

جدول 8-4 نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها برای آزمون فرضیه فرعی چهارم – مدل(4)
مدل (4) : تاثیر نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام بر کفایت افشا
Y = β 0 + β4 SEj +
تعداد مشاهدات
آماره بارتلت
(معناداری)
دوربین-واتسن
Fآماره
( F(معناداری

R2
تعدیل شده

روش
تخمین
احتمال
p-value
t آماره
ضریب
علامت
اختصاری
متغیر
325
39/22
(053/0)
40/2

73/5
(000/0)
43/0
روش اثرات ثابت
111/0
392/1
129/0
β 0
ضریب
ثابت

048/0
176/2
415/0
SEj
نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام

همان گونه که از نتایج جدول مشهود است، با توجه به مقدار t محاسبه شده و نیز احتمال مربوط به آن، ضریب برآوردی مدل یعنی نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام ، در سطح خطای ۵ درصد معنادار می باشد و وجود آن در مدل لازم است که این مساله نشان دهنده وجود رابطه بین نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام و افشای کافی در صورتهای مالی می باشد. بررسی مقدار ضریب تعیین تعدیل شده مدل ( 43/0 درصد ) نشان دهنده توان توضیح دهندگی مدل به منظور تشریح متغیر وابسته می باشد. به عبارتی دیگر این متغیر قادر است حدود 43 درصد از تغییرات متغیر افشای کامل را توضیح دهد. ملاحظه مقدار آماره F رگرسیون در این مدل حکایت از توان توضیح دهندگی مدل دارد زیرا مقادیر F محاسباتی در سطح خطای ۱ درصد از مقدار نگاره بیشتر می باشند. همچنین ملاحظه مقادیر آماره دوربین- واتسن موید این مطلب است که بین اجزا اخلال مدل، خود همبستگی وجود ندارد زیرا این مقادیر در فاصله 5/1 تا 5/2 می باشند. همچنین مقدار آماره بارتلت و احتمال مربوط به آن پس از اعمال وزن هر مقطع برای داده ها، بیانگر رفع واریانس ناهمسانی می باشد.

گام دوم : آزمون فرضیه اصلی تحقیق
5-6-4- آزمون فرضیه اصلی تحقیق
فرضیه اصلی تحقیق بیان می دارد که بین نسبت های فعالیت (شاخص های استفاده از داراییها)و افشای کافی در صورتهای مالی رابطه معناداری وجود دارد. به بیان دیگر طبق فرضیه اصلی تحقیق هنگام تشریح میزان کفایت افشا در سطح صورت های مالی ، اطلاعات موجود در نسبت های فعالیت (شاخص های استفاده از داراییها)، مربوط تلقی می گردد. همانطوری که پیشتر ذکر شد برای آزمون این فرض از مدل کلی تحقیق که تلفیقی از مدل های بکار رفته در فرضیه های فرعی می باشد ، استفاده شده است. در این مرحله هر چهار متغیر حاضر به صورت یکجا با استفاده از روش اثرات ثابت داده های تابلویی بر متغیر وابسته مورد رگرسیون قرار گرفته است. علامت ضرایب متغیرهای مستقل مدل نحوه تاثیر هر یک از متغیر های بیان شده در مدل کلی تحقیق را بر افشای کافی نشان می دهد. بطوریکه ضریب مثبت بیانگر افزایش (کاهش) افشای کافی در اثر افزایش (کاهش) متغیر مربوطه و ضریب منفی بیانگر کاهش (افزایش) افشای کافی در اثر کاهش (افزایش) متغیر مربوطه می باشد. نتایج مربوط به آزمون مدل مبتنی بر نسبت های فعالیت (شاخص های استفاده از داراییها)در جدول 9-4 ارائه شده است.
جدول 9-4 نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها برای آزمون فرضیه اصلی تحقیق- مدل(5)
مدل(5): تاثیر نسبت های فعالیت بر کفایت افشا

تعداد مشاهدات
آماره بارتلت
(معناداری)
دوربین -واتسن
Fآماره
( F(معناداری

R2
تعدیل شده
روش
تخمین
احتمال
p-value
t آماره
ضریب
علامت
اختصاری
متغیر
325
11/32
(011/0)
34/2
34/17
(000/0)
75/0
روش اثرات ثابت
165/0
092/4
123/0
β 0
ضریب
ثابت

000/0
489/5
262/0
SWCj
تاثیر نسبت فروش به سرمایه در گردش

012/0
166/2
115/0
SFAj
تاثیر نسبت فروش به دارایی های ثابت

000/0
042/4
225/0
STAj
نسبت فروش به کل داراییها

000/0
334/5
245/0
SEj
نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام

همان گونه که از نتایج جدول مشهود است، با توجه به مقدار t های محاسبه شده و نیز احتمال مربوط به آن، ضرایب برآوردی مدل یعنی نسبت های فعالیت، در سطح خطای ۵ درصد معنادار می باشد و وجود آنها در مدل لازم است که این مساله نشان دهنده وجود رابطه بین نسبت های فعالیت و افشای کافی در صورتهای مالی می باشد. بررسی مقدار ضریب تعیین تعدیل شده مدل ( 75/0 درصد ) نشان دهنده توان توضیح دهندگی مدل به منظور تشریح متغیر وابسته می باشد. به عبارتی دیگر این متغیرها قادر هستند حدود 75 درصد از تغییرات متغیر افشای کامل را توضیح دهد. ملاحظه مقدار آماره F رگرسیون در این مدل حکایت از توان توضیح دهندگی مدل دارد زیرا مقادیر F محاسباتی در سطح خطای ۱ درصد از مقدار نگاره بیشتر می باشند.

همچنین ملاحظه مقادیر آماره دوربین- واتسن موید این مطلب است که بین اجزا اخلال مدل، خود همبستگی وجود ندارد زیرا این مقادیر در فاصله 5/1 تا 5/2 می باشند. همچنین مقدار آماره بارتلت و احتمال مربوط به آن پس از اعمال وزن هر مقطع برای داده ها، بیانگر رفع واریانس ناهمسانی می باشد.

فصل پنجم
نتیجه گیری و پیشنهادات

1-5 مقدمه
در فصل چهارم نتایج به دست آمده از آزمون فرضیه های این تحقیق بیان شد. همان طور که بیان گردید برای بررسی رابطه بین میزان افشاء در گزارشگری مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با متداول ترین نسبت های فعالیت (شاخصهای استفاده از داراییها168 ) است ، یک فرضیه اصلی و چهار فرضیه فرعی تدوین و ارائه گردید. برای آزمون هر یک از فرضیه های فرعی اول ، دوم، سوم و چهارم و فرضیه اصلی چهار مدل فرعی رگرسیون یک متغیره و یک مدل اصلی رگرسیون چند متغیره برآورد گردید.
در فصل پنجم و پایانی که پیش رو است، به تلخیص و مرور کلی یافته های تحقیق، بحث و تفسیر پیرامون نتایج به دست آمده از آزمون فرضیه ها و مقایسه نتایج تحقیق حاضر با یافته های تحقیق های مرتبط پیشین پرداخته می شود.
علاوه بر این، در فصل حاضر به برخی از محدودیت های تحقیق اشاره می گردد و بالاخره، پیشنهادهایی برخاسته از نتایج و یافته های تحقیق ارایه خواهد شد که امید می رود این پیشنهادها ضمن آنکه برای استفادهکنندگان اطلاعات حسابداری مفید واقع می گردد، راهگشای تحقیق های آتی باشد که در این زمینه انجام خواهد پذیرفت.

2-5- بحث و نتیجه گیری
این تحقیق نتایجی را پیرامون یکی از بحث انگیزترین مباحث گزارش گری مالی یعنی کیفیت افشا و شفافیت گزارشگری فراهم ساخته است. تحقیق حاضر، در پی روشن ساختن این موضوع است که آیا بین میزان افشاء در صورتهای مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با نسبتهای متداول فعالیت (شاخصهای استفاده از داراییها) رابطه وجود دارد.
و یا به عبارتی آیا بین میزان افشاء در گزارشگری مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با متداولترین نسبتهای فعالیت (شاخصهای استفاده از داراییها169) یعنی نسبت فروش به سرمایه در گردش170، نسبت فروش به داراییهای ثابت171 ، نسبت فروش به کل داراییها172 و نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام173 (ارزش ویژه) رابطه معنی داری وجود دارد؟ چه معیاری می تواند مبنای میزان افشای کافی در صورتهای مالی باشد؟ آیا متغیرهای مختلف برای برآورد سطح افشا توانایی یکسانی دارند؟ و آیا یکی از آنها نسبت به سایر متغیرها برتری فاحشی دارد؟
در این تحقیق داده های منعکس شده در صورت های مالی شرکت ها برای بررسی و اندازه گیری کفایت افشا و محاسبه نسبت های متداول فعالیت، مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. به منظور تجزیه وتحلیل داده ها از چارچوب مدل کوک 174 ، 1992 که در ژاپن انجام شده است و چارچوب مدل محققینی چون اسفندیار ملکیان (1376) و ارزیتون (1383) که در ایران انجام شده است، استفاده شده است. مطابق آنچه که در فصل سوم اشاره شد مدل های فرعی چهارگانه و مدل اصلی تحقیق، با استفاده از روش رگرسیون یک متغیره و چندگانه و نیز با در نظر گرفتن آثار ثابت مقاطع، برآورد گردید. بر اساس تخمین های حاصله ، فرضیه های تحقیقی مورد بررسی قرار گرفت که در ادامه، ضمن بیان این فرضیه ها و یادآوری نتایج حاصل از آزمون آنها، به بحث و بررسی بیشتر پیرامون فرضیه های اخیر و نتیجهگیری و اظهار نظر کلی درباره آنها پرداخته می شود.

1-2-5- نتیجه گیری پیرامون فرضیه فرعی اول
فرضیه فرعی اول این تحقیق به شرح زیر بوده است :
بین نسبت فروش به سرمایه در گردش و افشای کافی در صورتهای مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه معناداری وجود دارد.
فرضیه مزبور بر مبنای تخمین های به دست آمده بر اساس مدل رگرسیونی یک متغیره مورد آزمون قرار گرفت.
تخمین های به دست آمده و آزمون های انجام گرفته در فصل چهارم، نشان داد که اولاً ضریب متغیر بکارگرفته شده در مدل رگرسیونی معنی دار می باشد که این مساله نشان دهنده وجود رابطه بین داده های تاریخی نسبت فروش به سرمایه در گردش و افشای کافی در صورتهای مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. ثانیاً بررسی مقدار ضریب تعیین تعدیل شده مدل، نشان دهنده توان توضیح دهندگی مدل به منظور تشریح متغیر وابسته یعنی افشای کافی در صورتهای مالی می باشد. لذا نتایج حاصل شده از شاخص ضریب تعیین تعدیل شده مدل نشان می دهد ، متغیر توضیحی نسبت فروش به سرمایه در گردش تقریباً 65 درصد از نوسانات ناشی از کیفیت افشا را توضیح می دهد. افزون بر آن بر اساس علامت ضریب متغیر توضیحی نسبت فروش به سرمایه در گردش یا علامت β چنین استنباط می شود که افزایش در این متغیر ، آثار افزایشی بر سطح افشای کافی دارد. لذا نتیجه آزمون های انجام شده به تایید فرضیه فرعی نخست انجامید.

2-2-5- نتیجه گیری پیرامون فرضیه فرعی دوم
فرضیه دوم این تحقیق به شرح زیر بوده است :
بین نسبت فروش به داراییهای ثابت و افشای کافی در صورتهای مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه معناداری وجود دارد.
فرضیه مزبور نیز بر مبنای تخمین های به دست آمده بر اساس مدل رگرسیونی یک متغیره مورد آزمون قرار گرفت. تخمین های به دست آمده و آزمون های انجام گرفته در فصل چهارم، نشان داد که اولاً ضریب متغیر بکارگرفته شده در مدل رگرسیونی معنی دار می باشد که این مساله نشان دهنده وجود رابطه بین داده های تاریخی نسبت فروش به داراییهای ثابت و افشای کافی در صورتهای مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. ثانیاً بررسی مقدار ضریب تعیین تعدیل شده مدل، نشان دهنده توان توضیح دهندگی مدل به منظور تشریح متغیر وابسته یعنی افشای کافی در صورتهای مالی می باشد. لذا نتایج حاصل شده از شاخص ضریب تعیین تعدیل شده مدل نشان می دهد ، متغیر توضیحی نسبت فروش به داراییهای ثابت تقریباً 53 درصد از نوسانات ناشی از کیفیت افشا را توضیح می دهد.

افزون بر آن بر اساس علامت ضریب متغیر توضیحی نسبت فروش به داراییهای ثابت یا علامت β چنین استنباط می شود که افزایش در این متغیر ، آثار افزایشی بر سطح افشای کافی دارد. لذا نتیجه آزمون های انجام شده به تایید فرضیه فرعی دوم انجامید.

3-2-5- نتیجه گیری پیرامون فرضیه فرعی سوم
فرضیه فرعی سوم این تحقیق به شرح زیر بوده است :
بین نسبت فروش به کل دارایی ها و افشای کافی در صورتهای مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه معناداری وجود دارد.
فرضیه مزبور نیز بر مبنای تخمین های به دست آمده بر اساس مدل رگرسیونی یک متغیره مورد آزمون قرار گرفت. تخمین های به دست آمده و آزمون های انجام گرفته در فصل چهارم، نشان داد که اولاً ضریب متغیر بکارگرفته شده در مدل رگرسیونی معنی دار می باشد که این مساله نشان دهنده وجود رابطه بین داده های تاریخی نسبت فروش به کل داراییها و افشای کافی در صورتهای مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. ثانیاً بررسی مقدار ضریب تعیین تعدیل شده مدل، نشان دهنده توان توضیح دهندگی مدل به منظور تشریح متغیر وابسته یعنی افشای کافی در صورتهای مالی می باشد. لذا نتایج حاصل شده از شاخص ضریب تعیین تعدیل شده مدل نشان می دهد ، متغیر توضیحی نسبت فروش به کل داراییها تقریباً 58 درصد از نوسانات ناشی از کیفیت افشا را توضیح می دهد. افزون بر آن بر اساس علامت ضریب متغیر توضیحی نسبت فروش به کل داراییها یا علامت β چنین استنباط می شود که افزایش در این متغیر ، آثار افزایشی بر سطح افشای کافی دارد. لذا نتیجه آزمون های انجام شده به تایید فرضیه فرعی سوم انجامید.

4-2-5- نتیجه گیری پیرامون فرضیه فرعی چهارم
فرضیه فرعی چهارم این تحقیق به شرح زیر بوده است :
بین نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام و افشای کافی در صورتهای مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه معناداری وجود دارد.
فرضیه مزبور نیز بر مبنای تخمین های به دست آمده بر اساس مدل رگرسیونی یک متغیره مورد آزمون قرار گرفت.
تخمین های به دست آمده و آزمون های انجام گرفته در فصل چهارم، نشان داد که اولاً ضریب متغیر بکارگرفته شده در مدل رگرسیونی معنی دار می باشد که این مساله نشان دهنده وجود رابطه بین داده های تاریخی نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام و افشای کافی در صورتهای مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. ثانیاً بررسی مقدار ضریب تعیین تعدیل شده مدل، نشان دهنده توان توضیح دهندگی مدل به منظور تشریح متغیر وابسته یعنی افشای کافی در صورتهای مالی می باشد. لذا نتایج حاصل شده از شاخص ضریب تعیین تعدیل شده مدل نشان می دهد ، متغیر توضیحی نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام تقریباً 43 درصد از نوسانات ناشی از کیفیت افشا را توضیح می دهد. افزون بر آن بر اساس علامت ضریب متغیر توضیحی نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام یا علامت β چنین استنباط می شود که افزایش در این متغیر ، آثار افزایشی بر سطح افشای کافی دارد. لذا نتیجه آزمون های انجام شده به تایید فرضیه فرعی چهارم انجامید.

5-2-5- نتیجه گیری پیرامون فرضیه اصلی تحقیق
فرضیه اصلی این تحقیق به شرح زیر بوده است :
بین نسبت های فعالیت (شاخص های استفاده از داراییها) و افشای کافی در صورتهای مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه معناداری وجود دارد.
به بیان دیگر طبق فرضیه اصلی تحقیق هنگام تشریح میزان کفایت افشا در سطح صورت های مالی ، اطلاعات موجود در نسبت های فعالیت (شاخص های استفاده از داراییها)، مربوط تلقی می گردد. همانطوری که در فصل چهارم نیز ذکر شد برای آزمون این فرض از مدل کلی تحقیق که تلفیقی از مدل های بکار رفته در فرضیه های فرعی می باشد ، استفاده شده است. در این مرحله هر چهار متغیر حاضر به صورت یکجا با استفاده از روش اثرات ثابت داده های تابلویی بر متغیر وابسته مورد رگرسیون قرار گرفت. تخمین های به دست آمده و آزمون های انجام گرفته در فصل چهارم، نشان داد که اولاً ضریب متغیر های بکارگرفته شده در مدل رگرسیونی معنی دار می باشند که این مساله نشان دهنده وجود رابطه بین داده های تاریخی نسبت فروش به سرمایه در گردش، نسبت فروش به داراییهای ثابت ، نسبت فروش به کل دارایی ها و نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام با افشای کافی در صورتهای مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد.
علامت ضرایب متغیرهای مستقل مدل نحوه تاثیر هر یک از متغیر های بیان شده در مدل کلی تحقیق را بر افشای کافی نشان می دهد. بطوریکه ضریب مثبت بیانگر افزایش (کاهش) افشای کافی در اثر افزایش (کاهش) متغیر مربوطه و ضریب منفی بیانگر کاهش (افزایش) افشای کافی در اثر کاهش (افزایش) متغیر مربوطه می باشد. بر اساس علامت ضرایب متغیرهای توضیحی نسبت های فوق الاشاره یا علامت β های مدل اصلی تحقیق چنین استنباط می شود که افزایش در این متغیرها ، آثار افزایشی بر سطح افشای کافی دارد. ثانیاً بررسی مقدار ضریب تعیین تعدیل شده مدل، نشان دهنده توان توضیح دهندگی مدل به منظور تشریح متغیر وابسته یعنی افشای کافی در صورتهای مالی می باشد. لذا نتایج حاصل شده از شاخص ضریب تعیین تعدیل شده مدل نشان می دهد ، متغیر های توضیحی نسبت های فعالیت تقریباً 75 درصد از نوسانات ناشی از کیفیت افشا را توضیح می دهند. لذا نتیجه آزمون های انجام شده به تایید فرضیه اصلی تحقیق انجامید.
دلایل متعددی در رابطه با معنادار بودن (در جهت مثبت) بین نسبت های فعالیت و افشای کافی در صورت های مالی می تواند وجود داشته باشد که عبارتند از :
1- شرکت هایی که دارای فروش بالاتری باشند، بزرگتر بوده و به مراتب دارای نسبت های فعالیت بالاتری نیز خواهند بود و این شرکت های با فروش بالا معمولاً در معرض توجه بیشتر عامه قرار داشته و از تعامل مکرر با موسسات یا ارگان های دولتی برخوردارند. لذا افشای مناسب و کافی، ایجاد اعتماد خواهد نمود و رضایت عامه و ارگان های دولتی را به همراه خواهد داشت.
2- همچنین این شرکت ها معمولاً دارای استفاده کنندگان درون و برون سازمانی بیشتری هستند که خواهان اطلاعات متنوع تر و بیشتری جهت رفع نیازهای تصمیم گیری خود می باشند.
3- شرکت های کوچک نسبت به شرکت های بزرگ ممکن است احساس کنند که افشای اطلاعات می تواند موقعیت رقابتی آنها را به خطر اندازد ، در حالیکه شرکت های بزرگ ممکن است از نظر بهره برداری از اطلاعات افشا شده هراس کمتری از رقبای خود به دل راه دهند.
4- شرکت های کوچک ممکن است جهت جمع آوری و انتشار مقادیر زیادی از اطلاعات ، منابع لازم را در اختیار نداشته باشند. به بیان دیگر شرکت های کوچک هزینه های بیشتری را نسبت به شرکت های بزرگ در انجام رعایت ترکیبی از استانداردهای حسابداری یا الزامات افشا متحمل می شوند.
5- نسبت های فعالیت و یا شاخص های بکارگیری دارایی ها ، از جمله شاخص های مهم بررسی سلامت مالی شرکت و کارایی مدیریت آن، سنجش توانایی شرکت بکارگیری دارایی ها و درکسب سود قابل قبول و یا برگشتی راضی کننده روی سرمایه گذاری است . شاخص های فوق الذکر، معیارهای خاصی از موفقیت در بازار می باشند. بدیهی است که سرمایه گذاران تمایلی به مشارکت در شرکتی که فروش پایین و درآمد سازی ضعیفی دارد از خود نشان نمی دهند . چراکه فعالیت اندک و سود آوری اندک در قیمت سهام و توانایی بالقوه شرکت در پرداخت سود سهام تاثیر منفی دارد . اعتبار دهندگان نیز راضی به پرداخت وام به شرکتی که موقعیت ضعیفی از نظر سودآوری دارد نخواهند بود ، چون احتمال این را می دهند که طلب آنها هرگز بازپرداخت نگردد . با این حال در صورتی که شرکتی دارای شاخص های مطلوب فعالیت باشد، سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان تمایل به سرمایه گذاری در چنین شرکتی را خواهند داشت. این امرموجب برانگیخته شدن مدیران برای گزارش و افشاء اطلاعات بیشتر و جزیی تری خواهد بود زیرا این اطلاعات را جهت اطمینان دادن به مشتریان و سرمایه گذاران و جذب آنان ارائه خواهند داد.
6- موسسات اعتباری و وام دهندگان شرایط وام های خود را بر اساس این نسبت ها تعیین می کنند. اگر سازمان وام دهنده ای احساس کند که شرکت دارای نسبت های فعالیت ضعیفی می باشد، احیاناً از وی می خواهد که بهره بیشتری بپردازد و یا دارایی های بیشتری وثیقه آن وام قرار دهد. زیرا از نظر وام دهنده این طرح ها ریسک بیشتری دارد. لذا سازمان های وام دهنده تمایل بیشتری برای دانستن نسبت های فوق و داشتن ریز اطلاعات راجع به آن در شرکت های طرف خود می باشند (جهانخانی و پارساییان، 1377،104)1.

3-5- پیشنهادها
در این بخش بر اساس نتایج و یافته های تحقیق، دو دسته پیشنهاد مطرح می گردد. نخست، پیشنهادهای کاربردی که امید می رود رهنمودی برای متولیان استانداردگذاری و مراجع حرفه ای حوزه حسابداری باشد و نیز استفاده کنندگان از اطلاعات حسابداری و مالی به ویژه سرمایه گذاران را در امر تصمیم گیری یاری نماید و دوم، پیشنهادهایی برای تحقیق های آتی که می تواند راهنمایی برای تحقیق های بعدی درباره موضوع تحقیق باشد.

1-3-5- پیشنهادهای کاربردی ناشی از نتایج تحقیق
1- پیشنهاد می شود حسابرسان چه در موسسات حسابرسی خصوصی و چه در سازمان حسابرسی با توجه اهمیت کیفیت افشا، توجه بیشتری را به سطح لازم برای افشای اطلاعات در شرکت های مورد رسیدگی مبذول دارند.
2- پیشنهاد می شود متولیان استانداردگذاری و مراجع حرفه ای حوزه حسابداری در ایران نسبت به تجدیدنظر در الزامات افشا در استانداردهای حسابداری اقدام نمایند تا در شرایط عدم کارایی بازار و درست اجرا نشدن قوانین حمایت از سرمایه گذاران که بر بازار مالی ایران حاکم است، استانداردهای حسابداری بیش از پیش نقش جبران کننده ای در برابر نارسایی های بازار سرمایه داشته باشند و شفافیت گزارش گری ارتقاء یابد.
3- سازمان بورس اوراق بهادار تهران در تدوین مقررات مربوط به افشای اطلاعات شرکت های بورسی، یافته های این تحقیق را مدنظر قرار دهد و در جهت پر کردن خلاهای افشا اقدامات لازم را به عمل آورد.
4- مسولین مالی شرکت ها، با استفاده از چک لیست موارد افشا ارایه شده در این تحقیق، می توانند میزان سطح افشا اطلاعات را در صورت های مالی سالیانه خود مورد ارزیابی قرار دهند.

2-3-5- پیشنهادهایی برای تحقیق های آتی
برخی از موضوع ها و مواردی که پیشنهاد می شود در تحقیق های مرتبط آتی مد نظر قرار گیرد، به شرح زیر است:
1- تاثیر نوع صنعت بر میزان افشا کافی در صورت های مالی.
2- تاثیر نوع موسسه حسابرسی بر میزان افشا کافی در صورت های مالی.
3- تاثیر تعداد سهامداران بر میزان افشا کافی در صورت های مالی.
4- تاثیر پذیرفته شدن شرکت ها در بورس بر میزان افشای کافی در صورت های مالی..
5- تاثیر عملکرد شرکت ها بر میزان افشا کافی در صورت های مالی.
6- بررسی رابطه بین افشا و نوسان پذیری سهام

4-5- محدودیت ها
علاوه بر عدم کارایی کامل بازار اوراق بهادار در ایران، به عنوان یک محدودیت بسیار کلی برای همه تحقیق های بازار سرمایه ، می توان به دو محدودیت خاص زیر اشاره نمود:
1- همانگونه که پیش از این اشاره گردید، این تحقیق با استفاده از داده های مربوط به نمونه ای از شرکت های حاضر در بورس اوراق بهادار تهران در فاصله سال های 1382 تا 1387 انجام شده است و علاوه بر این، نمونه آماری تحقیق حاضر در بردارنده همه طبقات صنعت موجود در بورس نمی باشد. بنابراین، در تعمیم نتایج این تحقیق به دوره های زمانی و صنایع دیگر و نیز به شرکت های غیر بورسی باید با احتیاط عمل نمود.
2- این تحقیق بر اساس اطلاعات ارایه شده در صورت های مالی حسابرسیشده شرکت ها انجام شده است. در این تحقیق با استفاده از ارقام مندرج در صورت های مالی و یادداشت های همراه شرکت های بورس اوراق بهادار تهران و بر مبنای الزامات افشای استانداردهای حسابداری ایران، شاخص افشاء تهیه و استخراج شده است. بنابراین بدیهی است که نتایج آن تحت تاثیر صحت اطلاعات موجود در صورت های مالی است.
3- برای ادبیات موضوع تحقیق، کتب و مقالات اندکی در این زمینه در داخل کشور تدوین و تالیف گردیده است. همچنین دسترسی به بعضی از مقالات خارجی نیز به سختی امکان پذیر بوده است.

پیوست ها

جدول مربوط به صنایع و نام شرکت های نمونه آماری
نام شرکت
نام شرکت
نام شرکت
نام شرکت
نام شرکت
نام شرکت
نام شرکت
معدنی املاح ایران
کاشی الوند
سینادارو
داروپخش
جام دارو
بیسکویت گرجی
افست
نفت بهران
کاشی تکسرام
شهد ایران
روغن نباتی پارس
چینی ایران
پارس الکتریک
اما
نفت پارس
کاشی سینا
شوکوپارس
سایپا
داده پردازی ایران
پارس پامچال
ایران ترانسفو
نورد قطعات فولادی
کف
شیشه قزوین
سیمان ارومیه
دارو اسوه
پارس دارو
ایران خودرو
نوش مازندران
گروه بهمن
شیشه و گاز
سیمان تهران
دارو اکسیر
پارس سرام
ایران خودرو دیزل

لاستیک سهند
صنعتی بهشهر
سیمان سپاهان
دارو امین
پاکسان
ایران مرینوس

لبنیات پاک
صنعتی سپاهان
سیمان شرق
دارو رازک
پتروشیمی آبادان
آبسال

لنت ترمز
فرآورده تزریقی
سیمان شمال
دارو عبیدی
پتروشیمی خارک
آلومینیوم پارس

لوله و ماشین سازی
فیبر ایران
سیمان صوفیان
دارو کوثر
پتروشیمی فارابی
بهپاک

معادن روی ایران
کاربراتور ایران
سیمان کرمان
دارو جابرابن حیان
پمپ ایران
بوتان

منابع و ماخذ

منابع فارسی:

1. آذر، ع. و منصور مومنی،1385، "آمار و کاربرد آن در مدیریت"، انتشارات سمت، جلد دوم، چاپ نهم، تهران،ص 212-183.
2. ارزیتون، ر،1383، "بررسی رابطه ویژگیهای ساختار مالی و عملکردی شرکتها با سطح افشای اطلاعات در صورتهای مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران"، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی.
3. خاکی، غ.ر ،1375، "روش تحقیق با رویکردی به پایان نامه نویسی"، انتشارات بازتاب، چاپ هشتم، ص1- 429.
4. دلاور ، ع،1385، " مبانی تحقیق در علوم اجتماعی" ، نشر رشد ، تهران .
5. سیدآبادی، م.ر، 1383، "بررسی تاثیر اندازه و نسبتهای مالی بر افشای کامل صورتهای مالی شرکتهای پذیرفته شده در سازمان بورس اوراق بهادار تهران"، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه مازندران.
6. عالی ور،ع،1365، "افشادر گزارشگری مالی"،مرکزتحقیقات تخصصی حسابداری و حسابرسی سازمان حسابرسی .
7. ملکیان، ا، 1376، " جامعیت گزارش های سالانه و ویژگی های مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران" ، تهران، انتشارت قدس.
8. کمیته فنی سازمان حسابرسی ،1380، "استانداردهای حیسابداری"،نشریه 145.
9. نوری فرد، ی، 1377، " افشا اطلاعات در گزارش های مالی " ، موسسه حسابرسی تامین اجتماعی، 1377
10. نوروش،ا،1388 ، "بررسی بین کیفیت افشاء و مدیریت سود"،برسیهای حسابداری و حسابرسی،دوره 16،شماره55.
11. هژبرکیانی ،ک، 1377، "اقتصاد سنجی و کاربرد آن"،چاپ دوم،انتشارات ققنوس.

منابع لاتین:

1. American Accounting Association,(1977) "Conceptual Framework for Financial Accounting and Reporting: Elements of Financial Statement and Their", Measurement, AAA.
2. Busby, Stephen.L.(1974) ,"Selected Item of Information and Their Disclosure in Annual Reports ", The Accounting Review, No.3, July.
3. Cerf, Alan r., 1961, "Corporat Reporting and Investment Decisions", Berkeley, the University of California, 1961.
4. Cook, T.E,(1992), "The Impact of Size, Stock Market Listing and Industry Type on Disclosure in Annual Reports of Japanese Listed Corporations", Accounting and Business Research, vol. 22, no.87.
5. Davis-Friday, P. Y., L. B. Folami, C. Liu, and H. F. Mittelstaedt.(1999) "The value relevance of financial statement recognition vs. disclosure: Evidence from SFAS", No. 106. The Accounting Review 74:4, 403-423.
6. El-Gazzar, S. M. (1998), "Predisclosure Information and Institutional Ownership: A Cross-sectional Examination of Market Revaluations during Earnings Announcements Periods." The Accounting Review 73 (January): 119-129.
7. Eng, L.L. and Mak, Y.T.(2003)," Corporate governance and voluntary disclosure", Journal of Accounting and Public Policy, vol. 22.
8. FASB, (1978) ,"Objectives of Financial Reporting By Business Enterprises, Statement of Financial Accounting", Concept No.1, a978, Par.30.
9. Healy, P., and Palepu, K. (2001) ,"Information asymmetry, Corporate Disclosure, and the Capital Markets: A Review of the Empirical Disclosure Literature". Journal of Accounting and Economics, 31, 405-440
10. Hendriksen E.S. and Van Breda, (1992), "M.F. Accounting Theory". Burr Ridge: Irwin.
11. Hope,(2003), " O-K. Disclosure Practices, Enforcement of Accounting Standards, and Analyst´s Forecast Accuracy": An International Study, Journal of Accounting Research, vol. 41.
12. Khanna, T., Palepu, K.G. and Srinivasan, S.(2004) ," Disclosure Practices of Foreign Companies Interacting with U.S. Markets", Journal of Accounting Research Vol.42.
13. Lambert, R., C. Leuz, and R. E. Verrecchia.(2006). "Accounting Information, Disclosure, and the Cost of Capital." Journal of Accounting Research 45 (May): 385-42.
14. Lang, M. and R. Lundholm. (1996). "Corporate Disclosure Policy and Analyst Behavior." The Accounting Review 71 (October): 467-493.
15. Lang, M., and R. Lundholm. (1993). "Cross-sectional Determinants of Analysts Ratings of Corporate Disclosures." Journal of Accounting Research 31 (Autumn): 246-271.
16. Leuz, C., and Verrecchia, R. (2000). "The Economic Consequences of Increased Disclosure". Journal of Accounting Research. 38, 91-124.
17. Levi, S. (2008), "Voluntary disclosures of accruals in earnings press releases and the pricing of accruals". Review of Accounting Studies 13:1, 1-21.
18. Louis, H., D. Robinson, and A. Sbaraglia. (2008)."An integrated analysis of the association between accrual disclosure and the abnormal accrual anomaly". Review of Accounting Studies13:1, 23-54.
19. M.C., Jensen and W.H., Mecking, (1976) "Theory of The Firm: Manegrial Behavior, Agency Cost Ownership Structure", Journal of Financial Economics, 3, October.
20. Pae, S.,(1999),"Acquisition and Discretionary Disclosure of Private Information and Its Implications for Firms' Productive Activities", Journal of Accounting Research 37, 465-474.
21. Palepu. (2001). "Information Asymmetry, Corporate Disclosure, and the Capital Markets: A Review of the Empirical Disclosure Literature." Journal of Accounting and Economics 31: 405-44.
22. Plumlee, 2008, "M.A. A Re-examination of Disclosure Level and the Expected Cost of Equity Capital", Journal of Accounting Research, 40, 21-40.
23. Singhavi, S. and H.B., Desai,(1971) "An Empirical Analysis of The Quality of Corporate Financial Disclosure", Accounting Review, January.
24. Verrecchia, R.,(1995), "Essays on disclosure", Journal of Accounting and Economics 32, 97-180.
25. Wallace, R.S. Olusegun, Kamal Naser and Araceli Mara, (1994) "The Relationship Between The Comprehensivenees of Corporate Annual reports and Firm Characteristics in Spain", Accounting and Business Research, vol. 25, No.97.
26. Welker, M. (1995) "Disclosure Policy, Information Asymmetry and Liquidity in Equity Markets." Contemporary Accounting Research 11 (Spring): 801-828

منابع اینترنتی:

1. Www. Irbourse. Com (سایت اینترنتی سازمان بورس اوراق بهادار تهران)
2. www.SSRN.com
3. www.Emeraled.com

Abstract:
The principle function of financial reporting is Effective Transformation of Information to outsiders in a valid and timeliness way, this should be done through transparency reporting and high quality financial information disclosure. Reviewing recent studies show that the transparency and quality of financial information disclosure in business entities has significant effects on investor's strategies. The relationship, in this research, between disclosure level of financial statements in accepted TSE companies with common activity ratios (Assets Utilization Measurements) will be surveyed.
At the first phase, in order to determine the disclosure level of financial statements as a dependent variable in this research, a checklist of disclosure quality has been arranged based on Iran's accounting standards and for every selected company a disclosure index allocated. For second phase, common activity ratios (Assets Utilization Measurements) including Sales to Working Capital Ratio, Sales to Fixed Assets Ratio, Sales to Total Assets Ratio and Sales to Equity Ratio has been assessed. Then in this research, to survey the relationship between disclosure level of financial statements in accepted TSE companies with common Assets Utilization Measurements, the cross- sectional regression method based on panel data from 1382 to 1387 has been used. The sample of this research consists of 65 accepted TSE companies for 5-years period.
Findings show that there is a significant relationship between disclosure level of financial statements in accepted TSE companies with common activity ratios.

Islamic Azad University
Arak Branch

Faculty of Management-Department of Accounting
((M.A)) Thesis

Subject:
A Survey of the Relation Between Activity Ratios and Information Disclosure in Financial Statements of TSE

Thesis Advisor:
M.R. Sarebanha Ph.D.

Consulted by:
A. Saidyfar Ph.D.

By:
Ali reza reyhani

Winter 2011

2 . Financial Accounting Standards Board (FASB),1978,30
3 . Cerf,1961
4 . Singhvi& Desai,1971
5 . Buzby,1974
6 . Cook,1992
7. Disclosure
8 . Transparency
9 . Activity Ratios
10 . Assets Utilization Measurements
11 . Sales to Working Capital Ratio
12 . Sales to Fixed Assets Ratio
13 . Sales to Total Assets Ratio
14 . Sales to Equity Ratio
15 . American Accounting Association
16 . Disclosure Principle
17 . Financial Accounting Standards Board(FASB)
18 . Assets Utilization Measurements
19 . Disclosure
20 . Kohler & Erclouis, 1975, p. 176
21 . Financial statements
22 . Dictionary of accouting, s.m.h.collin, 2003
23 .Activity Ratios
24 . Dictionary of accouting, s.m.h.collin, 2003
25 . www.wordnet.prinston.edu/
26 . Disclosure
27 . www.en. Wikipedia.org
28 . Kohler & Erclouis, 1975, p. 176
29 . American Accounting Association(AAA)
30 . Disclosure Principle
31 . Financial Statement
32 . Financial Position
33 . Financial Performance
34 . Flexibility
35 . Objective
36 . Principle
37 . Postulate
38 . Convention
39 . Comprehensibility
40 . Relevance
41 . Materiality
42 . Trustworthiness
43 . Comparability
44 . Stockholders
45 . Other Investors
46 . ‍Creditors
47 . Financial Accounting Standards Board (FASB),1978,30
48 . Hendrickson, 1993, p.851.852

50 . Investors
51 . Creditors
52 . Employee
53 . Government
54 . Society
55 . Other users
56 . Financial Analysts

58 . American Institute of certified public Accountants
59 . FASB,1978,30
60 . Adequate Disclosure
61 . Proper Disclosure
62 . Full Disclosure

64 . Hendrickson, 1993, p.853

66 . Hendrickson, 1993,p.860
67 . Accounting Principle Board

69 . Securities Exchange Commission
70 . Stanko,2001,48
71 . Brownlee et al,2001,78
72 . Stanko,2001,p48
73 . Hendrickson, 1993, p.851.852

75 . Multiple.Step Income Statement
76 . Hendrickson, 1993, p.851.852

78 . Parenthetical Information
79 . Hendrickson, 1993, p.851.854
80 . Hendrickson, 1993, p.851.854
81.Paton et al,2004,97
82.Lebo et al,2005 & Wang et al,2010,67
83.Singvee,1994 & Valas,1994,58
84.Mediros,2003& Khana,2004,104
85 . Alan Robert Cerf,1961
86.Singhvi & Desai,1971
87 . Mandatory Disclosure
88 . Voluntary Disclosure
89 . Capital Stock
90 . Turnover
91. Number of Shareholders
92 . Total Assets
93 . Current Assets
94. Fixed Assets
95. Shareholders' Funds
96 . Bank Borrowing
97 . Japan Company Handbook
98 . Structure.related Variables
99 . Performance. related Variables
100 . Interest
101 . Market related Variables
102 . the Intercept
103. the residual
104 . Milgram et al,1985
105 . Information Asymmetry
106 . Welker,1995
107 . Lang & Lundholm,1993
108 . Verricchia,1995
109 . Hutton &Palepu ,1999
110 . Plumlee et al,2008
111 . Cost of capital
112 . Expected cash flows
113 . Wang et al,2010
114 . EPS
115 . Lobo et al,2005
116 . Corporate Information Committee and 10. Ks
117 . Lambert et al,2006
118 . Medeiros et al,2007
119 . Standard & poor's Transparency &Disclosure
120 . Eng & Mak,2003
121 . khanna et al,2004
122 . Palpu et al,2001
123 . Hope et al,2003
124 . El – Gazzar,1998
125 . Belvins,2006
126 . Mekinnon,1993
127 . Mitchell,1995
128 . Patton et al,2004
129 . Groy et al,2002
130 . Ali,2005
131 . Standard & Poors
132 . Assets Utilization Measurements
133 . Sales to Working Capital Ratio
134 . Sales to Fixed Assets Ratio
135 . Sales to Total Assets Ratio
136 . Sales to Equity Ratio
137. Cook , 1992
138 . Assets Utilization Measurements
139 . Signaling theory
140.Cook , 1992
141 . Models For Panel Data
142. Cross. Sectional Data
143. F Leamer
144 . Pooling Data
145 . Baltagi,2006,57
146 .Restric Residual Sum Squares
147 .Unrestric Residual Sum Squares
148 .Hausman
149 .Fixed Effect Method
150. Random Effect Method
151 . Baltagi,2006,57
152 . Jarque. Bera
153. Yan & Kamneta,1998, 463-464
154 . Durbin. Watson Test
155 . Lagrange Multiplier
156. Doglass,1998.226
157. Breusch. Godfeey
158. Cochrane. Orcutt
159 . Stationarity
160 . Recursive regression
161 . Panel Data Method
162 . Pooling Method
163 . Ordinary Least Square(OLS)
164 . Fleamer
165 . Hausman
166 . Bartletts Homogeneity. of.variance test
167 . Assets Utilization Measurements
168 . Assets Utilization Measurements
169 . Assets Utilization Measurements
170 . Sales to Working Capital Ratio
171 . Sales to Fixed Assets Ratio
172 . Sales to Total Assets Ratio
173 . Sales to Equity Ratio
174 . Cook , 1992
—————

————————————————————

—————

————————————————————

ه

فهرست مطالب
عنوان صفحه

ح

فهرست جداول
عنوان صفحه

3

فصل اول …………………………………………………………………………….. کلیات تحقیق

13

فصل دوم ……………………………………………………………….. مروری بر ادبیات تحقیق

59

فصل سوم ………………………………………………………………….. روش اجرای تحقیق

80

فصل چهارم ………………………………………………………………. تجزیه و تحلیل داده ها

96

فصل پنجم ……………………………………………………………… نتیجه گیری و پیشنهادات

106

113

114

115