گزارش تخصصی دبیر عربی



گزارش تخصصی دبیر عربی :
بررسی علل بی انگیزگی دانش آموزان در درس عربی و ارائه راهکار

فهرست مطالب
مقدمه 3
اهداف گزارش تخصصی : 4
هدف کلی : 4
اهداف تخصصی : 4
ارزیابی از وضع موجود 4
– شناسایی موانع وجود مشکل 5
نقاط ضعف 6
تفکر وجستجو برای پیدا کردن راه حل مناسب: 8
اجرای راه حل با ذکر جزئیات وچگونگی : 10
ارزیابی از میزان تاثیر گذاری راه حل اجرا شده: 11
ارزیابی از میزان اعتبار اقدام شده و انجام اصلاحات ضروری: 11
نتیجه گیری: 12
طرح پیشنهادی: 13
منبع و مآخذ پژوهش: 14

مقدمه
درس عربی یکی از دروسی است که زیاد مورد علاقه و توجه اکثر دانش آموزان نیست و معمولاً نسبت به یادگیری آن بی انگیزه می باشند و تصــور می کنند که این زبان یک زبان بیگانه وکهنه است که در آینده به آن هیچ نیازی ندارند و در زندگی امروزی هیچ جایگاه و کاربردی ندارد و تنها زبان زنده ی روز را زبـان انگلیسی می دانند و نسبت به یادگیری زبان عربی علاقه ا ی نشان نمی دهند.
معمولاً در طول تدریس چند ساله در مدارس مختلف و کلاسهای متفاوت این بی انگیــزگی را کامـلاً درک کرده ام ، البته نباید فراموش کرد که در دبیرستانهای دخترانه درس عربی هم مثل بقیه ی دروس از اهمیت و جایگاه خاص خود برخوردار است ، زیرا زبان عربی یکی از دروسی است که با ضریب بالایی در امتحانات ورود به مراکز دانشگاهی مطرح می شود، بنابر این خود را بی نیاز از یادگــیری آن نمی دانند. اما در میان دانش آموزان پسر این بی علاقگی بیشتر مشهود است.

اهداف گزارش تخصصی :
هدف کلی :
بررسی علل بی انگیزگی دانش آموزان در درس عربی و ارائه راهکار
اهداف تخصصی :
1 – علل بی انگیزگی در دانش آموزان در یادگیری عربی چه چیزهایی است .
2 – یافتن راه حل های ایجاد انگیزه در دانش آموزان برای یادگیری درس عربی
ارزیابی از وضع موجود
من در مدرسه متوسطه 1 ، دبیر درس زبان عربی تدریس می کنم. یک روز وقتی وارد کلاس شدم با تعجب دیدم که همه ی دانش آموزان کتاب زبان انگلیسی را روی میز ودر مقابل خود گذاشته اند و همگی مشغول مطالعه ی زبان هستند زیرا قرار بود ساعت بعد دبیر زبان از این درس پرسش مستمر بعمل بیاورد، البته این اولین بار نبود که دانش آموزان این کلاس را می دیدم که در کلاس عربی به خواندن کتاب دیگری مشغولند اما این بار از این تعجبم بیشتر شد که با ورود خودم به کلاس دانش آموزان نمی خواستند کتاب زبان را کنار بگذارند و حتی از من خواهش کردند این ساعت، آنها را به حال خودشان واگذارم و عربی تدریس نکنم.
پس از سلام و احوالپرسی وقتی دیدم که دانش آموزان هیچ علاقه ای ندارند تا کتاب عربی را ازتوی میزهایشان بیرون بیاورند ، من هم کمی عصبانی شدم و از آنها پرسیدم: مگر الآن چه درسی دارید؟ چرا کتاب زبانتان را برنمی دارید؟ همگی گفتند: ما از درس عربی خوشمان نمی آید.
با خود م فکر کردم که باید بفهمم چرا اینقدر دانش آموزان این کلاس نسبت به درس عربی بی رغبت شده اند و با وجود اینکه درس عربی اساسی ترین درس در رشته ی علوم انسانی است ،به آن علاقه ای ندارند، لذا تصمیم گرفتم یک اقدام پژوهی عملی انجام دهم تا مشکل موجود را به نحوی مرتفع گردانم.
ابتدا سعی کردم به علل و عوامل بی انگیزگی دانش آموزان این کلاس نسبت به درس عربی بپردازم سپس راهــکارهای ممکن را بکار گیرم، لذا با تکیه بر اظهارات خود دانش آموزان از طرق مصاحبه ی غیر رسمی یعنی گفتگوی دوستانه و همچنین گفتگو با اولیای مدرسه به نکات مهمی پی بردم که تا این حد دانش آموزان را از درس عربی گریزان کرده است، زیرا من در ابتدا خودم و شیوه ی تدریسم را عامل اصلی این بی علاقگی دانش آموزان می دانستم، بنابر این، همین امر انگیزه ای شد تا با پژوهش عملی در این زمینه به علل و عوامل بی انگـیزگی دانش آموزان به درس عربی پی ببرم، تا راه حل ممکن را برای حل این مشکل ارائه دهم .

– شناسایی موانع وجود مشکل
– نداشتن انگیزه کافی از جانب دانش آموزان نسبن به درس عربی
– عدم اطلاعات در مورد کاربرد این درس درآینده تحصیلی دانش آموزان
– عدم استفاده از امر تکنولوژی آموزشی
– بی تفاوتی والدین در مورد این درس نسبت به سایر دروس
– نداشتن سواد کافی والدین در امرکمک به یاددهی و یادگیری دانش آموزان
– نداشتن انگیزه بین دبیران و بی تفاوتی در امر تدریس در سنوات تحصیلی قبل
– عدم بکارگیری دبیر متخصص عربی در درس عربی بکار گیری معلمین غیر مرتبط
در گفتگوهایی که با دانش آموزان بعمل آمد و همچنین با در جریان قرار دادن مدیر و معاونین مدرسه شهید اسلامی مسائل مهمی مطرح شد و از جمع بندی کل اطلاعات بدست آمده به علل و عواملی اشاره شد که باعث افت یادگیری دانش آموزان در درس عربی شده است. بطور کلی می توان علتهای عدم پیشرفت در یادگیری درس عربی و علاقه نداشتن دانش آموزان به این درس را در موارد زیر خلاصه کرد:
نقاط ضعف
1 – به دلیل استفاده از دبیران غیر متخصص و غیرمسلط و نا مرتبط با ادبیات عرب در سنوات گذشته دانش آموزان، اطلاعات اولیه و پایه ای که پیش نیاز مطالب سطح بالاتر است ندارند و اکنون درس عربی برای آنها به یک کابوس تبدیل شده است و تصور می کنند که یادگیری عربی ناممکن است و هیچ روحیه ای برای فراگیری آن ندارند.
2 – دومین عامل که متاثر از همان عامل اول است ونتیجه ی مستقیم آن می باشد ارفاقهای بی حد و حصر دبیران دوره های قبل بخصوص دوره ی راهنمایی باعث شده است که دانش آموزان
باهمان روحیه ی تکدی نمره تربیت شوند و از خود هیچ سعی و تلاشی بعمل نیاورند.
3 – عدم وجود عوامل تشویق کننده و حتی وجود برخی از موارد بازدارنده ، مثلاً خود اولیای دانش آموزان بیشتر به فراگیری و تقویت زبان انگلیسی توصیه می کنند و خیال می کنند اگر فرزند آنها انگلیسی یاد بگیرد از ارزش و پایگاه اجتماعی بهتری برخوردار است و برخی هم با اهداف خاصی این مطلب را القاء می کنند که زبان عربی یک زبان بیگانه است که کهنه شده است ، مثلاً همین برنامه های طنزی که از صدا و سیما پخش میشود و زبان عربی را به مسخره می گیرد باعث شده است که نسل جوان ما که درتمامی دورهها درس می خوانند نسبت به آموزش زبان عربی به دیدتمسخربنگرندکه این خودعامل مهمی است که انگیزه را ازدانش آموزان می گیرد.
4 – عدم تنوع در مطالب کتابهای درسی که جذابیت خاصی ندارند تا دانش آموزان به آن رغبت پیدا کنند. مثلاً در هیج جای کتابهای درسی عربی یک مطلب ورزشی دیده نمی شود. سراسر مطالب کتابهای درسی عربی ، آیات قرآنی و احادیث و ادعیه می باشد که باعث یکنواختی مطالب درس عربی شده است. درست است که هدف آموزش زبان عربی برای فهم قرآن و حدیث است اما می توان در لابلای داستانهای متنوع و جذاب و یا در ضمن عنوان کردن یک لطیفه و حکایت پند آموز خیلی از لغات و اصطلاحات متون دینی را آموزش داد.
5 – آنطوریکه خود دانش آموزان عنوان می کنند مطالب کتابهای درسی عربی هیچ تناسبی با روحیات جوانانی که در این سنین درس می خوانند ندارد مثلاً دانستنیهای علمی، مسائل روز، مقالات ادبی ، شعر و … که بیشتر به مذاق دانش آموزان خوش آیند است درکتابهای درسی عربی کمتر مورد توجه بوده است.
6 – اگر هدف از تدریس یک زبان آن است که بتوانیم با این زبان در حد مکالمه ی روزمره صحبت کنیم
چرا دبیران عربی به زبان عربی حرف نمی زنند؟
چرا ساعت مشخصی را برای مکالمه اختصاص نداده اند وبیشتر بر قواعد خشک و سنگین صرف و نحو تکیه می شود؟
7 – در هر درس مطالب زیادی از قواعد آمده است که این قواعد دارای تمرینات زیادی هم
هست و این عامل باعث شده است که کتاب عربی سنگین و مشکل بنظر برسد و روحیه ی یادگیری را از دانش آموزان می گیرد.
8 – وجود تصاویر زیاد و تکراری وگاه نامربوط و غیر جذاب و بدون کیفیت نه تنها کمکی به امر یادگری نمی کند بلکه فقط حجم کتاب را زیاد کرده است .
مثلاً در یک درس فقط تصویر یک مرد با حالتهای مختلف تکرار شده است و هیچ نکته ی کمک آموزشی در آن نیست.
9- با وجود تمام عوامل فوق وقتی چنین درسی درساعت آخر برنامه گنجانده شود مشکل معلم و دانش آموزان مضاعف میشود البته این نمی تواند بهانه ای برای دانش آموزان باشد زیرا تمام دبیران درساعت آخر درس دارند و تدریس می کنند و معلم عربی هم باید در سر یکی از کلاسها حاضر شود. گاه اتفاق افتاده است که دانش آموزان در ساعت اول هم مشکل دارند.
مثلاً بعلت دوری مسافت خانه تا مدرسه بیشتر دانش آموزان دو ساعت اول روز های شنبه که تایم صبح باشند غیبت می کنند و همیشه از درس عقب می مانند و چند بار که این اتفاق بیافتد جبران آن بسی مشکل می شود.
10 – بدآموزی برخی از همکاران در سنوات گذشته باعث شده است تادانش آموزان فقط به مطالب کتاب درسی بپردازند آن هم در حد حفظ کردن مطالب، چون دانش آموز با این روحیه تربیت شده است دیگر قدرت درک و فهم ندارد و اگر مطلبی عین کتاب نباشدنمی تواند به آن پاسخ دهد در نتیجه در امتحانات هماهنگ نمی تواند نمره ی قبولی کسب کند.
تفکر وجستجو برای پیدا کردن راه حل مناسب:
با مطالعه کتاب آسیب شناسی روانی (دکترحسین آزاد)وارزشیابی در خدمت آموزش (خانم طاهره رستگار) در مورد انگیزش و انگیزه وعلاقه اطلاعاتی پیدا کردم که به شرح زیر میباشد. هدف از این پژوهش این است که بدانم چرا دانش آموزان اینقدر به درس عربی بی رغبت هستند؟ و چرا علاقه ای به یادگیری زبان عربی ندارند؟
زیرا بعضی از دانش آموزان دارای استعدادهای بالایی هستند اما فقط در درس عربی نمره ی کم می گیرند.
هدف بعدی از این پژوهش اینست که می خواهم دانش آموزان را به یادگیری درس عربی علاقمند سازم و بتوانم روحیه ای در شاگردان ایجاد نمایم تا همانطوریکه خود را ملزم می کنند به یادگیری دروس دیگر، مثلاً می گویند: زبان انگلیسی زبان روز است، باید دانش آموزان به این دیدگاه برسند که زبان عربی هم زبان روز است و ما بی نیاز از آن نیستیم زیرا حد اقل نیازی که به این زبان داریم اینست که عربی زبان دین ماست و با فرهنگ و زبان فارسی کاملاً آمیخته است. و ما هم برای فهم متون دینی، قرآن کریم، نهج البلاغه و ادعیه و هم برای فهم متون ادبی فارسی ناگزیریم با زبان عربی آشنا شویم.
هدف غایی و نهایی ازاین پژوهش اینست که دانش آموزان ، زبان عربی را هم سطح زبان انگلیسی بدانند و احساس کنند، همانطوریکه برای استفاده از کامپیوتر ناچاریم برخی اصطلاحات زبان انگلیسی را یاد بگیریم،برای استفاده ازمیراث غنی و گرانبهای ادبیات فارسی و عربی ناگزیر هستیم زبان عربی را یاد بگیریم.
وقتی که دانش آموزان با خود فکر می کنند که زبان انگلیسی کلید فهم متون جدید است باید این درک در آنها هم ایجاد شود که کلید فهم علوم دینی و ادبی هم زبان عربی است.
دین اسلام هم با پیشرفت علمی مخالفتی ندارد وسفارش به فراگیری علم همیشه مورد توجه رسول اکرم و ائمه ی معصومین بوده است.
وقتی در دانش آموزان چنین احساسی بوجود بیاید ، هم دانش آموزان به فراگیری زبان عربی علاقه پیدا می کنند و هم مدرّسین زبان عربی با علاقه وشور و شوق در سر کلاسهای درس حاضر می شوند، بنا بر این با مطالعه و سرمایه گذاری علمی و طرح و برنامه های بهتری به تدریس زبان عربی می پردازند و در نتیجه شاهد این همه افت در درس عربی نمی باشیم.
اجرای راه حل با ذکر جزئیات وچگونگی :
برای ایجاد انگیزه در دانش آموزان و علاقمند کردن آنها در فراگیری درس عربی، ابتدا باید تا حد امکان در رفع عواملی که انگیزه را از دانش آموزان گرفته است کوشید. بنابراین اول از راه تشویق و آسان جلوه دادن درس عربی شروع کردم و این مطلب را بارها به دانش آموزان گوشزد می کردم که هر کس بتواند از نمره ی کتبی پایان ترم نمره ی هفده به بالا کسب کند، سه نمره به نمره ی مستمر او اضافه میشود و برای نمرات پانزده تا هفده، دو نمره به نمره ی مستمر اضافه می شود، و به نمرات دوازده تا پانزده یک نمره ارفاق میشود از طرف دیگر تصمیم گرفتم نمرات امتحانی را به پشت شیشه مدسه بزنم تا تمام دانش آموزان از نمرات همدیگر با خبر شوند و این را قبلاً به اطلاع دانش آموزان رساندم تا بتوانم یک جو رقابتی در میان آنها ایجاد کنم.
مدیر مدرسه هم به مناسبتهای مختلف درسر صف تذکرات هشدار دهنده ای را به عموم دانش آموزان می داد مبنی بر اینکه گزارش نمرات پایان ترم را به اطلاع اولیای آنها خواهد رساند ویک نمودار آماری از میزان قبولی هر درس و هر کلاس تنظیم خواهد شد و در تابلوی اعلانات مدرسه در معرض دید عموم دانش آموزان و دبیران قرار خواهد گرفت. این هم هشدار خوب و مناسبی بود و هم عاملی بود برای ایجاد رقابت در میان تمام دانش آموزان .
به امتحانات مستمرشفاهی درسرکلاس توجه بیشتری کردم و ابتدا با طرح سوالات ساده این را به دانش آموزان القاء می کردم که عربی درس سختی نیست و هر کس اراده کند می تواند آن را بخوبی یاد بگیرد.
کلاس را خیلی جدی می گرفتم و قبل از شروع درس حتماً حضور غیاب انجام می دادم و در بررسی تکالیف دانش آموزان حساسیت خاصی داشتم تا دانش آموزان بدانند برای کار آنها ارزشقائل هستم زیرا تکلیف دادن یک چیز است و تکلیف خواستن چیز دیگر.
ارزیابی از میزان تاثیر گذاری راه حل اجرا شده:
با توجه به گروه بندی شور وهیجان و رقابت در بین دانش آموزان ایجاد گردید و میزان مشارکت دانش آموزان در امر تدریس و دانش آموز محوریی مشهود گردید.
روابط عاطفی و رفاقت بین خودم با دانش آموزان بیشتر شدومیزان سطح نمرات و یادگیری در مقایسه با ترم وسالهای قبل چشمگیر بوده و پیوند اولیا با مدرسه و پیگیری درس عربی فرزندانشان بیشتر شده است.
مطالعه از کتاب عربی در ساعات بیکاری و ساعات تفریح و ساعات پنجره باز در بین بچه ها به واسطه علاقه آنان بیشتر گردید است.
ارزیابی از میزان اعتبار اقدام شده و انجام اصلاحات ضروری:
برای تایید اقدام انجام شده با همکاران زیر مشورت نموده و همگی آنها اقدام اینجانب را مورد تایید قرار دادند.
آقای م-ج مدیر مدرسه
آقای ح-س معاون مدرسه
آقای م-ک مدیر مدرسه
آقای ق-م دبیر عربی مدرسه رفقاء
آقای م-ع دبیر زبان
آقای ر – ه دبیر عربی مدرسه
آقای ف -ر دبیر عربی مدرسه

نتیجه گیری:
در نتیجه ی این عمل اقدام پژوهی، بسیاری از مشکلات و موانع پیشرفت و عللی که انگیزه ی یادگیری را از دانش آموزان گرفته بود شناسایی کردم و به کمک خود دانش آموزان و اولیای مدرسه اطلاعاتی بدست آمد که از طریق آنها عمل پژوهشی ام را انجام دادم و از مقایسه ی گروه شاهد شماره یک باگروه شاهد شماره دو به این نتیجه رسیدم که میتوان روی رفتار دانش آموزان اثر مثبت گذاشت زیرا با مشاهده ی نتایج بدست آمده از وضعیت گروه یک و گروه دو دیدم که در گروه شماره ی دو پیشرفتهای خوبی حال شده است و این برای مراحل دیگر امیدوار کننده است.
طرح پیشنهادی:
اما بعنوان پیشنهاد درسطح کلی میتوان راهکارهای بهتری برای ایجاد انگیزه در دانش آموزان نسبت به درس عربی ارائه داد که این در توان مسولان برنامه ریز می باشد ازجمله این راهکارها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1 – فعال بودن گروههای آموزشی به معنی واقعی آن به اینصورت که سر گروه درس عربی از بین باسوادترین ومجرّب ترین دبیران انتخاب شود و در روز معین و مشخصی در محل گروههای آموزشی حضور داشته باشد و یک شماره تلفن در اختیار تمام دبیران عربی قرار دهد تا در صورت نیاز بتوان با او مشورت کرد و با برگذاری جلسات ماهیانه به رفع مشکلات آموزشی پرداخته شود و هماهنگیهای لازم میان دبیران ایجاد شود.
2 – تا جایی که امکان دارد از دبیران متخصص درس عربی استفاده شود و حتی برای دبیران متخصص درس عربی، آموزشهای ضمن خدمت جهت تدریس بر اساس الگوهای نوین تدرس هم لازم و ضروری است.
3 – شناسایی و معرفی دبیران موفق در امر آموزش و تدریس و تقدیر از آنها جهت الگو سازی برای سایر دبیران .
4 – در پایان هرترم فرمهای نظر خواهی به دانش آموزان داده شود تا بدون ذکر نام خودشان نظرات و انتقادات و پیشنهاداتشان را عنوان کنند و نتیجه ی این نظر خواهی به اطلاع دبیران رسانده شود.
5 – امکانات کمک آموزشی در اختیار دبیران درس عربی گذاشته شود. در دسترس بودن نوارهای ویدیوئی و مجلات رشد زبان عربی در مدارس لازم و ضروری است.
6 – برگزاری مسابقات و المپیادها برای ایجاد روحیه ی رقابت در میان دانش آموزان و شناسایی و معرفی و تشویق کردن نفرات برتر.
7- استفاده از سرودها و ترانه های ساده ی عربی که هم کوتاه باشند و هم به زبان فصیح اجرا شده باشند.
8 – اختصاص دادن ساعت مشخصی به کلاس مکالمه و آزمایشگاه زبان عربی بطوریکه درس مکالمه یک درس مستقل از کتاب عربی باشد.
9 – استفاده از عناوین مختلف روزنامه ها و مجلات عربی در همه ی زمینه های ورزشی، ادبی، علمی، سیاسی، نظامی و رخدادهای مهم .
10 – موضوعات دروس از منابع اصلی عربی آنها انتخاب شوند تا جذابیت خودرا از نظر بلاغت ادبی از دست ندهند. مثلاً از آثار طه حسین ،جبران خلیل جبران، احمد شوقی ودیگر نویسندگان و شاعران و نمایشنامه نویسان مشهور معاصر استفاده شود تا دانش آموزان خود را در فضای کاملاً عربی احساس کنند.

منبع و مآخذ پژوهش:
1-کتاب آسیب شناسی روانی (دکتر حسین آزاد )
2- کتاب ارزشیابی در خدمت آموزش (خانم طاهره رستگا)
3- مصاحبه با خود دانش آموزان
4- همفکری با همکاران درس عربی
5-مشورت و گفتگو با اولیای مدرسه

1