نمونه پروپوزال
رشته مشاوره و راهنمایی (M.A)
عنوان:
اثربخشی نقاشی درمانی بر سلامت روان دانش آموزان پسر مدارس ابتدایی شهرستان میمه
بیان مساله
فرآیند نقّاشی و یا ساختن، فرآیند پیچیده ای است که طیّ آن کودک اجزاء گوناگون از تجربیاتش را برای ساختن یک کل معنی دار مورد استفاده قرار می دهند. دراین فرآیند او به ما چیزی بیش از یک تصویر یا یک مجسّمه را می دهد. او بخشی از خود را به ما باز مینمایاند اینکه چگونه فکر می کند، و چگونه احساس می کند و چگونه می بیند (لونفلید بریتین11970، به نقل از وودو ویلیامز21977، 34).
استفاده از هنر درمانی برکودکان معلول می تواند موثرترین راه برای رساندن آنان به آگاهی و ساختن پلهای ارتباطی و انگیزشی باشد. کودکی که مورد خشم قرار گرفته می تواند یک بیان بدون انتقام داشته باشد. یک کودک خود تخریب می تواند چیزی ارزشمندی برای بیان خود پیدا کند.
کودکی که تاخیر در رشد دارد می تواند به تدریج وبه شیوه مناسب دنیای پیچیده خود را کشف کند. برای یک مشکل کمک کند که می تواند موجب ناسازگاری فرد از طریق شکستهای متمادی گردد.
هنر، بازی، داستان گفتن و … ابزار های طبیعی هر کودک معلول یا سالمی است که بوسیله آن ظرفیت های خود را گسترش می دهد. بوسیله چنین تجارب خلاقیت آمیزی یک کودک به آزمایش ایده های جدید، بیان احساسات، تجربیات، خیالبافیهای و بیان ترسها می پردازد. هنر کودکان وسیله ای برای آزمایش و بیان فرآیندی یکپارچه سازی واقعیّت با تجربه گذشته میباشد (وودو 1977، 13).
کرپلین3 درسال 1912و بلورلر4 درسال 1918پیشنهاد کردند که از ترسیم نقّاشی می تواند به عنوان تشخیص شرایط آسیب شناختی بیماران استفاده کردند. مارگارت نامبورگ5 پس از سالها تجربه در کار با کودکان دریافت که بین نقّاشی های کودکان و روان درمانی، نوعی ارتباط وجود دارد و بیان آزاد هنر کودکان می تواند اساس معالجات روان درمانی باشد (لویک6 1983، 29).
از آنجا که کودکانی که رفتارهای پرخاشگرانه دارند، میتوانند به خود و دیگران آسیب بر سانند ودر محیط مدرسه و خانه خطرات جدی به بار بیاورند، لذا ابداع روشهایی که بتواند به کاهش پرخاشگری این کودکان منجر گردد، مفید خواهد بود. تاکنون پژوهشهایی برای بررسی تاثیر نقّاشی درمانی در کاهش انواع اختلالات در مورد افراد با هوش بهنجار صورت گرفته است.
در اینجا پرداختن به این سوال ضروری به نظر می رسد که آیا نقاشی درمانی به افسردگی، خود بیمار انگاری، روان پریشی، اضطراب، وسواس، حساسیت بین فردی، فوبیا، کاهش خصومت و پارانویا دانش آموزان کلاس ششم شهرستان میمه موثر است؟
اهمیّت پژوهش
به علّت تاثیرات زیان آور پرخاشگری بر رشد کودکان، پرخاشگری در دوره کودکی یکی از مشکلات سازگاری است که در دهه های گذشته در سطح وسیعی مورد مطالعه قرار گرفته است (پارکر وآشر7 1987به نقل از کریک 8وهمکاران 1996، 67).
نقّاشی تنها وسیله تشخیص و ناسازگاری کودک نیست، بلکه خود عامل بالقوه خلاقیّتی است که وسیله درمان موثر می شود روان درمانی با نقّاشی را اشترن پیشنهاد کرد و به کار گرفت اشترن می گوید نقّاشی به عنوان وسیله ای برای روان درمانی، بیشتر برای کودکان کم سازگار، بی ثبات، عقب مانده آموزش مناسبی است. زیرا نقّاشی به کودک امکان می دهد که قدرت و قابلیت خلاقیّت خود را بشناسد و در نتیجه حل مشکلات آموزشی برایش سهل تر جلوه کند. و چون حالت تعادلی برای مشکلات اجتماعی و خانوادگی پیدا می کند، از کمتر رنج می برد برای کودکان که نقص عضو سطحی دارند، نیز، نقّاشی بهترین درمان است. از نظر ارتباط روانکاوی نیز کودک با وجود بزرگسالی که تمام احساسات او را به جنبوجوش وا می دارد، تجربه تازه ای را می آزماید. نقّاشی وسیله بیان ممتازی است. زبان رسم نقّاشی برای کودک متناسب و دارای محتوای بیانی آگاهانه است کودک چیزهایی می کشد گه می شناسد و می خواهد نظر خود را بدین ترتیب بیان کند (فراری 1387، 25).نقاشی یکی از ابزارهای مفید و کارآمد در فعالیتهای پژوهشی روانشناسی و روانپزشکی کودک و نوجوان است.نقاشی کودک از زمره فعالیتهایی است که تحت تاثیر تحول شناختی، عاطفی و اجتماعی قرار میگیرد. نقاشی به منزله ی آزمون هوش است. کودکان درترسیم افراد اطراف خود، آنها را آن طور که میبینند نمی کشند، بلکه به گونه ای که آنها را درک میکنند یا دقیق تر به گونهای که خود را درک میکنند به نقاشی آنها می پردازند و این امر بستگی به درجه ی رشد و رسیدگی روانی_حرکتی کودکان دارد. نقاشی به منزله ی آزمون شخصیت است و پرده از روی عواطف کودک برمی دارد(کرمن،78:2006).نقاشی کودکان به عنوان یک اثر مکتوب و قابل نگهداری در طول زمان برای شناخت ویژگی های روانی یا حالات عاطفی آنان بسیار باارزش است. کودکان با هر نقاشی و داستان مرتبط با آن، جزیی از وجود یا ویژگیهای خویش را نمایان می سازند و به همین دلیل است که این ابزار وسیله ی مناسبی برای راه یافتن به دنیای پر رمز و راز آنان تلقی می شود(مارنات9،132:2002).
از دیدگاه روان تحلیلی، کودکان از طریق نقاشی آن چه را که در ضمیرناخودآگاه خود دارند و احتمالا باعث ناراحتی و اضطراب شان می شود بیان می کنند. روانتحلیل گران معتقدند که کودکان به هنگام کشیدن یا رنگآمیزی یک تصویر، ناخودآگاهانه گوشه هایی از وضع عاطفی خود را بیان میکنند. به همین دلیل،تحلیل و بررسی نقاشی کودکان یکی از مهمترین و قابل اعتمادترین راه های شناخت روان کودکان است و به والدین و مربیان کودک در شناخت مشکلات شخصیتی آنها کمک زیادی میکند(قاسمی،56:2005).
صالحی در یک پژوهش، ارزش تشخیصی آزمون ترسیم خانواده را در شناسایی چگونگی ارتباط کودکان 4 تا 6 ساله بااعضای خانواده مورد بررسی قرار داد،یافته های این پژوهش نشان داد که به طور کلی تعدادی از علایم تفسیری آزمون فرافکن خانواده از جمله ارزندهسازی و ناارزندهسازی افراد،حذف آنها از ترسیم، نزدیکی بین افراد ترسیم شده و همانندسازی کودک با آنها جهت تشخیص چگونگی ارتباط کودک با اعضای خانواده کارآیی لازم را دارا هستند. به عبارتی دیگر، وقتی کودک والدین خود را در نقاشی ارزنده سازی میکند یا با آنها همانندسازی کرده و یا آنها را در نزدیکی خود ترسیم میکند، احتمالا با آنها ارتباط خوبی دارد. از سوی دیگر، زمانی که کودک در نقاشی به ناارزنده سازی والدین میپردازد و یا آنها را از نقاشی خود حذف میکند، نشان میدهد که ارتباط وی با والدین نامناسب می باشد(صالحی،117:1997).
بد رفتاری های والدین با کودک و از طرفی دیگر جدا شدن کودک از آنها صدمات عاطفی و روانی جبران ناپذیری به کودک وارد می کند(ابراهیم غفوری،1997).کودکان چگونگی روابط حال و گذشته شان را با والدین و خواهران و برادران در نقاشی خانواده فرافکنی میکنند و چون تمام زندگی عاطفیشان به این روابط وابسته است، میتوان انگیزه های کم و بیش پنهانی رفتار و به ویژه رفتار بیمارگونهی آنها را بر اساس بررسی نقاشی، استنباط و آشکار کرد(ایروانی،2007). همچنین میتوان گفت روش تداعی لفظی در روان تحلیل گری بزرگسالان قابل اجرا است ولی در کودکان قابل اعمال نیست و نقاشی آزاد یا بازی جانشین ان می شود .وقتی به کودک گفته می شود" خانواده خودت را نقاشی کن" می توان احساسات واقعی او را نسبت به کسانش شناخت و وقتی گفته می شود" یک خانواده را نقاشی کن" این دستور العمل مبهم تر به تخیل کودک میدان می دهد و تمایلات ناهوشیاربا سهولت بیشتری بیان می شود. از این رو ضروری است که تاثیرنقاشی درمانی از جنبه های گوناگون(افسردگی، خود بیمار انگاری، روان پریشی، اضطراب، وسواس، حساسیت بین فردی، فوبیا، کاهش خصومت و پارانویا) در کودکان بررسی شود.
فرضیه های تحقیق
فرضیه های پژوهش
نقاشی درمانی بر کاهش افسردگی کودکان تاثیر دارد.
نقاشی درمانی بر کاهش خود بیمار انگاری کودکان تاثیر دارد.
نقاشی درمانی بر کاهش روان پریشی کودکان تاثیر دارد.
نقاشی درمانی بر کاهش اضطراب کودکان تاثیر دارد.
نقاشی درمانی بر کاهش وسواس کودکان تاثیر دارد.
نقاشی درمانی بر کاهش حساسیت بین فردی کودکان تاثیر دارد.
نقاشی درمانی بر کاهش فوبیا کودکان تاثیر دارد.
نقاشی درمانی بر کاهش کاهش خصومت کودکان تاثیر دارد.
نقاشی درمانی بر کاهش پارانویا کودکان تاثیر دارد.
نقاشی درمانی بر افزایش سلامت روان کودکان تاثیر دارد.
ابعاد موثر بر سلامت روان
خود بیمار انگار (SOM)
دراین بعد ناراحتی از ادراک عملکرد ناسالم بدن است. دراین اشکال در کار کرد سیستم عصبی خودکار و اجزاء تشکیل دهنده آن ظاهر شده در نتیجه به صورت شکایاتی از عملکرد سیستم قلبی – عروقی- معدی- رودهای، تنفسی ابراز می شوند. سردردهای تکرار شونده ودردهای عضلانی نیز از شکایات جسمانی هستند (هادی1378، 56).
بعد وسواس- اجبار((O-C
علامتی که در این بعد گنجانده شدهاند انطباق زیادی با شکل تابلوی بالینی وسواس دارند تمرکز ملاک بر افکار، تکانه ها و اعمالی است که خود فرد آنها را به ناچار به گونه ای غیر قابل نشان دهنده نوعی باریک بینی عمومی در افراد است نیز در این مجموعه آوردهاند (هادی 1378، 56).
1-5-3 بعد حساسیت بین فردی(I-S)
به احساس عدم کفایت وحقارت فردی در مقایسه با دیگران تکیه می کند دست کم گرفتن خود، احساس عدم آرامش وناراحتی محسوس در جریان ارتباط با دیگران از تظاهرات خاص این بعد هستند.افراد ی که نمرات آنها دراین بعد بالا بوده است مشاهده شده که درارتباط با دیگران بیش از اندازه آگاه بوده واز خود انتطارات منفی دارند (هادی 1378، 57).
بعد افسردگی (DEP)
معیار افسردگی طیف وسیعی از نشانه های بالینی افسردگی را انعکاس می دهد. علائم شامل خلق وخوی افسرده، بی علاقگی نسبت به لذّات زندگی، نداشتن انگیزه واز دست دادن انرژی حیاتی است. به علاوه احساس، درماندگی، افکار خود کشی وبعضی جنبه های شناختی وجسمی افسردگی در این معیار گنجانده شده است (هادی 1378، 57).
بعد اضطراب (ANX)
بعد اضطراب علائم و نشانه هایی را نشان می دهد که از نظر بالینی اضطراب آشکار شدید را منعکس می نماید. علائم مانند عصبی بودن، احساس فشار ولرزش در اندام ها، ترسهای نا گهانی، احساس وحشت، بیم و نگرانی نسبت به آینده و برخی جنبه های جسمانی اضطراب در این مجموعه آورده شده اند (هادی 1378، 57).
بعد خصومت (HOS)
این بعد نشان دهنده افکار، احساس ویا اعمالی است که نشان دهنده وضعیت خلقی منفی ناشی از خشم است. این مجموعه سوال ها شامل تظاهرات خشم وچگونگی عکس العمل نشان دادن به آنها مانند.(حالت تهاجمی، تحریک پذیری وخصومت) می گردد (هادی 1378، 57).
بعد فوبیا (PHOB)
ترس مرضی در بر گیرنده علائمی مانند ترس شدید نسبت به یک فرد، شیئی به خصوص ویا موقعیتی که ویژگی آن غیر منطقی بودن وعدم تناسب با محرک آن ترس بوده و منجر به رفتار اجتنابی و فرار از آن محرک است (هادی 1378، 58).
پارانویا (PAR)
این بعد رفتار پارانوئیدی را به عنوان اختلال تفکر مطرح می نما ید .سوال های آن شامل ویژگی های اولیه این اختلال مانند سوءظن، خود بزرگ بینی، خود محوری وترس از دست دادن خودمختاری، هذیان و پرخاشگری است(هادی 1378، 58).
روان پریشی
تشخیص اختلال روان پریشی گذار،مستلزم وجود هذیان، توهّم، آشفتگی تکلّم، رفتار ی کاملاً آشفته یا کاتا تو نیک به مدّت حداقل یک روز وکمتر از یک ماه است. فرد سپس از بهبودی به سطح معمول عملکرد خود باز می گردد (کاپلان و سادوک10 1388، 33).
معرفی متغیرها وتعریف نظری و عملیاتی آنها
دراین پژوهش، نقاشی درمانی، متغیر مستقل وسلامت روان متغیر وابسته و جنسیت متغیر کنترل می باشد.
متغیر مستقل: نقاشی درمانی
تعریف نظری نقاشی درمانی
نقاشی درمانی عبارتست از ترسیم خود انگیخته تصاویر که فرصتهای برای ارتباط وبیان کلامی فراهم می کند (لویک 1983، 30).
تعریف عملیاتی نقاشی درمانی
منظور از نقاشی درمانی در این پژوهش اینست که کلیه لوازم نقاشی از قبیل مداد رنگی ،مداد شمعی، آبرنگ، ماژیک وگواش در اختیار دانش آموزان قرار بگیرند.تا آنها بتوانند آزادانه وسایلی را که دوست دارند، به کار گیرند، درمورد موضوع نقاشی نیز هیچ گونه رهنمودی به افراد مورد مطالعه داده نمی شود، تا خود آنها موضوعاتی را که مایلند، ترسیم کنند. آزمودنی ها حتی در استفاده از رنگهای روان نظیر آبرنگ وگواش آزاد می باشد و می توانند از آنها به کمک قلم مو و یا انگشت برای کشیدن نقاشی استفاده کنند.
متغیر وابسته: سلامت روان
تعریف نظری سلامت روان
سلامت روان، حالت خوب بودن کامل، از نظر جسمی- روانی و اجتماعی است، واین به معنای فقدان بیماری و ناتوانی نیست (بهداشت جهانی1946).
تعریف عملیاتی سلامت روان
دراین پژوهش شامل افراد ی است که در آزمون( (GHQ نمره لازم راکسب نموده باشد.
تعریف نظری پرخاشگری
واضح است که در پرخاشگری قصد وغرضی در کار است آن هم از راه حرف های نیشدار یا اعمالی مانند فریاد زدن برای ترساندن یا وارد آوردن اسیب عا طفی یا جسمانی به فرد دیگراست (فرجی1389، 51).
تعریف عملیاتی پرخاشگری
دراین پژوهش نمره ای که آزمودنی ها در آزمون SCL90 -R کسب نموده باشد.
طرح تحقیق
بر طبق نظر کرلینگر (بی تا، ترجمه شریفی و زند، 1377) طرح پژوهش نقشه و ساختار پژوهش برای دستیابی به پاسخ پرسش های پژوهش است که با توجه به هدف ها و ماهیت موضوع پژوهش و امکانات اجرایی، طرح پژوهش مناسب انتخاب می گردد. در این پژوهش با توجه به موضوع پژوهش مناسب ترین شیوه برای آزمون فرضیه پژوهش و بررسی تاثیر متغیر مستقل یعنی نقاشی درمانی بر متغیر وابسته یعنی میزان پرخاشگری دانش آموزان از طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل و انتخاب طبقه ای استفاده شده است. این طرح شبه آزمایشی است.
سرمد و همکاران (1378) طرح آزمایشی با گروه گواه و انتخاب طبقه ای را بدین گونه شرح داده از: "برای بررسی اثر یک متغیر مستقل بر متغیر وابسته می توان از این طرح استفاده کرد. در این طرح آزمودنی ها با انتخاب طبقه ای میان گروه آزمایشی و گروه گواه تقسیم می شوند پس از آن عمل آزمایشی به اجرا در می آید. این طرح با حالت پیش آزمون و پس آزمون است. چنانچه در اینجا از نمادهای R برای انتخاب طبقه ای و O1 و O2 به ترتیب برای نمایش مشاهده پس آزمون دو گروه آزمایشی و گواه مورد استفاده قرار گیرد و و به ترتیب برای نمایش پیش آزمون دو گروه آزمایش و گواه و علامت x* برای نمایش مواقع عمل آزمایش و x برای نمایش عمل انجام شده در گروه کنترل به کار رود، طرح تحقیق شبه آزمایشی را به صورت ذیل می توان نمایش داد.
و پرسشنامه SCl90-R توسط اولیاء دانش آموزان تکمیل گردید.
جامعه آماری
جامعه آماری مورد مطالعه پژوهش شامل کلیه دانش آموزان پسر پایه ششم ابتدایی می باشند که در سال تحصیلی 92-91 در مدارس شهر میمه مشغول به تحصیل بوده و دارای رفتارهای پرخاشگرانه هستند.
که تعداد آنها 1517 نفر است.
حجم نمونه مورد مطالعه
در این پژوهش 50 نفر دانش آموز پسر که رفتارهای پرخاشگرانه دارند نمونه مورد مطالعه را تشکیل می دهند که از چهار مدرسه در مناطق شهر میمه انتخاب شده اند.
روش نمونه گیری و تعداد نمونه
نمونه گیری پژوهش حاضر از نوع نمونه گیری طبقه ای است.
در این پژوهش ابتدا از میان چهار مدرسه پسرانه ابتدایی کلاس ششم میمه به صورت طبقه ای از میان شهرستان میمه انتخاب شدند. (به جدول 3-1 مراجعه کنید) سپس در برخی مدارس برای جلب همکاری والدین و افزایش اطلاعات آنان، با هماهنگی اولیاء مدارس برای جلب همکاری والدین با هماهنگی اولیاء مدارس جلسه آموزش خانواده تحت عنوان "نقش هنر در بهداشت روانی کودکانمان" برگزار گردید و در برخی دیگر از مدارس که امکان جمع آوری کلیه اولیاء در یک زمان وجود نداشت با همکاری مشاورین از والدین دانش آموزانی که قبلاً به خاطر اختلالات رفتاری و رفتارهای پرخاشگرانه به مشاور ارجاع داده شده بودند تقاضا به عمل آمد که برای برگزاری یک جلسه به مدرسه مراجعه کنند. پس از ارائه توضیحات لازم به اولیاء پیرامون نحوه پاسخگویی به پرسشنامه R-90SCL، سپس پرسشنامه ها توسط اولیاء تکمیل گردید. دو گروه همتا تشکیل شد. سپس یکی از دو گروه به عنوان گروه آزمایشی و دیگری به عنوان گروه گواه انتخاب شدند و درمان بر روی گروه آزمایشی صورت گرفت. هر دو گروه پیش آزمون در مورد آن ها اجرا شد و بعد از آن گروه آزمایش به مدت 6 جلسه 25 دقیقه به انجام نقاشی با موضوعات آزاد پرداختند؛ اما گروه کنترل در معرض هیچ متغیر مداخله کننده (نقاشی درمانی) قرار نگرفت. پس از اتمام جلسات از هر دو گروه پس آزمون گرفته شد.
جدول 3-1: تعداد دانش آموزان گروه کنترل و گروه آزمایش
موقعیت
تعداد دانش آموزان گروه آزمایش
تعداد دانش آموزان گروه کنترل
شمال
6
6
جنوب
9
9
شرق
5
5
غرب
5
5
تعداد کل
25
25
منابع و مآخذ
فهرست منابع فارسی
1. آنتونی چی، کُریتس. (1385). روان شناسی سلامت. مولف: ترجمه فتحی آشتیانی، علی؛ عظیمی آشتیانی، هادی آشتیانی. انتشارات بعثت.
2. اتکینسون، رتیال.ل.، ریچارد اتکینسون. و ارنست هیلگارد. 1983. زمینه روان شناسی. ترجمه محمدتقی براهنی، علی اکبر سیف، شکراله طریقتی، شهین علیایی زند، احمد محیط و مهدی محی الدین(1373). تهران: انتشارات رشد.
3. الپورت، ارونسون. (1389). روان شناسی اجتماعی. مترجم دکتر حسین شُکرکُن، انتشارات شد تهران.
4. انجمن روانپزشکی آمریکا. (1994). راهنمای تشخیصی و آماری اختلافات روانی. ترجمه محمدرضا نیکخو، هایاماک آوادیس یانس، سیامک نقش بندی، مالک میرهاشمی و محی الدین غفرانی(1374). تهران: انتشارات سخن.
5. بهرامی، هادی. 1378. بررسی اختلالات روانی نزد زندانیان مردو مقایسه آن با افراد عادی. فصلنامه اندیشه و رفتار، سال پنجم شماره 1 و 2.
6. بیرشک، بهروز. (1379). سمینار هنر درمانی. تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران.
7. پاشا شریفی، حسن. (1376). نظریه و کاربرد آزمون های هوش و شخصیت. تهران: انتشارات سخن.
8. توماس، گلین وی. و آنجل امر حبی سیلکر. (1370). مقدمه ای بر روان شناسی نقاشی کودکان. ترجمه عباس مخبر. تهران: چاپ طرح نو.
9. درلئو، جوزف. (1375). تفسیر نقاشی های کودکان. ترجمه فاطمه فروزان. تهران: انتشارات سازمان بهزیستی کشور.
10. رابرت، بی. (1389). غلبه بر خشم. مترجم فرجی، جان، تهران: انتشارات شد.
11. ریتا ال. اتکینسون. و [دیگران]. 1390. زمینه روان شناسی هیلگارد. مترجمان تقی براهنی، محمد و [دیگران]؛ تهران: انتشارات رشد.
12. ساروخانی، باقر. (1369). جامعه شناسی ارتباطات. تهران: انتشارات اطلاعات.
13. ستاد مبارزه با مواد مخدر. (1381). ارزیابی سوء مصرف مواد مخدر در زندان های ایران. پژوهشکده ملی مواد مخدر ایران. مارنات (2003).
14. سرمد، زهره.، عباس بازرگان. و الهه حجازی. 1378. روش های تحقیق در علوم رفتاری. تهران: انتشارات آگه.
15. سیدی، طاهره. (1378). بررسی تاثیر قصه گویی بر کاهش پرخاشگرانه پسران پرخاشگر پایه اول. پایان نامه دوره کارشناسی ارشد. چاپ نشده. دانشگاه آزاد، تهران مرکزی.
16. شفیع آبادی، عبدالله. 1384. نظریه های مشاوره و روان درمانی. مرکز نشر دانشگاهی.
17. شوران، گویرین. و ایلیس هستی. 1384. پرخاشگری و زورگویی در کودکان و نوجوانان. ترجمه و تالیف دکتر حسن توزند، جانی و نسرین کمال پور، نشر مررند.
18. علامه زاده، رضا. (بی تا). شناخت اجتماعی هنر. (هنر آدمیان نخستین، یک بررسی به زبان ساده از هنر دوران سنگ). تهران: چاپ حلیان کتاب.
19. عناصری، جابر. (1368). مردم شناسی و روان شناسی هنر. تهران: انتشارات اسپرک.
20. فراری، آنا الیوریو. (1387). نقاشی کودکان و مفاهیم آن. ترجمه صرافان، عبدالرضا، انتشارات:دیبا.
21. قراچه داغی، مهدی. (1387). افسردگی. تهران: نشر آسیم.
22. کیهان نیا. 1384. راز موفقیت در زندگی، هنر بهتر زیستن. نشر ماد.
23. کاپلان. و سادوک. 1387. خلاصه روانپزشکی. ترجمه دکتر فرزین رضاعی، انتشارات ارجمند.
24. کاپلان. و گرب سادوک. (1375). خلاصه روانپزشکی علوم رفتاری- روانپزشکی بالینی. ترجمه نصراله پورافکاری. تهران: نشر شهرآب.
25. کرلینجر، فردان. (1377). مبانی پژوهش در علوم رفتاری. ترجمه حسن پاشا شریفی و جعفر نجفی زند. تهران: انتشارات آوای نور.
26. کرمی، ابوالفضل. 1390. آشنایی با آزمون سازی و آزمون های روانی. مرکز نشر روان سنجی.
27. لاندگارتن، هلن. (1981). هنر درمانی بالینی. ترجمه کیانوش هاشمیان و الهام ابوحمزه (1378). تهران: نشر مهاجر.
28. لطف آبادی، حسین. (1374). آزمون های روان شناختی کودکان برای مشاوره کودک. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
29. لووَن، الکساندر. و لسلی لووَن. 1382. تپش گرم حیات سلامت روان با تمرینات بیوانرژیتیک. ترجمه صفایی، پریوش، انتشارات رشد، تهران.
30. ماسن، پاول هنری. و [دیگران]. (1374). رشد و شخصیت کودک. ترجمه مهشید یاسایی. تهران: نشر ماد.
31. ماهر، فرهاد. (1374). جامعه شناسی ارتباطات. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی، ساروخانی، باقری (1369). تهران: انتشارات اطلاعات.
32. مجمد، مجد. (1384). انسان در مسیر زندگی. عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران 1384.
33. مددی، نازنین. (1378). بررسی تاثیر نقاشی درمانی بر کاهش مشکلات هیجانی کودکان 11-7 ساله. پایان نامه دوره کارشناسی. چاپ نشده. دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز.
34. موسی خان بختیاری، هدیه. (1378). نقاشی های کودکان چه می گویند. تهران: همشهری.
35. میرزا بیگی، علی. (1370). نقش هنر در آموزش و پرورش و بهداشت روانی کودکان. تهران: انتشارات مدرسه.
36. نلسون، ریتا ویکس. و الن سی ایزرائل. (1372). اختلال های رفتاری کودکان. ترجمه محمدتقی منشی طوسی.
37. وی، توماس. و آنچل ام جی. 1370. سیلک مقدمه ای بر روان شناسی نقاشی کودکان. ترجمه مخبر، عباس، انتشارات تک.
38. وین، فروگات. (1385). راهنمای غلبه بر اضطراب. مترجم مهرداد فیروزبخت. تهران: رسا.
39. هارتز، گری. (بی تا). معنویت و سلامت روان. ترجمه کامگار، امیر جعفری، عیسی.
40. هتر ینگتون، ای.، پارک میوسن. و دی راس. (1373). روان شناسی کودک از دیدگاه معاصر. ترجمه جواد طهوریان و همکاران (1373)، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
41. هنریک، ریچی. (1374). آشنایی با 39 فن درمانی. ترجمه احمد اعتمادی و مصطفی تبریزی. تهران: انتشارات فراروان.
42. هیربدنیا، ابراهیم. (1377). شعر و هنردرمانی. (خودشناسی، خودآموزی و به اندیشی). تهران: انتشارات تکثیر.
43. یحیی، سید محمدی. (1388). آسیب شناسی روانی. نشر ارسباران.
فهرست منابع انگلیسی
1. Arnheim, R. (1972). Toward a psychology of art. California: University of California press.
2. Arnheim, R. (1986). New essays on the psychology of art. California: University of California press.
3. Baron, R. A. (1985). Contribution of the psychology sciences. New York: plenum.
4. Berk, Laura. (1994). Child development. London: Ally and Bacon.
5. Blickle, G; Habash, A; Wolf gong, S. (1998). Verbal aggressiveness: Conceptualization and measurement a decade later. Psychological reports, London. 82(1).
6. Brain, J. A; Segal, A. (1998). How to prevent aggressive behavior (The council for exceptional children). Teaching Exceptional children. Mar/Apr.
7. Break Well , O. M. (1997). Coping with aggressive behavior. New York: wiley.
8. Carrigan , J. (1993). Painting therapy: A Swiss experience for people with mental retardation. American Journal of art therapy. 32(93).
9. Dwortzky, J. P. (1996). Introduction to child development. Washington: west publishing Company.
10. Fled man, E. B. (1961). Art as image and idea. Englewood: university of Georgia Print.
11. Gilory, A; Lee. C. (1994). Art and music therapy and research. London: Routhledge.
12. Graig, G. R. J; Kermis , M. (1995). Children Today. New Jersey: Prentice Hall.
13. Green, M. Y; Rein hard, R. (1995). When art imitates life (A look at art and drama therapy institute). Public welfare. Spring 94(53).
14. Hart, C; Nelson, D. A. (1998). Overt and relational aggression in russian nursery school age children; parenting style and marital linkage. Developmental psychology. 34(4).
15. Janice , J. B. (1990). Observing development of the young child. Singapor: Merill publishing.
16. Johnson, C; Lob dell. K; Nesbitt. J; Car. M. (1996). Theraputic crafts: A practical approach. U.S.A.: Slack Incor Porated.
17. Killick, K; Schaverien, J. (1997). Art Psychotherapy and Psychosis. London; Routhledge.
18. Kim. SY; Kim, HS; Yoon, SJ; Jang, HI; SVn , KM. (1992). A study of Psychiatric patients perceived effect and expectancy of activity therapy. Bib lo graphic citation. Taehan Kanho. 31(4).
19. Leober, R; Hay. D. (1997). Key Issues in the development of aggression and violence from childhood to early adulthood. Annual Review of Psychology. 48.
20. Levick, M. F. (1983). They couldn't talk and so they drew. Illinois: Charles. C. Thomas.
21. Lyn , M. R. (1996). Strategies for teaching students with emotional and behavioral disorders. U.S.A. Pacific grove: Brooks cole.
22. Mc Niff, Sh. (1992). Art as medicine (Creating a therapy of the Imagingation). London : Shambhala.
23. Myers, D. g. (1996). Exploring Psychology. New York: worth Publishers.
24. Nicki , R. C; Bigbee , M. Howes , C. (1996). Gender differences in children ,s normative beliefs about aggression: How I hurt three? Let me count the ways. Child development. 67(3).
25. Oliver, R. W; (1993). Psychology and health care. London: Bailliere Tindall. Pettit, G. S. (1997). The development cause of violence and aggression (Mechanisms of family and per influence). The Psychiatric clinics of North America. 20.
26. Plascow, D. (1973). Art with children. London: Studio rista.
27. Rubin, K. H; Hasting, S. P; Stewart. Sh. Menical, K. (1998). Inter a personal and maternal correlates of aggression, conflict and externalizing problems in toddlers. Child Development. 69(6).
28. Scott, D. (1995). The effect of video games on feelings of aggression. The Journal of Psychology. 129(2).
29. Shaffer, D. R. (1996). Developmental Psychology, childhood and adolescence. London: Brooks Cole.
30. Simon, R. M. (1996). Symbolic images in art therapy. London: Routhledge.
31. Skaife, S; Huet, V. (1998). Art psychotherapy groups. London: Routhledge.
32. Stabler, J. R; Stabler, J. O; Karger, R. h. (1977). Evaluation of painting of nonretarded and retarded persons by Joudges with and without art training. American Journal of mental deficiency. 81(5).
33. Stein bauer, M; Taucher, J; Zapotoczky, H. C. (1999). Integrative painting therapy (A therapeutic concept for Psychiatric in patients at the university clinic in graz). Wein. Kin – Wochensch. Jull. 111(13).
34. Vasta, R; Halth, M. M; Miller, S. J. (1992). Child Psychology. New York: Wiley.
35. Wiley, J; Inc, S. (1997). Expressive communicative ability, symptoms of mental illness and aggressive behavior. Journal of Clinical Psychology: 53(4).
36. Williams, G. H; wood, M. M. (1977). Development art therapy. Baltimor: University Park press.
1 . Lowenfeid&Brittain
2 . Williams&Wood
3 . Kreaplin
4 . Bleuler
5 . Naumburg
6 . Leviek
7 . Parker&Ashe
8 . Crick
9 Marnat
10 Kaplan & Sadouk
—————
————————————————————
—————
————————————————————
ا
19