گزارش تخصصی دبیر زمین شناسی
افزایش توانایی دانش آموزان در حفظ اصطلاحات درس زمین شناسی
فهرست مطالب
مقدمه و ارزیابی از وضع موجود………………………………………………………………… 3
اهداف گزارش : ………………………………………………………………………………….5
هدف اختصاصی : ………………………………………………………………………………..5
اهداف جزئی : ……………………………………………………………………………………5
مقایسه با شاخص : ……………………………………………………………………………….5.
جمع آوری اطلاعات ………………………………………………………………………………5
تجزیه وتحلیل و تفسیر داده ها : (یافتن علل وموانع ) …………………………………………….7.
راه کار های رایج : 10
راه حل جدید : 11
* مراحل طراحی جدول ها : 12
ارزیابی بعد از اجرای راه حل 13
اعتبار بخشی و ارزیابی : ( نقاط ضعف و قوت ) 15
تجدید نظر و پیشنهاد ها : 18
پیشنهاد به دانش آموزان برای مطالعه درس زمین شناسی 19
منابع : 20
مقدمه و ارزیابی از وضع موجود
علوم زمین بعنوان یک عامل تعیین کننده در پیشرفت صنعتی و اقتصادی کشورهای جهان کارآئی خود را به ثبوت رسانیده است. درگذشته سلطه گران خارجی زمین شناسان ایرانی را به مثابه زمینه های دیگر علمی و صنعتی از مسائل زمین شناسی کشور عقب نگهداشته بودند، بطوریکه اکثر پروژه های زمین شناسی، اکتشافات و بهره برداری از مواد نفتی و ذخائر معدنی بدست کارشناسان خارجی انجام میشود و روز بروز با غارت مواد خام کشور، استیلا و سلطه بیگانه بر کشور افزایش میافت.
اینک امروز که به یمن برکت انقلاب اسلامی که درصدد قطع تمام وابستگی ها وکسـب اسـتقلال اقتصـادی کشور قدیم پیش گذاشته ایم،لازم است اساساً شناختی کافی و محققانه داشته باشیم تا زمین ایران را بهتـر بشناسیم، اسرارش را فاش سازیم و ثروتهای نهانش را آشکار کرده و با بهره داری صحیح از ذخائر پر ازشـش به زندگی حیات و طیب خود رونق و جلال ببخشـیم مطالعـات زمـین شناسـی در زمینـه هـای کشـاورزی، استخراج معادن، جاده سازی، پل سازی، پروژه های ساختمانی، مواد خام مورد نیاز صنایع ودستیابی به منابع طبیعی دارایی اهمیت میباشد.
کتاب زمین شناسی، مفاهیم گسترده ای را شامل میشود که برای یادگیری آن در برنامه دانش آموز، فقـط دو ساعت در هفته وقت اختصاص داده شده است. همین موضوع باعث مـیشـود کـه دانـش آمـوز، بسـیاری از مطالب زمین شناسی را بخوبی یاد نگیرد و بعـدها نیـز بـه دلیـل سـختی مباحـث آن، از مطالعـه ایـن درس صرف نظر کند.
دانش آموزان رشته تجربی در سال سوم و پیش دانشگاهی با این درس مواجه می شوند.
در آزمون ها همان قدر که مفاهیم در نظر گرفته می شود ، محفوظات هم مورد سوال است و پاسـخ صـحیح ندادن به آنها می تواند موجب اضطراب دانش آموز و ضعف پاسخگویی به تمام سوالات آزمون شود .
اشتباه نوشتن کلمات تخصصی در برگه امتحانی دانش آموز، موجب کاهش نمره ی او خواهد شـد و چـون :
" مدرسه ها و به تعبیر درست تر ، نظام آموزشی ما در حال حاضر یادگیری را بـا نمـره تفسـیر مـی کنـد ، همان گونه که پایان آموزش به مدرک گرایی ختم می شود نمره اهمیت فـوق العـاده ای در نظـام آموزشـی بیشتر کشور ها دارد و توصیه ها ی ساده به معلمان ، دانش آموزان و والدین برای نادیـده گـرفتن آن راه بـه جایی نخواهد برد . 1 " حاصل کاهش نمره ی دانش آموز هم برای خود او تنش زاست و هـم باعـث کـاهش بازده عملکرد دبیر مربوطه از نظر سیستم آموزشی می گردد .
از طرف دیگر " نوشته های پر از غلط املایی ، اثر خاص را در ذهن مخاطب بر جا می گذارد این که املا تـا چه اندازه می تواند در پیشبرد اهداف درسی و غایت های پرورشی مـا را یـاری برسـاند نکتـه ای اسـت کـه می توان آن را با " مهارت روان خوانی " یا فارسی مقایسه کرد 2. "
به خاطر سپردن اصطلاحات مشکل زمین شناسی هر چند از نظر " بلوم " 3 در پائین ترین طبقه ی سـطح یادگیری یعنی دانش قرار می گیرد ، اما از آنجا که فهم متون زمین شناسی و انتقال صحیح و دقیق مطالـب نیاز به حفظ همان اصطلاحات دارد این مطلب به ظاهر کم اهمیت ، اهمیت می یابد .
از آنجایی که این مشکل در بیشتر مدرسه ها فراگیر است ، با دو نفر از همکاران در دو مدرسه دیگر تصـمیم گرفتیم به طور گروهی در سه مدرسه ی جداگانه در نواحی مختلف برای دانش آموزان سوم تجربی و پـیش دانشگاهی با توانایی های متفاوت پژوهش خود را اجرا کنیم .
1 – محمد امین ( (1386
2 – کفایتی ( ( 1386
3 Bloom –
هم چنین این پژوهش را که نوعی ارزشیابی بود ، بـه صـورت گروهـی طـرح کـردیم زیـرا " مجموعـه ای از ارزشیابی ها که به دست گروهی از افراد انجام گیرد ، به مراتب از آن نوع ارزشیابی که به دست یک نفر انجام شود کم اشتباه تر است . "
اهداف گزارش :
هدف اختصاصی :
افزایش توانایی دانش آموزان در حفظ اصطلاحات زمین شناسی
اهداف جزئی :
– 1 یافتن علل سختی حفظ اصطلاحات زمین شناسی در دانش آموزان -2 با چه روش هایی می توان حفظ اصطلاحات زمین شناسی را در دانش آموزان افزایش داد
-3 ارائه راهکار به سایر همکاران زمین شناسی در سراسر کشور برای افزایش توانایی دانش آمـوزان در حفـظ اصطلاحات زمین شناسی
مقایسه با شاخص :
در مقایسه با شاخص باید دانش اموزان اصطلاحات درس زمین شناسی را براحتی در ذهن خود نگاه دارند .
جمع آوری اطلاعات
ما در طول سال های خدمت خود بارها با کلمات عجیبی که زاییده ی ذهن دانـش آمـوز اسـت و بـه جـای اصطلاحات اصلی توسط دانش آموز نوشته شده بود ، برخورد کرده و دریافته بودیم که آن ها کلمات زمین شناسی را به سختی و به اشتباه حفظ می کنند . اصطلاحات درس زمین شناسی در برخی موارد بسار سخت و دانش آموزان را به اشتباه می اندازد .
این اشتباهات گاهی چنان در ذهن افراد عمیق می شود که حتی در زبان محاوره ای آنها نیز به کار می رود و زمانی چهره نامطلوب خود را نشان می دهد که فردی تحصیل کرده با داشتن پست و مقام چشم گیر ، آن را به کار برد .
برای اطلاع از نظر همکاران خود ، پرسش نامه ای تهیه نموده و در دوره ی ضمن خدمت به صورت تصادفی به تعدادی از دبیران زمین شناسی دادیم .
بررسی این پرسش نامه ها نشان داد که از نظر دبیران ، در گستره ی درس زمین شناسی بیشـترین مشـکل که گریبان گیر دانش آموزان می شود حفظ کلمات و اصطلاحات است . هم چنین نزدیـک بـه %50 دبیـران دانش آموزانی داشته اند که به علت حفظ نکردن اصطلاحات ، نمره نامطلوبی به دست آورده اند . به اعتقـاد آنها بیشترین مشکلات دانش آموزان به یاد نیاوردن شکل صحیح کلمه یا تغییر امـلای آنهـا و در نهایـت مشابه نویسی است( . ( % 86
پاسخ دانش آموزان به سوالات پرسش نامه ی دو که در پایان سال تحصیلی بین آنان توزیع گردید نشانگر آن بود که حفظ کلمات و اصطلاحات برایشان مشکل بوده است . با آمـار گیـری از ایـن پرسـش نامـه ، %51 درصد از دانش آموزان خاطر نشان کرده اند که میزان مشکل آنها در بـه خـاطر سـپردن اصـطلاحات زمـین شناسی ، از متوسط تا بسیار زیاد است .
با توجه به حجم زیاد مطالب کتاب و فرصت محدودی که دبیر برای تـدریس در اختیـار دارد ، کارآمـدترین شیوه برای وادار کردن دانش آموزان به حفظ اصطلاحات استفاده از ارزشیابی مستمر است . ما نیز تمام توجه خود را بر انجام صحیح این روش متمرکز کردیم .
" ارزیابی یک بخش واقعا حیاتی در حیطه ی کاری هر معلمی است و هر آموزگاری بـه واسـطه ی آن مـی تواند تاثیر کلیدی بر روش های پیشرفت دانش آموزان خود بر جای گذارد . "
" احمد شریفان " می گوید : " سنجش و ارزشیابی برای دانش آموزان باید به عنوان بخش هدایت و تنظیم کننده ی زندگی در کلاس درس تلقی شود نه بخشی از فرایند یاد گیری B یاد دهی که ، رخدادی ترسناک
و فشار آور به شمار آید بـه ایـن ترتیـب ، بـرای پیشـرفت دانـش آمـوزان ، آنـان بـه آگـاهی از قـوت هـا و ضعف هایشان نیاز دارند تا کارها و فعالیت هایشان را بهبود بخشند . " از آنجا که روش های سنتی ارزشیابی معمولا با ایجاد اضطراب در دانش آموزان همراه است باید از شـیوه ای
نوین و جذاب استفاده می کردیم که در عین حال توانایی آزمودن حجم وسیعی از اصطلاحات را به صورت یک جا داشته باشد .
در این راستا توجه ما به سوی جدول کلمات متقاطع جلب شد ، نوعی سرگرمی آموزشی کـه فـرد در موقـع حل آن هم احساس لذت می کند ، هم یاد می گیرد و هم آموختـه هـای خـود را بـه نمـایش مـی گـذارد . تا کنون استفاده از جدول کلمات متقاطع در سطح آموزش و پرورش کشـور محـدود بـه پیـک هـا ، برخـی Cd های آموزشی و انتهای برخی از فصل های کتاب های درسی در حد خود آزمایی و تکلیـف منـزل بـوده است که هیچ کدام به صورت تخصصی طراحی نشده انـد . جسـتجو هـای فـراوان بـرای یـافتن پیشـینه ی تحقیقاتی و کاربرد های جدی در این زمینه به نتیجه نرسید ، بنـابر ایـن بایـد خودمـان آسـتین هـا را بـالا می زدیم و برای اولین بار شیوه ی ارزشیابی به روش جدول کلمات متقاطع را به اجرا در می آوردیم .
تجزیه وتحلیل و تفسیر داده ها : (یافتن علل وموانع )
به عقیده رضا پور " 1 بهتر است ابتدا علل غلط دانش آموز را بیابیم و سپس بر حسـب نـوع غلـط ، آنهـا را هدایت کنیم ". با بررسی غلط های دانش آموزان و نظر همکاران ( پرسش نامه یک ) می توانیم اشتباه های آنهـا را بـه سـه
دسته تقسیم کنیم :
✵ گروه اول آنهایی که به طور جزیی ساختار کلمه را به هـم ریختـه ، بـدون اینکـه باعـث تغییـر معنایی گردد مانند کانیهای ماگمایی که به اشتباه کانیهای ماگنایی و یا اسکلت که اسکلیت نوشته شود .
– 1 نسرین فیوض رضا پور
✵ گروه دوم آنهایی که با همان تغییر جزیی معنای کلمه را هم تغییر می دهند مانند نوشتن کلمه کواتر به جای کلمه کوارتز .
✵ گروه سوم آنهایی که با به هم ریختن کامل کلمه ، باعث ایجاد کلمه ای کاملا جدید و نـامفهوم می شوند مانند باتولیتهاکه به اشتباه بالوتیت ها نوشته شود .
به طور کلی هر سه نوع غلط برای یک فرد تحصیل کرده ناپسند و مردود مـی باشـد ، امـا در حـد برگـه ی امتحانی دبیران معمولا از غلط نوع اول چشم پوشی کرده و نمره ی کامل را به دانش آموز می دهند .
علت های این اشتباهات در درس زمین شناسی بیشتر شامل موارد زیر است :
.1 بیگانه بودن لغات با زبان مادری دانش آموز و پیچیده بودن تعدادی از آنها و هم چنین متداول نبودن کلمات در گفتگو های روزانه .
.2 زیاد بودن تعداد اصطلاحات ، به طور مثال در کتاب زمین شناسی سوم ، حد اقـل صـد کلمـه تخصصی جدید به چشم می خورد .
3. بی دقتی و عجله دانش آموز در زمان به خاطر سپردن اصطلاحات .
4. بی حوصلگی دانش آموز برای حفظ کلمات .
5. بی علاقگی برخی از دانش آموزان به درس زمین شناسی :
این بی علاقگی به هر درس هدف دانش آموز را فقط به کسب نمره در حد قبولی سوق مـی دهـد . انتخاب غلط رشته ی تحصیلی ، اجبار والدین به انتخاب رشته ای خاص ، عـدم ارتبـاط عـاطفی بـا معلم و ذهنیت های قبلی ، می تواند از عوامل دیگر ایجاد بی رغبتی و بی علاقگی باشد .
.6 اضطراب امتحان : 1
اضطراب امتحان از عواملی است که نه تنها دانش آموز ضعیف را به دردسر می اندازد بلکه دانش آموز درس خوان هم از آسیب های آن در امان نیست . به نظر "دکتر محمد صـرفه جـو" : " بسـیاری از
– 1 اضطراب امتحان تجربه یک تنش قبل ، هنگام و بعد از امتحان است .
دانش آموزان و دانشجویان محتویات کتاب را کاملا فهمیده اند ، اما از آنجایی که در جلسـه امتحـان کتبی کمی عجله می کنند نمرات مطلوبی به دست نمی آورند . " از نظر" پاکارد" و " ریس " نیز " یکی از تنش زا ترین بخش های زندگی بسیاری از دانش آموزان زمان برگزاری آزمون های کتبی است ".
استفاده از شیوه ی امتحانی که بدون ایجاد ترس های معمول در دانش آموز بتوانـد وی را وادار کنـد که با حوصله و دقت تعداد زیادی اصطلاحات پیچیده و مشکل بیگانه را با علاقـه بـه خـاطر بسـپارد ، راه کاری جامع و کارآمد خواهد بود .
پیچیده بودن برخی کلمات زیاد بودن تعداد اصطلاحات اضطراب امتحان بی حوصلگی دانش آموز
غلط نوشتن اصطلاحات
بی علاقگی دانش آموز به درس بی دقتی در زمان خواندن بیگانه بودن لغات با زبان فارسی متداول نبودن اصطلاح
نداشتن ارتباط عاطفی با دبیر انتخاب رشته ی غلط
راه کار های رایج :
* متداول ترین راه کار برای آموزش و جایگزینی اصطلاحات مشکل در ذهن افراد تکـرار توسـط معلـم و یـا دانش آموزانی است که مورد پرسش کلاسی قرار می گیرند . این شیوه می تواند کارآمد باشد ، اما از آنجا که تکرار مطالب برای بیشتر دانش آموزان امری خسته کننده بوده و از سوی دیگر فرصـت معلـم بـرای پرسـش کلاسی مکرر ، بسیار کم است ، به اندازه ی لازم پاسخگوی این مهم نیست .
* روش دیگری که به حفظ کلمات کمک می کند ریشه یابی آنهاست . تعدادی از اصطلاحات تخصصی ریشه یا پسوند مشترک دارند و می توانیم با ارائه ی یک کلمه و انشعابات آن ، هم زمان کلمـه هـای زیـادی را بـه دانش آموز تفهیم کنیم اما دو اشکال به این روش وارد است :
– 1 همه ی کلمات مشتق و بر گرفته از ریشه ی لاتین آن کلمه نیستند و ساده می باشند .
– 2 گاهی خود ریشه ها تبدیل به یک مطلب اضافی شده و در نتیجه دانـش آمـوز را دچـار سـر در گمـی و خستگی می کند ، این مورد به ویژه متوجه دانش آموزانی است که رابطه خوبی با زبان بیگانه ندارند و یا از نظر درسی ضعیف هستند .
*یکی از راه های قدیمی جریمه کردن است که امروزه کاملا مردود شده است .
امتحان کتبی رایج ترین روش است . این شیوه نیز به خاطر اضطرابی کـه در طـول امتحـان بـرای بعضـی از دانش آموزان ایجاد می کند جای بحث دارد ، در گروهی نیز بی اهمیت شمردن امتحانات تکـراری مشـاهده می شود .
راه حل جدید :
همان طور که اشاره شد برای برطرف کردن مشکل از جدول کلمات متقاطع استفاده کردیم که با اجرای آن به شکل امتحان ، دانش آموزان را مجبور به تکرار و تمرین نموده و حافظه ی آنها را بـه کـار بگیـریم چـون " حافظه مانند عضله است ، هر چه بیشتر از آن استفاده کنید ، قوی تر می شود و هر چه از آن غفلت کنید ضعیف تر می شود 1 "
تفاوتی که این امتحان با امتحانات متداول داشت ، تازگی وجنبه ی تفریحی وسرگرمی آن بود ، بدین گونـه مهم ترین اشکال امتحانات سنتی در این طرح کاهش یافت .
برای تهیه ی جدول ها کار بسیار سختی در پیش داشتیم . طراحی جدول کلمـات خـود بـه تنهـایی امـری مشکل است . از سوی دیگر منطبق کردن آنها بر ملاک های یک آزمـون خـوب ، سـختی کـار را دوچنـدان می کرد .
* ویژگی های یک آزمون خوب از دیدگاه شوئر: 2
1. روایی: 3 اولین ویژگی یک آزمون خوب روایی آن است . بدین معنا که آزمـون بایـد چیـزی را اندازه بگیرد که برای اندازه گیری آن ساخته شده است . . . در آزمون هـای پیشـرفت تحصـیلی یـک آزمون را وقتی روا4 می نامنـد کـه سـوالات آن براسـاس آنچـه تـدریس شـده اسـت ، تهیـه شـوند و هدف های آموزشی را بهتر منعکس کنند .
John A. Kline – 1
Lowell August Schoer – 2
Validity – 3
Valide – 4
2. اعتبار: 1 یک آزمون تنها نباید چیزی را اندازه بگیرد که برای اندازه گیری آن ساخته شده است بلکه باید در اندازه گیری آن ثبات داشته باشد . آزمونی که در زمان های متفاوت نتایج متفاوت را بـه بار آورد ، آزمون خوبی نخواهد بود . . . به این ترتیب که بر اساس محتوا و هـدف هـای معـین یـک سری سوال می نویسند و آن را با فاصله ی زمانی دو بار به یک گروه دانش آموز می دهند . . . . .
3. کار آمدی : 2 کار آمدی مربوط به اجرا و تصحیح یک آزمون است که وقت معلم و شاگرد را در نظر می گیرد . آزمونی که به توضیحات طولانی و تفصیلی نیاز داشته باشد یا آزمونی که نمره گـذاری آن ابهام تولید کند ، آزمون خوبی نخواهد بود .
برای دستیابی به مورد اول یعنی "روایی" آزمون مورد نظر مجبـور شـدیم بـرای هـر فصـل بـه طـور جداگانه جدولی طراحی کنیم و در آن فقط از اصطلاحات همان بخش استفاده نماییم . برای "کارآمد"
کردن آن سعی کردیم تعداد سوال های هر آزمون طوری باشد که به هر جواب صـحیح یـک نمـره ی منطقی مانند 0/25 ، 0/5 یا 1 تعلق بگیرد . هم چنین برای تنظیم وقت امتحان بـرای بعضـی از فصل ها بین دو تا سه جدول تهیه کردیم . ( پیوست شش و هفت ) برای "اعتبار بخشی" نیز در پایان سال تحصیلی دو آزمون را به صـورت تکـراری برگـزار نمـودیم کـه نتیجه ی نمرات آن پیوست گردیده است . ( پیوست هشت )
* مراحل طراحی جدول ها :
1. کلمه های سخت فصل را جدا کرده و روی کاعذ آوردیم .
2. معنای مترادف ، تعریف یا راهنمای مناسبی برای دستیابی به کلمه مورد نظر نوشتیم.
3. جدولی رسم نموده و اصطلاحات را در آن جای دادیم .
Reliability – 1
Efficiency – 2
4. پس از دسترسی به جدول تکمیل شده ی مورد نظر ، تعریف ها را تایپ و جدول طرح شـده را در کنار آن قرار دادیم .
5. پاسخ ها را از داخل جدول ها پاک کردیم .
در آخر به ازای هر فصل کتاب های زمین شناسی سوم و پیش دانشگاهی حداقل یک جـدول ، یـا بـه دلیـل حجم زیاد اصطلاحات دو تا سه جدول تهیه نمودیم .
پس از تایپ و تکثیر برگه ها به تعداد دانش آموزان ، نوبت به اجرای کار رسـید . سـه روش بـرای برگـزاری
امتحان در نظر گرفتیم و با پایان هر فصل از یک روش استفاده کردیم .
الف )
پس از پایان فصل ، یک جلسه آزمون تشریحی ، جلسه ی بعد امتحان جدول .
ب )
برگزاری هم زمان امتحان تشریحی و جدول پس از پایان فصل .
ج )
پس از پایان فصل ، یک جلسه امتحان جدول ، جلسه بعد امتحان تشریحی .
د )
برای اطمینان از کار آمد بودن شیوه ، امتحان جدول را برای فصـل هـای پـنج تـا یـک کتـاب زمـین
شناسی سوم برگزار کردیم اما از فصل شش به عنوان شاهد امتحان نگرفتیم . نمره ی امتحان دی ماه ایـن دانش آموزان را که از فصل یک تا شش بود تجزیه وبررسی نمودیم .
ارزیابی بعد از اجرای راه حل
با بررسی نمرات امتحان های برگزار شده به شیوه ی جدول و تشریحی هر فصل و مقایسه ی آماری آنها بـا یکدیگر به نتایج قابل قبولی دست یافتیم .1 به عنـوان نمونـه در امتحـان شـماره 8 (1) نمـره ای هـم زمـان
– 1 پیوست های 9/1 تا 9/4
جدولی و تشریحی ، نمره ی %18 دانش آموزان در امتحان تشـریحی بـین 7 تـا 8 بـود ، در حـالی کـه در امتحان جدول %77 آنها در محدوده ی نمره ی 7 تا 8 بودند .
در امتحان شماره (2) که 7 نمره داشت و هم زمان به صورت جدول و تشریحی برگزار شد ، نمره ی بین 5/5 تا 7 امتحان تشریحی را %54/5 درصد دانش آموزان گرفتند ، اما در امتحان جدول %82 شاگردان این نمره را به خود اختصاص دادند .
نکاتی که در بالا توضیح داده شد در جدول زیر آمده است :
امتحان 1
امتحان 2
نمره ی کل
8 نمره ای
7 نمره ای
محدوده نمره ی اکتسابی دانش آموز
7-8
5/5-7
درصد تعداد دانش آموزان در امتحان
%77
%82
جدول
درصد تعداد دانش آموزان در امتحان
%18
%54/5
تشریحی
آمار به دست آمده از امتحان نمونه " د" به شرح زیر است :
در امتحان دی ماه %44/5 دانش آموزان از بخش هایی که امتحان جدول داده بودند نمره ی 8 تا 10 کسـب کردند ، در صورتی که در همان امتحان از فصل شش که امتحـان جـدول آنهـا برگـزار نشـده بـود %28/57 دانش آموزان نمره ی 8 تا 19 به دست آوردند .
بررسی پرسشنامه ی شماره ی دو که در پایان سال تحصیلی در اختیار دانش آموزان قرار گرفـت بـه شـرح زیر است : 1
– 1 نکته ی قابل توجه این است که محدوده ی نمره ی به دست آمده توسط دانش آموزان، در امتحان شـاهد بـه جـای اینکـه
8 تا 10 باشد ، 8 تا 9 است .
-1 از نظر %60 دانش آموزان ، استفاده از جدول ها در یادگیری اصـطلاحات و امـلای صـحیح آنهـا بـه میزان زیاد تا بسیار زیاد به آنها کمک می کند .
-2 اضطراب افراد در طول امتحان جدول کاهش چشمگیری یافته است ، به طوری که در پرسش مربوط به این مورد %62 دانش آموزان گزینه های (اصلا ، بسیار کم و کم ) را انتخاب کرده اند .
%44 -3 دانش آموزان امتحان جدول را به تشریحی ترجبح می دهند و %47 هم علاقه مند هستند کـه ابتدا امتحان جدول و سپس امتحان تشریحی بدهند .
%41 -4 دانش آموزان در پاسخ به پرسش شماره ی پـنج پرسـش نامـه ی دو گزینـه هـای " زیـاد " و " بسیار زیاد " را انتخاب کردند .( گزینه ی کمک به حفظ تعاریف ) لازم به یاد آوری است که بررسی های بالا در هر سه مدرسه انجام شد و نتیجه هـا نسـبت بـه هـم بسیار نزدیک بودند .
اعتبار بخشی و ارزیابی : ( نقاط ضعف و قوت )
هر چند ما تصور می کردیم وقت خود را صرف حل مشکلی کـردیم کـه از نظـر "بلـوم" ، در اولـین طبقه ی سنجش2 ؛ یعنی دانش3 قرار می گیرد و امروزه تکیه بر ایـن سـطح بحـث هـای زیـادی را پیرامون خود بر انگیخته است ؛ اما با برگزاری امتحانات به تدریج متوجه شدیم که بـرای جوابگـویی به سوالات جدول ؛ دانش آموزان ما بالاتر از سطح دانش عمل می کنند .
پیش از آن بد نیست به عقاید و دلایل یکی از موافقان سطح دانش نیز توجه کنیم . "مارزانو"4
– پیوست های 4 و 5/1 تا 5/4
1
2
– در طرح بلوم و همکارانش ، سوال های امتحان بر اساس پیچیدگی شان در شش طبقه قرار می گیرند که به ترتیب : دانش
، فهم ، کاربرد ، تحلیل ، ترکیب و ارزیابی را فرا می گیرد .
3
– سوال های لایه ی دانش عبارت است از : یاد آوری یا تشخیص نظر های قبلی یا پدیده ها به شکلی که آموزش داده شده اند
این یاد آوری ها شامل تعاریف ، اصول ، معیار ها ، قرار دادها و ……………. می باشد .
4
Robert . J.Marzano –
می گوید : " آموزش اصطلاحات و مفاهیم پایه به دانش آموزان می تواند ، نواقص دانش قبلی آنان را رفع کند و به پیشرفت شان در زمینه ی مربوط به همان مفاهیم و اصطلاحات منجـر شـود ……… در نتیجه ، هر معلمی باید بکوشد که ساخت شناختی دانش آموز را قوی تـر کنـد . ایـن امـر از طریـق آموزش منظم و هماهنگ مجموعه مفاهیم و اصطلاحات علمی مرتبط با موضـوع جدیـد یـادگیری ، قبل از آموزش به دانش آموز امکان پذیر است . " برای اطمینان از کار پرسش نامه ی شماره ی سه دبیران زمین شناسی 1 را در پایان سال تحصیلی
در اختیار سه تن از آنان قرار دادیم . هم چنین تمام برگه هـای امتحانـات جـدول و تشـریحی سـه دانش آموز ضعیف ، متوسط و قوی را به طور مرتب شده پیوست پرسش نامه نمودیم تا نظر خـود را با توجه به اسناد ارائه شده بیان کنند .
گزینه های شش سوال طرح شده به ترتیب : ضعیف ، خوب ، بسیار خوب و عالی بود کـه همکـاران برای تمام سوالات گزینه ی خوب تا بسیار خوب را انتخاب کرده بودند . این سوالات شامل مـواردی مثل مطابق بودن جدول ها با مطالب فصل هـا ، وجهـه ی علمـی جـدول هـا بـه عنـوان امتحـان ، مناسب بودن حجم سوال ها برای یک جلسه امتحان ، … می باشد .
اجرای امتحان جدول بارها مورد تایید و تشویق مدیران و معاونین سه مدرسه ی مجری طرح قـرار گرفت ، تا حدی که مدیر دبیرستان خواستار ارسال طرح در قالب نظام پیشنهادات به اداره شدند. حل جدول به دلائل زیر می تواند ارزشمند باشد :
-1 کمک به حضور ذهن فرد .
-2 کمک به هوشیاری فرد .
-3 به گفته ی "احمد شریفان" : " شواهد پزوهشی نشان می دهد سنجش برای یـادگیری بهتـر از سنجش یادگیری های دانش آموزان است . " و از آنجایی که گاهی برای یافتن کلمه ی مـورد
– 1 پیوست های 10/1 تا 10/3
نظر در جدول ، دانش آموز بارها تعریف آن را می خواند ، جلسه ی امتحان به جایگا هـی بـرای یادگیری نیز تبدیل شده بود .
-4 تنوع در شیوه ی برگزاری امتحان -5 سرگرم کننده بودن این روش باعث کاهش اضطراب امتحان می شود : بسیاری از دانش آموزان ،
به ویژه کلاس های سوم بلافاصله پس از پایان فصل به دنبال تعیین تاریخ مناسبی برای امتحان جدول بودند و اصرار داشتند که امتحان جدول قبل از تشریحی باشد . به عقیـده ی آنهـا تقـدم امتحان جدول باعث می شد تسلط آنها بر مطالب درس افزایش یابد .
-6 آموزش دقت در زمان خواندن و نوشتن ( زیرا کوچکترین اشتباهی در ثبت کلمه باعـث بدسـت نیامدن پاسخ های دیگر می شود . )
-7 در این نوع امتحان چون دانش آموز با دانسـتن و نوشـتن یـک سـوال تعـدادی از حـرف هـای سوالات دیگر را به دست می آورد ، راهنمایی دقیق برای یافتن پاسخ های دیگر خواهد داشـت . این امر سبب می شود نـه تنهـا احسـاس دلگرمـی کنـد بلکـه ( بـرای گروهـی کـه عـادت بـه تقلب کردن دارند ) کمتر به دنبال کمک گرفتن از دوستان خود خواهد بود .
-8 افزایش دقت بسیاری از دانش آموزان هنگام درس دادن معلم : دانش آموزان علاقه مند هسـتند اشتباه های احتمالی معلم را هنگام درس دادن کشف کنند . آنچه جالب توجه بود این بـود کـه دانش آموزان با توجه به شیوه ای که در امتحان داشتیم ، در موقـع نوشـتن مطالـب درس روی تابلو انتظارات بیشتری از ما داشتند ، به طوری که حتی اگر به علـت عجلـه در نوشـتن هنگـام تدریس یک حرف را کم یا زیـاد مـی نوشـتیم ( بـه طـور مثـال " آبسـزیک اسـید " بـه جـای
" آبسیزیک اسید " ) به سرعت کلمه صحیح آن را یاد آوری می کردند .
" – 9 بر هم زدن تعادل فکری و ذهنی به منظور ایجاد تفکر و اندیشه به گونه ای که یاد گیرنده بـه سازمان بندی جدیدی از مطالب و افکـار پیشـین دسـت یابـد ، ایجـاد شـوق ، شـور ، تـلاش و
برانگیختن حس کنجکاوی برای رسیدن به جواب از ملاک ها و معیارهای کلی سـوال بـا ارزش و مطلوب است . 1 " شیوه ی حـل جـدول در برگیرنـده ی تمـامی نکـات بیـان شـده در بـالا می باشد .
تجدید نظر و پیشنهاد ها :
آنچه مسلم است همیشه نوآوری ها در شروع کار اشکالاتی در پی دارد . .طراحی جدول نیز به شکلی که مـا در نظر داشتیم ، یعنی شامل تعداد مشخصی کلمه ،آن هم بدون استفاده از هـیچ کلمـه ی غیـر تخصصـی و خارج از مطالب فصل مورد امتحان ، از این قاعده بر کنار نبود .
با این وجود با یک بازبینی کوچک می توانیم وضعیت جدول ها را کاملا استاندارد نماییم . هم چنین در نظر داریم برای سال های آینده علاوه بر استفاده از جدول به عنوان امتحان ، تعدادی جدول خانگی نیـز طراحـی کنیم . در این صورت می توانیم در کنار اصطلاحات تخصصی از کلمات غیر تخصصی نیـز اسـتفاده کنـیم ، در نتیجه تعداد بیشتری از اصطلاحات را می توان در جدول جای داد و فعالیـت ذهنـی دانـش آمـوزان نیـز بیشتر خواهد شد .
با نگاهی به پرسش نامه ی دو دانش آموزان مشاهده نمودیم تعداد زیادی از آنها خواستار اجـرای ایـن طـرح برای دیگر درس ها نیز هستند . بنابراین پیشنهاد می شود درس هایی که مطالب حفظی زیادی دارند ، مانند تاریخ ادبیات ، زمین شناسی ، زبان انگلیسی و . . . از این شیوه استفاده نمایند .
برای اجرای این مهم همکاری گسترده ی دبیران و پشتیبانی گروه های آموزشـی لازم اسـت ، زیـرا طراحـی جدول استاندارد و بدون اشکال کاری تخصصی و مشکل است . با توجه به کمرنگ شدن کنکور و به دنبال آن آزمون های تستی در صورت اجرای این طرح به طور وسیع می توانیم شاهد تغییرات چشـم گیـری در امـر آموزش باشیم .
– 1 سعید راصد
پیشنهاد به دانش آموزان برای مطالعه درس زمین شناسی
برای مطالعه درس زمین شناسیحتماً، به مطالب زیر توجه کنید:
-1 درس زمین شناسی، در مقایسه با برخی دیگر از دروس رشته علوم تجربی، مانند زیست شناسی و شیمی، از اهمیت کمتری برخوردار است؛ پس زمانی مطالعه این درس را در برنامه خود بگنجانیدکه حتماً وقت کافی را برای مطالعه دروس مهمتر درنظر گرفته باشید.
-2 کتاب درسی را یک بار به صورت روزنامه وار بخوانید و قسمتهایی را که مهمتر است علامت بزنید و از آنها نکته برداری کنید.
-3 مطالب کتاب را به صورت گام به گام خوانده و تا مطلب قبلی را فرا نگرفته اید، مطلب جدید را شروع نکنید.
-4 در بعضی از قسمت ها برای خودتان شکل ترسیم کنید و از روی شکل برای خودتان توضیح دهید.
-5 برای یادگیری بهتر و ماندگارتر این درس، سری به اینترنت بزنید و شکل سنگ ها و … را ببینید. انجام این کار باعث می شود تا حافظه تصویری شما هم به کمک یادگیریتان آمده و مطالب، بیشتر و راحتتر در ذهنتان بماند.
-6 برای یادگیری بهتر، از اشکال و نقشه ها در این درس کمک بگیرید.
-7 اگر وقت دارید، برای اینکه همیشه مطالب را به یاد داشته باشید، از مطالب کتاب، روزنامه دیواری یا ماکت مربوط به آن را درست کنید (بخصوص ماکت آتشفشانها را بسازید) یا از ماکتهایی که قبلاً دوستان یا همکلاسی هایتان درست کرده اند، استفاده کنید.
-8 خلاصه برداری های خود را به صورت هفتگی مرور کنید.
در ارتباط با فصلهایی مانند آب در خشکی که درمورد آشنایی با تاریخچه زمین است، بهتر است که با اطلاعاتی در مورد نحوه شکل گیری زمین از یک خشکی بزرگ و تقسیم آن به دو خشکی آشنا شده و سپس
در مورد ساکنان اولیه زمین، از تک سلولی ها گرفته تا پیشرفته ترین نوع جانداران، یعنی پستانداران،
اطلاعاتی را به دست آورید.
منابع :
www.sid.ir
www.noormags.com