روش تحلیل پوشش داده ها
روش تحلیل پوشش داده ها (DEA) که رویکرد ناپارامتریک برآورد توابع مرزی است برای اولین بار توسط چارنز، کوبر و رودز (1987) معرفی شد. این محققین مفاهیم پیشنهادی فارل را رواج دادند و از آن پس در مقالات زیادی این روش به کار گرفته شد. در این روش بدون در نظر گرفتن شکل تبعی خاصی برای توابع، از برنامه ریزی خطی (LP)1 و در نظر گرفتن نهاده ها و ستانده های بسیار متفاوت استفاده شده است و اقدام به یک سری بهینه یابی می شود و مقدار کارایی واحدهای مورد بررسی تحت دو فرض بازدهی ثابت و متغیر به مقیاس تعیین می شود. در روش DEA شکل های متفاوتی مانند شکل نسبی، شکل فزاینده و شکل پوششی (یا فراگیر) وجود دارد که در هرکدام از اینها در تعیین کارایی واحدهای مورد بررسی به روش خاصی عمل می شود. به این منظور از روش های مختلفی مانند یک مرحله ای، دو مرحله ای و چند مرحله ای استفاده می شود.
دو مدل بسیار اساسی در روش DEA وجود دارد که به مدل های CCR و BCC معروف هستند که به ترتیب معرفی می شوند. اگر فرض شود که بانکی دارای n شعبه بود و هرکدام از شعب با استفاده از m نهاده مقدار r ستانده را تولید کنند در این حالت میزان کارایی فنی یک شعبه منفرد با نام DMU به شرح زیر است:
در این مدل که با فرض بازدی ثابت به مقیاس CRS2 و با نگرش به نهاده ها طراحی شده است، λیک بردارN*1 شامل اعداد ثابت است که وزنهای مجموعه مرجع را برای شعب ناکارا نشان می دهد. مقادیر اسکالر به دست آمده برای θکارایی واحدها خواهد بود که شرط 1≥ θ را تامین می کند. مدل برنامه ریزی خطی فوق بایستی Nبار و هر بار برای یکی از شعب حل شود و در نتیجه میزان کارایی برای هر شعبه به دست می آید. اگر 1= θباشد به این معنی است که شعبه مورد نظر روی مرز تولید یکسان (تولید مرزی) بوده و بنا به نظریه فارل دارایی کارایی صد در صد است. اما فرض بازدهی ثابت به مقیاس زمانی مناسب است که همه واحدها در مقیاس بهینه عمل نمایند (در قسمت منحنی هزینه متوسط بلند مدت) ولی مسایل متفاوتی نظیر اثرات رقابتی محدودیت ها کارکردهای ضعیف مدیریتی و نظیر اینها باعث می شود که واحدها در مقیاس بهینه فعالیت نکنند از این رو بانکر چانز و کوپر مدل قبلی CCR را به گونه ای بسط دادند که بازدهی متغیر به مقیاس VRS3 را نیز در نظر بگیرد. می توان مدل BCC را با افزودن یک قید تحدب به شکل N'I λ=1به جای λ≥0به دست آورد. برای محاسبه کارایی مقیاس یک شعبه باید از هر دو مدل CRS (هدف بلند مدت) و VRS (هدف کوتاه مدت) استفاده کرد و با تقسیم کارایی بدست آمده از حالت CCR برحالت BCC کارایی مقیاس شعبه مورد نظر به دست می آید. مهمترین ایراد روش DEA در نظر نگرفتن عوامل تصادفی است. (حقیقت و نصیری، 1382)
کارآیی یکی از مهمترین شاخصهای ارزیابی عملکرد بهینه واحدهای اقتصادی است. هر چند تعاریف متعددی از کارآیی ارائه می شود؛ اما وجه اشتراک آنها این است که واحدی کارآست که از ترکیب داده های معین بیشترین ستانده را به دست آورد. اگر اثرات منفی فعالیتهای واحد نیز به صورت ستانده منفی در نظر گرفته شود، تعاریف متفاوت کارآیی شبیه یکدیگر می شوند. با استفاده از این رویکرد می توان کارآیی داخلی واحد(کارایی خصوصی) و کارآیی خارجی(کارآیی اجتماعی) آنرا تفکیک نمود. کارآیی داخلی به بهینه بودن اقدامات واحد با فرض محدودیتهای نهادی وارده بر واحد مربوط می شود. بدین معنی که واحد در شرایط موجود چگونه عمل کرده است؟ کارآیی خارجی به بهینه بودن اثرات فعالیتهای واحد در اقتصاد مربوط می شود. به عبارت دیگر منافع خصوصی در کارآیی داخلی و منافع اجتماعی در کارآیی خارجی مدنظر قرار می گیرد. اینکه چگونه می توان کارآیی خصوصی را در راستای کارآیی اجتماعی قرار داد، یکی از موضوعات اساسی اقتصاد است.
" اسمیت " که از او به عنوان پدر علم اقتصاد یاد می شود، نشان داد که دست نامرئی بازار رقابتی این همگرایی را بوجود می آورد و نیازی به دخالت در اقتصاد نیست. با توجه به این رویکرد که به اقتصاد کلاسیک معروف است. دخالت دولت در اقتصاد محدود می شود و یکی از وظایف اساسی آن تعیین و حمایت از حقوق مالکیت است.
برخی از اقتصاددانان با بسط نظریه شکست بازار و بهره گیری از پیامدهای خارجی، برای دولت نقش فعالتری قائل شدند. راه حل این دسته، تصدی دولت در برخی فعالیتها برای ایجاد کارآیی اجتماعی است. از آنجا که در این نظریات به ابزارهای ایجاد کارآیی داخلی کمتر توجه می شد، تصدی گری دولت بسیار مورد انتقاد قرارگرفت. حتی برخی ادعا کردند که امکان حصول به کارآیی خصوصی در تصدی های دولتی وجود ندارد. لذا بازگشت مجددی به نظریه های بازار آزاد و دولت حداقل به وجود آمد.
در بین این چالشهای نظری و تجربیات متفاوت اقتصادی،به دست اوردن معیاری که از طریق آن بتوان به انتخاب بین بازار و تصدی دولتی پرداخت، اهمیت زیادی دارد. بنظر می رسد دیدگاه نهادگرایی تا حدود زیادی این معیار را فراهم نموده است. در این دیدگاه شرط حصول به کارایی، تدارک نهادهای لازم برای این امر است. بنابر این بازار در شرایطی منجر به کارایی اجتماعی می شود که نهادهای متناسب با آن وجود داشته باشد. در شرایط فقدان نهادهای مزبور، بازار توانایی حصول به کارایی اجتماعی را ندارد. دخالت کارایی دولت نیز نیازمند نهادهای مربوطه می باشد و فقدان این نهادها دخالت دولت را ناکارامد می سازد. (امیری و رئیس صفری، 1385)
2-2-13 اندازه گیری کارایی با روش تحلیل پوششی داده ها
درباره اینکه کارایی واحدهای تولیدی چگونه محاسبه و ارزیابی شود دو روش اصلی وجود دارد:
2-2-13-1 روش تابع مرزی تصادفی
در این روش، ابتدا شکل خاصی از تابع تولید (هزینه) در نظر گرفته می شود و با استفاده از روش های رایج اقتصادسنجی تخمین زده می شود. طبق تعریف تابع تولید، واحدهایی که در یک صنعت کارا عمل می کنند منطبق بر تابع تولید می باشند. با در اختیار داشتن مقادیر تولید واحدهای تولیدی می توان میزان انحرافات (واریانس) مقادیر تولید واقعی با مقادیر تولید بالقوه که بر اساس تابع تولید تخمین زده شده است، کارایی واحدها را، ارزیابی و سنجش نمود. مشکل عمده این روش ها تخمین تابع تولید می باشد.
2-2-13-2 روش تحلیل پوششی داده ها
این روش نیازی به تعیین تابع تولید ندارد. فرض کنید در یک صنعت، تنها دو ورودی (نهاده) و یک خروجی (ستاده) وجود داشته باشد. اگر اطلاعات مقادیر ورودی و خروجی را برای تمامی واحدهای تولیدی فعال در آن صنعت در یک فضای دو بعدی مانند شکل زیر نشان دهیم، با اتصال نقاطی که به محورها و مبدا مختصات نزدیکتر هستند، تابع محدبی به دست می آید که به آن منحنی تولید مرزی (کارا) گفته می شود. واحدهایی که بالاتر از این منحنی قرار گیرند برای تولید همان مقدار محصول (خروجی) از مقادیر بیشتری نهاده (ورودی) استفاده کرده اند (فلاح، 1386).
نمودار2-3- روش تحلیل پوششی داده ها
2-2-14 تحلیل پوششی داده ها
اندازه گیری کارایی به خاطر اهمیت آن در ارزیابی عملکرد سازمان ها همواره مورد توجه محققین بوده است. چنان که قبلا نیز اشاره شد فارل در سال 1957 برای اولین بار با استفاده از روش غیر پارامتری اقدام به اندازه گیری کارایی یک واحد تولیدی نمود. در ادامه محققانی نظیر چانز و همکارانش دیدگاه فارل را توسعه دادند و مدلی را ارائه نمودند که تحت عنوان تحلیل پوششی داد ها نام گرفت. در سال های اخیر نیز در اغلب کشورهای جهان برای ارزیابی عملکرد نهادها و دیگر فعالیت های رایج در زمینه های مختلف کاربردهای متفاوتی از DEA دیده شده است. علت مقبولیت گسترده این روش به سایر روش ها امکان بررسی روابط پیچیده و اغلب نامعلوم بین چندین خروجی است که در این فعالیت ها وجود دارد. DEA امکان نگرش جدید به فعالیت هایی که قبلا به روش های دیگر ارزیابی شده اند فراهم کرده است.
نمودار 2-4- مرز فارل
برای مثال امکان محک زنی با استفاده از این روش به شناسایی منابع ناکارا در شرکت های خیلی سودآور منجر شده است. مطالعه کارایی نسبی سازمان های مختلف مانند بانک ها که مطالعات قبلی قادر به ارزیابی توان بالقوه آنها نبوده اند به کمک DEA میسر می شود. ( بحیرایی و حامدی، 1391)
DEA که بوسیله چارنز و همکاران در سال ۱۹۷۸ معرفی شد، یک تکنیک برنامه ریزی خطی برای ارزیابی واحد های تصمیم گیری (DMU) متجانس است که هرکدام تعدادی شاخص ورودی را دریافت و به شاخص های خروجی تبدیل می کنند. با استفاده از این روش واحدهای تصمیم گیری به دو دسته کارا و ناکارا تقسیم می شوند. مرز کارایی DEA که بوسیله قطعات ترکیب خطی بهترین واحدهای مشاهده شده حاصل می شود، یک مجموعه امکان تولید محدب را مشخص می سازد . بنابراین DEA نیازی به تعریف صریحی از رابطه تولید بین بردارهای ورودی و خروجی DMUها ندارد .
تعیین کارایی با استفاده از مدل های تحلیل پوششی داده ها بر اساس میزان فاصله هر واحد تصمیم گیری از مرز کارایی و نوع تصویر شدن آن بر روی مرز انجام می شود. دو نوع روش کلی در نحوه تصویر روی مرز عبارتند از شعاعی و غیر شعاعی. مدلهای شعاعی درDEA ، همانند BCC4 و CCR5 ورودیهای و خروجیهای غیر شعاعی را نادیده می گیرند. از اینرو مدلهای غیر شعاعی واقعی تر می باشند و این مدلها بطور همزمان تقلیل ورودی ها و افزایش خروجی ها را انجام می دهند. (آصفی و داودی،1390)
تحلیل پوششی داده ها یک روش برنامه ریزی خطی است که با استفاده از اطلاعات سازمانها و واحدهای خدماتی به عنوان واحدهای تصمیم گیرنده، اقدام به ساخت مرز کارایی می کند. مرز فوق براساس اطلاعات در قالب نهاده ها و ستاده ها و بر اساس نتایج برنامه ریزی خطی متوالی ساخته می شود و درواقع درجه عدم کارایی هر واحد تصمیم گیرنده به میزان فاصله واحد مزبور تا مرز کارایی است تقسیم می شوند. هر کدام BCC و CCR مدلهای اصلی تحلیل پوششی داده ها به دو دسته از این مدلها را میتوان به دو رویه ورودی محور و خروجی محور مورد بررسی قرار داد. تفاوت دو مدل BCC وCCR در فرض مربوط به بازدهی ثابت یا متغیر نسبت به مقیاس است. در مدل CCR فرض بر بازدهی ثابت نسبت به مقیاس، و در مدل BCC فرض بر بازدهی متغیر نسبت به مقیاس است. منظور از بازدهی ثابت نسبت به مقیاس این است که ستاده ها به نسبتی که نهاده ها تغییر می کنند تغییر کنند، برای مثال اگر نهاده ها دوبرابر شدند ستاده ها هم دو برابر شوند. اما منظور از بازدهی متغیر نسبت به مقیاس این است که ستاده ها متناسب با نهاده ها تغییر نکنند. فرض بازدهی ثابت نسبت به مقیاس تنها در صورتی قابل اعمال است که واحدها در مقیاس بهینه عمل کنند. مسایل متفاوتی از قبیل آثار رقابتی، محدودیتها و غیره موجب می شوند واحدها در مقیاس بهینه عمل نکنند. استفاده از فرض بازده ثابت نسبت به مقیاس، زمانی که تمام واحدها در مقیاس بهینه فعالیت نمی نمایند، مقادیر محاسبه شده برای کارایی فنی را دچار اختلال خواهد کرد. (خواجوی و همکاران، 1389)
بطور کلی، کارایی معرف نسبت ستانده ها در مقایسه با استاندارد مشخص و موجود است. مبنای چنین حد مطلوبی می تواند با روش تحلیل نسبت و روش تحلیل مرزی تدوین شود. روش تحلیل نسبت یکی از قدیمی ترین روشهای اندازه گیری کارایی در سطح واحدهای اقتصادی است که با محاسبه برخی از شاخصهای مالی بانکها مانند شاخص کفایت سرمایه و مقایسه این نسبتها با شاخصهای استاندارد صنعت بانکداری، درباره کارایی یا ناکارایی بانکهای مورد مطالعه اظهارنظر می گردد. اشکال اساسی این روش این است که با انتخاب چند نسبت جزئی نمی توان درباره ابعاد گوناگون عملکرد یک شعبه اطلاعات کاملی بدست آورد.
در روش تحلیل مرزی، با برآورد توابع تولید یا تابع هزینه یا سود، مرزی را بعنوان مرز کارایی یک بانک یا گروهی از بانکها مشخص میکنند و شعبی که در این مرز فعالیت دارند بعنوان شعب کارا و شعبی که خارج از آن قرار دارند بعنوان شعب ناکارآمد شناخته می شوند. روشهای تخمین تابع تولید یا مرز کارایی، به دو روش پارامتریک و روشهای ناپارامتریک تقسیم میشوند.
در رویکرد پارامتریک، برای تخمین زده شود و به این وسیله میزان ناکارایی واحدها را به عوامل تصادفی و عوامل ناکارایی نسبت دهد. مهمترین ایراد روشهای پارامتریک، فرضهای مختلفی است که برای توابع و جزء ناکارایی در نظر می گیرند. فروض مختلف، تخمین های بسیار متفاوتی را ایجاد و امکان مقایسه عملی بین شعب را با مشکل مواجه می کند. (باصری و همکاران، 1389)
از سوی دیگر تحلیل پوششی داده ها به عنوان ابزار مهمی برای ارزیابی واحدهای تصمیم گیری و بهبود عملکرد عملیات تولیدی و خدماتی شناخته شده است. این روش بطور گسترده ای در ارزیابی عملکرد سازمان های تولیدی و خدماتی بکار می رود. تحلیل پوششی داده ها مجموعه ای از مدل های برنامه ریزی ریاضی است که با نگرش نهاده ای ستاده ای به واحدهای تصمیم گیری، آنها را مورد ارزیابی نسبی قرار می دهد.
در تعریف دیگری تحلیل پوششی داده ها یک روش تحلیلی بهره وری چند معیاره برای اندازه گیری کارایی نسبی مجموعه ای از واحدهای تصمیم گیری همگن بیان شده است. در این صورت رابطه کارایی با معیارهای چندگانه ورودی و خروجی به صورت زیر تعریف می شود.
این تعریف کارایی برای نخستین بار توسط فارل ارائه شد و با نام مرز کارایی فارل شناخته می شود. با استفاده از روابط ریاضی، مرز کارا تعیین و بر اساس ملاک دور افتادگی واحد تصمیم گیرنده از مرز یاد شده، کارایی آن اندازه گیری می شود. (فضلی و منصوری، 1388)
فارل (1975) برای نخستین بار روشهای ناپارامتریک را برای سنجش کارایی مطرح کرد. وی پیشنهاد کرد تا برای سنجش سطح کارایی یک واحد خاص، عملکرد آن واحد با عملکرد بهترین واحدهای موجود در آن سازمان مقایسه شود. این روش، شامل مفاهیم تابع تولید مرزی است که به عنوان شاخصی برای سنجش کارایی به کار می رود. روش تحلیل پوششی داده ها بعنوان یکی از روشهای ناپارامتریک، محاسبه ارزیابی سطوح کارایی را در داخل یک گروه از فعالان اقتصادی در درون یک سازمان نشان می دهد. این روش توسط رودس در سال 1978 گسترش یافت. وی بر مبنای برنامه ریزی خطی به تعیین مرز تولید و رتبه بندی واحدهای مورد بررسی می پردازد. با استفاده از این رویکرد، هنگام اندازه گیری کارایی، نوع بازده نسبت به مقیاس تولید را نیز می توان به تفکیک واحدها ارائه نمود. کاربرد مهم این روش در واحدهای غیرانتفاعی و خدماتی است که نمی توان عملکرد آنرا با یک مقیاس(برای نمونه واحد پول) ارزیابی کرد و در این قبیل تحلیل ها چند نهاده و ستانده مجزا از ترکیب ستانده ها مورد بررسی قرار می گیرد. (باصری و همکاران، 1389)
از روش های مختلف مانند روش های پارامتری (روش تا بع تولید مرزی قطعی وتصادفی ) و روش ها ی ناپارامتری (روش وصل نقاط حدی، تاکسونومی عددی و روش تحلیل پوششی داده ها) می توان به رتبه بندی و تعیین کارایی پرداخت. این روش ها هرکدام مزایا و معایب خاص خود را دارا هستند، از آن جا که روش های ناپارامتری مبتنی بر یک سری بهینه سازی اند، برای محاسبه کارایی نسبی از آن ها استفاده می شود . عبارت نسبی در جمله بالا بسیار حائز اهمیت است زیرا کارایی به دست آمده در این روش، نتیجتاً مقایسه واحدهای موجود با یکدیگر را نشان می دهد. بنابراین، در صورتی که تعدادی از مشاهدات حذف و یا تعداد آنها اضافه شود، ممکن است مقدار کارایی محاسبه شده نیز تغییر و کم یا زیاد گردد. از این حیث کارایی به دست آمده نسبی است نه مطلق. در روشهای غیر پارامتری نیاز به انتخاب فرم تابع نبوده و محدودیتی نیز برای تعداد ستانده وجود ندارند. از میان سه روش ارزیابی ناپارامتری؛ تحلیل پوششی داده ها، وصل نقاط حدی و تاکسونومی عددی، روش تحلیل پوششی داده ها با توجه به مبانی برنامه ریزی ریاضی در هر مدل، ارزیابی مناسبتری از دو روش دیگر پدید می آورد. (عیسی زاده و خسروی، 1390)
2-2-15 انواع مدلهای تحلیل پوششی داده ها
مدل CCR: در سال 1978 چالز، کوپر و رودز روش فارل را برای حالت چند ورودی و چند خروجی تعمیم دادند که به خاطر حرف اول اسم ارائه دهندگان آن به روش CCR معروف شد. در مدل CCR میزان کارایی مانند روش های پارامتری به صورت نسبت خروجی به ورودی تعریف می شود. واحدی یا DMU که این نسبت برای آن بیشترین باشد واحد کارا نامیده می شود.
فرض کنیم اندیس های i، j و k به ترتیب اندیس ورودی ها، خروجی ها و واحدهای سازمانی باشند. اگر میزان ورودی نوع iام برای واحد kام را با xik میزان خروجی نوع jام برای واحد kام را با yjk نمایش دهیم، می توان آنها را به صورت ماتریس های زیر نمایش داد.
ستون kام ماتریس فوق ورودی ها و خروجی های واحد kام DMUk هستند.
قیدهای فوق تضمین می کنند که میزان کارایی برای هر واحد بیشتر از یک نمی شود. در این مدل وزن های ورودی ها و خروجی ها متغیر در نظر گرفته شده و در یک فضای رقابتی توسط مدل تعیین می شوند. از آنجایی که مدل بررسی شده کارایی را با تعیین وزن های ورودی و خروجی محاسبه می کند به آن مدل وزنی یا مضربی گفته می شود.
شکل دوگان حالت فرم مضربی مدل CCR فرم پوششی این مدل نام داد که در حالت خروجی محور به صورت زیر است:
فرم پوششی، کارایی را بر اساس تخمیت تابع تولید و مقایسه واحد تحت ارزیابی با مرز کارایی محاسبه می کند. نتیجه کارایی هر دو فرم یکسان است. ولی نتایج جانبی مختلفی از هر کدام به دست می آید. با محاسبه فرم پوششی مدل CCR، می توان واحدهای مرجع و اهداف مورد انتظار از واحدهای ناکارا را تعیین کرد.
مدل BCC: در قسمت قبل مدل CCR را با فرض بازده نسبت به مقیاس ثابت مورد بررسی قرار دادیم. حال اگر به جای بازده نسبت به مقیاس ثابت، مدل را تحت بازده نسبت به مقیاس متغیر که اولین بار در سال 1984 توسط بنکر، چارنز و کوپر ارزیابی شد مورد بررسی قرار دهیم مدل به دست آمده همان مدل BCC است که به احترام ابداع کنندگان آن به این نام شهرت یافته است. فرم مضربی این مدل در حالت ورودی محور به ازای k = 1,2,…,s به صورت زیر است:
همانند مدل CCR دوگان فرم مضربی مدل BCC را نیز فرم پوششی این مدل می نامند. که در حالت ورودی محور و خروجی محور به صورت است:
(بحیرایی و حامدی، 1391)
الف) مدل CCR در ماهیت ورودی
در ماهیت ورودی سعی در پیدا کردن واحد مجازی Tc هستیم که همان خروجی را با حداقل ورودی ممکن تولید کند.
ب) مدل BCC در ماهیت ورودی
ج) مدل BCC بدون ورودی
د) مدل رتبه بندی MAJ6
با توجه به مشکلات اساسی مدل AP 7، محرابیان و همکاران (1999) مدل دیگری را جهت رتبه بندی DMUهای کارا مطرح نمودند. در مدل AP حرکت به سوی مرز در امتداد شعاعی صورت میگرفت که ممکن بود سطح پوششی PPS را قطع نکند. در این صورت مساله جواب شدنی ندارد و یا ممکن بود در فاصله بسیار دور، سطح پوششی PPS را قطع نماید. در این صورت مساله ناپایدار است. در مدل MAJ حرکت به سوی مرز در امتداد شعاع فوق الذکر صورت نمی گیرد. بلکه در امتداد موازی ورودی ها ( در ماهیت ورودی) و به صورت حرکاتی در مسیرهای قایم و عمود بر هم و قدم های مساوی انجام می شود. برای روشن شدن مطلب فرض کنید شکل زیر نشان دهنده مرز فارل در حالت دو ورود ی- یک خروجی و پس از حذف DMUی تحت ارزیابی A باشد:
نمودار2-5- مرز فارل برای مدل MAJ
مقدار تابع هدف بهینه مساله بالا به واحد اندازه گیری ورودیها بستگی دارد. برای از بین بردن این مشکل، لازم است که داده ها را نرمالیزه نماییم. دوآل مساله فوق همان فرم مضربی مدل MAJ است که به قرار زیر می باشد:
(جلودار و همکاران،1390)
نتیجه تحقیقات چارنز کوپر و رودز برای ارایه مدلی ریاضی برای ارزیابی عملکرد واحد های تصمیم گیری متجانس که ورودی های از یک نوع را برای تولید خروجی های همگون مورد استفاده قرار می دهند بر اساس تحقیقات فارل با ارایه مدل CCR به نتیجه رسید. با این مدل تحلیل پوششی داده ها به عنوان روشی مبتنی بر برنامه ریزی خطی مسیری جدیدی را برای ارزیابی عملکرد و محاسبه کارایی گشود. با این فرض که n واحد تصمیم گیری DMUj J=1…n از m ورودی برای تولید s خروجی استفاده می کنند کارایی واحد تصمیم گیری o=1…n، DMU0 که با صرف ورودی Xio، i=1…m، به تولید Yro، r=1…s دست یافته است چنین است:
θ میزان کارایی واحد تصمیم گیری DMU0 که O=1…n را بدست میدهد. (دانشیان و همکاران، 1386)
2-2-16 مزایای روش تحلیل پوششی داده ها
* روش تحلیل پوششی داده های تصادفی بر خلاف روش رایج ارزیابی عملکرد روشی آینده نگر است و براساس آن می توان در خصوص عملکرد آتی شعب پیش بینی هایی انجام داد.
* روش تحلیل پوششی داده های تصادفی ورودی ها و خروجی های شعب را در ارزیابی عملکرد آنها ملحوظ می نماید بر خلاف روش رایج ارزیابی عملکرد که تنها بر خروجی های شعب در ارزیابی عملکرد آنان متمرکز است.
* از نتایج روش تحلیل پوششی داده های تصادفی می توان در برنامه ریزی بهبود عملکرد استفاده نمود این در حالی است که به دلیل تمرکز روش رایج ارزیابی بر خروجی های شعب و نیز تحت کنترل نبودن اکثر خروجی ها امکان برنامه ریزی برای بهبود عملکرد اکثر شعب با استفاده از افزایش خروجی ها وجود ندارد.
* روش تحلیل پوششی داده های تصادفی برخلاف روش رایج ارزیابی عملکرد براستانداردهای عملکرد در خصوص هر یک از خروجی های شعب استوار نیست و بنابراین نیاز به تغییر و بازنگری مداوم در این استانداردها نیست.
* روش تحلیل پوششی داده های تصادفی با در نظر گرفتن ارزشی مخالف ارزش خروجی ها برای هزینه نیروی انسانی (برخلاف روش رایج ارزیابی عمکرد ) به نحو معقولانه تری حجم نیروی انسانی را در ارزیابی عملکرد شعب لحاظ می نماید. (فضلی و خوئینی، 1379)
بطور کلی مزایای DEA نسبت به سایر روشهای پارامتریک عبارتند از:
* تمرکز بر هر یک از مشاهدات در مقابل میانگین جامعه
* استفاده همزمان از چندین ورودی و خروجی
* سازگاری با متغیرهای برون زا
* عدم نیاز به دانستن شکل تابع توزیع
* امکان به کارگیری ورودیها و خروجیها با مقیاس های اندازه گیری متفاوت (عالم تبریز و همکاران، 1388)
2-2-17 معایب DEA
1. به عنوان بهترین تکنیک بهینه سازی امکان پیشگیری خطا در اندازه گیری و سایر خطاها را ندارد.
2. جهت اندازه گیری کارایی نسبی است و کارایی مطلق را نمی سنجد، یعنی می تواند مشخص کند که واحد نسبت به بقیه واحدها چگونه عمل می کند ولی نسبت به عملکرد بهینه از نظر تئوریک مقایسه ای را ممکن نمی سازد.
3. چون غیرپارامتری است انجام آزمون های آماری برای آن مشکل است.
4. اضافه کردن یک واحد جدید به مجموعه واحدهای قبلی بررسی شده موجب تغییر در امتیاز کارایی تمامی واحدها می گردد.
5. تغییر در نوع و تعداد ورودی ها ممکن است در نتایج ارزیابی تغیر دهد (عالم تبریز و همکاران، 1388).
2-2-18 ویژگیهای تحلیل پوششی داده ها
تحلیل پوششی داده ها دارای ویژگیهای منحصر به فردی است که آنرا از سایر مدلهای کلاسیک و پارامتریک اندازه گیری کارایی متمایز می سازد. اهم این ویژگیها عبارتند از:
* ارزیابی واقع بینانه
* ارزیابی همزمان مجموعه عوامل
* عدم نیاز به وزنهای از قبل تعیین شده
* جبرانی بودن
* ارزیابی با گرایش مرزی به جای گرایشهای مرکزی
* تصویر کردن بهترین وضعیت عملکردی به جای وضعیت مطلوب
2-2-19 قابلیتهای کاربردی تحلیل پوششی داده ها
قابلیتهای اساسی این روش عبارتند از:
* رتبه بندی واحدهای تصمیم گیری
* ارائه واحدهای نشانه و راه کارهای بهبود عملکرد
* ارائه واحدهای با بیشترین مقیاس بهره وری8 و تخمین بازده به مقیاس9
* ارائه راهکارهای توسعه ای شامل انبساط و انقباض واحدها
* تعیین پیشرفت و پسرفت تکتیکی واحدها
* تعیین تراکم در نهاده ها
* تخصیص بهینه منابع
* تعیین پتانسیل های عملکردی
* ارزیابی پویای کارایی (فتحی هفشجانی، 1381)
2-2-20 رتبه بندى در روش تحلیل پوششی داده ها
تحلیل پوششی داده ها واحدهای تحت بررسی را به دو گروه واحدهای کارا و غیر کارا تقسیم می کند. واحدهای کارا واحدهایی هستند که امتیاز کارایی آنها برابر با یک است. واحدهای غیر کارا با کسب امتیاز کارایی قابل رتبه بندی هستند، اما واحدهایی که امتیاز کارایی آنها برابر یک می باشد با استفاده از مدل های کلاسیک تحلیل پوششی داده ها قابل رتبه بندی نیستند.
در روش تحلیل پوششی داده ها روش های مختلفی برای تعیین رتبه واحدهای کارا ارایه شده پیترسون، مدل q است مانند روش اندرسون رتبه بندی کارایی متقاطع و مدل محرابیان، علیرضایی و جهانشاهلو (MAJ).
روش اندرسون- پیترسون
در سال ۱۹۹۳ اندرسون و پیترسون (AP) روشی را برای رتبه بندی واحدهای کارا پیشنهاد کردند که امکان تعیین کاراترین واحد را میسر می سازد. با این تکنیک امتیاز واحدهای کارا می تواند از یک بیشتر شود به این ترتیب واحدهای کارا نیز مانند واحدهای غیر کارا می توانند رتبه بندی گردند. (طلوعی-حسینی، 1386)
2-3 پیشینه تحقیق
2-3-1 تحقیقات خارجی
1. فارل در سال 1975 برای اولین بار برای تخمین تابع تولید روش غیرپارامتریک را مطرح کرد. او به جای تخمین تابع تولید با استفاده از مشاهدات مقادیر مرزی ورودی ها و خروجی های کارایی را برای واحدهای مورد مطالعه محاسبه نمود و مرز کارایی را به دست آورد. این مرز به عنوان معیاری برای مقایسه کارایی واحدهای تصمیم گیرنده به کار برده شد. همچنین فارل کارایی را به دو بخش تکنیکی و تخصیصی تقسیم نمود که با ترکیب این دو کارایی، کارایی اقتصادی به دست آمد. بعدها چارنز، کوپر و رودز دیدگاه فارل را توسعه داده و مدلی ارائه کردند که توانایی اندازه گیری کارایی با چندین ورودی و چندین خروجی را داشت. این مدل تحت عنوان (تحلیل پوششی داده ها) نام گرفت و اول بار در رساله دکتری ادوارد رودز و به راهنمایی کوپر تحت عنوان (ارزیابی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان مدارس ملی آمریکا) در سال 1976 در دانشگاه کارنگی مورد استفاده قرار گرفت. چارنز، کوپر و رودز در سال 1978 مقاله ای تحت عنوان (اندازه گیری واحدهای تصمیم گیرنده) ارائه نمودند.
از آنجا که این مدل توط چارنز، کوپر و رودز ارائه گردید به مدل CCR که از اول نام این سه فرد تشکیل شده معروف گردید. چارنز، کوپر و رودز تحلیل پوششی داده ها را چنین تعریف کرده اند: تحلیل پوششی داده ها یک مدل برنامه ریزی ریاضی به کار گرفته شده برای داده های مشاهده شده است که روش جدیدی را برای تخمین مرز کارایی و همچون تابع تولید فراهم می سازد که پایه اقتصاد مدرن می باشد.
در این تکنیک با استفاده از مجموعه ای از مشاهدات یک تابع تولید تجربی از داده های مشاهده شده ساخته می شود. این روش یک مرزی به دست می دهد که تمام داده ها را تحت پوشش قرار می دهد، به همین دلیل آن را تحلیل پوششی یا تحلیل فراگیر می گویند. بنکر، چارنز و کوپر در سال 84 با وارد کردن کارایی فنی و کارایی مقیاس تحول دیگری در DEA به وجود آوردند. پس از آن مطالعات زیادی با استفاده از این مدل شکل گرفت (جلودار و همکاران، 1390).
2. کانگ چن و میکاییل اسکالی(2005) مقاله آنها کارایی فنی و هزینهای و تخصیصی 43 بانک چین را در دوره زمانی 1993- 2000 روش DEA مورد بررسی قرار دادهاند. هدف از بررسی آنها شناسایی تغییرات در کارایی بانکهای چین بود که این بانکها تابع برنامههای آزادسازی مالی در سال 1995 بودند. نتایج نشان میداد که بانکها با اندازه بزرگتر و کوچکتر نسبت به بانکها با اندازه متوسط کاراتر هستند. مضافاً اینکه کارایی فنی بر کارایی تخصیصی برتری دارد. آزادسازی مالی از سال 1995 سطوح کارایی هزینه که شامل هر دو نوع کارایی فنی و کارایی تخصیصی میشود را بهبود داده است.
3. تسا وانینا سوتانتو و ریکی (2011)، از روش تحلیلی غیرپارامتری، تحلیل پوششی داده ها (DEA)، به تجزیه و تحلیل کارایی نسبی 10 تا از بزرگترین بانک ها در سال 2009 در طول دوره 2003-2008 استفاده کردند. می توان نتیجه گرفت که اندازه تنها عامل برای اثبات کارایی در راه مولد و مقرون به صرفه بودن نیست. به طور کلی بسیاری از بانک ها در لیست کارایی در هر دو نقش (ارائه دهنده خدمات و رویکرد واسطه گری) با وجود حقیقت انتظارهای ملی بالاتر از نقش واسطه ای بانک عمل می کنند (Vanina Soetanto & Ricky,2011) در مطالعات داخلی، حقیقت و نصیری (1382) با استفاده از روش تحلیل پوششی داده ها، کارایی 72 شعبه از بانک کشاورزی را در استان های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و اردبیل، با فرض بازدهی ثابت و متغیر به مقیاس و با جهت گیری نهاده ای و به کارگیری روش چند مرحله ای در سال 1381 آزمون نموده و دریافتند واحدهایی که از موقعیت مکانی مناسب تری برخوردارند کارایی بیشتری داشته اند (باصری و همکاران، 1389).
4. لوپز و لانزر (2001)10 عملکرد 58 دپارتمان یک دانشگاه برزیلی را ارزیابی کردند، در این تحقیق ایشان عملکرد دانشگاه را در چهار بعد بهره وری آموزشی، بهره وری پژوهشی، خدمات و کیفیت ارزیابی کردند. هر یک از این ابعاد نیز شامل شاخص هایی هستند. مثلاً بعد بهره وری، آموزشی این شاخص ها را در برمی گیرد. تعداد دریافت کنندگان مدرک لیسانس در سال 1995 تعداد دریافت کنندگان مدرک ارشد، … و حجم کار دانشجویان دوره لیسانس. شاخص های بهره وری پژوهشی عبارتند از: تعداد مقاله های چاپ شده در ژورنال های ISI و ژورنال های علمی و پژوهشی، تعداد کتاب های چاپ شده، کتاب های ویرایش شده، تعداد مقالات چاپ شده در کنفرانس های ملی و بین المللی در بعد بهره وری خدمات نیز به تعداد فعالیت های فرهنگی دپارتمان، فعالیت های مشاوره ای، سمینارها و غیره اشاره کردند. تنها ورودی در این پژوهش تعداد پروفسورهای تمام وقت هر دپارتمان است.این اطلاعات به صورت فازی جمع آوری شده و سپس مدل DEA برای هر چهار بعد حل شد. نتایج نشان داد که بهره وری آموزش در بین دپارتمان ها نسبتاً همگن بوده ولی این نتیجه برای کیفیت پژوهشی و خدمات مشاهده نشد. از طرف دیگر همبستگی بین چهار بعد نیز بررسی شده است. این بررسی نشان می دهد که همبستگی بین آموزش و تحقیق و توسعه صفر است. زیرا دانشگاه های برزیل توسط پروفسورها اداره می شود. همچنین همبستگی مثبت ضعیفی بین بهره وری تحقیق و اندازه دپارتمان کشف شد (37/0=R) در حالی که همبستگی بین آموزش و اندازه دپارتمان منفی ضعیفی بود (در سطح معناداری 5٪). به طور کلی نتایج نشان داد که 50 تا از مجموع 58 دپارتمان دانشگاه ها عملکرد پایین دارند و عدم همبستگی بین آموزش و پژوهش و خدمات و همبستگی ضعیفی بین پژوهش و کیفیت دیده شد (Lopes & Lanzer, 2002).
5. مارتین (2003)11 در پژوهشی عملکرد 52 دپارتمان دانشگاه Zaragoza را با استفاده از مدل جمعی تحلیل پوششی داده ارزیابی کرد. در این پژوهش ورودی های مورد استفاده در سه دسته قرار گرفته اند که عبارتند از: منابع انسانی، منابع مالی و تجهیزات (منابع مادی). مارتین منابع انسانی را به دو گروه پرسنل علمی و تحقیقی (PDI) و پرسنل مدیریتی و خدماتی (PAS) تقسیم کرده است که در این پژوهش تنها پرسنل علمی و تحقیقی که خود به دو دسته دکترا و غیر دکترا تقسیم می شوند را مدنظر قرار داده است. منابع مالی بودجه ای است که به هر دپارتمان جهت توسعه فعالیت هایش تخصیص داده می شود. منابع مادی یا تجهیزات شامل کالاهایی هستند که دپارتمان ها در فعالیت هایشان استفاده خواهند کرد. خروجی ها نیز در دو سطح آموزشی و پژوهشی تقسیم شده اند. میزان ساعات تخصیص داده شده به هر دانشجو، میزان فعالیت های هر دپارتمان در آموزش دوره های بعد لیسانس از جمله شاخص های آموزشی هستند. از شاخص های پژوهشی نیز می توان به تعداد رساله ی دکترای خوانده شده در طول سال، درآمد سالانه تحقیق و محاسبه فعالیت پژوهشی اشاره کرد. در این پژوهش برای ارزیابی عملکرد دپارتمان ها چهار مدل DEA به کار رفته است. مدل اول تمام متغیرهای ورودی و خروجی به کار رفته است ولی در بقیه مدل ها یکی از متغیرهای خروجی حذف شده است. بدین وسیله می توان تاثیر متغیر حذف شده بر عملکرد و کارایی دپارتمان را شناسائی کرد. در این تحقیق 36 دپارتمان کارا شناسائی شدند (martin, 2003).
6. باروس و ماسکارنهاز در سال 2005 در مقاله ای تحت عنوان "کارایی فنی و تخصیصی هتل های کوچک" به بررسی کارایی 43 هتل در کشور پرتغال پرداختند و به منظور ارزیابی عملکرد آنها از مدل DEA خروجی محور با ورودی تعداد کارکنان، تعداد اتاق ها و خروجی های میزان فروش و تعداد مهمانان استفاده گردید. نتایج نشان داده است که تحت بازدهی متغیر به مقیاس 4 هتل از 43 هتل، هم کارایی تخصیصی بودند که امتیازات کارایی آنها 1 بوده است و 7 تای آنها فقط کارایی فنی بوده و 2 تای آنها نیز فقط کارایی تخصیصی بوده اند.
7. اولین مطالعه واحدهای بانکی به روش DEA توسط شرمن و گلد در سال 1985 انجام شد. آنها 14 شعبه از بانک های پس انداز آمریکا را بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که از بین 14 شعبه بررسی شده فقط 6 شعبه کارایی 100 درصد داشته اند. علل ناکارایی دیگر شعب نیز عواملی از قبیل ضعف مدیریت، اندازه شعبه، تعداد کارکنان و هزینه های عملیاتی می باشد. پس از آنها مطالعات زیادی در این زمینه انجام شد. مطالعه 20 بانک توسط آویل در ترکیه، مطالعه 17 بانک توسط هیوکاس در یونان، مطالعه 74 بانک توسط ساهای در هندوستان، مطالعه 291 بانک توسط روزن در کانادا نمونه هایی از این مطالعات هستند. شرمن و لاندینو در سال 1998 کارایی 33 شعبه از یک بانک را بررسی کردند. برای این کار از 5 داده و 5 نهاده استفاده شد. نتایج نشان داد 23 شعبه از 33 شعبه کارا هستند. ساها و راویساکار در هند به بررسی 25 شعبه پرداختند. مدل انتخابی آنها CCR با ماهیت خروجی محور بود. 25 بار مدل برنامه ریزی خطی حل شد. نتایج بیانگر ناکارایی اغلب واحدهای مورد بررسی بود (کرد و همکاران، 1390).
2-3-2 تحقیقات داخلی
1. در زمینه بهره وری تحقیقی با عنوان "طراحی مدل بهره وری با رویکرد تحلیل پوششی داده ها" توسط دکتر عادل آذر و دکتر علیرضا موتمنی به نگارش درآمده که در این تحقیق برای اندازه گیری بهره وری ارزیابی عملکرد در سازمان ها مدل جامعی با استفاده از DEA طراحی گردیده که از دقت و صحت بالایی برخوردار است. در این مدل نهاده های محسوس بر اساس دوره های زمانی ماهیانه استفاده گردیده است.
مدل های BCC, BCC-CCR, CCR-BCC و CCR بر اساس اطلاعات یک شرکت بزرگ تولیدی مورد آزمون قرار گرفته و مدل CCR برای اجرای مدل، مناسب تشخیص داده شد. این مدل ابزاری کارآمد برای کنترل سازمان در اختیار مدیران قرار داده است که قادرند درجه انحراف عملکرد را از مرز کارایی در دوره های قبل تشخیص داده و پیش از مواجه شدن با مشکلات جدید با تحلیل دلیل انحرافات به برنامه ریزی آینده می پردازند.
2. اجلی و صفری (1390) طی پژوهشی تحت عنوان ارزیابی عملکرد واحدهای تصمیم گیری با استفاده از مدل ترکیبی شبکه های عصبی پیش کننده عملکرد تحلیل پوشش داده ها (شرکت ملی گاز ایران) به ارزیابی عملکرد و کارایی شرکت های گاز استانی با استفاده از رویکرد یا مدل مضربی CCR ورودی محور و روش اندرسون ـ پیترسون (AP) برای رتبه بندی واحدهای کارا در قالب مدل های تحلیل پوشش داده ها قرار گرفت و ضعف مدل ها از نظر محاسبه و تفکیک کارایی شرکت ها مشخص شد. در این تحقیق، برای تحلیل و ارزیابی کارایی شرکت ها از رویکرد شبکه های عصبی پیش بینی کننده عملکرد در قالب مدل های ترکیبی تحلیل پوششی داده ها و شبکه های عصبی مصنوعی استفاده شد. نتایج تحلیل کارایی محاسبه شده واحدها با استفاده از این مدل ها نشان از قدرت بالای شبکه در محاسبه و تفکیک پذیری شرکت ها از نظر کارایی بود (اجلی، صفری، 1390).
3. قربانی(1383) عملکرد دانشکدههای مدیریت وزارت علوم ،تحقیقات و فناوری را با استفاده از DEA ارزیابی و رتبهبندی کرد. وی برای رتبهبندی دانشگاهها هشت سناریو را اجرا کرد. در سناریوی اول به مقایسه آن دسته از دانشکدههایی پرداخت که سه رشته مدیریت بازرگانی، صنعتی و دولتی را دارا بوده و دانشجو و دانشآموخته در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد باشد. تنها سه دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، علامه طباطبایی و شهید بهشتی این شرایط را داشتند. در این سناریو سه متغیر ورودی (تعداد دانشجویان دو مقطع کارشناسی و ارشد، تعداد هیئت علمی، تعداد کارکنان اداری تمام وقت) و چهار متغیر خروجی (تعداد دانشآموختگان در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد ، تعداد کتب و مقالات اعضای هیئت علمی، تعداد طرحهای پژوهشی اعضای هیئت علمی و درصد پذیرفتهشدگان مقطع کارشناسی در آزمون کارشناسی ارشد) در نظر گرفته شده است. در این سناریو چون تعداد واحدهای مورد ارزیابی از مجموع متغیرهای ورودی و خروجی کمتر بود سه دانشکده کارا معرفی شدند سپس با استفاده از روش اندرسون – پترسون (AP) رتبه بندی شدند .که نتایج بصورت زیر است.
دانشگاه شهید بهشتی < دانشگاه علامه طباطبایی <<< دانشگاه تهران
سناریوی دوم ،سوم و چهارم هر یک به مقایسه رشته مدیریت دولتی، مدیریت بازرگانی و مدیریت صنعتی میپردازد در این سناریوها تنها یک متغیر ورودی( تعداد دانشجویان کارشناسی) و یک متغیر خروجی( تعداد دانشآموختگان کارشناسی)در نظر گرفته شده است.سناریوی پنجم دانشکدههایی که سه رشته بازرگانی، دولتی و صنعتی را دارند با سه ورودی (تعداد دانشجویان کارشناسی، هیئت علمی تمام وقت،تعداد کارکنان اداری) و دو خروجی(تعداد فارغالتحصیلان کارشناسی، درصد پذیرش از کارشناسی به کارشناسی ارشد)مقایسه و ارزیابی شدند. درسناریوی ششم دانشگاههایی که دو رشته بازرگانی و دولتی،سناریوی هفتم دانشگاههایی که دو رشته مدیریت بازرگانی و صنعتی و سناریوی هشتم دانشگاههایی که دو رشته مدیریت صنعتی و دولتی را دارند با سه متغیر ورودی و دو متغیر خروجی سناریوی پنجم ارزیابی و رتبهبندی شدهاند.
4. فتاحی (1380) عملکرد دانشکده های دانشگاه علم و صنعت ایران را در طی سال های 79-78 ارزیابی کرد. ایشان در این پژوهش از تلفیق دو روش تحلیل پوششی داده و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP/DEA) استفاده کرد. این مدل دارای دو مرحله می باشد. در مرحله اول مقایسات زوجی واحدها با روش DEA انجام می شود و سپس در مرحله دوم، نتایج مرحله اول در مدل AHP وارد می شود و رتبه بندی کامل صورت می گیرد (فتاحی، 1380).
5. عیسی خانی در سال 1381 گروه های آموزشی دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس را با استفاده از DEA ارزیابی کرد. ایشان در این پژوهش از مدل تحلیل پوششی داده ها با ماهیت ورودی محور استفاده کردند. زیرا به نظر ایشان مدیریت توان اعمال کنترل بیشتری بر روی داده ها نسبت به ستاده ها دارد. واحدهای مورد ارزیابی در این پژوهش گروه های آموزشی دانشکده علوم انسانی است که شامل 22 گروه آموزشی می باشد. داده های منتخب در این پژوهش عبارتند از: تعداد دانشجویان ورودی در دو مقطع کارشناسی ارشد و دکتری، هزینه حق التدریس.
ستاده ها شامل تعداد دانش آموختگان، تالیفات اعضای هیئت علمی، تعداد پذیرفته شدگان در مقطع دکتری و نمره ارزشیابی گروه ها می باشند (عیسی خانی، 1381)
6. ثریائی و قاروئی در پژوهشی در سال 1386 برای رسیدن به اهداف 5 گانه ای همچون درجه بندی شعب، تعیین کارایی، تعیین شعب مرجع، ارائه راهکارهایی برای شعب ناکارا و در نهایت رتبه بندی واحدهای کارا صورت پذیرفت. عدم توزیع صحیح نیرو در سطح شعب و تمرکز وجوه در برخی شعب از عوامل ناکارایی بودند. بحرینی و همکاران به بررسی کارایی اقتصادی دو گروه بانک های خصوصی و دولتی، با فرض بازدهی متغیر نسبت به مقیاس پرداختند. محاسبات نشان می داد که کارایی اقتصادی بانک های دولتی بیشتر از بانک های خصوصی است (کرد و همکاران، 1390).
امیر مرادی و همکارانش (2011)، در مقاله خود از تجزیه و تحلیل پوششی داده ها (سه مرحله ای: خطر، کارایی و اثربخشی) (DEA) برای اندازه گیری عملکرد و خطر از بانک های استرالیا در طول دوره از سال 2001 تا 2007 استفاده نمودند. تحلیل پوششی داده ها نشان می دهد که اثر از بانکهای بزرگتر بیشتر از بانک های متوسط است. در مقابل، بانک های متوسط قادر به دستیابی به نمرات بهره وری بالاتر هستند. علاوه بر این، برخی از بانک ها سود را با توجه به در نظر گرفتن ریسک بالاتر و نه از دیگر حالت های ممکن پایدار خود در درازمدت به دست می آوردند. نتایج نشان می دهد همچنین که میانگین نمرات خطر از بانک های بزرگ و متوسط، هیچ اختلاف قابل توجهی ندارد، با این حال، صرف نظر از اندازه بانک ها سیاست های غیرمشابه از لحاظ عملکرد و خطر وجود دارد) Moradi etal, 2011 (
5-6 فهرست منابع و مآخذ
5-6-1 منابع فارسی
1- اسدی-اصلانی،عباس-محمود، ارزیابی کارایی پژوهشی گروه های آموزشی با استفاده از مدل DEA، فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی،1388،شماره3
2- اسلامی-بهرامی-رجبی-میهنی،زهرا-مریم-محمد-مریم،ضرورت تدوین الگوی رتبه بندی بانکها و ارائه مدل پیشنهادی، اداره تحقیقات و کنترل ریسک بانک سپه،1390
3-اسماعیلی کاکرودی،علیاکبر، ارزیابی عملکرد شعب بانک صادرات استان مازندران با استفاده از مدل تحلیل پوششی دادهها، پایان نامه ارشد به راهنمایی داودکیاکجوری،رشت: دانشگاه آزاد اسلامی،1388
4- آصفی-داودی،توران-علیرضا، طراحی یک سیستم مبتنی بر دانش برای تشخیص کانال توزیع انتخابی مشتریان به کمک DEA، دومین کنفرانس مد یریت اجرایی،1390
5- افشار-طلوعی-قلم سیاه،محمدعلی-عباس-لیلی،طراحی مدل ترکیبی کارت امتیاز متوازن و تحلیل پوششی، نظام سلامت،1388
6-الوانی، سید مهدی، تصمیم گیری و تعیین خط و مشی دولت، تهران: انتشارات سمت، 1380
7- امامی میبدی،علی،اصول اندازه گیری کارایی و بهره وری،تهران:موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی، 1384
8- امیری-رئیس صفری،هادی-مجتبی،بررسی کارایی بانکهای تجاری در ایران و عوامل نهادی موثر بر آن، جستارهای اقتصادی،1385
9- انوار رستمی- حسینی- آذر ،علی اصغر- خداد-عادل، مرکز مطالعات مدیریت و بهره وری ایران، تهران: اولین کنفرانس ملی مدیریت عملکرد دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه تهران، 1384
10- باصری-باقری-برات پور،بیژن-محمد-مصطفی،تحلیلی بر کارایی فنی شعب منتخب بانک ملت در شهر تهران، فصلنامه پژوهشها و سیاستهای اقتصادی،1389،شماره54
11- بحیرایی-حامدی،علیرضا-رضا،مدلسازی و اندازه گیری کارایی بانکهای ایران: با رویکرد تحلیل پوششی داده ها، سومین کنفرانس ریاضیات مالی و کاربردها،1391
12- پورکاظمی،محمدحسین،رتبه بندی بانکهای تجاری کشور،فصلنامه پژوهشها و سیاستهای اقتصادی،1383 ، شماره39و40
13- پورنظری، معصومه، ارزیابی عملکرد مدیریتهای شعب بانکهای دولتی با استفاده از تکنیک تحلیل پوششی داده ها( مطالعه موردی: مدیریت های شعب بانک مسکن)، پایان نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی محمدحسن قلیزاده ، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، 1388
14- جلودار-شجاع-شیرخانلو،مهدی-نقی-فهیمه،ارزیابی کارایی شعب بانک سپه در استان تهران با استفاده از روش تحلیل پوششی داده ها،سومین همایش ملی تحلیل پوششی داده ها،1390
15- حقیقت-نصیری،جعفر-ناصر،بررسى کارایی سیستم بانکى با کار برد تحلیل پوشش داده ها،فصلنامه پژوهشهاى اقتصادى،1382،شماره ٩و١0
16- خاکی،غلامرضا،روش تحقیق با رویکردی به پایان نامه نویسی،چاپ ششم،انتشارات بازتاب،1389
17- خدابخشی-بیرانوند،محمد-اسما،استفاده از تحلیل پوششی داده ها در ارزیابی کارایی یک سیستم بانکی با داده های غیرقطعی،سومین همایش ملی تحلیل پوششی داده ها،1390
18- خواجوی-غیوری-غفاری،شکراله-علی-محمدجواد، تکنیک تحلیل پوششی داده ها مکملی برای تحلیل سنتی نسبتهای مالی،بررسیهای حسابداری و حسابرسی،1389،شماره60
20- دانشیان-پورجعفر-کافی-دهقان نژاد،بهروز-صادق-آذرنوش،پریناز،تحلیل پوششی داده ها و تحلیل های آماری، مجله ریاضیات کاربردی واحد لاهیجان،1386،شماره12
19- دفتر ارزیابی عملکرد و بهبود مدیریت ، نگاهی به موضوع ارزیابی عملکرد ، سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، 1380
20- سبحانی-کارجو،حسن-حلیمه،بررسی و اندازه گیری کارایی فنی شعب منتخب بانکهای صادرات استان تهران، فصلنامه پژوه شها و سیاس تهای اقتصادی،1391،شماره62
21- سعادت، اسفندیار، مدیریت منابع انسانی، تهران: انتشارات سمت، 1381
22- سید جوادین، سید رضا، مدیریت منابع انسانی و امور کارکنان، تهران: نگاه دانش، 1384
23- صمدی، علی، راهنمای ارزیابی عملکرد دستگاه های اجرایی، تهران: انتشارات سازمان مدیریت و برنامه ریزی، 1381
24- طاهری، شهنام، بهره وری و تجزیه و تحلیل آن در سازمانها، تهران: انتشارات هوای تازه، 1382
25- طحاری-فرید-بابایی،محمدحسین-داریوش-حمید،ارائه یک مدل ترکیبی از تحلیل پوششی داده ها و برنامه ریزی آرمانی برای بهبود سنجش کارایی واحدهای تصمیم گیری، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات مدیریت صنعتی،1390،شماره21
26- طلوعی-حسینی،عباس-سیدمحمد،ارزیابى کارایى واحدهاى خرید شرکت هاى گاز استانى،فنی،1386، شماره38
27- عالم تبریز-رجبی پور-زارعیان،اکبر-علیرضا-محمد،بررسی کارکرد تکنیک تاپسیس فازی در بهبود سنجش کارایی شعب بانکها با استفاده از تکنیک DEA،مدیریت صنعتی،1388،شماره3
28- عالم تبریز-فرجی-سعیدی،اکبر-راضیه-حسام،ارزیابی کارایی دانشکده های دانشگاه شهید بهشتی با رویکرد تلفیقی تحلیل پوششی داده ها و مدل برنامه ریزی آرمانی،فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات مدیریت صنعتی سال هشتم،1389، شماره19
29-عیسی خانی، احمد، طراحی مدل ریاضی ارزیابی کارایی گروههای آموزشی دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس با استفاده از تحلیل پوششی داده ها ، پایان نامه کارشناسی ارشد به راهنمای عادل آذر، تهران: دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی، 1381
30-عیسی زاده-خسروی،یوسف-بهزاد،رتبه بندی مخابرات استا نهای کشور با رویکرد تحلیل پوششی داده ها، مجله تحقیق در عملیات و کاربردهای آن،1390،شماره3
31- فتاحی، امیرافشین، ارزیابی عملکرد دانشکده های دانشگاه علم و صنعت با AHP / DEA ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، تهران: دانشگاه علم و صنعت، 1380
32- فتحی هفشجانی، کیامرث، توسعه مدل پویای تحلیل پوششی داده ها برای ارزیابی کارائی واحدهای تصمیم گیری، 1381
33- فضلی-خوئینی،صفر-امیر،ارائه الگویی به منظور پیش بینی کارایی دستگاههای اجرایی و واحدهای سازمانی در دستگاههای اجرایی،1379
34- فضلی-منصوری،صفر-صالح،مقایسه رویکردهای تحلیل پوششی داده ها(DEA) و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) در رتبه بندی شاخصهای کلیدی تصمیم گیری خرید و فروش سهام،فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات مدیریت،1388،شماره15
35- فقیه نصیری-عریانی-سوری-گرشاسبی،مرجان-بهاره-امیررضا-علیرضا،مقایسه ی کارایی سرپرستی های پست بانک ایران با استفاده از دو روش ناپارامتری و پارامتری،پژوهشنامه ی علوم اقتصادی علمی – پژوهشی، 1389،شماره2
36- فلاح،محمد،ارزیابی کارایی شعب شرکتهای بیمه با روش تحلیل پوششی داده ها،تازه های جهان بیمه، 1386 ،شماره115و116
37- قائمی-حمیدی-زواری،محمدحسین-سلمان-اکبر،رابطه شاخصهای مالی و شاخصهای بهره وری در شرکتهای تولیدی،حسابرس،1390،شماره52
38- قربانی، کامران ، تعیین کارایی نیبت دانشکدههای مدیریت با رویکرد تحلیل فراگیر دادهها، پایان نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی عادل آذر، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده حسابداری و مدیریت،1383
39- کاپلان، رابرت اس، نورتون، دیوید پی، سازمان استراتژی محور، ترجمه پرویز بختیاری، تهران: سازمان مدیریت صنعتی، 1385
40- کرد-شیخ زاده-جعفری،باقر-شکوه-راضیه،ارزیابی کارایی بانکها به روش تحلیل پوششی داده ها،سومین همایش تحلیل پوششی داده ها،1390
41- لیکانن، ای، مبانی و مفاهیم ارزشیابی( طرحهای عمرانی) ، ترجمه احمد باقری، تهران: انتشارات دفتر نظارت و ارزشیابی وزارت جهاد کشاورزی،1381
42- محمدزاده ، عباس ، مدیریت توسعه، تهران: انتشارات دانشکده علوم اقتصاد و دارایی ،1375
43- مهرگان،محمدرضا،مدلهای کمی در ارزیابی عملکرد سازمانها:تحلیل پوششی داده ها ،دانشکده مدیریت دانشگاه تهران،1383
44- ودودی-موسی خانی-حمیدی،بهرام-مرتضی-ناصر،توسعه مدلی برای ارزیابی کارایی و رشد بهره وری در مراکز آموزش عالی،1384
5-6-2 منابع انگلیسی:
1. Afsharian-Kryvko-Reichling,Mohsen-Anna-Peter,Efficiency and Its Impact on the Performance of European Commericial Banks,Faculty of Economics and Management,2011
2. AKIN- KILIÇ- ZAĐM, Ahmet- Merve- Selim, Determinants of Bank Efficiency in Turkey: A Two Stage Data Envelopment Analysis, International Symposium on Sustainable Development,2009
3. Amadou Barry- José O. Dacanay- Lepetit- Tarazi, Thierno- Santos- Laetitia- Amine, Ownership Structure and Bank Efficiency in Six Asian Countries, Philippine Management Review,2010
4. Asmild- Bogetoft- Leth Hougaard, Mette- Peter- Jens, Rationalising Ineciency: A Study of Canadian Bank Branches, Department of Economics,2008
5. BASAR- BASAR, Mehmet- A. Banu, ASSESSMENT OF TURKISH BANKS' PERFORMANCE BY USING DATA ENVELOPMENT ANALYSIS,Advancing Business and Management in Knowledge-based Society,2006
6. Bazrkar- Khalilpour, Ardeshir- Kamal, A comparative study on ranking the banks using Data Envelopment Analysis (DEA) and Stochastic Frontier Analysis (SFA) approach, International Research Journal of Applied and Basic Sciences,2013
7. Ben Naceur-Ben-Khedhiri-Casu, Sami-Hichem-Barbara, What Drives the Performance of Selected MENA Banks? A Meta-Frontier Analysis, International Monetary Fund,2011
8. Chao- Yu- Wu, Chuang_Min- Ming_Miin- Hsiao_Ning, An Application of the Dynamic Network DEA Model: The Case of Banks in Taiwan, Department of Business Management,2013
9. Chen, Tien-Hui, Using Data Envelopment Analysis (DEA) to the efficiency evaluation and improvement of a Taiwanese commercial bank, Department of Tourism Management,2010
10. Duygun Fethi-Pasiouras, Meryem-Fotios, Assessing Bank Performance with Operational Research and Artificial Intelligence Techniques: A Survey, University of Bath School of Management,2009
11. D. Varias- Sofianopoulou, Anastasios-Stella, Efficiency evaluation of Greek commercial banks using data envelopment analysis, Lecture Notes in Management Science,2008
12. Farhan Akhtar- Ali- Sadaqat, Muhammad- Khizer- Shama, PERFORMANCE EFFICIENCY OF COMMERCIAL BANKS OF PAKISTAN:
NONPARAMETRICTECHNIQUE DATA ENVELOPMENT ANALYSIS (DEA), Asian Journal of Business and Management Sciences,2011
13. Fiorentino- Karmann- Koetter, Elisabetta- Alexander- Michael, The cost efficiency of
German banks: a comparison of SFA and DEA, Deutsche Bundesbank Eurosystem,2006
14. Gulumser Arslan- Hakan Ergec, Bengul- Etem, The Efficiency of Participation and Conventional Banks in Turkey: Using Data Envelopment Analysis, International Research Journal of Finance and Economics,2010
15. Gu- Yue, Hongmei- Jiahui, The Relationship between Bank Efficiency and Stock Returns: Evidence from Chinese Listed Banks, World Journal of Social Sciences,2011
16. Hasan Eken- Kale, Mehmet- Suleyman, Measuring bank branch performance using Data
Envelopment Analysis (DEA): The case of Turkish bank branches, Finance and Banking PhD Programme, Institute of Social Sciences,2010
17. H. Osman- Hitti- Al-Ayoubi, Ibrahim- Aline- Baydaa, DATA
ENVELOPMENT ANALYSIS:
A TOOL FOR MONITORING THE RELATIVE EFFICIENCY OF LEBANESE BANKS, European and Mediterranean Conference on Information Systems,2008
18. HUANG-CHEN, LI-WEI-YI-KAI, Does Bank Performance Benefit from Non-traditional Activities? A Case of Non-interest Incomes in Taiwan Commercial Banks, Asian Journal of Management and Humanity Sciences,2006
19. J.B. Yang – B.Y.H. Wong – D.L. Xu – X.B. Liu – R.E. Steuer, Integrated bank performance assessment and management planning using hybrid minimax reference point – DEA approach, European Journal of Operational Research,2010
20. Jeeyoung Min, Elizabeth, Evaluating Customer Service Representative Staff Allocation and Meeting Customer Satisfaction Benchmarks: DEA Bank Branch Analysis, Centre for Management of Technology and Entrepreneurship,2011
21. Johnes- Izzeldin- Pappas, Jill- Marwan- Vasileios, A comparison of performance of Islamic and conventional banks 2004 to 2009, Department of Economics Lancaster University Management School,2012
22. K. Klimberg- D. Lawrence- Lal, Ronald- Kenneth- Tanya, USING DATA ENVELOPMENT ANALYSIS (DEA) TO FORECAST BANK
PERFORMANCE ,2009
23. K.Sharma- Sharma- K. Barua, Anil- Dipasha- Mukesh, Efficiency and Productivity of Indian Banks: An Application of Data Envelopment Analysis and Tobit Regression, National Conference on Emerging Challenges for Sustainable Business,2012
24. Kumara- Yasushi, Manjula- SUZUKI, Can state-owned banks outperform private banks? – The evidence from Sri Lanka, Ritsumeikan Asia Pacific University,2011
25. Kumar-Charles, Mukesh-Vincent, Evaluating the Performance of Indian Banking Sector using Data Envelopment Analysis during Post-Reform and Global Financial Crisis, CENTRUM Católica – Pontificia Universidad Católica del Perú,2012
26. KUMAR- GULATI, Sunil- Rachita, An Examination of Technical, Pure Technical and Scale Efficiencies in Indian Public Sector Banks using Data Envelopment Analysis, Eurasian Journal of Business and Economics,2008
27. Kumar Mishra- N. Gadhia- Prasad Kar- Patra- Anand, Aswini- Jigar- Bibhu- Biswabas- Shivi, Are Private Sector Banks More Sound and Efficient than Public Sector Banks? Assessments Based on Camel and Data Envelopment Analysis Approaches, Research Journal of Recent Sciences,2013
28. Kumbirai- Webb, Mabwe- Robert, A financial Ratio Analysis of Commercial Bank Performance in South Africa, African Review of Economics and Finance,2010
29. Liu- Lin- Fang, Z_John- Fengyi- Li_Peng, A STUDY OF APPLYING DEA TO MEASURE
PERFORMANCE ON BANK IMPLEMENTING FINANCIAL ELECTRONIC DATA INTERCHANGE, International Journal of Electronic Business Management,2009
30. Matthews, Kent, Risk Management and Managerial Efficiency in Chinese Banks: A Network DEA Framework, Cardiff Economics Working Papers,2010
31. Matthews- Xiao- Zhang, Kent- Zhiguo- Nina, Rational Cost Inefficiency in Chinese Banks,2011
32. Mohamad- Hassan- I. Bader, Shamsher- Taufiq- Mohamed Khaled, Efficiency of Conventional versus Islamic Banks:International Evidence using the Stochastic Frontier Approach (SFA), Journal of Islamic Economics, Banking and Finance,2008
33.Mohd Tahir-Mazlina Abu Bakar-Haron,Izah-Nor-Sudin,Evaluating Efficiency of Islamic Banks Using Data Envelopment Analysis: International Evidence,Journal of Islamic Economics,Banking and Finance,2011
34. Moradi_Motlagh- Salman Saleh- Abdekhodaee- Ektesabi, Amir- Ali- Amir- Mehran, Examining the Performance of Australian Banks by Considering the Issue of Risk, Faculty of Engineering and Industrial Sciences ,2011
35. Muhammad, Tanko, A DEA Analysis of Bank Performance in Nigeria, Munich Personal RePEc Archive,2008
36. NIGMONOV, Asror, Bank Performance and Efficiency in Uzbekistan, Eurasian Journal of Business and Economics,2010
37. NIŢOI, Mihai, Efficiency in the Romanian Banking System: An Application of Data Envelopment Analysis, Faculty of Economics and Business Administration,2009
38. Oberholzer- Westhuizen, M- G van der, Estimating technical and scale efficiency in banks and its relationship with economic value added: A South African study, Unit for Business Mathematics and Informatics,2009
39. Öztorul, Güliz, PERFORMANCE EVALUATION OF BANKS AND BANKING GROUPS: TURKEY CASE, Approval of the Graduate School of Social Sciences,2011
40. Rahnamay Roodposhti- Hosseinzadeh Lotfi- Vaez Ghasemi, Fereydon- Farhad- Mohsen, Performance Evaluation through Data Envelopment Analysis Technique and Balanced Scorecards Approach and its Application in Bank, Applied Mathematical Sciences,2010
41. Rastar- Baghban Oobari- Ghorbani Digesarai- Sadeghian, Habibeh- Hamidreza- Esmail- Sadegh, Province Bank Branches Performance Evaluation by using data envelopment analysis (DEA), International Journal of Business and Behavioral Sciences,2013
42. Sajid Nazir- Alam, Mian- Atia, The Impact of Financial Restructuring on the Performance of Pakistani Banks:A DEA Approach,2010
43. Šegota, Alemka, Evaluating shops efficiency using data envelopment analysis: Categorical approach, Preliminary communication,2008
44.Shahooth-Battall,Khalid-Hussein,Using Data Envelopment Analysis To Measure Cost Efficiency With an Application on Islamic Banks,Assistant Instructor of Economics,2006
45. Tripe, David, Using DEA to investigate bank safety and soundness – which approach works best?, Centre for Banking Studies Massey University,2009
46. Vanina Soetanto- SE, Tessa- Ricky, Performance Evaluation of 10 Indonesian Banks Using Data Envelopment Analysis (DEA), International Business Management Program, Faculty of Economics Petra Christian University,2011
47. W. Ketkar- L. Ketkar, Kusum- Suhas, LIBRALIZATION AND DEREGULATION: PERFORMANCE OF BANKS IN INDIA,2005
48. Wozniewska, Grazyna, METHODS OF MEASURING THE EFFICIENCY OF COMMERCIAL BANKS: AN EXAMPLE OF POLISH BANKS, Banking Department Wroclaw University of Economics,2008
49. Yang, Zijiang, Bank Branch Operating Efficiency: A DEA Approach, Proceedings of the International MultiConference of Engineers and Computer Scientists,2009
1. Linear programming
1. constant returns to scale
2. variable returns to scale
4 . بانکر، چارنز، کوپر
5 . چارنز ، کوپر و رودز
6. Mehrabian,Alirezaie and Jahanshahloo
7 . اندرسون و پیترسون
1. Most Productive scale size
2. Return to scale
10 – Lopes & Lanzer
11 – Martin
—————
————————————————————
—————
————————————————————