پروپوزال بررسی عوامل موثر بر بهبود عملکرد مناطق آزاد تجاری – صنعتی ایران

بسمه تعالی

آموزش دانشکده اقتصاد و مدیریت دریا
درخواست تصویب موضوع پروژه کارشناسی

1- عنوان پایان نامه
فارسی:
بررسی عوامل موثر بر بهبود عملکرد مناطق آزاد تجاری – صنعتی ایران
لاتین:

2- مشخصات دانشجو
نام خانوادگی :
نام :
شماره دانشجویی :
دانشکده : اقتصاد و مدیریت دریا
رشته تحصیلی : مدیریت وبازرگانی دریایی
گرایش : گمرک
پست الکترونیک :
تلفن :

3- مشخصات استاد راهنما
استاد راهنما
نام خانوادگی:
نام:
تخصص اصلی: مدیریت

آخرین مدرک تحصیلی: فوق لیسانس
پست الکترونیک:

رتبه دانشگاهی: هیات علمی

5- اطلاعات پایان نامه
5-1 واژگان کلیدی
فارسی: مناطق آزاد ، صادرات ، سرمایه گذاری ، چالش ها ، فرصت ها

لاتین:
5-2 نوع تحقیق
بنیادی 
نظری
کاربردی 
توسعه ای 

بیان مساله

امروزه مناطق آزاد به عنوان ابزاری برای تحقق استراتژیهای توسعه برون نگر با تاکید بر سیاست توسعه صادرات مورد توجه قرار گرفته اند. به طوری که اکثر کشورهای درحال توسعه، به احداث یک یا چند منطقه آزاد مبادرت کرده اند. هدف از ایجاد این مناطق، فراهم کردن شرایط مناسب به منظور افزایش تولید و صدور کالاهای صنعتی از طریق جذب سرمایه های خارجی، ایجاد اشتغال، کسب درآمد ارزی، افزایش درآمد حاصل از توریسم، تامین مواد اولیه و قطعات مورد نیاز صنایع، برقراری پیوندهای صنعتی با داخل کشور، رشد رفاه اقتصادی و مادی مردم مناطق و سپس منافع ملی است. بدین جهت ، ایجاد مناطق آزاد در هر کشور را نه به صورت اقدامی مجزا از اقتصاد ملی ، بلکه باید به منزله ابزاری برای توسعه صنعتی و بخشی از راهبردهای کلان برای توسعه اقتصادی – اجتماعی تلقی کرد. لذا ایجاد منطقه آزاد از جمله ابزار توسعه اقتصادی است که در صورت موفقیت می تواند دستاورد زیادی برای کشور های در حال توسعه داشته باشد .مناطق آزاد مبتنی بر این اعتقاد شکل گفته اند که سرمایه موتور رشد و توسعه اقتصادی یک کشور است. توسعه اقتصادی آرمان تمامی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه است و کشورهای مختلف ابزار متفاوتی را برای دستیابی به این امر برمی گزینند. با توجه به اینکه عامل سرمایه و متغیرهای دیگر اقتصادی از جمله اشتغال ، تولید ناخالص ملی ، عرضه کالا و خدمات ، مستقیما از این عامل تاثیر می پذیرند ، کشورها بدنبال طراحی مکانیزم هایی جهت جذب هرچه بیشتر سرمایه و تکنولوژی و… از منابع داخلی و خارجی می باشند از جمله مکانیزم های مورد استفاده برخی کشورها جهت دستیابی به این هدف ایجاد مناطق آزاد تجاری – صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی است که در صورت موفقیت می تواند انتقال تکنولوژی، اشتغال توسعه منابع انسانی و صادرات را نیز به دنبال داشته باشد. تاسیس مناطق آزاد به منظور جذب این عوامل یکی از شیوه هایی است که مد نظر برنامه ریزان و سیاست گذاران اقتصادی کشورهای روبه رشد قرار گرفته است. نکته با اهمیت در مورد ایجاد توسعه در مناطق آزاد، توجه به رقابت شدید بین مناطق آزاد در این رابطه می باشد. بالطبع هر منطقه آزاد که بتواند پیش زمینه های مساعدتری از قبیل وجود قانون و مقررات روشن و صریح در ارتباط با مناطق آزاد و سرمایه گذاری ها تاسیسات زیربنایی و امکانات زیستی مناسب ثبات سیاسی و غیره را فراهم نماید از موفقیت بیشتری در ایجاد توسعه برخوردار است.

اهمیت و ضرورت تحقیق

از آنجایی که استفاده از مناطق آزاد در بسیاری از کشورهای دنیا به عنوان ابزاری موثر در جهت دستیابی به رشد و توسعه بوده است ، اما این مناطق در ایران به دلایل زیادی از جمله عدم نگرش صحیح به مناطق، نحوه تامین مالی آنها، عدم حمایت کافی ، نحوه مدیریت و غیره نتوانسته اند به صورت قابل قبولی به رسالتشان که همان توسعه این مناطق بوده اند دست پیدا کنند ، لذا ضروری است که تحقیقاتی در این زمینه صورت گیرد.
اسفندیاری ، علی اصغر ، (1390) ، در مقاله ای تحت عنوان " ارزیابی عملکرد مناطق آزاد تجاری ایران و تاثیر آن در توسعه اقتصادی این مناطق " در این مقاله با ارزیابی عملکرد مناطق آزاد تجاری ایران در زمینه توسعه صادرات وکسب درآمد ارزی، هزینه های جاری و عمرانی، سرمایه گذاری داخلی و خارجی، درآمدهای عمومی، جذب مسافرین داخلی و خارجی مشخص گردید که سه منطقه کیش و قشم و چابهار توانسته اند سهم زیادی در جذب عوامل مذکور در مناطق آزاد ایران داشته باشند .همچنین نتایج آزمون که با استفاده از داده های ترکیبی سه منطقه آزاد بر اساس روش حداقل مربعات وزنی برآورد گردیده، حاکی از آن است که افزایش در هزینه های جاری و عمرانی با سه وقفه تاخیری، سرمایه گذاری داخلی و خارجی و درآمد های عمومی تاثیر مثبت و معنی داری بر توسعه صادرات و درآمد ارزی مناطق آزاد سه گانه دارد.
رهنورد ، فرج الله ، (1389) ، در مقاله ای تحت عنوان "عوامل موثر بر عملکرد مناطق آزاد تجاری صنعتی ایران" نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که ایجاد منطقه آزاد می تواند همانند دریچهای به جهان خارج، آزادی مبادلات تجاری را تامین کند و به جذب برخی تخصصهای فنی و سرمایهای مورد نیاز جریان توسعه صنعتی کشور یاری رساند. از دیدگاه توسعه اقتصاد منطقه ای، منطقه آزاد تجاری موجب تحرک و پویایی اقتصاد نواحی مجاور خود میشود و حرکت سرمایه، نیروی کار و مدیریت را به مناطق منتخب تسریع میکند. در نتیجه، ایجاد منطقه آزاد تجاری در بطن فعالیت های اقتصادی، فرایندی هدفمند محسوب می شود که وظیفه آن، کمک به رشد اقتصادی، تقویت صنعتی شدن و فراهم کردن امکانات مبادلات بازرگانی به ویژه در زمینه توسعه صادرات است.

ادبیات و پیشینه تحقیق
یک پژوهش گر ، قبل از انجام تحقیق وبعد از ا نتخاب موضوع وتدوین عنوان وقبل از نگارش طرح تحقیق نیاز دارد که با مراجعه به مدارک واسناد،پیرامو ن موضوع ومسئله ای که برای تحقیق انتخاب کرده است . آگاهی خود را گسترش دهد؛تا بتواند در پرتوی اطلا عات بدست آمده ،مسئله تحقیق ومتغیر های خود را تعریف ومعین کند وکرانه های آن ها را مشخص سازد. این امر به او کمک می کند تا تحقیقات خود را در راستای مجموعه پژوهش های هم خانواده قرار دهد وآن را با دستاوردهای تحقیقاتی دیگران هماهنگ کند1.
هدف از گنجاندن بخش پیشینه تحقیق ،عبارت است از :
1- برقراری ارتباط منطقی میان اطلاعات پژوهش های قبلی با مسئله تحقیق.
2- دست یابی به چارچوب نظری و یا تجربی برای مسئله تحقیق.
3-آشنایی با روش های تحقیق مورد استفاده در پژوهش های قبل
از این رو ، هر گونه نظریه، قانون وبررسی قبلی در باره موضوع پژوهش را می توان جزءپیشینه آن منظور داشت فراموش نکنیم که هر تحقیق ، بر مبنای بدیهیاتی انجام می گیردکه در مطالعات قبلی روشن شده است وتمام مطالعاتی که فرض ها وبدیهیات وخاستگاه تحقیق را به وجود آورده اند تحقیق ، محسوب می شود .تفکر انسان ، پدیده تکاملی است واندیشه های هر نسل ، بر مبنای اندیشه های نسل های قبلی ، شکل می گیرد.ازاین رو، فکر های پژوهشی محققان ،حتی در مواردی که خود توجه ندارند، از تفکرات علمی مطالعات قبلی به وجود می آید2.

تقوی مهدی ، رضایی مهدی (1389)3 در مقاله ای تحت عنوان " تاثیر عواملی بجز سیاست آزادسازی بر جذب سرمایه سرمایه گذاری خارجی در مناطق آزاد تجاری – صنعتی ایران" نتایج حاصل شده از این تحقیق نشان می دهد که نرخ تورم اثر منفی و سرمایه گذاری داخلی اثر مثبت بر جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی در مناطق ازاد ایران دارددیگر نتایج حاصل از این پژوهش این است که یک مجموعه تدابیر ، فراسوی آزاد سازی صرف ، برای ورود سرمایه خارجی به مناطق آزاد لازم است . اگر ایران در ایجاد محیط مناسب اقتصادی برای سرمایه گذاران داخلی ، اعم از کل اقتصاد ملی و مناطق ازاد موفق باشد ،در جهت حذب سرمایه خارجی نیز موفق خواهد بود این پزوهش نشان می دهد که نرخ تورم بالا و جچذب کم سرمایه های داخلی به مناطق آزاد نشان دهنده مخاطره کشوری در جمهوری اسلامی ایران است .که این امر از یک سو باعث کاهش سرمایه های داخلی به مناطق آزاد می گرد و از سوی دیگر به دلیل مکمل بودن سرمایه گذاری های داخلی و خارجی باعث کاهش جذب سرمایه گذاری خارجی می گردد.
مهدی ، ابوالقاسم (1383)4 در مقاله ای تحت عنوان " تحلیلی بر نقش سرمایه گذاری خارجی در رشد اقتصادی " بر اساس تجزیه و تحلیل های تئوریک و تجربی ، آثار سرمایه گذاری خارجی بر رشد اقتصادی با تاکید بر دو نوع سرمایه گذاری خارجی ، یعنی سرمایه گذاری مستقیم خارجی FDIو سرمایه گذاری پرتفوی FPI را مورد بررسی قرار داده است. مهمترین نتایج حاصل از این تحلیل های تئوریک دلالت بر آن دارد که اثر ورود سرمایه خارجی بر رشد اقتصادی در طول زمان در حال تقویت است و از میان جریانات مختلف سرمایه گذاری ، سرمایه گذاری مستقیم خارجی نقش اثر گذارترین متغییر را بر رشد اقتصادی کشورها در صحنه ی اقتصادی بازی می کند .
الهه شهرزاد شیرازی5 (1390) در مقاله تحت عنوان " بررسی عوامل موثر بر سرمایه گذاری در منطقه آزاد اروند و اولویت بندی آن با استفاده از تکنیک تحلیل سلسله مراتبی " بیان می کند که مهمترین مشکل و مانع اساسی بر سر راه منطقه آزاد اروند در جذب سرمایه گذاری اعم از داخلی و خارجی عدم بر خورداری از مدیریت صحیح و کارا با ضریب 8.5 و همچنین فقدان و کمبود امکانات دزیربنایی اولیه ، زیر ساخت های اساسی و پیشرفته و عدم لایروبی اروند رود با ضریب اهمیت 7.6 ، روابط بین المللی و بحران های سیاسی داخلی در کشور عراق با ضریب اهمیت 7.4 و در نهایت عدم تضمین سرمایه جهت فعالیت و نبود ابزارهای کنترلی با ضریب اهمیت 7.1 رده های بعدی موانع بر سر راه منطقه آزاد اروند در جذب سرمایه های داخلی و خارجی می باشد .
همچنین نویسنده ئر ادامه مقاله می افزاید: عدم آشنایی یا آشنایی ناقص سر مایه گذاران داخلی و خارجی با امکانات فراهم شده در منطقه آزاد اروند ( مانند زمین ، انبارهای مسقف ، نگهداری امانی کالا…….) از جمله عواملی است که باعث شده سرمایه گذاران داخلی و خارجی برای سرمایه گذاری در منطقه آزاد اروند رغبتی از خود نشان ندهند.

سوالات تحقیق

1. مناطق آزاد چه جایگاهی در فرآیند رشد و توسعه اقتصادی کشور دارند؟
2. عوامل موثر بر بهبود عملکرد مناطق آزاد تجاری – صنعتی ایران کدام هستند؟
3. چه راهکار هایی در جهت بهبود عملکرد مناطق آزاد می توان ارایه کرد؟

اهداف تحقیق
1. بررسی جایگاه مناطق آزاد تجاری – صنعتی درجهت رشد و توسعه اقتصادی کشور
2. شناسایی عوامل موثر بر بهبود عملکرد مناطق آزاد تجاری – صنعتی ایران
3. ارائه راهکار هایی در جهت بهبود عملکرد مناطق آزاد- تجاری

روش انجام تحقیق
اطلاعات مورد نیاز این پروژه تحقیقاتی از کتب و مقالات مرتبط با عنوان پروژه و به صورت کتابخانه ای جمع آوری گردیده است. تاکید تحقیق بر روی مسایل اقتصادی و مدیریتی هفت منطقه آزاد می باشد که باید ثبات نرخ ارز، قوانین و مقررات و جذب سرمایه داخلی و خارجی مورد بررسی قرار گیرد. این عوامل به عنوان عوامل موثر بر توسعه عملکرد مناطق آزاد می باشند که بر روی اشتغال، صادرات، درآمد ارزی، تراز تجاری، رشد اقتصادی و … اثرگذار هستند.به دلیل اینکه اطلاعات کمی درستی در اختیار نیست بیشتر اطلاعات به صورت کیفی به کار می رود.

فهرست منابع و مآخذ
کتاب: نام خانوادگی، نام، عنوان کتاب، مترجم، محل انتشار، ناشر، سال نشر
مقاله: نام خانوادگی، نام، عنوان مقاله، عنوان نشریه، دوره، شماره، صفحه، سال

منابع فارسی:
9. پایگاه اینترنتی شورای هماهنگی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی
10. پورافکاری، نصرت الله (1370)؛ فرهنگ جامع روان شناسی- روان پزشکی، تهران، فرهنگ معاصر، چاپ اول،
11. حقی، محمد علی ، منطقه آزاد پلی بین اقتصاد داخلی و اقتصاد جهانی، نشریه صنعت حمل و نقل شماره 154 آذر 75، صفحه 21
12. .دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد تجاری – صنعتی ایران (۱۳۸۲). برنامه توسعه مناطق آزاد تجاری – صنعتی ایران
13. دلاور، علی(1379)؛ روش تحقیق در روان شناسی و علوم تربیتی، تهران، انتشارات سازمان مطالعه و تدوین، ویرایش، چاپ هشتم،
14. رهنورد، فرج الله ، عوامل موثر بر عملکرد مناطق آزاد تجاری ، صفحه 43
15. سازمان توسعه و تجارت

منابع لاتین:
1. Http//www.Freezones.ir
2. http://eghtesadema.blogfa.com

نام و نام خانوادگی دانشجو:
امضاء:
تاریخ:
نام و نام خانوادگی استاد راهنما:
امضاء:
تاریخ:

1 پروکوپنکو، 1385 ، ص 92
2 دیوید ، 1387 ، ص396
1- دانشجوی دانشگاه تهران
2- دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه تهران

3- دانشجوی دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر
—————

————————————————————

—————

————————————————————

6