پیشینه تحقیق ومبانی نظری فن آوری اطلاعات

فن آوری اطلاعات
مقدمه
فن آوری اطلاعات پدیده ای است که از به کارگیری وسیع سیستم های کامپیوتری در سازمان ها و جامعه تحول عمیق ناشی از به کارگیری سیستم های کامپیوتری، در لایه های مختلفی ایجاد شده، و در هر لایه مجهز به بروز اثرات مختلف در محدوده های مختلفی می شود.در عصر حاضر فن آوری اطلاعات به عنوان سلسله اعصاب جامعه مدرن1 مطرح است و اگر روزی کشورهای مدرن دنیا بدون انرژی قادر به ادامه حیات نبودند امروزه کشورها بدون فن آوری اطلاعات مرده محسوب می شوند(موحدی و همکاران 1389 ص 67).
در هزاره سوم فن آوری اطلاعات به عنوان عمده ترین محور تحول و توسعه جهانی2 منظور شده است و دستاوردهای ناشی از آن،چنان با زندگی مردم عجین گردیده که روی گردانی از آن اختلالی عظیم در جامعه و رفاه وآسایش مردم به وجود می آورد.عصر فعلی را برخی عصر اطلاعات لقب داده اند.این نام گذاری شاید به این دلیل باشد که امروزه اطلاعات به جزء تفکیک ناپذیر زندگی بشر تبدیل شده است. توسعه کمی فن آوری اطلاعات و ایجاد جامعه اطلاعاتی باعث تغییر در الگوی رقابت،تغییر در شیوه برنامه ریزی کاری، تغییر در نیازهای بازار3،تغییر در ماهیت سازمان ها،تغییر در قوانین و مقررات و… شده است.فن آوری اطلاعات شیوه انجام کار را تغییر داده و از جمله با به میدان آوردن تجارت الکترونیک4 باعث بروز نوعی تحول اساسی در مبادله کمی اطلاعات بازرگانی و محصولات و خدمات مورد نیاز شده است.از اهدافی که فن آوری اطلاعات دنبال می کند،کاهش هزینه ها، هوشمندی رقابتی5، پاسخگویی سریع نسبت به محیط و رقبایی که با آن ها در تعامل هستیم و توانایی این که مشاغل مختص یک شغل را به یکدیگر مرتبط نماید(عظیمی، 1389، ص 16).
اطلاعات منبع قوی است که اغلب اشاره دارد به خون زندگی سازمان تجاری و برای تمام سازمان ها مهم است.نوع اطلاعات هر زمان می تواند موجب مزیت رقابتی 6نسبت به سایر سازمان ها در عصر اطلاعات شود.اطلاعات دارایی اصلی یک سازمان تجاری است. هدف اصلی بیشتر سازمان های تجاری کسب سود از تجارت برای خودشان یا سهامدارانشان 7می باشد.
2-1-2) تاریخچه فن آوری اطلاعات
واژه فن آوری اطلاعات از اواخر دهه 1970 برای اشاره به استفاده از کامپیوتر برای کار با اطلاعات ابداع شد می توان گفت که این فن آوری تمامی گونه های کامپیوترها،سخت افزار، نرم افزار و همچنین شبکه های ارتباطات بین دو کامپیوتر و ارتباط یک کامپیوتر با یک ابر کامپیوتر و یک اداره است تا شبکه های جهان گستر که در زمره فن آوری اطلاعات و ارتباطات حدود پنج درصد هزینه های سرمایه گذاری شرکت ها را به خود اختصاص داده این رقم در دهه 1980 به عنوان پانزده درصد و در انتهای1990 به پنجاه درصد کل سرمایه گذاری شرکت ها رسید که این روند حاکی از اهمیت فن آوری اطلاعات و ارتباطات در کسب وکار است که یک مزیت استراتژیک برای شرکت ها محسوب می شود (محمدیان روشن 1389، ص 18).
با شروع دهه 70 و تا اواسط دهه 80 با افزایش رقابت در سطح کشورها، سازمان ها بر آن شدند تا استراتژی های خود را به سمت استفاده از فن آوری کامپیوتر جهت دهی کنند. اما از آن جا که این موج با کاهش قیمت کامپیوترهای شخصی8، پایین آمدن هزینه پردازشگرها، ظهور شبکه های قوی سرویس دهنده 9/ سرویس گیرنده10 و رشد فن آوری در دو حوزه الکترونیک و ارتباطات مواجه شد،فن آوری اطلاعات به عنوان گزینه ای جهت تبدیل به مزیت رقابتی پیش روی سازمان ها قرار گرفت. در این راه ابزارهای مفهومی قوی نظیر مدل چهارچوب شبکه استراتژیک11 مک فاردن در 1983، مدل مراحل رشد نولان12 در 1979، و نیز روش های ساختار یافته ای چون، عامل حیاتی موفقیت رکارت13 در 1979، یا برنامه ریزی سیستم های کسب و کار ارایه شده در 1984 توسط شرکت IBM ظهور یافتند. شرکت های مشاوره ای مدل های مختلفی در زمینه برنامه ریزی استراتژیک برای سیستم های اطلاعاتی ارایه داده اند که غالبا مفاهیم مشترک
داشته اند.در سال 1985 پورتر و میلار14 نخستین بار مفاهیم زنجیره ارزش15 ونیروهای پنج گانه16 را در مدیریت استراتژیک IT توسعه دارند.و مک فارلان17 با استفاده از مفاهیم استراتژی های عمومی18 پورتر استراتژی ها فن آوری اطلاعات را در سه رده تقسیم بندی کرد: (احمدی و همکاران،1383،ص ص13-10)
رده نخست: رده اول این تقسیم بندی استراتژی سیستم های اطلاعاتی است. مجموعه ای از روش ها و تکنیک های جامع که در برنامه ریزی سیستم های اطلاعاتی مورد استفاده قرار می گیرند.
رده دوم: استراتژی های فن آوری اطلاعات19 است. استراتژی های این بخش ارایه مسیری است به منظور ارزیابی استانداردسازی و نظارت بر معماری فن آوری اطلاعات در سازمان از سخت افزارها، نرم افزارهای کاربردی، سیستم عامل ها، زیرساخت های ارتباطی، پایگاه های داده، و غیره.
رده سوم: استراتژی های مدیریت ITاست که به تعریف چهارچوب مدیریتی سازمانی در حوزه IT می پردازد.در سال 1991 ون کاترمن تاکید می کند که فن آوری نوین اطلاعاتی در دهه 90 و دهه های آینده اثری شگرف بر کسب و کار شرکت ها خواهد گذاشت به طوری که باید IT را در سطح استراتژیک شرکت ها و روی فرمت هایی که از ناحیهIT فراهم می شود با ابزاری مناسب بررسی کرد. بحث دیگری را که از همان زمان محققان مطرح کردند چگونگی هم راستا کردن تغییرات حاصل از IT با روندهای کسب و کار سازمانی و چگونگی انجام این کار علی رغم پیچیدگی های موجود بوده است (احمدی و همکاران، 1383، ص ص13-10).
توسعه پرشتاب و شدید فن آوری اطلاعات که از سال ها پیش آغاز شده است و هم چنان ادامه دارد، منجر به کاربرد وسیع آن در ابعاد گوناگون جامعه شده است. پیش بینی ها نشان می دهند که این فن آوری به رشد سریع خود کاربرد همه جانبه در ابعاد گوناگون زندگی بشر در سال های آینده نیز ادامه خواهد داد. شرکت "آی.بی.ام" ایران به عنوان شعبه ای از شرکت "آی.بی.ام20" جهانی در سال 1335 هـ.ش در ایران شروع به کارکرد، اما بانک ملی ایران و شرکت ملی نفت نخستین سازمان هایی بودندکه در سال 1341 هـ.ش اولین کامپیوترها را به مفهوم امروزی آن ها به کار گرفتند (مشایخی و همکاران، 1384، ص 192).
2-1-3) تشریح مفهوم فن آوری اطلاعات
دستیابی دقیق و درست از فن آوری اطلاعات عموماً مشکل به نظر می رسد.تا سال 1980 رایانه تنها فن آوری بود که تحت عنوان فن آوری اطلاعات پوشش پیدا می کرد. در حال حاضر فن آوری اطلاعات تبدیل به چتری شده است که مصادیق آن شامل گروهی از تجهیزات، خدمات، کاربردها، و فن آوری های پایه می باشد. مصادیق فن آوری اطلاعات عموما در سه گروه رایانه، وسایل چند رسانه ای و ابزارهای مخابراتی طبقه بندی می شود(Beaumaster&suzanne1999,p3)
یکی از معمول ترین تعاریف این واژه، توسط دفتر تحلیل های اقتصادی آمریکا ارایه شده است که در آن "فن آوری اطلاعات عبارت است از تجهیزات محاسباتی و حسابگری دفتری و اداری21 که رایانه در راس آن قرار دارد." برخی از صاحب نظران، استفاده از رایانه را در تعریف فن آوری اطلاعات لازم می دانند، در حالی که برخی دیگر، تعریف گسترده دفتر تحلیل های اقتصادی ایالات متحده را مبناقرار می دهند: "تجهیزات پردازش اطلاعات22". شامل تجهیزات ارتباطی، ابزار آلات فنی و مهندسی، دستگاه های فتوکپی، پرینت و … می شود. علاوه بر این نرم افزارهای مختلف و خدمات مربوط نیز جزء تعریف فن آوری اطلاعات قرار می گیرد (خداداد حسینی و همکاران 1386، ص 64).
فن آوری اطلاعات اولین بار از لویت 23و ایزلر 24در سال 1958 به منظور بیان نقش رایانه در پشتیبانی از تصمیم گیری ها و پردازش اطلاعات در سازمان به کار گرفته شد. در مفهوم رایج فن آوری اطلاعات به مجموعه ای از سخت افزار و تجهیزات دلالت دارد و بسیاری از محققان آن را تنها نهاد سخت افزاری می دانند که در انجام کارها مورد استفاده قرار می گیرد.
فن آوری اطلاعات را مانند دیگر فن آوری ها می توان به روابط میان سخت افزار، نرم افزار، شبکه و توانایی ها و اقداماتی که از این ابزارها ناشی می شود تعریف کرد. فن آوری اطلاعات نه تنها به توانایی های پردازش داده ها توسط رایانه، بلکه به مهارت های انسانی و مدیریت در بهره برداری از آن ها دلالت دارد. بنابراین فن آوری اطلاعات نه تنها شامل رایانه و دیگر تجهیزات است بلکه توانایی ها و اقدامات در نحوه انجام کار را شامل می شود (صرافی زاده، 1388، ص 16).
فن آوری اطلاعات هم چنان که به وسیله انجمن فن آوری اطلاعات آمریکا25 تعریف شده است، "به مطالعه، طراحی، توسعه، پیاده سازی، پشتیبانی یا مدیریت سیستم های اطلاعاتی مبتنی بر رایانه، خصوصا برنامه های نرم افزاری و سخت افزار رایانه می پردازند." به طور کوتاه، فن آوری اطلاعات بامسایلی مانند استفاده از رایانه های الکترونیکی و نرم افزار سر وکار دارد تا تبدیل، ذخیره، حفاظت، پردازش،انتقال و بازیابی اطلاعات به شکلی مطمئن و امن انجام پذیرد.فن آوری اطلاعات ابزاری است در میان بسیاری از ابزارهای دیگر که مدیران می تواند برای حل مشکلات از آن استفاده کنند (لاودن، 1380،ص 9).
فن آوری اطلاعات یعنی روش های تولید و جمع آوری اطلاعات و استفاده از آن در جامعه، سازمان فن آوری اطلاعات باکوچک کردن، ارزان کردن و کاربری ساده برنامه های کامپیوتری باعث شده دسترسی به اطلاعات از هر جا و توسط هر شخص به راحتی صورت گیرد. پایگاه های اطلاعاتی برگرفته از مفهوم فن آوری اطلاعات فرایندهای پیچیده درون سازمانی را تسهیل کرده و با اتصال سازمان ها به همدیگر، شبکه های سازمانی را بنا نهاده است و دیدگاه های میان مدت مدیران به دیدگاه های بلند مدت بدل شده است. اصطلاح فن آوری اطلاعات برای توصیف فن آوری هایی به کار می رود که ما را در ضبط، ذخیره سازی، پردازش، بازیابی، دریافت و انتقال اطلاعات یاری می کند. فن آوری اطلاعات را می توان به عنوان فن آوری محاسباتی و ارتباطات راه دور که امکانات خودکار استفاده از اطلاعات را فراهم می کنند، تعریف کرد.فن آوری اطلاعات در واقع فن آوری وخدمات اطلاعاتی و ارتباطی است ،غالباً تاکید عمده بر وجه فن آوری است این وجه بسیار بیش از خدمات مدنظر قرار می گیرد، اما اغلب کاربران تمایل چندانی به فن آوری صرف ندارند، بلکه بیشتر خدمات رسانی اطلاعاتی از طرق مختلف،رسانه های ارتباط26 جمعی تا ماهواره و اینترنت را مدنظر دارند. فن آوری اطلاعات متشکل از چهار عنصر اساسی (انسان، ساز و کار، ابزار، ساختار) است، به طوری که در این فن آوری، اطلاعات از طریق زنجیره ارزشی27 که از به هم پیوستن این عناصر ایجاد می شود جریان یافته وپیوسته تعالی و تکامل سازمان را فراراه خود قرار می دهد(عظیمی 1389، ص 23).
اسکات موتون28 (1991) فن آوری اطلاعات را شامل انواع رایانه ها،سخت افزار، نرم افزار شبکه های ارتباطی که دو رایانه را به یکدیگرمتصل می کنند، شبکه های عمومی و خصوصی و ترکیب رایانه ها و فن آوری ارتباطات و سیستم هایی که رایانه های شخصی را به ابر رایانه ها متصل می کند و شبکه گسترده جهان که از یک سلسله رایانه های قدرتمند تشکیل شده است می داند. با توجه به تعریف فن آوری اطلاعات که موتون ارائه کرده است ابعاد فن آوری اطلاعات به صورت زیر تعریف می شود: (محمدیان روشن 1389، ص 22)
* سخت افزار29- سخت افزار اصطلاحی است که در مورد اجزای فیزیکی یک سیستم رایانه ای به کار می رود. یک سیستم رایانه شامل سه بخش اصلی: واحد پردازنده مرکزی، ابزار ورودی و خروجی وحافظه است.
* نرم افزار- مجموعه برنامه های است که اجزای فیزیکی رایانه ای را فعال می سازد و به دو گروه نرم افزارهای سیستمی و کاربردی تفکیک می شود. نرم افزار سیستمی، عملیات رایانه را هماهنگ می کند و نرم افزار30 کاربردی برای حل مسائل خاص طراحی می شود.
* پایگاه اطلاعات31- به مجموعه ای از داده های مورد استفاده در یک برنامه کاربردی، خواه یک فایل یا چند فایل را گویند که با هم در ارتباط هستند و تغییر یک فایل از پایگاه اطلاعاتی ممکن است باعث سلسله تغییراتی در دیگر فایل ها شود.
* فن آوری ذخیره32- شامل رسانه ای فیزیکی مانند دیسک33 های نوری، نوارهای مغناطیسی برای ذخیره داده ها و نیز نرم افزاری که سازماندهی داده ها را در این زمینه رسانه ها مدیریت کند (لاودن 1380، ص 10).
* تجارت الکترونیک34- تغییراتی که از نظر استفاده از رایانه ها، سیستم های اطلاعاتی و اینترنت در سازمان ها به وجود آمده است روش هایی را برای بازرگانی الکترونیک در داخل و خارج سازمان به وجود آورده است. اینترنت نیز به طور روزافزونی فن آوری مورد نیاز برای چنین تغییراتی را در اختیار می گذارد (لاودن، 1380، ص 10).
* شبکه ها35- شبکه های کامپیوتری برای به اشتراک گذاشتن اطلاعات به کار می روند. شبکه یک سیستم ارتباطی بین کامپیوترها و وسایل جانبی از قبیل کامپیوترها، چاپگرها،فاکس ها، مودم ها و غیره در جهت به اشتراک گذاشتن اطلاعات است. از مزایای شبکه ای کامپیوتری می توان به موارد زیر اشاره نمود:
– به اشتراک گذاشتن منابع36: این منابع شامل اطلاعات، چاپگرها، دیسک گردان ها و غیره است.
– قابل اعتماد بودن37: امکان نگهداری اطلاعات در کامپیوترهای متعدد وجود دارد لذا چنان چه یکی از کامپیوترها از کار بیفتد می توان اطلاعات را از کامپیوترهای دیگر پیدا کرد.
– هزینه38: در شبکه ها معمولا از کامپیوترهای ساده تر و ارزان تر استفاده می شود زیرا اکثر وظایف ذخیره و پردازش اطلاعات به عهده کامپیوتر مرکزی است. این کامپیوترها از ابرکامپیوتر ها خیلی ارزان ترند در نتیجه مراکزی که از شبکه های کامپیوتری استفاده می کنند هزینه کمتری نیز دارند.
– ارتباطات39: شبکه، امکان ایجاد ارتباط بین کاربران را در نقاط مختلف با سیستم ها و روش های مختلف اطلاع رسانی فراهم می سازد. این ارتباط می تواند تبادل یک پیام یا تعدادی فایل باشند (جهانگیری، 1386، ص 8).
* داده40- داده حقایق خام یا حقایق بی معنی است که وقتی به صورت نماد نوشته شوند به داده تبدیل می شود. داده یا نماد می توانند اعداد، آمار یا صفات خاص افراد، مکان ها، رویدادها و غیره باشند. این اقدام داده ها در وضعیتی پردازش شده یا پالایش نشده ارایه می شوند وتا زمانی که پاره پاره باشند فایده ای ندارند (خادمی، 1383، ص 14). در تعریفی دیگر داده ها علایمی هستند که بعضی اشیاء، شرایط و یا موقعیت ها راتشریح می کنند. داده ها مجموعه ای از حقایق بنیادی درباره ی یک شخص، چیز و یا عمل می باشند. این شامل موضوعاتی از قبیل تاریخ، اندازه، کمیت، شرح، تعداد، نرخ، نام و یا محل می باشد. سیستم های مدیریت داده، با به دست آوردن، نگهداری، اصلاح وترکیب این داده ها در شکل های مختلف تولید اطلاعات می کنند (بهشتیان، 1378، ص 103).
* اطلاعات41- اطلاعات عبارت است از تحریک ابتدایی رفتار به صورت مجموعه ای از علائم، داده ها، شامل علائم و تحریک تجاربی است که مناسب رفتار در زمان داده شد نیستند (بهشتیان، 1378، ص89).اطلاعات به معنای نتیجه پردازش داده ها تلقی می شود. معنای توسعه یافته این تعریف، تبدیل داده به شکل سودمند یا مفید برای افراد در حل مسایل وتصمیم گیری است. در این صورت اطلاعات، اتصال عناصر یک مساله باعلایم ذخیره شده در ذهن و یا علایم محیط است. اطلاعات می تواند نااطمینانی در مورد یک مساله یا یک محیط را کاهش دهد (خادمی 1386،ص 15).
* دانش42- دانش به داده است نه اطلاعات، هر چند که به هر دوی آن ها مربوط می شود و از نظر مراتب با هم فرق دارند. دانش ترکیب سازمان یافته از داده هاست که با مجموعه ای از قواعد، رویه ها و عملیات آموخته شده از طریق تجربه و تمرین درون سازی شده است. بنابراین دانش را ادراک یا شناختن از محیط که از طریق مطالعه، تحقیق، مشاهده و تجربه به دست می آید تعریف کرده اند. دانش تلفیق تفکر با اطلاعات است و در واقع تغییر مرزی از اطلاعات بر پایه تجربیات، مهارت ها وتوانمندی های43 شخصی است (خادمی، 1386، ص 15).
باید توجه داشت داده چیزی است که برای تصمیم گیری، محاسبه و یا اندازه گیری مورد استفاده قرار می گیرد. برای مثال داده ممکن است تعداد ساعات کارکرد هر یک از کارکنان شرکت باشد. وقتی این داده پردازش شد، می توان به اطلاعات تبدیل کرد (بهشتیان، 1378 ص 32). اطلاعات اثر رفتاری دارد در حالی که داده ها چنین نیستند. این مطلب یا به علت شکل آن هاست و یا به علت موقعیت نسبی آن ها، نسبت به استفاده کننده بالقوه در یک زمان خاص(بهشتیان، 1378، ص 103). همچنین ماتسیچ44 عقیده دارد که اطلاعات نباید با دانش مساوی پنداشته شوداگر این کار صورت گیرد مانند این است که حاکم و مردمی که این حکومت را به وی ارزانی داشته اند یکسان فرض شوند. اگر چه دانش بر پایه اطلاعات مربوط تکیه دارد، اما دانش یک عنصر آفریننده دارد که اطلاعات فاقد آن است. مکلوب45 نیز می گوید محتوای اطلاعات به دست آمده، ممکن است همان باشد که ما از آن به عنوان نتیجه یاد می کنیم او ادامه می دهد که با توجه به محتوا همه اطلاعات دانش است، در حالی که همه دانش اطلاعات نیست.به طور کلی، اطلاعات را می گیرند، در حالی که دانش را می توان با تفکر کسب کرد (خادمی، 86، ص 16).
2-1-4)ویژگی های اطلاعات
در تصمیم گیری های با اهمیت، مدیران واحدهای انتفاعی عملا بر اطلاعات اتکا می کنند. بنابراین درک ارتباط فرایند تصمیم گیری با اطلاعات حائز اهمیت بسیار است. اطلاعات باید ویژگی های مشروح زیر را دربرداشته باشد (شباهنگ 1390، ص 4):
الف)دقیق بودن اطلاعات46- دقیق بودن یعنی هیچ گونه اشتباه یا خطائی در اطلاعات راه ندارد. منظور از دقیق بودن اطلاعات این است که اطلاعات روشن باشد و دقیقا معنی داده هایی را که بر آن مبتنی است، منعکس سازد.
ج)ذیربط بودن اطلاعات- ذیربط بودن آخرین ویژگی مهم اطلاعات سودمند است. آن چه برای دریافت کننده ی اطلاعات ذیربط به شمار می رود، لزوما برای دریافت کننده ی دیگری ذیربط نیست.
د)سودمندی اطلاعات47- اطلاعات باید مربوط به وظیفه (اطلاعات تفصیلی برای مدیران رده اول، اطلاعات کلی عمومی برای مدیران سطح عالی) باشد. اطلاعات همچنین باید کامل، دقیق و به موقع نیز باشد، اگر اطلاعات در زمانی که به آن نیاز است در دسترس نباشد دیگر ارزشی ندارد.
و)کیفیت اطلاعات48- هر قدر اطلاعات دقیق تر باشد کیفیت آن بیشتر است و مدیر می تواند به هنگام تصمیم گیری بیشتر به آن تکیه کند (با اطمینان بیشتر از آن استفاده نماید).
ه)به موقع بودن اطلاعات49- اطلاعاتی که به وسیله یک سیستم اطلاعاتی ارایه می شود باید در زمان مناسب، به فرد مناسب (در مورد کار مربوطه) داده شود.
2-1-5) انواع اطلاعات
دسته بندی های مختلفی از اطلاعات وجود دارد که یکی از رایج ترین آن ها عبارت است از(مومنی، 1380، ص 17):
الف )اطلاعات عملیاتی50 – این اطلاعات عبارتند از:
1. اطلاعاتی که در فرایند صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد.
2. اطلاعاتی که در داد و ستدها و عملیات مشابه مورد استفاده می باشد، مانند اطلاعات خرید و فروش.
3. اطلاعاتی که در امور دفتری مورد استفاده قرار می گیرد؛ مانند مکاتبات و ارتباطات.
ب )اطلاعات مدیریتی51- این اطلاعات در پشتیبانی مدیران مختلف مورد استفاده می باشد، مانند تهیه گزارش های از پیش تعیین شده برای مدیران، اطلاعاتی که در تصمیم گیری مورد استفاده است و یا اطلاعاتی که مدیران ارشد از آن ها استفاده می کنند.

2-1-6) سیستم های اطلاعاتی52
از نظر فنی، سیستم اطلاعاتی، مجموعه ای از اجزای وابسته به هم می باشد که اطلاعات را جمع آوری، پردازش، ذخیره و توزیع می کند تا از فرایند تصمیم گیری و کنترل سازمان پشتیبانی کند. سیستم های اطلاعاتی علاوه بر پشتیبانی از تصمیم گیری، هماهنگی و کنترل ممکن است به مدیران و کارکنان کمک کند تا مشکلات را تحلیل نمایند، موضوعات پیچییده را پیدا و فرآورده های جدیدی تولید کنند.سیستم های اطلاعاتی حاوی اطلاعاتی درباره ی افراد، مکان ها و اقدام مهم موجود در سازمان یا محیط اطراف آن است. سه فعالیت در سیستم اطلاعاتی منجر به تولید اطلاعاتی می شود که سازمان برای تصمیم گیری، کنترل عملیات، تجزیه و تحلیل مشکلات و تولید کالا و خدمات جدید به آن ها نیاز دارد. این فعالیت ها عبارتند از(لاودن ، 1380، ص89):
الف)- درونداد53، که داده های خام 54در محیط سازمان یا در خود سازمان جمع آوری و وارد سیستم
می شوند.
ب)- پردازش، که ورودی های خام را به شکل معناداری تبدیل می کند.
ج)- برونداد، که اطلاعات پردازش شده را برای افراد یا فعالیت هایی که به آن ها نیاز دارند ارسال می کنند. البته بازخورد نیز وجود دارد که بازخورد بروندادی است که برای افراد مناسب سازمان بازگشت داده می شود تا مراحل قبل را ارزیابی و تصحیح نمایند.
فن آوری های اطلاعاتی،ما را قادر می سازد تا سیستم های اطلاع رسانی کارآمد به وجود آوریم. بدون کاربرد معقول فن آوری های اطلاعاتی، فعالیت ها تقریبا بی فایده و بی حاصل خواهد بود. برای سهولت تصمیم گیری به اطلاعات نیاز داریم. هدف اصلی سیستم های اطلاعاتی کسب اطلاعات، پردازش آن ها به صورت مفید و در دسترس قراردادن آن ها برای انجام دادن وظایف مختلف یک سازمان است. هدف یک سیستم اطلاعاتی، تولید اطلاعاتی با کیفیت و روز آمد است. مواد خامی که از آن ها اطلاعات را به دست می آوریم، داده نام دارد.برای تولید اطلاعات مورد لزوم باید داده ها را به طریق مقتضی پردازش کرد. در یک سیستم دستی، پردازش داده ها و تبدیل آن به اطلاعات توسط افراد و براساس یک رشته دستورالعمل انجام می گیرد(خادمی 1386، ص23).
اطلاعات از طرفی به عنوان بازخورد، مدیریت شرکت ها را از نتایج عملکرد واحدها و زیر سیستم های مختلف آگاه می سازد و در اعمال کنترل فعالیت های این واحدها، آنان را یاری می کند و از طرف دیگر، در ردیف منابع مهم سازمانی قرار دارد و همان طوری که مدیریت منابع انسانی، مدیریت منابع مالی، مدیریت تولید و نظایر آن در یک شرکت اهمیت دارد مدیریت منابع اطلاعاتی نیز به دلیل اهمیت نقش آن و رشد روز افزون فن آوری از اهمیت خاص برخوردار است.سیستم های اطلاعاتی در یک شرکت را می توان از دیدگاه های مختلفی مورد بررسی قرار داد ولی معمولا آن رابر حسب و وظایف مختلف سازمانی تعریف می کنند. استاندارد خاصی برای این وظایف وجود ندارد، اما غالبا شرکت ها دارای وظایفی مثل امور مالی، نیروی انسانی، بازاریابی و فروش، تولید، تدارکات و نظایر آن می باشد، که سیستم های اطلاعاتی به طور منطقی حول محور این وظایف یا واحدها شکل می گیرد. ممکن است داده ها و اطلاعات یکسانی، مورد استفاده چند واحد سازمانی قرار گیرد اما این واحدها از لحاظ فعالیت ها و مسئولیت های سازمانی مجزا هستند. بنابراین هر یک از آن ها، یک سیستم اطلاعاتی مختص همان واحد می بایست ایجاد شود(رفیعی کرکوند، 1383، ص 4).
2-1-6-1) عوامل انسانی موثر بر استقرار سیستم های اطلاعات مدیریت
باید در نظر داشت که عوامل انسانی در استقرار سیستم های اطلاعات مدیریت تاثیر گذار است. در این رابطه عوامل موفقیت و شکست ناشی از عوامل انسانی عبارتند از(مشایخی و دیگران، 1384، ص 198):
الف )عوامل موفقیت- این عوامل شامل موارد زیر است:
* مهارت ها، توان تخصصی و دانش طراحان، رهبران و مدیران
* باور و نحوه نگرش مدیران به کامپیوتر و سیستم
* میزان مشارکت کاربران
* میزان جذابیت سیستم برای مدیران در جهت کار با آن و رفع نیازهای آن ها
* میزان آمادگی مدیران جهت تامین هزینه های لازم برای طراحی و استقرار سیستم
* وجود حمایت کافی مدیران از کارکنان
* وجود ثبات در مدیریت و عدم تغییر زود هنگام مدیران
ب)عوامل شکست-این عوامل شامل موارد زیر است:
* وجود مخاطرات مربوط به بروز رسانی تغییرات ناشی از استقرار سیستم در سازمان
* وجود علاقه مدیران به ثبات نسبی و عدم وجود انگیزه در آن ها در جهت بروز تغییر در
روش های کاری سنتی سازمان.
* احساس عدم وجود امنیت شغلی
* عدم آشنایی کارکنان با قابلیت ها، ویژگی های سیستم و پیامدهای ناشی از استقرار از آن در سازمان.
2-1-7) انواع سیستم های اطلاعاتی
سیستم های اطلاعاتی با نگرش های مختلفی وجود دارند که عبارتند از (مومنی 1380، صص 570 – 566):
الف)سیستم های اطلاعاتی و ارتباطی رقابت و تدافعی- منظور از طراحی چنین سیستمی، دستیابی به اطلاعاتی است که مدیریت را از امکانات رقبا آگاه سازد و توان حرکت های آن ها را ترسیم کند و راه کارهای تدافعی را ارایه دهید چنین سیستم هایی دور راه حل را پیشنهاد می کنند:
* بهبود محیط رقابتی و عملکردی با افزایش توان ها، تهدیدها، تنگناها و استفاده از فرصت ها و همچنین بهینه سازی سیاست او خط مشی یا راهبرد سازمان بری تحقق هدف ها؛
* وقوف از عملکرد رقابتی و سیاست های تدافعی 55و تهاجمی56 به منظور بهبود موقعیت و شرایط عملکردی.
ب)سیستم های اطلاعاتی وارتباطی تعاونی- با افزایش تعداد کاربران شاغل در کارهای صنعتی، بازرگانی و خدماتی، سیستم های اطلاعاتی گسترش همگانی یافته است. با وجود آن که رقابت توان سازندگی را افزایش می دهد لیکن جنبه تخریبی آن نیز محدودیت فکری دیدگاه و بینش محدود را به وجود می آورد. به همین دلیل به نظر می رسد که در عصر اطلاعات و برقراری ارتباطات، تعاون و همکاری نتیجه مطلوب تری داشته باشد. امروزه سیستم های صنعتی به این ترتیب است که تولید در کشورهای دارای منابع ارزان صورت می گیرد و توزیع و مصرف در کشورهای دیگر، اما به هر حال محور مشترک تمام فعالیت ها، اطلاعات و برقراری ارتباطات است که با راهبرد عرصه و همکاری در فراهم کردن اطلاعات و برقراری ارتباطات تعاونی طراحی شده، که برای بهینه سازی و بهره گیری از امکانات جغرافیایی و بالقوه تهیه می شود و در اختیار مدیران و راهبرد شرکت های چند ملیتی قرار می گیرد. خدمات بانکی الکترونیکی و خودکار، بانک های بین المللی، خط هوایی، سازمان های هواشناسی و غیره از این قبیل است.
ج)سیستم های اطلاعاتی و ارتباط چرخشی- سیستم های اطلاعاتی راهبردی می توانند بر اثر سرمایه گذاری های به موقع و موثر در فن آوری های پیشرفت اطلاعات وارتباطات، سبب تغییرات راهبردی در هدف های سازمان شوند. این سرمایه گذاری ها می تواند در فن آوری های سخت افزار و نرم افزار و ارتباطات صورت گیرد(مومنی 1380، ص 570 – 566):
1.فن آوری ارتباطات و رایانه های پیشرفته مانندسیستم های پست الکترونیکی و رسانه های چند منظوره برای افزایش و بهره وری و استفاده از ارتباطات؛
2.فن آوری فراهم آوردن اطلاعات وبرقراری ارتباط و ساختار سازمانی هم پیوند و تشکیل گروه های تصمیم گیری و مدیران راهبردی و نهایت اجرای مدیریت مشارکتی مانند بهره گیری از سیستم های ارتباطات چند منظوره و چند نفره و استفاده از نظریات دیگران در تصمیمات راهبردی و کنفرانس های راه دو رو سیستم خبره؛
3.فن آوری پشتیبانی برای اجرای سیستم های پشتیبان مدیران راهبردی سیستم های مدیر یار و تصمیم یار، این دسته از سیستم ها برای پشتیبانی مدیران راهبردی می توانند در تقسیم بندی زیرا قرار گیرند:
* عملیات پردازش و اطلاعات راهبردی
* خودکار اداری و اطلاعات مدیریت راهبردی
* کنترل عملیات اجرایی و اطلاعات راهبردی
* مدیریت کنترل از دیدگاه اطلاعات راهبردی
* پشتیبانی تصمیمات مدیریت راهبردی (تصمیم یار)
* مدیریت برنامه ریزی راهبردی
* مدیریت تخصصی (سیستم های خبره).
د)سیستم های اطلاعاتی همگانی، عمومی و خدماتی- طراحی این دسته از سیستم ها با هدف عرضه و اارایه خدمات اطلاعات و برقراری ارتباطات برای استفاده همگان و عموم صورت می گیرد. امروزه با توجه به افزایش توانمندی ها و سرمایه گذاری در فن آوری های پیشرفته اطلاعات و ارتباطات توجه به سرمایه گذاری در این فن آوری ها به منزله یک مرکز درآمد و استفاده بهینه از آن در جهت و با نگرش فعالیت مستقل و درآمدی مورد پذیرش سرمایه گذاران قرار گرفته، شرکت های عظیمی در این زمینه فعالیت می کنند مانند شرکت یاهو که به سرمایه ای میلیاردی به عرضه اطلاعات و برقراری ارتباطات عمومی و همگانی و ارایه خدمات اطلاع رسانی پرداخته است و توانسته است موفقیت جهانی پیدا کند.
2-1-8) سیستم های اطلاعاتی ارتباطات الکترونیکی57 (ECS)
از این سیستم ها برای تبادل و اشتراکات اطلاعات بین افراد، تحت فرم ها و روش های متنوع استفاده می شود.امروزه با این سیستم ها کارایی انجام می گیرد که به دلیل فاصله مکانی و احیانا فرهنگی، امکان آن ها قبل از این ها به ذهن ها هم خطور نمی کرد. این سیستم ها نه تنها امکان ارسال پیام ها و مطالب را به عهده دارند بلکه پردازش های ویژه در این زمینه مبادلات نیز امکان پذیر شده است.
2-1-8-1)آشنایی با اینترنت- اینترنت شامل تعداد زیادی کامپیوتر است که با شبکه مخابراتی و از طریق خطوط سیمی، ماهواره ای، یا مایکروویو58 به هم متصل شده اند و با یک زبان و قرارداد مشترک با هم ارتباط دارند. این قرارداد IP، TCP نامیده می شود (جهانگیری، 1386، ص 11).سرویس های ارایه شده توسط اینترنت عبارتند از:
الف )پست الکترونیک59- پست الکترونیک سرویس ساده ای است که به دو کاربر اجازه می دهد تا پیامشان را در زمانی کوتاه به یکدیگر برسانند(جهانگیری 1386، ص 11).پست الکترونیکی برای مبادله پیام بین رایانه به کار می رود و یکی از ابزارهای بسیار مهم ارتباطی و فعالیت های مشترک و تعاونی است افراد می توانند با استفاده از رایانه شبکه، پیام یا مدارک حجیم تر خود را برای افراد دیگر همان شبکه یا شبکه دیگر ارسال کنند. علاوه بر ارسال پیام الکترونیکی بسیاری از بسته های نرم افزاری پست الکترونیکی، توانایی ارسال هم زمان پیام به چند دریافت کننده ارسال پیام دریافتی به شخص دیگر پیوست مدارک متنی یا چند رسانه ای به پیام را نیز دارند (لاودن، 1380، ص 87).
ب)گروه های پستی60- سیستم سازمان یافته ای است که در آن افراد عضو قادر خواهند بود پیام های مربوط به موضوعی خاص را ارسال یا دریافت کنند .چند نمونه از این گروه ها عبارتند از:(جهانگیری، 1386،ص 12)
– شبکه راه دور61: این امکانی است که به کمک آن می توان و ارد کامپیوتر دیگری شده و از امکانات نرم افزاری آن کامپیوتر استفاده کرد. علاوه بر این می توان فایل های زیادی را از طریق اینترنت روی کامپیوتر خود کپی کرد.
– آرشیو62: ابزار موفق با ارایه یک سیستم مدیریتی دقیق امکان پیدا کردن سریع فایل ها و انتقال آن ها را توسط اف تی پی(FTP)63 فراهم می سازد. آرشیو شبیه کاتالوگ های کتاب ها در کتابخانه ای بزرگ است.
64www – : ابزار وب جدیدترین ابزار اینترنت و با سرعت زیاد در حال رشد است. امتیاز مهم وب این است که کاربران می توانند به اطلاعات مورد نظر خود از طریق جستجو بر مبنای کلمات کلیدی دست یابند.دلیل اصلی موفقیت وب، استفاده آن از ایده ارتباط گسترده متون65 است .
ج)گروه های خبری66- این ابزار شبیه تابلو اعلانات الکترونیکی است که از اینترنت جهت انتقال اطلاعات استفاده می کند. شبکه راه دور از تعداد زیادی موضوع تشکیل شده که کاربران می توانند با مشترک شدن در این گروه ها، در جریان اخبار این گروه ها قرار گیرند این ابزار، محلی مناسب برای گرفتن پاسخ سوالات و همچنین آگاهی یافتن از موضوع های روز در تمام سطوح و رشته های عامی است (جهانگیری، 1386، ص 12).
گروه های خبری( یوزنت) گروه های مباحثه بین المللی می باشند که در آن زمینه موضوعی خاص مانند رادیولوژی یا چشم پزشکی، افراد به مبادله اطلاعات و عقاید می پردازند بحث ها در تابلوی بزرگ الکترونیکی صورت می پذیرد که در آن هر فرد می تواند هر پیامی را برای مطالعه دیگران پست کند تقریبا 20000 گروه وجود دارد که در زمینه های مختلف با هم به بحث می پردازند مدیریت هر سایت یوزنت مستقل است و از نظر مالی تامین می گردد.یوزنت شبکه جهانی است که 37000 هسته دارد و هر هسته آن تقریبا 10 برابر شبکه های میان شبکه ای است. اخیرا با توان پست الکترونیکی و سایر خدمات شبکه، شرکت پارپا67 شبکه دیگری را عرضه کرده است که قادر است بین 26 کشور یا حتی بیشتر، تا حد 5000 شبکه و با اراده خدماتی متجاوز از 300000 رایانه و میلیون ها کاربر و چندین هزار سازمان عمل می کند. این شبکه در سازمان فضایی و موسسه تحقیقاتی علوم و همچنین در سازمان انرژی آمریکا به کار گرفته شده است (عظیمی، 1389، ص 29).
د)چت68- قابلیت مکالمه بین کاربران یکی از سرویس های جالب توجه اینترنت است. این ارتباط و مکالمه بین دو کاربر ایجاد می شود که هم زمان پشت کامپیوترهای خود قرار دارند. در این صورت کاربران قادر خواهند بود از طریق اینترنت مکالمه نمایند (جهانگیری، 1386، ص 12).
گفت و گو سبب می شود دو یا چند نفری که به طور هم زمان به اینترنت وصل شده اند به طور زنده محاوره ای و نوشتاری با یکدیگر گفت وگو کنند. آی آر سی، نرم افزاری عمومی برای گفت و گو در اینترنت می باشد. گروه های گفت و گو (چت) به کانال هایی تقسیم می شوند که به هر کدام از آن ها موضوعات محاوره خودشان اختصاص داده می شود اگر افرادی که از آن استفاده می کنند زمان خاص را برای ملاقات یا صحبت در موضوع به خصوصی انتخاب کنند گفت و گو چت ابزار بازرگانی و ارتباطی موثری خواهد بود (لاودن، 1380، ص 141).
2-1-9)شبکه های ارتباطی
یکی از مهم ترین مباحث در توسعه جوامع صنعتی به خصوص در گرایش IT ایجاد بسترهای ارتباطی مناسب در جهت ارتباطی مبادله و انتقال داده ها و اطلاعات می باشد که در جهت حرکت به سوی سیستم های بدون کاغذ69، دولت الکترونیک70 می بایست نسبت به راه اندازی اینترانت، اکترانت، اینترنت با توجه به واقعیت ها و نیازها اقدام لازم را نمود(محمدیان روشن، 1389، ص 31).
2-1-9-1)کاربردهای شبکه- مهم ترین کاربردهای شبکه عبارت اند از: (محمدیان روشن، 1389، ص 31).
* دسترسی و گردش آزاد اطلاعات،
* گام نهادن در مسیر حرکت به سوی دولت الکترونیک،
* کاهش بوروکراسی اداری،
* کاهش مراجعات و دسترسی راحت تر به اسناد و مدارک مورد نیاز،
* جلوگیری از چند باره و موازی کاری،
* به اشتراک گذاشتن اطلاعات،
* پاسخگویی و پیگیری سریع و صحیح اطلاعات،
* کاهش نیروی انسانی و صرفه جویی در هزینه های جاری و سرمایه ای
2-1-9-2)توپولوژی شبکه-سه نوع از عمومی ترین شکل های شبکه عبارت اند از(لاودن، 1380،ص ص113-111):
الف)شبکه ستاره ای71- شکلی از شبکه که تمامی رایانه ها، پایانه ها و ابزارهای دیگر به یک رایانه میزبان مرکزی متصل می باشند.این ریخت شبکه برای موقعی که لازم است تعدادی از پردازش ها به صورت تمرکز و تعدادی دیگر به صورت محلی صورت گیرد مناسب می باشد یکی از مسایل شبکه ستاره ای آسیب پذیری آن است ، تمام ارتباطات بین نقاط مختلف شبکه باید از رایانه عبور کنند از آن جا که رایانه مرکزی کنترل کننده رفت و آمد (ترافیک) رایانه ها و پایانه های دیگر در شبکه می باشد در صورت توقف ، کار رایانه میزبان ارتباطات بین شبکه نیز متوقف خواهد شد.
ب)شبکه گذرگاهی72- شبکه گذرگاهی تعدادی از رایانه ها را با یک مسیر واحدی که از سیم های بافته، کابل های هم محور یا کابل های فیبر نوری درست شده اند متصل می سازد با استفاده از نرم افزار به خصوصی که مشخص می سازد چه پیامی را کدام یک از اجزای شبکه دریافت کند تمامی علایم (سیگنالها) از هر دو جهت برای کل شبکه ارسال می شود و رایانه ی میزبان مرکزی برای کنترل شبکه وجود ندارد اگر هر کدام از رایانه ی موجود در شبکه متوقف شود هیچ کدام از رایانه های دیگر موجود در شبکه متوقف نخواهد شد اما کانال ارتباطی در شبکه گذرگاهی در یک زمان تنها می تواند یک پیام مدیریت کند بنابراین اگر حجم رفت و آمد (ترافیک) شبکه زیاد باشد کارایی شبکه افت خواهد کرد اگر به طور هم زمان دو رایانه پیام هایی را ارسال کنند برخورد به وجود خواهد آمد و پیام ها باید دوباره ارسال شود.
ج)شبکه حلقوی73- شبکه حلقوی همانند شبکه گذرگاهی به رایانه میزبان مرکزی وابسته نیست و در صورت خرابی یکی از اجزای رایانه ها ضرورتا از کار نخواهد افتاد.هر رایانه در این شبکه به طور مستقل دارای برنامه کاربردی خاص خودش باشد اما در ریختار (توپولوژی) حلقوی، کابل ها، سیم ها و فیبرهای نوری متصل کننده تشیکل یک حلقه بسته را می دهند داده ها در طول حلقه ها از یک رایانه به رایانه دیگر عبور داده می شوند و اغلب در یک مسیر جریان دارند شبکه اتوبوسی و حلقوی هر دو در شبکه ای محلی (لن) استفاده می شوند .
2-1-9-3)شبکه ها از لحاظ جغرافیایی
شبکه ها را از لحاظ جغرافیایی ممکن است به دو دسته شبکه های محلی و شبکه های گسترده (ون) دسته بندی کنند شبکه های گسترده نسبتا در حوزه جغرافیایی وسیعی از چندین مایل تا هزاران مایل گسترده اند در حالی که شبکه های محلی منابع محلی مانند رایانه ها و پایانه ها را در یک بخش یا ساختمان مربوط به شرکت یا سازمان به هم متصل می کنند. شبکه های محلی شامل مبادله بخش های اختصاصی و شبکه های محلی می باشند (جهانگیری، 1386، ص 9 ).
الف)شبکه محلی74- شبکه محلی(LAN) ارتباط کامپیوترهای هر محل مثل یا شرکت را برقرار می کند. ارتباط بین کامپیوترها در این روش با استفاده از کابل مخصوص برقرار می شود، عمده مشکل این نوع شبکه ها محدودیت طول خط شبکه است (جهانگیری، 1386، ص 9 ).شبکه های محلی با استفاده از ریختار (توپولوژی) اتوبوسی یا حلقوی یا پهناوی باند بالا عموما توانایی بالایی در انتقال دارند استفاده از این شبکه ها برای انتقال حجم زیاد داده ها و با سرعت بسیار بالا از قبیل انتقال ویدیویی و گرافیکی پیشنهاد می شوند از شبکه های محلی برای اتصال رایانه های شخصی در یک اداره به منظور استفاده مشترک از چاپگرها و سایر منابع و یا اتصال رایانه ها به همدیگر و ماشین هایی که توسط رایانه در یک ساختمان یا کارخانه کنترل می شوند استفاده می شوند (لاودن، 1380، ص 114).انواع شبکه های محلی عبارت اند (جهانگیری، 1386، ص 9-10):
* شبکه های Peer-to-Peer- در این نوع شبکه، تمام کامپیوترها به طور یکسان کار را آغاز می کنند. تمام کامپیوترها می توانند به صورت سرویس گیرنده و هم به صورت سرویس دهنده عمل کنند. امنیت و مجوزها در هر کامپیوتر شبکه مدیریت می شود. هر کامپیوتر در این گونه شبکه ها می تواند منابعی را از کامپیوترهای دیگر درخواست کند و منابع خود را با کامپیوترهای دیگر به اشتراک بگذارد. حداکثر تا ده کامپیوتر می توانند از طریق این نوع شبکه با همدیگر ارتباط برقرار کنند.
* شبکه های سرویس گیرنده/سرویس دهنده- در این نوع شبکه، کامپیوترهای سرویس دهنده منابعی را برای بقیه شبکه ها آماده می کنند. این روش پرهزینه تر از روش قبلی است ولی علاوه بر این که می توان تعداد کامپیوتر بیشتری را مدیریت کرد می توان گزینه های مدیریتی و امنیتی بیشتری را نیز ارایه کرد.
ب)شبکه های گسترده(WAN)75- این نوع شبکه ها بین قاره ای و موجب ارتباط بین کامپیوتر ها از طرق خطوط تلفن و ماهواره می باشد. در این روش هیچ گونه محدودیتی در تعداد کامپیوترهایی متصل به هم وجود ندارد. و برای ایجاد ارتباط کامپیوترها از طریق خط تلفن، به وسیله ای به نام مودم نیاز است (جهانگیری، 1386، ص 9). شبکه های گسترده ون در فاصله های جغرافیایی وسیعی از چندین مایل تا همه قاره ها گسترده هستند شبکه های گسترده ممکن است ترکیبی از خطوط انتقال تلفنی خطوط اختصاص ارتباطات ریزموج و ماهواره ای باشد خطوط انتقالی تلفنی یاخطوط راهگزینی خطوط تلفنی هستندکه شخص از طریق پایانه خویش داده ها را به رایانه دیگر انتقال می دهد تماس تلفنی از طریق مسیرها به مقصد تعیین شده هدایت یا منتقل می شود خطوط اختصاصی یا خطوط غیر راهگزینی خطوطی هستند که همواره برای انتقال داده ها در دسترس می باشند و مستاجر آن از شرکت های تلفن عمومی یافروشندگان رسانه های ارتباطی خصوصی اجاره یا خریداری کرد بیشتر شبکه های گسترده موجود از خطوط راهگزینی استفاده می کنند (لاودن، 1380،ص 117).
ج )شبکه های بی سیم76 – انتقال بی سیم، که علایم از طریق هوا یا فضا و بدون هیچ ابزار فیزیکی ارسال می شوند به عنوان یکی از گزینه های بسیار مهم در برابر کانال های ارسالی فیزیکی مانند سیم های بافته کابل های هم محور و فیبر نوری ظهور یافته اند.رسانه انتقال بی سیم، طیف الکترومغناطیسی است. بعضی از انواع انتقال بی سیم مانند ریز موج ها یا ماورای قرمز دامنه طول موج (فرکانس) طیف خاصی را اشغال می کند که با مقیاس مگا هرتز آن را می سنجند در واقع دیگر انواع انتقال بی سیم دارای استفاده های کاربردی هستند مانند تلفن های همراه و ابزار صدا کردن (پی جویی) که وسیله موسسات قانونگذار ملی یا توافقات بین المللی محدوده مشخصی از فرکانس به آن ها کارکردهای خاص و وظایف انتقال داده ها به آن ها سپرده می شود. شبکه های بی سیم نسبت به شبکه های سیم کشی شده می توانند گران تر، کندتر و همراه با خطای بیشتر باشند. تهیه انرژی و پهنای باند در تجهیزات بی سیم به مدیریت قوی سخت افزاری و نرم افزاری نیازمند است حفظ امنیت و اسرار خصوصی در شبکه های بی سیم مشکل ساز است زیرا انتقال بی سیم را به راحتی می توان کنترل کرد اگر شبکه ها از استانداردهای گوناگون استفاده کنند به راحتی نمی توان داده ها را بین شبکه های بی سیم مختلف انتقال داد (لاودن، 1380، ص 105).
د)شبکه رقومی خدمات یکپارچه77 (ISDN)- استانداردی بین المللی برای دسترسی از طریق شبکه های تلفنی است که خدمات صدا، داده، تصویر، را در یک حلقه ارتباطی واحد یکپارچه می سازند. خدمات آی اس دی ان در دو سطح وجود دارد آی اس دی ان با سرعت پایه و آی اس دی ان با سرعت پیشرفته آی اس دی ان با سرعت پایه داد ها را با سرعت 128 کیلوبایت در ثانیه از طریق خطوط تلفن محلی موجود منتقل می کند سازمان ها و افرادی که انتقال با پهنای باند بالا نیاز دارند و یا می خواهند به طور هم زمان و از طریق یک خط فیزیکی صدا و داده را منتقل کنند ممکن است از این خدمات استفاده کنند آی اس ای دی ان، با سرعت پیشرفته دارای ظرفیت انتقال محدوده مگابایت هستند و برای کاربرانی طراحی شده است که از خدمات ارتباطات راه دور بیشتر استفاده می کنند(لاودن 1380، ص 120).
و)شبکه دی اس ال 78(DSL)- فن آوری دی اس ال همانند آی اس دی ان برای انتقال صدا، داده ویدئو از خطوط تلفنی مسی استفاده می کند اما ظرفیت انتقال بیشتری نسبت به آی اس دی ان دارند این فن آوری چند نوع مختلف می باشد خط مشترک کننده دیجیتال نامتقارن که به هنگام دریافت داده ها دارای سرعت انتقال 5/1 تا9/1 مگا بایت در ثانیه می باشد و هنگام ارسال داده ها با سرعت انتقال آن تا 640 کیلوبایت در ثانیه می رسد خط مشترک کننده دیجیتال متقارن که همان سرعت انتقال را به هنگام ارسال و دریافت داده ها تا 3 مگا بایت در ثانیه پشتیبانی می کنند(لاودن؛ 1380، ص 121).
ه )فیبر نوری79- کابل های فیبرنوری هزاران رشته از فیبر نازک شیشه ای است که ضخامت هر یک به اندازه موی سر انسان است و در داخل کابل قرار گرفته اند، داده ها به وسیله ابزار لیزری از طریق کابل فیبر نوری به شکل پالس های نوری و با سرعت 500 کیلو بیت تا چندین میلیارد بیت در ثانیه ارسال می شود کابل فیبر نوری نسبت به رسانه های سیمی به طور قابل ملاحظه ای سریع تر، سبک تر و بادوام تر و برای سیستم هایی که به ارسال حجم زیادی از داده ها نیاز دارند بسیار مناسب می باشند اما کار با کابل های فیبر نوری مشکل تر، گران تر و نصب آن نیز مشکل تر می باشد در بیشتر شبکه ها برای تاسیس زیرساخت با سرعت بالا در کابل های فیبر نوری استفاده و از سیم های بافته و سیم های هم محور (کواکسیل80) برای اتصال زیرساخت به یک ابزارها استفاده می شود(لاودن، 1380،ص 105).
2-1-10) کاربرد فن آوری اطلاعات
از روزی که افرادی به عنوان محقق و اندیشمند وظیفه تحقیق و جستجوی علوم و راهنمایی جوامع را به عهده گرفتند تا امروز که سیستم های مبتنی بر هوش مصنوعی81 با عنوان همچون سیستم های خبره و پایگاه های دانش وظیفه هم فکری و جست و جوی اطلاعات را به عهده دارند اطلاعات نقش اصلی را عهده دار بوده است و در این بین وجود مراکز پایگاه ها داده و مدیریت آن ها به روش های مختلف اعم از سنتی، سلسله مراتبی، رابطه ای و شبکه ای نقش اساسی در سرعت بخشیدن به روند مدیریت اطلاعات را ایفا کرده اند(محمدیان روشن 1389، ص 25).
فن آوری اطلاعات در زمره زیربنایی حرکت جوامع و نسل آینده در کلیه زمینه هاست و به عنوان ابزار مهم برای رشد سایر بخش ها مهم بوده و هست. برنامه ریزی های سایر کشورها نشان می دهد که عمق تاثیرات فن آوری اطلاعات بسیار عمیق است و نادیده گرفتن آن به نداشتن جایگاهی در عصر جدید خواهد انجامید. از این رو، ضرورت نگرش به آینده و حرکت های جهانی ایجاب می کندکه در هر کشوری فن آوری اطلاعات به عنوان امری مهم در نظر گرفته شود و توجهی خاص به آن مبذول شود.شناخت ارکان تشکیل دهنده فن آوری اطلاعات، معرفی کاربردها، و نقش هایی که این فن آوری در ابعاد مختلف جوامع پیدا کرده است، به همراه سیاست های توسعه فن آوری اطلاعات در کشورهای مختلف برای کلیه دست اندرکاران، کاربران، و آینده سازان مفید است. فن آوری اطلاعات می تواند از سوی افراد، گروه های کاری، سازمان ها، یا ارتباطات بین سازمانی به صورت مشترک به کار گرفته شود.نمودار( 2-1) چهارچوبی را برای فن آوری اطلاعات نشان می دهد(احمدی و همکاران، 1383، ص 55).
سازمان های خارجی سازمان گروه ها افراد

– وظایف مدیریتی
– طراحی سازمان
– تدوین استراتژی
– هدایت و کنترل
– تصمیم گیری
– طراحی خدمات و محصول
– مدیریت فرایندها

– فن آوری در حال تغییر
– انواع سیستم های اطلاعاتی
– سیستم های بین سازمانی
– شبکه های و ارتباطات
– بانک های اطلاعاتی
– سیستم های هوشمند

نمودار(2-1) فن آوری اطلاعات وچهارچوبی برای کاربرد آن
2-1-11) اهمیت فن آوری اطلاعات
اطلاعات و فن آوری در یک حرکت رو به رشد در تعامل با یکدیگرند و با اثر متقابل، هر یک در ارتقای دیگری موثر است، ناگفته نماند که در این میان لیست هایی که حجم عظیم اطلاعات را پردازش نموده و آن ها را در قالب های فن آوری جای می دهند و امکان به کارگیری موثر آن ها را ایجاد می کنند نقش بسیار مهم ایفا می نمایند، که در حقیقت همان وظیفه ای است که سیستم های اطلاعاتی بر عهده گرفته اند. علی رغم روند رشد سرسام آور فن آوری و اطلاعات، در ابتدا سیستم های اطلاعاتی و علوم مربوط به آن از چنین رشدی برخوردار نبودند ولی در سال های اخیر این علوم با شیبی فزاینده چرخه سه گانه اطلاعات، فن آوری و سیستم های اطلاعاتی را به حرکت وا داشته اند. علم سیستم ها، در حرکت رو به رشد خود همزمان با ایجاد مایه های محکم و استوار مبتنی بر علوم پایه و متناسب با فن آوری های نوین به ارایه روش ها و الگوهای گوناگونی جهت توسعه سیستم ها پرداخته است. و در این راستا روش ها و ابزارهایی را به منظور پیشبرد و هدایت فرایند توسعه سیستم های اطلاعاتی ارا یه نموده است (رفیعی کرکوند، 1383، ص 2).
در عصر فن آوری اطلاعات، سازمان ها به سازمان های الکترونیک تبدیل شده اند و کارکنان خارج از فضای فیزیکی به فعالیت مشغول اند. علاوه بر این تغییرات فن آوری و نیروی بی حد و مرز اینترنت باعث شده است که مشتریان بیش از گذشته به سازمان نزدیک شوند. به گفته یکی از مدیران شرکت مایکروسافت هر زمان احساس شکست کردید از مشتریان خود سوال کنید و همکاری آن ها را در پیشبرد اهداف سازمان کمک بگیرید (محمدیان روشن، 1389، ص 27).
در عصر اطلاعات برعکس عصر صنعت که کارها تکراری بود و حضور فیزیکی کارکنان در محل کار ضروری می نمود،کارمندان می توانند کار خود را در هر زمان و مکانی انجام دهند و بخش عمده کار بدون سرپرستی و به عنوان عضوی از یک تیم مدیریت به انجام می رسد. در بعد ساختار فیزیکی، عصر اطلاعات منجر به استقلال کار از فضا و زمان گردید. و در بعد ساختار اجتماعی نیز تحقیقات از گرایش ساختار اجتماعی به سوی ساختار ارگانیک و منعطف حکایت دارد (محمدیان روشن 1389، ص 28).
2-1-12) مزایای فن آوری اطلاعات
فن آوری اطلاعات قابلیت های زیادی در رفع مشکلات سازمان ها دارد.برخی مزایای فن آوری اطلاعات در زیر بیان شده است (صرافی زاده، 1388، ص ص35-34):
ـ بهبود عملیات سازمان
ـ توانایی انجام محاسباتی که قبلا مسیر نبوده است
ـ کاهش فعالیت ها وکارهای دفتری
ـ بهبود در کیفیت ودقت در کارها
ـ بهبود تصمیم گیری
ـ ارتباطات وهماهنگی بیشتر در سطح موسسه
ـ بهبود خدمات مشتریان
ـ ایجاد پیوند بین مشتریان و تدارک کنندگان کالا
ـ کاهش زمان فرایند کار
ـ پشتیبانی از استراتژی های سازمان
ـ بهبود رقابت
ـ بهبود طراحی مجدد فرایند کار
از دیدگاه دیگر، مزیت های IT را می توان به صورت زیر بیان کرد (جهانگیری 1386، ص 70):
– از بین رفتن مرز جغرافیایی برای مطالعه، تجارت وارتباطات
– پیوستگی های اقتصادی، علمی و سیاسی
– افزایش توانایی ارتباطی، دستیابی، پردازش و انجام امور مالی در تجارت جهانی
– توسعه و پیشرفت چشمگیر در ابزارها، کاربردها، و سیستم های فن آوری
– افزایش اطلاعات وایجاد صنایع پیشرفته
– کاهش خطای انسانی در پردازش ها و اجرای امور
درعین حال استفاده از IT مشکلاتی هم در جامعه به وجود می آورد که به طور خلاصه عبارت اند از: (جهانگیری 1386، ص 70)
ـ از دست دادن امنیت اطلاعات
ـ کنترل نشدن اطلاعات در شبکه جهانی و در نتیجه گمراه شدن کاربران در برخی موارد
ـ نیاز به سرمایه گذاری زیاد در زمینه IT
ـ انحصاری بودن استفاده از IT در بعضی از کشورهای جهان سوم

2-1-13) اثرات به کارگیری فن آوری اطلاعات در سازمان
در جهان امروز فن آوری اطلاعات امکان سودمندی و کارآمدی اطلاعات را ممکن ساخته است. به کارگیری فن آوری اطلاعات IT، تحول گسترده ای را در امور اداری و سیستم های اطلاعاتی باعث شده است، طوری که امکان انتقال الکترونیکی داده ها، مدارک، اسناد و مکاتبات مختلف از طریق کامپیوتر و خطوط ارتباطات مخابراتی فراهم شده است. مطالعات و تحقیقات نشان می دهد که بین سرمایه گذاری در IT و بازده موسسات و بهره وری نیروی انسانی ارتباط دو سویه مثبتی وجود دارد. همچنین فن آوری اطلاعات و توانایی سازمان ها را افزایش می دهد و این در نتیجه افزایش تنوع محصولات و بهبود کیفیت و جلب رضایت مشتری است، و نیز سبب تسهیل روند اداری و افزایش بازده نیروی انسانی و مدیریت می شود. یکی از نتایج عمده فن آوری اطلاعات IT تمرکز زدایی در عین تمرکزگرایی است. به این معنی که می توان کارها را از راه دور انجام داد بدون آنکه لازم باشد تا در محل حضور فیزیکی و مستمر داشته باشیم که این ویژگی بر کوتاه شدن فواصل زمانی و مکانی به عنوان یک ابرشاه تاکید دارد. امروزه فن آوری اطلاعات IT دیگر سیستم های اطلاعاتی مدیریت از جمله EIS82, OA83, DSS84, MIS85 و … را در اختیار گرفته و به این ترتیب قطب اطلاعاتی مستقر در مرکز را قادر می سازد تا به افزایش کنترل خود بر مناطق و انجام عملیات تمرکزی اقدام نماید. بنابراین امکان افزایش سرعت و کیفیت تصمیم گیری و مدیریت را فراهم می نماید. فن آوری اطلاعات به عنوان یکی از مهم ترین ابزار جهت مشارکت دربازار جهانی است (مبارکی و همکار 1382، ص 2).
از ویژگی های اساسی عصر حاضر، اطلاعات و تبدیل آن به دانش است. چنین ویژگی تاثیر زیادی روی نهادهای اجتماعی واقتصادی جوامع خواهد گذاشت. نهادهای اجتماعی باید براساس آن تجدید بنا و تغییر ساختار دهند. گفته می شود فن آوری اطلاعات توانایی سازمان را افزایش می دهد با این وجود چنین پیشرفت هایی اغلب سبب بهبود عملکرد مالی سازمان ها نمی شود. ساز و کار برنامه های استراتژیکی خاصی نیاز است تا به این اهداف اساسی در به کارگیری فن آوری اطلاعات در سازمان دست یافت. رومار86 استاد دانشگاه برکلی در نظریه خویش "رشد جدید اقتصادی" عنوان می کند که در عصر حاضر، عامل رشد اقتصادی سرمایه نیروی انسانی و مواد خام نیستند بلکه دانش و افکار جدید سبب شکوفایی اقتصادی می شود و سرمایه کشورها تابعی از علم و عقاید است (مبارکی وهمکار 1382، ص 13).
فن آوری اطلاعات و سیستم های اطلاعاتی باید با سازمان همراه شوند تا بتوانند اطلاعات مورد نیاز گروه های خاص اعضای سازمان را فراهم آورند و سازمان نیز باید از تاثیر اطلاعات آگاه باشد و درهای خود را به روی آن بگشاید تا از امتیازهای دانش فنی نوین بهره گیرد. هیتز87 در تحقیق خود ارتباط سازمان و IT رابه صورت چهار معادله زیر بیان کرد (احمدی وهمکاران، 1383، ص 16):
ـ ساختار: تابعی از محیط درونی و بیرونی و حیطه وظیفه ای و پذیرش فن آوری اطلاعات است.
ـ نگرش های مدیر: تابعی از اهداف مدیریت برای IT، آشنایی با مدیریت با IT ، عملکرد، و ساختار است.
ـ پذیرش IT: تابعی از اهداف مدیریت برای IT ، محیط درونی و بیرونی و وظیفه ای و نگرش های مدیریت است.
ـ عملکرد: تابعی از اهداف مدیریت برای IT، محیط بیرونی و پذیرش IT، نگرش های مدیریت، و ساختار است.
2-1-14) پیاده سازی فن آوری اطلاعات در سازمان ها
فن آوری اطلاعات به عنوان محور و محرک توسعه جوامع وسازمان ها مطرح است. مطالعات در این زمینه نشان می دهد که فن آوری اطلاعات باید در دو حوزه تحقیق و اجرا در سازمان ها مورد بحث قرار گیرد. بخش تحقیقی وظیفه شبیه سازی محیطی، تجربه مجازی و فرضیه ها با هزینه کم، همراه با برنامه ریزی، مدل های تصمیم گیری و ایجاد خلاقیت در کارکنان را بر عهده دارد(مبارکی و همکار، 1382، ص2).
2-1-14-1) دیدگاه های اساسی در اجرای فن آوری اطلاعات- در بحث اجرای فن آوری اطلاعات در سازمان دو دیدگاه اساسی و لازم و ملزوم هم که مدیریت سازمان و مدیریتIT باید بدان توجه نمایند، وجود دارد: (مبارکی و همکار، 1382، ص3)
الف)دیدگاه فنی و مهندسی- در دیدگاه فنی و مهندسی، بررسی مسائلی همچون نرم افزار (برنامه های کامپیوتری جهت دریافت، پردازش و تولید اطلاعات) – سخت افزار (سخت افزارهای پردازش، ذخیره و بازیابی اطلاعات) – آموزش نیروی انسانی (آموزش نیروهای درگیر ومصرف کنندگان محصولات فن آوری) – اطلاعات و داده های خام (داده ، ماده اولیه فن آوری اطلاعات است که باید قابل اعتماد، دقیق و جدید باشد.) – سیستم های ارتباطی (برقراری ارتباط میان کامپیوترها) عوامل پنج گانه ای هستند که باید مورد توجه قرار گیرد. در این بخش اولویت بندی اجزاء موفق از نظر زمان اجرا و انتخاب موارد، مهم ترین عنصر به کارگیری در ساختار IT هستند.
.ب)دیدگاه مدیریتی- در دیدگاه مدیریتی طراحی و پیاده سازی سیستم های اطلاعاتی از جمله DBMS,88
MIS, DSS, OA, EIS و … مطرح اند که امروزه در سازمان های مختلف پیاده سازی و اجرا شده اند. "ارل" پنج نگرش متفاوت را در برنامه ریزی IS/IT مطرح می کند که بر بلوغ یا زمانی فرایند دلالت دارد. نمودار(2-2) نشان می دهد در تحصیل "اول" بلوغ سازمانی متناسب با برنامه ریزی در IS/IT افزایش می یابد. به عقیده او در مرحله اول (فن آوری مدار) سازمان ها برنامه ریزی مشخص در به کارگیری IS/IT ندارند.استقرار تدریجی سیستم ها و فن آوری های اطلاعاتی در سازمان با هدف شناخت مدیریتی انجام می گیرد ونقش آفرینان اصلی در برپا ساختن این سیستم ها، متخصصان فن آوری اطلاعات هستند. در مرحله دوم (روش مدار) این شناخت به دست می آید که به کارگیری IS/IT درسازمان باید از طریق تحلیل روش های انجام کار و تشخیص نیازهای کاری صورت گیرد.

نمودار 2-2) بلوغ سازمانی برحسب برنامه ریزی IT /IS
در مرحله سوم (کنترل مدار)، نیاز به برنامه تفصیلی IS/IT به صورت جدی مطرح می شود و سازمان ها سعی می کنند با برقراری بودجه هزینه ای و سرمایه ای، ضمن اعمال کنترل های هزینه ای، برای نیل به مزایای بالقوه سیستم ها و فن آوری اطلاعاتی تلاش کنند. این برنامه ریزی عمدتا با هدف کلیدی ایجاد چند منظوره و متوازن IS/IT در سازمان صورت می گیرد. در مرحله چهارم (کار مدار) برنامه های کاری در سطح وظیفه ای مورد تحلیل قرار گرفته تا مشخص شود IS/IT در کجا برای برآورده ساختن نیازهای کوتاه مدت و میان مدت عامل کلیدی محسوب می شود. به عبارت دیگر، سازمان ها برای کسب مزیت رقابتی به ابزارهای IS/IT متوسل می شوند. سرمایه گذاری های سیستم های اطلاعاتی بر مبنای عوامل کلیدی توفیق در یک زمینه کاری مشخص به کشف فرصت های بالقوه بالا و در بعضی موارد به سرمایه گذاری های استراتژیک منجر می شود. در مرحله پنجم (سازمان مدار) این توافق نظر حاصل می شود که IS/IT می تواند در برآورده ساختن اهداف کلی سازمان کمک کند و بنابراین سعی می شود بین استراتژی ای سازمانی، کاری و استراتژی های سیستم ها و فن آوری های اطلاعاتی در سطوح مختلف، سازگاری لازم به وجود آید. اگر سطح دولتی در نظرگرفته شود، باید بین سیاست ها و خط مشی های دولتی و استراتژی هایسازمانی سازگاری لازم وجود داشته باشد (طالقانی، 1384، ص ص 36-35).
2-1-15) برنامه جامع توسعه فن آوری اطلاعات89
جهت تحقق بخشیدن به منفعت های ناشی از فن آوری اطلاعات سازمان ها بایدفن آوری اطلاعات را در داخل ساختار، فرهنگ و استراتژی سازمانی خویش جداسازی نمایند، و جایگاه بخش فن آوری اطلاعات را در سازمان به طور مشخص تعریف کنند. از آن جایی که فن آوری اطلاعات تمامی فعالیت های سازمان را متاثر سازد عموما در سازمان های پیشرفته وظایف فن آوری اطلاعات در کلیه بخش ها و واحدهای سازمان با مدیریت و نظارت عالی ترین مقام بسط داده می شود. با این وجود در بعضی از شرکت ها و سازمان های داخلی به خاطر ناشناخته بودن مسائل فن آوری اطلاعات، به کارگیری آن به صورت گسترش یافته در درون سازمان، مقاومت ها و مشکلات جاری را ایجاد می کند که ممکن است شرکت را در رسیدن به اهداف اجرای فن آوری اطلاعات با مشکل مواجه نماید. در این صورت ساختار فن آوری اطلاعات به صورت مستقل ولی نافذ به منظور هماهنگی و اجرای فن آوری اطلاعات و بسط وگسترش آن در درون شرکت تعریف و تعیین ساختار می گردد، با گسترش به کارگیری فن آوری اطلاعات، ساختار سازمان ها و شرکت های بزرگ از حالت عمومی وسلسله مراتبی به صورت هسته های تخصصی و کارشناسی تغییر یافته اند، لذا باید اجرای IT در سازمان ها طوری صورت گیرد که با فرهنگ ملی وسازمانی سازگار داشته باشد (مبارکی و همکار 1382، ص 5).
2-1-15-1)گام های مورد نیاز برای توسعه کاربری های فن آوری اطلاعات در سازمان ها- نه گام اساسی مورد نیاز برای توسعه بخشیدن کاربردIT عبارتند از (محمدیان روشن 1389، ص 35):
ـ توسعه و تدارک زیرساخت های مورد نیاز
– منابع انسانی و مهارت های مورد نیاز
ـ مهندسی مجدد فرایندها
– سخت افزار و سیستم مدیریت پایگاه داده
– شبکه های ارتباطات الکترونیکی درون و برون سازمانی
– مقدمات سازمانی (برنامه ریزی، ساختار سازمانی، افزایش قابلیت های مدیریتی و انسانی و ..)
– ایجاد سیستم های اطلاعاتی یکپارچه درون سازمانی (سیستم های تولید و خدمات، تدارکات، بازاریابی و فروش مالی
– استقرار سیستم های کاربردی پیشرفته
– حرکت به سوی کسب و کار الکترونیک .
2-1-15-2)موضوعات مهم برنامه جامع توسعه فن آوری اطلاعات- این موضوعات عبارتند از (جهانگیری 1386، ص 30):
الف ) برنامه ریزی استراتژیک سازمان- که شامل تعیین فلسفه وجودی، چشم انداز، رسالت، تحلیل محیطی90، و تعیین نقاطی کلیدی است. برنامه ریزی استراتژیک برای توسعه IT بر چهار اصل استوار است:
1. فن آوری اطلاعات امر ی حیاتی است.
2. فن آوری اطلاعات منبعی اساسی برای آموزش، تحقیقات، و همکاری های اجتماعی است.
3. فن آوری اطلاعات برای مدیریت داده ها و اطلاعات بسیار اساسی و مهم است.
4. فن آوری اطلاعات، استراتژی ارزیابی عملکرد سازمان ها را نشان می دهد.
ب)تعیین نیازهای آینده- شامل سیستم IT مورد نیاز برای رسیدن از وضع موجود به وضع مطلوب، ارتباط بین سیستم های مبنی برIT در شرایط مطلوب، فرصت ها و تهدیدهای حاصل از توسعه IT ، تعریف و پیش بینی پروژه های تکمیلی با توجه به تحلیل (SWOT).
ج)طراحی گزینه ها وآلترناتیوهای ممکن- در این طراحی توجه به نکات زیر ضروری است:
– اولویت بندی پروژه ها براساس استراتژی سازمان.
– توجه به ملاک های اولویت بندی براساس دیدگاه مدیریت، مصوبات نهادها و قانون گذاران، ارایه خدمات براساس سیستم های کیفیت جامع برای مشتریان وبررسی مسائل مالی.
د)تحلیل مقایسه ای آلترناتیو و انتخاب گزینه برتر- در این تحلیل توجه به نکات زیر ضروری است:
– به کارگیری روش های علمی تصمیم گیری و انتخاب گزینه ها براساس مدل های تصمیم.
– ارزیابی و تعیین قابلیت اتکا و اعتماد روش های تصمیم.
و)تشریح و تعیین پروژه های اولویت دار و تهیه RFP91- در این مرحله برای هر یک از پروژه ها شامل موارد زیر می باشد:
– پیش بینی زمانی و هزینه ی هر یک از پروژه ها براساس اولویت و تعیین توالی انجام آن.
– تهیه و تشریح پروژه های آتی قابل پیش بینی و تعیین زمان و هزینه های اجرای آن (جهانگیری 1386، ص 30).
2-1-16) برنامه ریزی فن آوری اطلاعات
برخورداری از مزیت ها و نتایج فن آوری اطلاعات اتفاقی نیست و نیاز به برنامه ریزی و طراحی دقیق دارد. آثار نامطلوب فن آوری اطلاعات و نبود نتایج مطلوب و مورد انتظار غالبا به دلیل فقدان نگرش برنامه ریزی، نیاز به ارزیابی صحیح موقعیت و بررسی راه حل ها و انتخاب بهترین راه حل جهت اجرا دارد. امروزه، پیوند بسیار نزدیکی میان برنامه ریزی استراتژیک سازمانی و فن آوری اطلاعات وجود دارد به طوری که تعیین تقدیم بین آن ها عملاٌ مشکل است. فن آوری اطلاعات به عنوان یک عامل در ایجاد برتری های رقابتی می تواند اهداف سازمان را تحت الشعاع قرار دهد و تغییر جهت نسبت به شیوه انجام کسب و کار به همراه داشته باشد.نمودار(2-3 )این رابطه را به خوبی نشان می دهد (احمدی و همکار، 1383، ص 40).
نمودار( 2-3 )ارتباط میان استراتژی های کسب و کار و فن آوری اطلاعات
2-1-16-1)سطوح برنامه ریزی فن آوری اطلاعات
برنامه ریزی اطلاعات را می توان مشابه همه فعالیت های برنامه ریزی در سازمان به سه سطح استراتژیک92 (بلندمدت)، تاکتیک 93(میان مدت)، و عملیات94 (کوتاه مدت) تقسیم کرد. بسیاری از سازمان های نوین،برنامه ریزی فن آوری اطلاعات را برای افق زمانی طولانی انجام می دهند. این سازمان ها معمولا دارای برنامه فن آوری اطلاعات بلندمدت هستند که گاهی به آن طرح استراتژیک فن آوری اطلاعات نیز می گویند. در این طرح ها به پروژه های خاص اشاره نمی شود بلکه مجموعه ای از راهبردهای زیرساختارها و منابع مورد نیاز فعالیت های فن آوری اطلاعات را 5 تا 10 سال در بر می گیرد.در برنامه میان مدت، میزان سرمایه گذاری در زیر ساختارها، و برنامه های کاربردی و نیز فهرستی از پروژه ها مطرح می شود که در راستای تحقق اهداف استراتژیک هستند. این برنامه معمولا در طول زمان برنامه ریزی بلندمدت چندین بار تکرار می شود. در برنامه ریزی عملیاتی نیز به صورت تفضیلی به بودجه پروژه ها و فعالیت ها توجه می شود (احمدی و همکار، 1383، ص 41).
2-1-17) مدل های سنجش فن آوری اطلاعات
بررسی ادبیات موضوعیدر مورد فن آوری اطلاعات نشان می دهد که مدل های سنجش این فن آوری عبارتند از:
2-1-17-1)مراحل رشد نولان95- مدل مراحل رشد و ظهور فن آوری اطلاعات در یک سازمان، می تواند عنوان چهارچوبی برای ارزیابی ویژه سیستم های اطلاعاتی به کار رود. تاکید اصلی "نولان" بر این است که بخش سیستم های اطلاعاتی در یک شرکت از میان شش مرحله توسعه عبور می کنند. همان طور که سازمان از بین شش مرحله رشد می کند، توانایی سیستم هایی مربوط روش هایی برای کنترل آن ها و نیز درک آن هاجامع تر و پیشرفته تر می شود. پیشبرد تا مرحله بلوغ به شرکت امکان می دهد که با حفظ وظیفه سیستم های اطلاعاتی، کوشش خود را بیشتر بر استفاده از فن آوری اطلاعاتی برای تامین مزیت عملیاتی و استراتژیک متمرکز سازد(عبدی 1389، ص 34).
2-1-17-2)استراتژی ارتباط پارسونز96- یک هدف عمده برنامه ریزی سیستم های اطلاعاتی این است که اطمینان حاصل کند تا نیازهای شرکت برای فن آوری اطلاعات مطابق با چهارچوب شرکت جهت مدیریت فن آوری اطلاعات باشد. برای تاکید بر اهمیت این سازگاری، شرکت ها باید از استراتژی ارتباط برنامه تجاری و اطلاعات خود آگاهی داشته باشند.
"پارسونز" شش استراتژی ارتباط عمومی را پیشنهاد کرد که چهارچوب مدیریت گسترده ای را برای هدایت استفاده از فن آوری اطلا عات در شرکت ارا یه می کند.در جدول ( 2-1) شش استراتژی مختلف، رویکردی را طرح ریزی می کند که شرکت می تواند اهداف فن آوری اطلاعات و خط مشی ها را ایجاد کرده، پروژه ها را ارزیابی کند، منابع را تخصیص دهد و استانداردهای عملکرد را تعیین نماید. میزانی که شرکت ها به طور آگاهانه هر یک از شش استراتژی را انتخاب کرده اند، متغیر است. برخی شرکت ها هیچ استراتژی مشخصی ندارند. دراین شرکت ها با استراتژی تصادفی، کاربردهای فن آوری اطلاعات معمولا در برآوردن نیازهای شرکت کمتر موفق بوده و فن آوری اطلاعات به علت این که مدیران ارشد، کاربران و بخش داخلی سیستم های اطلاعاتی هیچ چهارچوب مشترکی را برای عمل ندارد، عملکرد موثر نخواهد داشت. شش استراتژی "پارسونز" عبارتند از: (طالقانی، 1384، ص ص53-54)
الف)به طور متمرکز برنامه ریزی شده- شرکت هایی که دارای استراتژی "به طور متمرکز برنامه ریزی شده"97هستند،یک واحد مرکزی یا یک شخص مسئول دارند که مسئولیت هماهنگی استراتژی فن آوری اطلاعات شرکت وارتباط آن با استراتژی تجاری را بر عهده دارد. یکی از وظایف این واحد، این است که تعیین کندچگونه کاربردهای فن آوری اطلاعات در حال حاضر برای شرکت مزیت رقابتی بیشتری را فراهم کند. به واحد مزبور باید یک اختیار رسمی عطا شود و مدیر ارشد سیستم های اطلاعاتی باید جزیی از فرایند تصمیم گیری مدیریت ارشد باشد.
ب)هدایت مزیت- شرکت هایی که از استراتژی "هدایت مزیت"98 پیروی می کنند در تلاشند تا شرایط جاری فن آوری اطلاعات را با نیازهای شرکت مرتبط سازند. این استراتژی با سرمایه گذاری در فعالیت های تحقیق و توسعه به ویژه در بخش سیستم های اطلاعاتی امکان دارد به طور مستقیم و فوری کاربرد نداشته باشد. استراتژی "هدایت مزیت" تعهد هوش مدیریت ارشد و حتی مدیران غیر سیستم های اطلاعاتی را دارا باشد.
ج)بازار آزاد- استراتژی "بازار آزاد"99 به کاربران امکان می دهد کاملا تعیین کنند، نیازهای فن آوری اطلاعات در شرکت چیست و چطور آن ها بهتر برآورده می شوند.
د)انحصار- استراتژی انحصار100 ممکن است از طریق خط مشی مستقیم یا توافق غیر رسمی به وجود آید. بخش های سیستم های اطلاعاتی در شرکت ها با استفاده از استراتژی انحصار تنها منبع فن آوری برای کاربران به شمار می روند. این خصوصیتی است که نقش سنتی بخش سیستم های اطلاعاتی نامیده می شود. استراتژی انحصار به این مفهوم نیست که کاربران باید تنها از کاربردهایی استفاده کنند که بخش سیستم های اطلاعاتی مناسب دارند.
و)منابع کمیاب- هنگامی که مدیریت فن آوری اطلاعات را به عنوان منابع کمیاب101 در نظر می گیرد، تلاش می کند استفاده از آن را محدود سازد و کاربردهای سیستم های اطلاعاتی بر مبنای معیارهای خیلی دقیقی انتخاب می شوند، مانند نرخ سرمایه گذاری مورد انتظار و دوره بازگشت سرمایه برخی شرکت ها به فن آوری اطلاعات به عنوان یک زبان لازم یا ضروری نگاه می کنند.این نگاه یا به علت تجربه قبلی و یا به علت درک های منفی دیگر است. شرکت ها با استفاده از این استراتژی یک پروژه فن آوری اطلاعات را در صورتی قبول می کنند که به طور کامل دستیابی به یک هدف تجاری خاص را امکان پذیر سازد.درهر زمانی سرکشی ممکن است با توجه به تغییر شرایط، چندین استراتژی را برای خود در نظر بگیرید. تعیین استراتژی خاصی برای یک موقعیت ویژه باید از یک فرایند تفکر آگاهانه و به وسیله مدیران ارشد شرکت منتج شوند. چنین فرایندی می باید وضع فعلی شرکت و اثر بالقوه قبول یک استراتژی خاص ارتباطی را مورد ملاحظه قرار دهد. شش استراتژی ارتباط پارسونز به برنامه ریزان امکان می دهد که شرکت ها را به روش های مفیدی مفهوم سازی کنند.

جدول (2-1): استراتژی های عمومی فن آوری اطلاعات (طالقانی، 1384، ص 54)

به طور متمرکز برنامه ریزی شده
هدایت مزیت
بازار آزاد
انحصار
منابع کمیاب
زیان ضروری
بهترین تناسب شرکت در جایی که IT وجود دارد:
استراتژیک یا چرخشی
چرخشی یا استراتژیک (اما پرهزینه)
چرخشی، اگر کاربران پیشرفته هستند، یا حمایتی، اگر کاربران پیشرفته نیستند.
کارخانه یا حمایت (گران تر ا زآنچه که لازم است)
حمایت یا کارخانه (اما ریسک کم)
فقط حمایت در سطح پایین
مستلزم:
-واحدی با مسئولیت و اختیار برای استراتژی تجاری IT
-مدیریت ارشد: مطلع ودرگیر
-تعهد منابع
-مدیریت IT: پیشرو در نوآوری
-ارتباط با کاربران -مهارت های فنی قوی
-کاربران مطلع و آگاه اگر در چرخشی، مدیریت IT بازار گرا باشد.
-کاربران مستقل -حذف کنترل بودجه IT -تمایل برای تلاش مجدد
-پذیرش کاربر
-سیاستها برای تقویت
-منبع منحصر به فرد -به کارگیری روشهای پیشگیری –توانایی بیشتر کاربران
-کنترل بودجه ای بر روی استانداردهای IT، نظارت بر رویه ها
-کتنرل دقیق IT
-برآورده نمودن نیازهای اساسی
منطق مدیریت:
اراده مرکزی بهترین تصمیم ها را اتخاذ می کند
فن آوری، فرصت های تجاری ایجاد خواهد کرد
بازار بهترین تصیمم ها را اتخاذ م یکند
اطلاعات، کاربر شرکت است.
اطلاعات منبع محدود شده است
اطلاعات برای تجارت مهم است
نقش داخلی IT:
ارتباط با تجارت در سطح چندگانه
مرزهای فن آوری را در همه مسیرها به جلو هل دادن
رقابت کردن در برابر فروشندگان خارجی، توسعه بازار و عرصه خدمات سودآور
-به کارگیری منابع منحصر به فرد
-غیردستوری
-ارضای کاربران
-حفظ کردن سیستم ها
-محدود کردن در اندازه
-تخصیص داده شده به وسیله ROI
-کنترل هزینه ها
-مذاکره استفاده از منبع
-مدیریت محافظه کار
-قلمرو و تواناییهای بسیار محدود شده
نقش کاربرد
شناسایی فرصت های IT و هم سطح
استفاده از فن آوریجدید توسعه یافته
شناسایی و اجرای فرصتهای IT در همه سطوح
حرکت برای استفاده ازاطلاعات داخلی وقتی نیازهادرک شد
شناسایی پروژه هایی که از نظر هزینه توصیه شده است.
-کاربران خیلی کم -توان تحت تاثیر قرار دادن (IT ) وجود ندارد

2-1-18) محدودیت های فن آوری اطلاعات
از جمله محدودیت ها و مشکلات در زمینه فن آوری اطلاعات می توان به موارد زیر اشاره نمود (حسین پور، 1386، ص 185):
ـ سرعت پیشرفت فن آوری اطلاعات؛ این سرعت گاهی به حدی است که از ظرفیت انسان در شناخت کاربردها و هدایت آن به سوی نتایج مورد نظر پیشی می گیرد.
ـ فن آوری اطلاعات ممکن است حریم زندگی خصوصی افراد را از بین ببرد.
ـ فن آوری اطلاعات از طریق تمرکز اطلاعات می تواند تمرکز قدرت را موجب گردد. نباید اجازه داد این قدرت در دست اقلیتی کوچک قرار بگیرد.
ـ درجامعه تحت سلطه فن آوری اطلاعات امکان سوء استفاده از هر زمانی در تاریخ بشر بیشتر است. پیشرفت فن آوری اطلاعات در زمینه کار اداری بیش از همه کارهای دفتری را به مخاطره می اندازد. از آن جایی که اکثریت کارمندان دفتر زنان هستند، خود کار شدن امور، بسیاری از زنان را بیکار می کند .
2-1-18-1)موانع به کارگیری فن آوری اطلاعات در سازمان ها- حدود فن آوری یک ملت متناسب با حد متوسط توانایی و دانایی آن ملت است. و این مساله را نباید فراموش کرد که هدف در رشد فن آوری، ارتقای سطح زندگی و تحصیلی افراد جامعه و گسترش بازار داخلی قوی و وسیع است و از هر چه بگذریم این مصرف کننده و سازگاری با محیط موجود کشور، موج واقعی برای فن آوری نوین خواهند بود. کمبود دانش مدیران در زمینه فن آوری اطلاعات مانع پذیرش این فن آوری در سازمان هاست. با این حال موانع اصلی در گسترش IT در هر سازمان را می توان به شرح زیر بیان نمود: (مبارکی و همکار 1382، ص 9)
الف)مدیران عالی- اکثر مدیران عالی به اندازه کافی نقش IT را درک نمی کنند. این افراد رویکرد یکپارچه سازی را آغاز نمی کنند و در مقابل یکپارچه سازی پیشنهاد شده به دلیل ترس از عدم توانایی بعدی در درک فرایند یا کنترل آن مقاومت می کنند. در صورتی که اگر دانشی راجع به IT داشته باشند ممکن است ذهنیت جدیدی داشته باشند اما به هیچ وجه دورنمای آن ها از سازمان و یا شرکت منطبق بر عصر اطلاعات نیست.
ب)کارکنان بخش IT- این افراد نیازهای اطلاعاتی مربوط به مدیران را درست درک نمی کنند و تنها به تکنولوژی علاقه مندند. متخصصین IT آکادمی پشتیبانی یا مشارکت در رویکردهای اصلاحی مبتنی بر اطلاعات را ندارند.
ج)سایر کارکنان عملیاتی- وجه غالب کارکنان فهم استراتژیک ناچیزی از اطلاعات دارند، اما می توان آن را به دو گروه تقسیم کرد:
– گروهی که سواد کامپیوتری ندارند و از طرف IT و فرهنگ مربوط به آن احساس تهدید می کنند. این گروه از کارکنان به دلیل ترسشان در مقابل هر نوع اصلاحات عصر اطلاعات مقاومت می کنند.
-گروهی که سواد کامپیوتری دارند، بدون توجه به نیاز جرم به ایجاد هماهنگی میان فعالیت های IT می خواهند برنامه خود را دنبال کنند. این افراد به هیچ وجه مایل نیستند که تلاش های خود را در قالب یک برنامه اصلاحی جامع تر تعالی ببخشند و بنابراین هر نوع تلاش سازمانی با رویکرد یکپارچه سازی نسبت به اصلاحات عصر اطلاعات را تضعیف می کنند.
د)کمبود امکانات مالی و عدم اولویت بندی در تخصیص سرمایه- به کارگیری IT نیازمند سرمایه گذاری و اختصاص بودجه لازم از سود شرکت ها و سازمان هاست نیاز به سرمایه گذاری عمده در زمینه IT، از جمله مسائل بازدارنده در جهت اشاعه فن آوری های جدید اطلاعاتی و ارتباطی در سازمان هاست.
2-1-18-2)مشکلات برنامه ریزی فن آوری اطلاعات-اهم مشکلات برنامه ریزی فن آوری اطلاعات در بخش تدوین، توسعه و اجرا عبارت اند از: (جهانگیری 1386، ص 43)
الف)مشکلات برنامه ریزی فن آوری اطلاعات در بخش تدوین- از جمله مشکلات مربوط به برنامه ریزی فن آوری اطلاعات در بخش تدوین عبارت اند از :
– حمایت نکردن مدیریت عالی از برنامه ریزی
– نپذیرفتن تغییر در فرآیند سازمان
– ناتوانی در جذب نیروی متخصص
– تفویض مسئولیت برنامه ریزی به افراد فاقد تخصص و تجربه
– پیش بینی نکردن زمان صحیح برای پوشش کلیه وظایف برنامه ریزی
– پایین بودن سطح تعهد کمیته برنامه ریزی
– فقدان مرزهای روشن برای برنامه ریزی
– به کار نگرفتن فن آوری های نوین
– نادیده گرفتن جنبه سیاسی برنامه ریزی
– تعیین نکردن سطح کنترل و تمرکز مناسب سیستم های اطلاعاتی
– گرایش به افق بسیار طولانی برنامه ریزی
– فقدان رویه برنامه ریزی رسمی و روشن
– بی توجهی به فرآیند یادگیری کاربران
– گرایش به افق بسیار کوتاه برنامه ریزی
ب)مشکلات برنامه ریزی فن آوری اطلاعات در بخش توسعه- از جمله مشکلات برنامه ریزی فن آوری اطلاعات در بخش توسعه عبارت اند از :
– مشارکت ناکافی مدیریت عالی
– نادیده گرفتن اهداف تجاری
– فقدان تعریف مناسب برنامه های عملیاتی در چهارچوب استراتژی ها و اهداف
– مشارکت ناکافی کاربران
– تقویت و ایجاد زمینه ی استفاده از پیشنهادهای کاربران
– ضعف در تعیین توانایی سازمان در اجرای استراتژی ها
– عدم اجرای تحلیل های بالا به پایین برای تعیین کارکردهای اصلی برنامه IT و IS
– ارزیابی غیر دقیق و غیرعلمی استراتژی های مختلف فن آوری اطلاعات
– ناهماهنگی و بی حمایتی در اجرا
– افزایش رسمیت واز بین رفتن خلاقیت در تعریف نیازمندی های اطلاعاتی
ج)مشکلات برنامه ریزی فن آوری اطلاعات در بخش اجرا- از جمله مشکلات برنامه ریزی فن آوری اطلاعات در بخش اجرا عبارت اند از:
– پایین بودن سطح تعهد مدیریت عالی در به کارگیری برنامه های تدوین شده
– نادیده گرفتن اصل بازخورد مبتنی بر تغییرات محیطی
– ناسازگاری تصمیمات اساسی یا استراتژی های برگزیده
– استفاده نکردن از برنامه های IS به عنوان استانداردهای برای اندازه گیری عملکرد مدیریتی
– درک نکردن برنامه IS توسط کارکنان.
از نگاهی دیگر، مشکلات فرایند برنامه ریزی استراتژیک فن آوری اطلاعات در سازمان را می توان به عوامل بحرانی موفقیت تعبیر کرد که توجه برنامه ریزان به این عوامل می تواند موفقیت سازمان را در دستیابی به اهداف ناشی از به کارگیری فن آوری اطلاعات افزایش دهد.
2-1-19)مدیران و فن آوری اطلاعات
طی دهه گذشته، شش روند اساسی روش استفاده سازمان ها از فن آوری را به طور قابل توجهی تغییر داده است که عبارتند از:(صرافی زاده، 1383، ص 22)
ـ بهره گیری از فن آوری اطلاعات برای دگرگون سازی سازمان ها
ـ استفاده از فن آوری پردازشی اطلاعات به عنوان بخشی از استراتژی های سازمان
ـ فن آوری به عنوان بخش حیاتی از محیط کار سازمان
ـ بهره گیری به عنوان بخشی حیاتی از میحط کار سازمان
ـ ارتقاء رایانه، از ابزار محاسباتی به رسانه ی ارتباطی برای برقراری ارتباط
ـ رشد اینترنت و شبکه ی گسترده جهانی
این روند به این معنی است که مدیران باید توانایی درک و کاربرد فن آوری اطلاعات را داشته باشند. کار با رایانه و توانایی بهره برداری از شبکه اینترنت از ضروریات مهارت های مدیران در عصر نوین است. مدیران باید بتوانند کارشناسان فنی را به تفکر وا دارند تا از نوآوری فن آوری در تغییر ماهیت مشاغل و امور سازمان در جهت بهره وری واثربخشی استفاده کنند. در دنیای کنونی سیستم مدیریت سنتی دچار تحولات عمیقی شده است. جریان عظیم اطلاعات، فرآیند تصمیم گیری را نیازمند آشنایی کامل مدیران با سیستم های اطلاعاتی و استفاده بهینه از آن ها کرده است. چالش اطلاعات و تقابل مدیران سطح عالی سازمان با آن، مستلزم تغییرات بنیادین سازمان و تطابق ساختارهای سنتی مدیریتی با تعامل های محیطی است. امروزه مدیر موفق می تواند به نحوی شایسته از فن آوری اطلاعات در ارتقاء نقش مدیریتی خود استفاده کند. الگوهای جدید مدیریتی ایجاب می کند مدیران فاقد تفکر دیجیتالی ضمن آموزش های فشرده با فن آوری اطلاعات و کاربردهای آن آشنا شوند (صرافی زاده، 1383، ص ص23-22).مدیران در سازمان ها نقش ها و درکی در زمینه ی فن آوری اطلاعات دارند که عبارت است از:
الف)مدیریت اطلاعات- مدیریت اطلاعات عبارت است از استمرار تحصیل اطلاعات، استفاده موثر از آن در زمان مناسب. همچنین عبارت است از اداره اطلاعات به طوری که ویژگی به موقع بودن، صحت، دقت و امنیت در جریان اطلاعات حاکمیت پیدا کند (جهانگیری، 1386، ص 20).
ب) مدیریت کنترل فن آوری اطلاعات- یکی از نقش های اصلی مدیریت در سازمان کنترل است. سیستم کنترل عبارت است از مقایسه عملکرد با استانداردها، هر قدر فاصله این دو عامل بیشتر شود علامت ارسال می شود. یکی از کمک های سیستم های اطلاعاتی، تقویت سیستم های کنترل است. هر مدیر نیاز دارد اطلاعاتی در مورد انحراف وضع موجود با وضع مطلوب (آن چه هست با آن چه باید باشد) به دست آورد. کنترل شامل کل خط مشی ها، روش ها، و دستور العمل هایی دست به منظور تامین امنیت دارایی هایی سازمان، صحت و اعتبار اسناد و فعالیت بر اساس استانداردهای کاری سازمان تدوین و اعمال می شود (جهانگیری، 1386، ص 73).
ج)مدیریت عملکرد- نگاه مدیران به فن آوری اطلاعات می تواند عملکرد مدیران و تصمیمات آن ها را جهت دهی کند این نگرش به فن آوری اطلاعات می تواند نگرش هزینه ای و نگرش دارایی باشد.جدول( 2-2) تفاوت این دو نگرش را نشان می دهد (جهانگیری، 1386، ص35).
جدول (2-2)ادراک مدیران از فن آوری اطلاعات (جهانگیری، 1386، ص35)
موضوع
IT به عنوان هزینه
IT به عنوان دارایی
ارزش به دست آمده ناشی از سرمایه گذاری در فن آوری اطلاعات
محاسبه ROI فن آوری اطلاعات مشکل و سازمان از وارد شدن در عرصهIT ناخوشایند است
محاسبه ROI فن آوری اطلاعات مشکل است سازمان بر این باور است که IT می تواند مفید باشد.
فن آوری اطلاعات چقدر مهم است
استفاده استراتژیک از IT به عنوان یک عامل غیرمرتبط مدنظر قرار نمی گیرد
استفاده استراتژیک از IT مدنظر است.
چگونه برای فن آوری اطلاعات برنامه ریزی می شود
برنامه های IT رامتخصصان یا مروجان متعصب می نویسند.
برنامه های استراتژیک IT در برنامه های کسب و کار پیش بینی می شود.
عملکرد سیستم اطلاعاتی چگونه ارزیابی می شود
بدبینی کلی در مورد سیستم های اطلاعاتی وجود دارد
عملکرد سیستم اطلاعاتی به عنوان برناه های تبلیغاتی معمولی به حساب می آید.
استراتژی ITچیست
خیلی از کاربران برای IT مورد استفاده قرار نمی گیرند
سیستم اطلاعاتی سازمان در برگیرنده کوچک ترین عناصر سازمانی است
بینش مدیران د رمورد نقش IT
مدیران نقش محدودی را در کسب وکار برای IT در نظر می گیرند
مدیران از IT به عنوان عامل تغییر در کسب وکار استفاده می کنند
چه انتظاری از مسوولان IT وجود دارد
مسوولان IT به عنوان متخصصان و مدیران وظیفه ای تلقی می شوند
مسوولان IT نقش اساسی در کسب و کارهای شرکت دارند.
2-1-20) تصمیم گیری در مورد فن آوری اطلاعات
اولین قدم در اجرای وظایف مدیریت، تصمیم گیری است، لیکن با توجه به این که تصمیم گیری بدون وجود اطلاعات و برقراری ارتباطات لازم میسر نیست،پایه اجرایی چنین وظیفه ای فراهم آوردن اطلاعات لازم برای مدیریت است(مومنی 1380، ص 7).
در تصمیم گیری های کلیدی مرتبط با فن آوری اطلاعات، مدیران عالی سازمان ها باید نقش اصلی داشته باشند و از تفویض اختیار در این تصمیمات کلیدی خودداری کنند. مدیران فن آوری اطلاعات برای اتخاذ بسیاری از تصمیمات مدیریتی در حوزه فن آوری اطلاعات افرادی مناسب هستند اما واگذاری حق اتخاذ تصمیم در موضوعاتی به آن ها که بر راهبردهای سازمان تاثیر عمده دارند جایز نیست زیرا سنخیتی با وظایف آن ها ندارد. به همین دلیل مدیران عالی باید به منظور تولید ارزش واقعی ناشی از سرمایه گذاری در فن آوری اطلاعات و اجتناب از بروز فاجعه ای اطلاعاتی نقش اصلی را در اخذ شش تصمیم مهم به عهده گیرند که سه تصمیم اول نقش راهبردی102 وسه تصمیم بعدی جنبه عملیاتی103 و اجرایی104 دارد (احمدی و همکاران 1383، ص 44).
2-1-20-1)انواع تصمیمات از نظر سایمون- به نظر سایمون (تصمیمات برنامه ریزی شده)105 تکراری و روتین بوده و در جایی که مراحل کار تعریف شده در حال اجرا می باشد، به کار می روند. (تصمیمات غیر برنامه ریزی شده)106 نوظهور و ساخت نیافته می باشند. هیچ روش شناخته شده ای برای تعیین نوع مساله وجود ندارد، زیرا تا به حال مشاهده نشده یا طبیعت و ساختار آن پیچیده می باشد و یا به قدری مهم است که استحقاق سنت شکنی را دارد (بهشتیان، 1378، ص 296).
2-1-20-2)تصمیم گیری و سطوح مدیریت- ساختار مدیریت هر سازمانی را می توان به صورت مثلثی طبقه بندی کرد. در این مثلث سه طبقه مدیریت وجود دارد که به ترتیب عبارتند از: (مومنی، 1380، ص 175)
ـ سطوح مدیریت راهبردی یا سطوح مدیریت عالی که سیاست های کلان سازمان را طراحی و اجرا می کند.
ـ سطوح مدیریت راهکاری با مدیران اجرایی که مجری سیاست های مدیران عالی و راهبردی سازمان هستند.
ـ سطوح مدیریت عملیاتی و کارشناسی که معمولا وظایف روزمره (اجرایی) و فعالیت های یکنواخت رابه عهده دارند.
در سطوح مدیریت راهبردی، تصمیمات مدیریت جنبه حیاتی دارد و برای ماموریت ها و هدف های تعیین شده سازمان است. مدیران در سطوح عملیاتی عموما تصمیمات خود را به طور روزمره می گیرند و مجریان تصمیمات راهبردی و راهکاری سازمان هستند، این نوع وظایف شامل استخدام کارکنان، سفارش کالا و برنامه های زمانبندی فعالیت ها می شود. در حالی که در سطوح راهکاری به چگونگی اجرای راهبردها پاسخ داده می شود و در نهایت در سطوح عملیاتی چگونگی اجرای تصمیمات راهکاری (مومنی، 1380، ص 175).
2-1-21) وضعیت فن آوری اطلاعات در ایران و جهان
ایرانیان در گذشته با ساماندهی سیستمی برای انتقال سریع و رسمی اطلاعات، سهم بزرگی در تشکیل و نهادینه سازی اولین سیستم انتقال اطلاعات داشته اند و اولین گام ها را در ایجاد جامعه اطلاعاتی جهانی برداشته اند، به نحوی که به راحتی نمی توان اختراع این فن آوری های نوین اطلاع رسانی را به طور کامل به اروپائیان نسبت داد. با توجه به شاخص جامعه اطلاعاتی107 بانک جهانی108 با تکیه بر 23 متغیر، توانایی شهروندان هر کشور برای مبادله اطلاعات در داخل و خارج کشور سنجیده شده است. در طبقه بندی انجام شده، پنج گروه با عناوین پیشتازان (15 کشور)، کشورهای دارای برنامه ورود به عصر اطلاعات (12 کشور) کشورهای شتابان برای دیجیتالی شدن (16 کشور)، که جمع این سه گروه ، یک سوم کشورهای جهان را تشکیل می دهند، کشورهایی که با منابع محدود مالی در آستانه حرکت به این سمت هستند (12 کشور) گروه پنجم شامل ایران و کشورهای تازه واردی (15 کشور) که هنوز زیر ساخت های لازم را ندارند مشخص شده اند (خوارزمی، 1381، ص 43).
همچنین در گزارش توسعه مخابرات سال 2003 که در آستانه برگزاری "اجلاس جهانی سران درباره جامعه اطلاعاتی" از سوی "ITU در ژنو انتشار یافت، مدل در شاخص دسترسی دیجتالی"109 مطرح و ارایه شد. در این مدل، چگونگی و میزان کاربرد اینترنت در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه مشخص شده است. در این گزارش، بر مبنای مدل "شاخص دسترسی دیجیتال" که از طرف ITU ارایه شد، توانایی کلی شهروندان هر کشور، برای دسترسی به اطلاعات و کاربرد فن آوری های اطلاعاتی و ارتباطات بررسی و سنجش شده است. این بررسی و سنجش براساس 8 متغیر در 5 زمینه انجام شده است، زمینه های 5 گانه در این بررسی شامل: آمادگی زیرساخت، امکان دسترسی، سطح آموزش، کیفیت خدمات و کاربرد اینترنت (میزان استفاده از اینترنت) بوده اند و هشت متغیر در برگیرنده: 1- ضریب نفوذ تلفن ثابت 2- ضریب نفوذ تلفن همراه 3- نرخ استفاده از اینترنت به عنوان درصدی از سرانه درآمد (به ساعت استفاده در ماه) 4- نرخ باسوادی بزرگسالان 5 – نرخ ترکیب شده ثبت نام دانش آموزان در مقاطع ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان 6- پهنای باند اینترنت بین المللی 7-ضریب نفود مشترکان باند پهن و 8- ضریب نفوذ مشترکان اینترنت.
در نتایج به دست آمده از این بررسی و سنجش، میزان توانایی کشورها برای به کارگیری آی، سی، تی و قوت ها و ضعف های آن مشخص شده است. در این بررسی و سنجش که 178 کشور جهان را در برگرفته، برا ی نخستین بار سلسله مراتب توسعه دسترسی و میزان کاربرد ICT در سراسر دنیا تعیین شده است. ایران در این بررسی و سنجش با کسب امتیاز 430 درصد و رتبه 77، از بین 178 کشور جهان در رده دسترسی متوسط قرار گرفته است (ضرابی ودیگران، 1387، ص ص 75-74).
در سال های اخیر کشورهای در حال توسعه به اهمیت فن آوری اطلاعات و ارتباطات در فرایند توسعه ملی پی برده اند و در سیاست گذاری خرد و کلان خویش، جایگاه ویژه ای برای آن در نظر گرفته اند با این حال، اثربخشی سیاست های فن آوری اطلاعات و ارتباطات در یک کشور تضمین کننده اثربخش آن در کشور دیگر نیست و از این منظر، می توان کشورهای مختلف را با توجه به ویژگی های مختلف آن ها مورد ملاحظه قرار داد. به طور کل در کشورهای در حال توسعه و در زمینه توسعه فن آوری اطلاعات و ارتباطات می توان به موارد زیر اشاره کرد: (محمدیان روشن، 1389، ص 41).
ـ ضعف در زیر ساخت های فن آوری اطلاعات و ارتباطات
ـ دسترسی به کالا و خدمات مرتبط با فن آوری اطلاعات و ارتباطات
ـ انحصار در شبکه های مخابراتی
ـ عدم یکپارچگی بین واحدهای دولتی در زمینه بهره گیری از فن آوری
ـ کارفرمایی بخش دولتی
ـ نامطلوب بودن ساختار و سبک مدیریتی
ـ کوشش طاقت فرسای دولت ها برای تهیه سرمایه لازم برای ارائه خدمات عمومی ابتدایی
ـ ضریب پایین نفوذ اینترنت
ـ مشکلات دولت ها در بهره گیری از کارکنان زبده در عرصه فن آوری اطلاعات وارتباطات
2-1-22)سیاست ها و برنامه های فن آوری اطلاعات در ایران
سیاست های استراتژیک وبرنامه های عملیاتی فن آوری اطلاعات عنوان مکتوبی است که دبیرخانه شورای فرابخشی توسعه علوم و فن آوری عرضه و پس از تصویب آن در شورا به ستاد برنامه سوم ارسال کرده است. انجمن انفورماتیک ایران این مکتوب را در چهارچوب دو رهنمود تدوین کرده است که عبارت اند از(احمدی، و همکار 1382، ص 181):
ـ استفاده همگانی از فن آوری اطلاعات به منظور افزایش حفظ نتایج ملی و عرضه مواریث فرهنگی، علمی و اسلامی از طریق افزایش تسهیلات، بهبود خدمات، فراهم کردن امکانات، آموزش عمومی، استانداردها، مقررات توسعه شبکه های اطلاعاتی، و فرهنگ تبادل اطلاعات تسهیل می شود.
ـ فن آوری اطلاعات در سازمان های دولتی و غیر دولتی به منظور استقرار سیستم ملی اطلاع رسانی و ایجاد و افزایش ظرفیت های علمی و توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور از طریق پایه گذاری تحقیقات بنیادی و کاربردی در این زمینه و تقویت صفت نرم افزار و سخت افزار برای حضور موثر و همه جانبه در صحنه های جهانی ضروری است.
مطالعه اجمالی پیشینه فعالیت های انفورماتیکی کشور طی 37 سال گذشته، وضعیت فعلی را دارای دشواری های مزمن به عنوان میراثی از گذشته از یک سو و نقاط روشن و امیدوارکننده از سویی نشان می دهد(احمدی، و همکار 1382، ص 181).
به این ترتیب سیاست های استراتژیک فن آوری اطلاعات در برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی، و فرهنگی کشور عبارت اند از: (احمدی و همکار، 1382، ص 183-182)
ـ تعیین جایگاه مناسب و تشکیل نهاد دولتی هدایت فن آوری اطلاعات کشور
ـ جهت گیری به سمت عدم تمرکز و غیردولتی شدن فعالیت های اجرایی اطلاعات
ـ حمایت از گسترش خدمات اطلاعاتی و تسهیل دسترسی عمومی به اطلاعات مجاز
ـ پیگیری تحقق عاجل بستر کارآمد، امن، و ارزان انتقال داده ها در سطح کشور با اتصال به شبکه های جهانی
ـ توجه مستمر به حفظ وارتقای کیفی منابع انسانی موجود در کارآفرینی
ـ تسریع در فراهم کردن زمینه بهره گیری مطلوب و موثر از فن آوری اطلاعات و بهبود ارایه خدمات به مردم
ـ فراهم کردن زمینه ارتقای کیفیت خدمات و محصولات فن آوری اطلاعات
ـ تدوین برنامه های حمایتی از افزایش عرضه، تولید و صادرات و کاهش قیمت محصولات فن آوری اطلاعات
ـ حمایت از تحقیقات در زمینه فن آوری اطلاعات و فراهم ساختن امکان دستیابی به آخرین دستاوردهای علمی و فنی
پیشینه تحقیق

2-3-1) مقدمه
محققان زیادی برای تعیین تاثیر استفاده ازIT در شرکت ها به جستجو پرداخته اند. در این بین تاثیر IT در عملکرد مالی شرکت ها نقش مهمی داشته است که در ادامه به بیان برخی از این تحقیقات و فعالیت ها پرداخته می شود.
2-3-1-1)تحقیقات خارجی
ـ در سال 1999 لین110 و ایی111 تحقیقی را با عنوان IT و عملکرد شرکت در ایالات متحده آمریکا انجام داده اند. در این تحقیق نقش پویایی محیطی و استراتژی شرکت را مورد بررسی قرار داده اند. لین و ایی به این نتیجه رسیدند که زمانی که تغییرات محیطی بزرگتر، استراتژی شرکت فعال تر و ارتباط میان CIO/CEO نزدیک تر است، سرمایه گذاری درIT تائیر قوی تری بر عملکرد مالی شرکت دارد. مدل ارایه شده در این تحقیق عبارت است از:

شکل3_1) مدل ارایه شده در تحقیق مینینگ فانگ و ریچارد ایی
سرمایه گذاری درIT توسط هزینه های سخت فزاری و نرم افزاری و سیستم های اطلاعات کامپیوتری اندازه گیری می شود و عملکرد اقتصادی شرکت توسط نرخ بازده دارایی ها (ROA) و نرخ بازده فروش (ROS) تعین می شود. محیط نیز از عوامل متعدد نظیر مشتریان، رقبا و دولت تقسیم می شود. پویایی محیطی نیز شامل درجه عدم ثبات در محیط است. هر چه محیط پیچیده تر باشد به اطلاعات بیشتر و بررسی مدوام نیاز خواهد داشت(Richard,1999&Mingfang).
– در سال 2004 اسریرام112 و استامپ113 در تحقیق خود تحت عنوان سرمایه گذاریIT در خرید، به بررسی پیامدهای استفاده ازIT در شرکت ها پرداختند. این مطالعه در بالتیمور به انجام رسیده است. در این مطالعه فرض شده است که سرمایه گذاری درIT به سبب افزایش کیفیت ارتباطات به کاهش هزینه های خرید، کاهش سیکل زمانی خرید و بهبود فرآیند خرید شرکت ها می انجامد. مدل کلی تحقیق اسرایرام واستامپ عبارت است از:

شکل3-2) مدل کلی تحقیق اسریرام واستامپ
نتایج تحقیق نشان می دهد که سرمایه گذاری در ITموجب کاهش هزینه خرید و کاهش سیکل زمانی فرآیند خرید و بهینه سازی فرآیند خرید می گردد. نمونه مورد تحقیق ، گروهی از مدیران بخش خرید شرکت های ایالات متحده بودند که از طریق پرسشنامه مورد بررسی قرار گرفتند(Sriram & Stump,2004).
– در سال 2004 روبرت114، ریچاردسون115 و لیم116 تحقیقی با عنوان سرمایه گذاری درIT و عملکرد شرکت به انجام رساندند. انگیزه کار این محققان حل تناقض مربوط به بازده سرمایه گذاری در ITبود که از نتایج محققان قبلی بدست آمده بود. در واقع مطالعه آنان در صدد تشریح متغیرهایی بود که ارتباط میان IT و عملکرد شرکت را تعدیل می کرد. این محققان بر این عقیده بودند که نتایجی که نشان از تاثیر منفی سرمایه گذاری در ITبر عملکرد شرکت دارد ناشی از وجود یک سری متغیرهای میانجی است که بی توجهی نسبت به آن ها موجب بازده منفی سرمایه گذاری در IT می گردد. به همین دلیل با بررسی سایر مطالعات قبل در این زمینه به ارایه مدل خود پرداخت:

شکل3-3)مدل کلی تحقیق روبرت، ریچاردسون و لیم
متغیرهای تعدیل کننده مورد بررسی در این تحقیق عبارت بودند از اندازه شرکت (میزان دارایی ها)، نوع صنعت و دوره زمانی. نتایج تحقیق می گوید هر چه دوره زمانی مطالعه به زمان حال نزدیک تر می شود تاثیر مثبت استفاده از IT در فعالیت شرکت بیشتر نمایان می شود. همچنین نتایج تحقیق نشان می دهد هر چه صنعتی که شرکت در آن فعالیت می کند به اطلاعات حساستر باشد اثر مثبت استفاده ازIT بیشتر خواهد شد و هر چه شرکت ها کوچکتر باشند (تعداد نیروی انسانی کمتر) بازده سرمایه گذاریIT بیشتر خواهد بود(Vernon & Roberts & Lim,2004).
ـ در سال 1998 زانگ117و مک کلوگ118در ایالات متحده آمریکا تحقیقی را با عنوان تاثیر یادگیری و ظرفیت IT برعملکرد تجاری به انجام رساندند. این تحقیق در پی تعیین نحوه ارتباط میان یادگیری سازمانی و ظرفیت شرکت و ارتباط ظرفیت IT و عملکرد مالی (تجاری) شرکت می باشند.مدل ارا یه شده در این تحقیق به صورت شکل (3-4) است:

شکل3-4) مدل کلی تحقیق زانگ و مک کلوگ
در این تحقیق فرض شده است میان یادگیری سازمانی و ظرفیت IT و میان ظرفیت( IT) عملکرد تجاری ارتباط مثبتی وجود دارد. نتایج تحقیق نشان داد که میان ظرفیت IT شرکت و عملکرد تجاری ارتباط مثبتی وجود دارد ولی میان یادگیری سازمان و ظرفیتIT ارتباط معناداری مشاهده نشد.در این تحقیق یادگیری سازمانی عبارتست از این که شرکت ها تلاش می کنند برای این که ساختارها وسیستم هایی را ارایه کنندکه با تغییرات محیطی هماهنگی بیشتر و سریعتری داشته باشند(Zang & Cullough,1998).
– در سال 2006 لویس119 و بایرد120تحقیقی را به عنوان تاثیر اهرمی هماهنگی استراتژیک بر سرمایه گذاری در IT انجام دادند. این محققان تنظیم استراتژیک را به عنوان یک متغیر میانجی در ارتباط میان عملکرد تجاری و سرمایه گذاری درIT مد نظر قرار دادند.این محققان بر این عقیده بودند که تنظیم و هماهنگی استراتژی های تجاری و استراتژی سیستم های اطلاعاتی( (121IS تاثیر بسیار مهمی در ارتباط میان سرمایه گذاری IT و عملکرد تجاری شرکت ها دارد. برای نشان دادن نوع و میزان انسجام میان استراتژی های تجاری و IS پرسشنامه ای تدوین و میان مدیران و مدیران بخش اطلاعاتی شرکت ها توزیع گردید.مدل ارا یه شده در این به صورت شکل(3-5)است:

شکل3-5) مدل کلی تحقیق لویس وآنتونی
نتایج تحقیق نشان داد که تنظیم و هماهنگی استراتژیک میان استراتژی های تجاری وIT نقش بسیار مهمی در ارتباط میان سرمایه گذاری در IT و عملکرد تجاری شرکت ها دارد.در واقع در هر شرکتی که استراتژی های تجاری وIT هماهنگی بیشتری در تدوین واجرا داشته باشند،تاثیر سرمایه گذاریIT بر عملکرد شرکت قوی تر خواهد بود(Lewise & byr,2006).
ـ در سال 2006 لای122، زاو123 و وانگ124 ،تحقیقی را با عنوان تاثیر ITبر مزیت رقابتی شرکت های حمل و نقل در چین ، به وسیله پرسشنامه انجام داده است. مدل کلی که توسط محققان این تحقیق ارایه شده است عبارت است از:

شکل(3-6) مدل کلی تحقیق لای، زاو و وانگ
به عبارتی محققان، مزیت رقابتی استفاده از IT را شامل مزیت هزینه ای (کاهش هزینه ها)، مزیت تنوع خدمت و مزیت کیفیت خدمت ارایه شده دانسته اند.یافته های تحقیق نشان می دهد که IT می تواند برمزیت رقابتی شرکت تاثیر قابل توجهی داشته باشد و البته این تاثیرات است بصورت خطی ملاحظه گردید(Lai & Zhao & Wang, 2006).
– در تحقیقی که کیم125 و همکارانش در سال 2009 تحت عنوان تاثیر سرمایه گذاری فن آوری اطلاعات بر عملکرد شرکت در چین انجام دادند، مقایسه سرمایه گذاری در فن آوری اطلاعات در صنعت الکترونیک بین کشورهای چین و ایالات متحده امریکا حاکی از آن شد که سرمایه گزاری در فن آوری اطلاعات تاثیر مثبتی بر روی عملکرد شرکت ها در چین داشته است و علاوه بر آن تاثیر فن آوری اطلاعات در چین با چیزی که در ایالات متحده اتفاق افتاده، تفاوتی ندارد(Kim, 2009, p678).
-بعضی از بررسی های مقطعی تاثیر فن آوری اطلاعات ، به مقایسه عملکرد کسب و کار شرکت هایی با فن آوری اطلاعات با شرکت هایی که این امر را دارا نبوده اند پرداخته و به صورت آماری تاثیر آن را تخمین زده اند. با استفاده از اطلاعات مربوط به فست فود هاردی126(در امریکا)، بنکر و همکارانش به مقایسه عملکرد رستوران هایی که از فن آوری پوزیترون127( فن آوری کامپیوتری ماشین ثبت خرید و فروش روزانه و هماهنگی سفارش) نسبت به رستوران هایی که این کار را نکرده اند پرداختند و دریافتند که استفاده از فن آوری پوزیترون در ارتباط با بهره وری بیشتر در فروشگاه هایی با میزان بالای فروش می باشد یعنی رابطه مثبتی بین ارتقا(سرمایه گذاری) فن آوری اطلاعات و عملکرد مالی رستوران ها وجود دارد(Banker, 2012, p 26).
-در تحقیق بنکر و چانگ128 از دانشگاه تگزاس در سال 2013تاثیر فن آوری اطلاعات بر عملکرد شرکت های حسابداری دولتی بررسی شد.این مطالعه تمرکزش را بر پنج اداره بین المللی شرکت حسابداری دولتی که اخیرا سرمایه گذاری زیادی را در فن آوری اطلاعات انجام داده است قرار داد. اطلاعات کمی و کیفی حاصل بخش های مورد تحقیق مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتیجه حاصل از تجزیه وتحلیل رگرسیون و تجزیه وتحلیل پوشش داده ها مزایای حاصل از بهره وری مهمی را به دنبال اجرای فن آوری اطلاعات نشان داد و به تایید تاثیر ارزش فن آوری بر عملکرد شرکت حسابداری دولتی پرداخت(Banker & Chang, 2013, p 2).

2-3-1-2)تحقیقات داخلی
ـ در سال 1380 حسن ابراهیمی خوسفی تحقیقی را با عنوان بررسی اثرات سیستم های اطلاعا ت مدیریت بر بهره وری انجام داده است . اهداف این تحقیق شامل مواردی مانند :
بررسی و شناخت هر چه بیشتر سیستم های اطلاعاتی، بررسی رابطه میان استقرار ‏‎MIS‎‏ و کاهش هزینه ها، بررسی رابطه میان استقرار ‏‎MIS‎‏ و افزایش دقت در کارها، بررسی رابطه میان استقرار ‏‎MIS‎‏ و افزایش سرعت در کارها و بررسی رابطه میان استقرار ‏‎MIS‎‏ و بهبود وظایف مدیریت (تصمیم گیری، برنامه ریزی و کنترل) بود. از آن جایی که تحقیقات اندکی در رابطه با اثرات ‏‎MIS‎‏ بر بهره وری انجام شده است و نتایج بدست آمده از این تحقیقات یکسان نبوده است، این تحقیق می تواند مورد استفاده مدیران بخش صنعت، دانشجویان و محققانی که در این زمینه فعالیت می کنند قرار گیرد(خوسفی،1380).
ـ سعید فتحی در سال 1385 در رساله ی دکتری خود تحقیقی را تحت عنوان طراحی الگوی تاثیر فن آوری اطلاعات بر سنجه های عملکرد مالی با رویکرد فراتحلیلی مطالعه نمودند. فرضیه های تحقیق او به صورت زیر بود:
فرضیه 1: شاخص های فن آوری اطلاعات ارتباط متفاوتی با عملکرد مالی دارند.
فرضیه 2: فن آوری اطلاعات ارتباط متفاوتی با شاخص های مختلف عملکرد مالی دارند.
در آن تحقیق او ضمن آزمون فرضیات موفق، مقدار اندازه اثر ناشی از ارتباط بین هر یک از سنجه های فن آوری اطلاعات و عملکرد مالی وارتباط بین فن آوری اطلاعات و هر یک از سنجه های عملکرد مالی از طریق میانگین ساده محاسبه شد. ضمن آزمون فرضیات، هر دو فرضیه تایید شدند.یافته های دیگر تحقیق ایشان این بود که: افزایش سطح سرمایه گذاری در فن آوری اطلاعات ضمن ایجاد بهره وری فن آوری اطلاعات نسبت به به کارگیری موثر سرمایه گذاری های انجام شده به افزایش بهره وری می انجامد.همچنین برنامه های توسعه ملی و به خصوص برنامه اخیر، موضوع بهره وری برای رشد اقتصادی و افزایش درآمد سرانه، افزایش سطح رفاه و امید به زندگی، اهمیت فوق العاده ای یافته است. این موضوع در عرصه فن آوری اطلاعات با توجه به حجم رو به رشد سرمایه گذاری ها بر روی فن آوری اطلاعات از اهمیت بیشتری برخوردار است. (فتحی، 1385، ص 5 تا 12)
-در تحقیقی که حسینی و همکارانش در سال 1385 انجام داده اند از مفهوم بهره وری صرفا به بعد اثربخشی و آن هم سنجه های عملکرد مالی پرداخته اند. با استفاده از رویکرد فراتحلیل سعی کرده اند اثربخشی فن آوری اطلاعات در مورد مطالعاتی که از سنجه های مختلف فن آوری اطلاعات و سنجه های مختلف عملکرد مالی استفاده کرده اند را باهم مقایسه و شاخص های موثر را شناسایی کنند. نتیجه کارآنان هم به این صورت شد که اثربخشی فن آوری اطلاعات هم بین سنجه های مختلف عملکرد مالی و هم بین شاخص های مختلف فن آوری اطلاعات متفاوت می باشد( حسینی و همکاران،1385، ص61)
ـ در سال 1386، فتحیان تحقیقی تحت عنوان "بررسی تاثیر فن آوری اطلاعات بر خدمات گمرکی در کشور " ارایه نمود.در آن به این نتیجه رسیده که فن آوری از قبیل پرداخت الکترونیکی تاثیر بالایی داشته و موجب افزایش سرعت عملکرد فرایند گمرکی، کیفیت خدمات سیستم گمرکی، رضایت مشتری، دقت در کلیه فرایندهای گمرکی داشته است. (فتحیان، 1386، ص 2)
ـ در سال 1387 خادمی تحقیقی را تحت عنوان "بررسی تاثیر فن آوری اطلاعات بر عملکرد شر کت های بورس اوراق بهاردار ایران " انجام داده است.فرضیه های تحقیق او به صورت زیر بود:
فرضیه اصلی:سرمایه گذاری در فن آوری اطلاعات با عملکرد مالی شرکت مرتبط است.
فرضیه های فرعی:
* عوامل زیرساخت فن آوری اطلاعات با عملکرد مالی شرکت مرتبط است.
* عوامل منابع انسانی فن آوری اطلاعات با عملکرد مالی شرکت مرتبط است.
* عوامل نا ملموس فن آوری اطلاعات با عملکرد مالی شرکت مرتبط است.
یافته های تحقیق نشان می دهد که سرمایه گذاری در فن آوری اطلاعات بر عملکرد شرکت ها تاثیر داشته باشد. در سال 1389 حمید عظیمی تحقیقی را تحت عنوان " بررسی نقش سطوح مختلف فن آوری اطلاعات بر بهره وری سازمان های دولتی " فرضیه های تحقیق او به صورت زیر بود:
فرضیه اصلی: تاثیر سطوح مختلف بکارگیری فن آوری اطلاعات بر بهره وری سازمان های دولتی استان گیلان متفاوت است.
فرضیه های فرعی:
* تاثیر سطوح مختلف بکارگیری اتوماسیون اداری بر بهره وری سازمان های دولتی استان گیلان متفاوت است.
* تاثیر سطوح مختلف بکارگیری پردازش معاملات بر بهره وری سازمان های دولتی استان گیلان متفاوت است.
* تاثیر سطوح مختلف بکارگیری سیستم گزارش مدیریت بر بهره وری سازمان های دولتی استان گیلان متفاوت است.
با توجه به تایید هر سه فرضیه فرعی،فرضیه اصلی نیز مورد تایید قرار گرفته است(خادمی،1387).
-در تحقیق کردستانی و هادی لو تاثیر میزان سرمایه گذاری فن آوری اطلاعات و عملکرد مالی را بررسی کرده اند و نتیجه مطالعات آنان حاکی از آن است که فن آوری اطلاعات با نرخ بازده سرمایه و نرخ بازده فروش رابطه مثبت و معنادار دارد و در کل بازه زمانی مورد بررسی آن ها ، یعنی بین سال های 1382 تا 1386، فن آوری اطلاعات تاثیر مثبتی بر عملکرد مالی شرکت های صنایع مختلف دارد(کردستانی و هادیلو ، 1390).

– محمدی و همکارانش در بررسی اثرات اتوماسیون اداری بر شاخص های بهره وری سازمان که به صورت موردی در سازمان مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1390 انجام شده به این نتیجه رسیده اند که اتوماسیون بیشترین تاثیر را بر شاخص های بهره وری سازمان در به روز نمودن روش های اجرایی ومدیریتی داشته است واین امر موجب کاهش هزینه های سازمان می شود (محمدی و همکاران، 1390، ص139).
منابع:
1- آرمسترانگ ، مایکل(1385)، "مدیریت عملکرد وراهبردهای کلیدی وراهنمای عملی " ترجمه دکتر سعید صفری وامیر وهابیان، تهران انتشارات جهاد دانشگاهی.
2- آرمسترانگ، مایکل(1386)، "مدیریت عملکرد وراهبردهای کلیدی وراهنمای عملی " ترجمه دکتر ناصر میرسپاسی، تهران انتشارات امیر.
3- احمدی، علی ، علیرضا ابراهیمی، سلیمان ملکان (1383) "برنامه ریزی استراتژیک فن آوری اطلاعات و ارتباطات" تهران انتشارات تولید دانش.
4- اسمعیلی کاکرودی، علی اکبر، (1389)"ارزیابی عملکرد شعب بانک صادرات استان مازندران"" پایان نامه کارشناسی ارشد – دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت.
5- اسدی شوکتی ،فیض اله(1388)،بررسی نقش عوامل ارتباطی موثر بر عملکرد کارکنان ادارات امور مالیاتی استان گیلان" پایان نامه کارشناسی ارشد – دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت.
6- بشکول، سجاد(1389)،"رابطه بین اصول مدیریت کیفیت جامع وعملکرد بازرگانی شرکت های عضو بورس اوراق بهادار تهران" پایان نامه کارشناسی ارشد – دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت .
7- بهشتی،محمدباقر، (1380)،معرفی تاکسونومی عددی،روشی بر ای گروه بندی، درجه بندی ،و تعیین درجه و اهداف توسعه، تبریز – انتشارات سازمان برنامه و بودجه.
8- بهشتیان، مهدی،ابولحسنی،حسین، (1387)سیستم های اطلاعاتی مدیریت ،تهران، انتشارات پردیس.
9- تهرانی ، رضا(1385) ، مدیریت مالی،تهران،انتشارات نگاه دانش.
10- جهانخانی،علی و همکار(1383)ٰ" مدیریت مالی" تهران، انتشارات سمت.
11- چشم انداز بازار سرمایه ایران،8 اردیبهشت1387،سایت [www.aftab.ir]
12- خاکی غلامرضا،(1382)،"روش تحقیق در مدیریت "،مرکز انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی".
13- خادمی ، عبداله (1387) ،" بررسی تاثیر فن آوری اطلاعات بر عملکرد شر کت های بورس اوراق بهاردار ایران " ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه شهید چمران اهواز.
14- خوارزمی، شهیندخت (1381) "ایران وانقلاب دیجیتال"فصلنامه رسانه سال 13شماره .4
15- خداداد حسینی ، سید حمید ، سعید فتحی ، شعبان الهی (1385)،"طراحی الگوی تاثیر فن آوری اطلاعات بر سنجه های عملکرد مالی با رویکرد فرا تحلیل" ، فصلنامه بررسی های حسابداری و حسابرسی ، شماره 46.
16- رابینزاستیفن پی،"(1387)،"رفتار سازمانی:مفاهیم،نظریه ها وکاربردها"،ترجمه علی پارساییان وسید محمد اعرابی ،جلد اول ،تهران،دفتر پزهشهای فرهنگی.
17- رفیع پور،فرامرز(1381) "کندوکارها وپنداشته ها، مقدمه ای برروش های شناخت جامعه و تحقیقات اجتماعی"، چاپ چهارم ،تهران،نشر شرکت سهامی انتشار.
18- رفیعی ، مهدی (1383)، " آثار فن آوری اطلاعات بر وجوه مختلف عملیات شرکت ها ".
سرمد،مرتضی ودیگران(1380)، "روشهای تحقیق در علوم رفتاری" ، تهران نشر آگاه. 19-
20- سعادت ،اسفندیار"(1389) "مدیریت منابع انسانی" سازمان مطالعه وتدوین کتب علوم انسانی دانشگاه.
21- سایمونز، رابرت،(1385) ،"سیستم های کنترل وسنجش عملکرد برای اجرای استراتژی " ترجمه مجتبی اسدی ،گروه صنعتی آریا.
23- سکاران، اوما ،(1385)، روش های تحقیق در مدیریت ،مرکز انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی.
24- صرافی زاده، اصغر(1388) "فن آوری اطلاعات در سازمان(مفاهیم وکاربردها)"چاپ سوم، انتشارات امیر.
25- صرافی زاده ، اصغر(1383) "فن آوری اطلاعات در سازمان ، انتشارات امیر.
26- طالقانی، محمد،(1384) "مباحثی از فن آوری اطلاعات (مفاهیم وکاربردها)، انتشارات سازمان مدیریت وبرنامه ریزی.
ظهوری، قاسم، (1387) ، کاربرد روش های تحقیق علوم اجتماعی در مدیریت ، تهران نشر میر._27
28- عبدی، صفرعلی(1389)"تاثیر سطوح بکارگیری فن آوری اطلاعات بر بهبود تصمیم گیری مدیران در شرکت مخابرات استان گیلان" پایان نامه کارشناسی ارشد – دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت.
29- عظیمی، سید حمید(1389) "بررسی نقش سطوح مختلف فن آوری اطلاعات بر بهره وری سازمان های دولتی " پایان نامه کارشناسی ارشد – دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت.
30- عفتی داریانی محمدعلی ،(1386)،"مدیریت عملکرد با نگاهی به ارزیابی عملکرد دستگاه های اجرایی"، موسسه توسعه وبهبود مدیریت.
31- فتحی ، سعید (1386)، " تببین الگوی عوامل موثر بر اندازه گیری ارتباط بین فن آوری اطلاعات و عملکرد مالی ، شرکت های تجاری" ، رویکردی فرا تحلیلی رساله دکتری ، دانشگاه تربیت مدرس .
32- فتحی ، سعید ، حسن ولی بیگی (1389)،" رویکرد فرا تحلیل در بررسی ارتباط توسعه اقتصادی و بازده سرمایه گذاری بنگاه ها در فن آوری اطلاعات " چشم انداز مدیریت بازرگانی. شماره 3؛ص ص 88-75.
33- فتحیان، محمد، مهدوی نور،حاتم(1383) " مبانی و مدیریت فن آوری اطلاعات"،انتشارات دانشگاه علم وصنعت ،چاپ ششم.
34- لاودن، کنت سی ،لاودن ، جین پی (1380) " فن آوری اطلاعات" ترجمه حمید محسنی ، تهران ، نشر کتابدار.
35- موسویان ،سید جواد (1387)"تاثیر سطوح مختلف ابعاد مدیریت کیفیت فراگیر بر عملکرد شرکت های بیمه استان گیلان" پایان نامه کارشناسی ارشد – دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت.
36- مومنی ،هوشنگ(1372)، "مدیریت منابع اطلاعات" ،تهران ،نشر اتحاد.
37- مومنی ،هوشنگ(1380)، "مدیریت برنامه ریزی اطلاعات وارتباطات" ،تهران ،مرکز نشر دانشگاهی.
38- مشایخی ،علینقی و دیگران ، (1384) "بررسی عوامل موثر بر کاربرد فن آوری اطلاعات در سازمان های دولتی ایران :کاربرد روش دلفی" ،ص ص 133-190.
39- محمدیان روشن، صائمه(1389 )" بررسی رابطه بین فن آوری اطلاعات بر ابعاد ساختار سازمانی در مخابرات " پایان نامه کارشناسی ارشد – دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت.
40- موحدی ،محمد مهدی و همکار (1390)" بررسی نقش فن آوری اطلاعات بر عملکرد شرکت ارتباطات سیار"فصلنامه مدیریت شماره 21.
41- مانیان،امیر و ابراهیمی خوسفی،حسن،بررسی اثرات سیستمهای اطلاعات مدیریت بر بهره وری ،دانشگاه تهران،1380.
42- نورانی ، محمد(1387) " بررسی تاثیر تاکتیک های بازاریابی ارتباطی برروی رفتار خرید با توجه به ویژگی های شخصیتی مصرف کننده در فروشگاه های زنجیره ای استان تهران" پایان نامه کارشناسی ارشدـ دانشگاه شهید چمران اهواز.
43- یوسفی ،مریم (1385)،"تجزیه و تحلیل مدل جامع جهت تبیین عملکرد بازار شرکت های تولیدی متوسط و بزرگ استان گیلان " پایان نامه کارشناسی ارشد – دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت.
44- Beaumaster Suzanne, (1999), "Information Technology Implementation
Issues: An Analysis", Virginia, Blacksburg, Ph.D. Thesis, March 24.
45-Berndt Carsten Stahl, (2002), "Information Technology, Responsibility,
and Anthropology", Proceedings of the 35th Hawaii International
Conference on System Sciences.
46-Brynjolfsson Erik, Shinkyu Yang, (1996), "Information Technology and
Productivity: A Review of the Literature", Advances in Computers,
Academic Press, Vol. 43.10. Daniel Elizabeth (2003), "An
47-Brumbrach, GB,(1998),"Some ileac , issues and perdition about information management ", public personal manual management , winter , pp387-402.
48-Byr; Terry Anthony, Lewis;Brruce& Lewis; Bryan ;Robert ,"The leveraging influence of strategic alignment on investment ",Information & management ,43(2006) 308-321
49-Neil,B.M.and senior, f.(2003),Information Technique and productivity : Recent finding , s ,Institute for International Economics senior Advisor to Neckinsoy and company , IIE , presented at Jan .AEA meeting in Washington D.C.
50- lai;Fung,Zhao;Xiande&Wang;Qiang,The impact of information Technology on competitive adventage of logistics firmsin china,Industrial Management&DataSestems,106(2006)1249-1271.
51-lie ; mingfang ; Ye ; Richard ," Information technology and firm performance ", Information & Management , 35 ( 1999) 43-51.
52- lim jee Hae , Rechardson;Vernon & Roberts;Tom," Information technology investment and firm performance: A meta Analyse", proceeding of 37th Hevaii international conference on system sciences-2004.
53- L.M.J , Vernon J , Richardson , T.L , and Roberts M.(20 information Technology investment and firm performance.A Mate-Analysis , In proceedings of the 37 the how all international conference on system sciences . Intel ton Waikoloa will ago. Island of how all international conference on system sciences. Intel ton Waikoloa will ago. Island of how all, 5-8 January 2004.
54-Sriram;Ven & Stump;Rodney,"Information technology investment in purchasing ", The international journal of management science ,32 (2003)41-55
55-Zang; Man&Mc cullough; James, Effect of Learning and Information Technology Capability on Bisiness Performance, Washington State University, 1999.
56-Shelly G.B, M.E.cash man .(2004).Discovering computers: A Gateway to information web Enhanced , " Thomson course technology Boss to , U.K. 39:74-78.

1. Modern Society
2. World Development
3. Market Needs
4. E comerce
5. Competitive Inteligece
6. Competitive Advantagement
7. Shareholders
8. Personal computer (Pc)
9. Network Server
10. Network Client
11.Strategic Grid
12. Stage of Growth Model
13.Rockart
14. porter & Millar
15 .Value-chain
16. Five Forcls Model
17. Mak Farlan
18. Porters Generic strategies
19 .In formation Tecnology strategy
20 I.B.M
21. Information technology Amrican
22 .offive compatingand Accounting Machiney (OCAM)
23. Leavitt
24. Whisler
25.Information processing Equipment (IPE)
26..Media communication
27 .Value Chain
28 .Scott Moton
29 .Hard War
30 .Soft War
31 .Databas
32 .Storage Technology
33 Disk
34 .Ecommerce
35 .Networks
36 .Resource sharing
37 .Reliability
38. Costs
39. Communications
40. Cata
41 .Information
42. Knowledge
43.Capabilities
44 Matsich
45 Makloub
46. Perpend Information
47. Usefulness of Information
48. Quality of Information
49.Timeliness
50. Operational Information
51. Management Information
52. Information System
53 .Inputs
54 .Raw Data
55. Defensive
56. Agressive
57.Electronic Communication System (ECS)
58 Microwave
59.Email
60.Mailinglists
61.Telnet
62. Archive
63. Pilo Transfer Protocle
64 .World Wide Web
65.Hypertext
66 .Usenet News
67 Parpa
68.Chat
69.Paper less
70.Elektronic Gove
71 .Astar Network
72. Busetwork
73.Ring network
74.Local Arae Network
75.Wide Area Network
76 Wireless
77. Integted services Digital Netwoeks(ISDN)
78 .Digital Subscriber Line (DSL)
79. Optical fiber
80 Kuaksyl
81 Artificial Intelligence
82 .Executives Information System (EIS)
83 .Office Aotumasion System (OAS)
84 .Decision Support Systems (DSS)
85 .Management Information Systems (MIS)
86 .Christian Romer
87 Jerald Hitz
88.Document Bank Management system (DBMS)
89. Information Technology master plan(ITMP)
90. Swot
91. Request For Proposal (RFP)
92.Strategic
93.Tactics
94.Operation
95. Cristofer Nolan
96.Parsons Gregory
97. Pelanned
98. Leading Advan tage
99 .Pree Market
100. Monoply
101.Sarceresoarce
102.Strategic
103. Operations
104. Practicable
105. Planend
106 .Not planing
107. Information Socity Index (ISI)
108 National Bank
109 .Digital Massindex
110. Mingfang lie
111. Richard Ye
112 .Ven Sriram
113. Rodney Stump
114 .Tom Roberts
115 .Vernon Rechardson
116.Jee Hae Lim
117 .Man Zang
118 .James Mc cullough
119 .Man Brruce Lewis
120 .Anthony Byr
121 . Informatin System
122 .Fung Lai
123 .Xiande Zhao
124 .Qiang Wang
125 Kyeong Kim
126 Hardy Fast Food
127 Positron
128 Banker & Chang
—————

————————————————————

—————

————————————————————

20