عنوان تحقیق به فارسی :
اثربخشی آموزش تحلیل رفتار متقابل ( TA ) در بهبود رضایتمندی زناشوئی و سلامت روانی زوجین مسـتعد طلاق
عنوان تحقیق به انگلیسی :
The Effectiveness of Education of Transactional Analysis (TA) in improving marital satisfaction And Mental Health of Couples tend to divorce
4. اطلاعات مربوط به پایان نامه
1ـ الف : عنوان پایان نامه : فارسی
فارسی ( غیر فارسی : (
ب : نوع کار تحقیقاتی : بنیادی
بنیادی1 ( نظری2( کاربردی3 ( عملی4 (
پ : تعداد واحد پایان نامه : 6
ت : پرسش اصلی تحقیق (مساله تحقیق ) :
1. آیا آموزش تحلیل روابط متقایل (TA) در بهبود رضایتمندی زناشوئی زوجین مستعد طلاق موثر است ؟
2. آیا آموزش تحلیل روابط متقایل (TA) در سلامت روانی زوجین مستعد طلاق موثر است ؟
5.بیان مساله (تشریح ابعاد، حدود مساله، معرفی دقیق مساله، بیان جنبه های مجهول و مبهم و متغیرهای مربوط به پرسش های تحقیق، منظور تحقیق)
گاه تحولات سیستم زناشویی را چنان بی ثبات می کنند که زن و شوهر از یکدیگر قطع امید کرده، قادر به گذشت و بخشودن اعمال، افکار و احساسات یکدیگر نیستند و در باور خود چاره ای جز وارد شدن به تعارضات زناشویی و گاه طلاق نمی بینند. طلاق شایع ترین جلوه تعارض شدید است که سرانجام بالغ بر نیمی از زوج هایی که درصدد مشاوره هستند، طلاق می گیرند (ورسینگتون1، 2005). براساس آمار رسمی در ایران از هر 1000 مود ازدواج، حدود 200 مورد به طلاق منجر می شود و ایران، چهارمین کشور جهان از نظر میزان نسبت طلاق به ازدواج است (یوسفی، 1390).
در بررسی علت طلاق علاوه بر عوامل اجتماعی، اقتصادی و حقوقی توجه به علت فردی و روان شناختی و عاطفی از جمله رضایت زناشویی2 و سلامت روان3 زوجین از اهمیت ویژه ای برخوردار است. یکی از جوانب بسیار مهم نظام زناشویی، رضایتی است که همسران در ازدواج تجربه می کنند، و لیکن آمار طلاق که معتبرترین شاخص آشفتگی است (کانری و برادبیوری4، 1997)، نشانگر آن است که رضایت زناشویی به آسانی قابل دستیابی نیست (ترکان، کلانتری و مولوی، 1385).
رضایت زناشویی، مهمترین رکن سلامت روانی خانواده محسوب شده و نتیجه ی وجود یک رابطه ی دوستانه ی همراه با حس تفاهم و درک یکدیگر، و نیز وجود یک تعادل منطقی بین نیازهای مادی و معنوی زوجین است. رضایت زناشویی، در واقع برقراری انطباق بین وضعیت موجود و وضعیت مورد انتظار است (هاروی5، 2005).
طبق پژوهش هایی که در حیطه ازدواج و روابط زناشویی انجام شده است. متغیرهای مختلفی با روند رضایت زناشویی در طول زمان رابطه دارند. این متغیرها می توانند پیش بینی کننده شانس حفظ رضایت رابطه زناشویی در زوال زمان یا رفتن به طرف آشفتگی زناشویی و طلاق باشند. یک دسته از این متغیرها مربوط به سلامت روانی فرد می باشد(هالفورد،2002؛ ترجمه تبریزی و همکاران، 1384).
سازمان بهداشت جهانی 6 (WHO)سلامت روانی را به عنوان حالتی از بهزیستی که در آن فرد توان مندی خود را شناخته از آنها به نحو موثر و مولد استفاده کرده و برای اجتماع خویش مفید است تعریف می کند(به نقل از تسلیم بخش، 1392). کمپل(1989) سلامت روان را عملکرد روانی موفقیت آمیزی می داند که با فعالیت های سازنده ارتباط رضایت بخشی و توانایی فرد برای سازگاری با تغییرات و مقابله با حوادث می انجامد. سلامت روان را نمی توان جدا از آسایش فردی، خانوادگی و اجتماعی که در بر دارنده روابط بین فردی است در نظر گرفت. مفهوم سلامت روان در واقع جنبه ای از مفهوم کلی سلامت است و به کلیه روش ها و تدابیری اطلاق می شود که برای جلوگیری از ابتلا به بیماری های روانی به کار می رود (به نقل ازکیخاوانی و همکاران، 1391).
نتایج تحقیقات نشان داده است که در افراد با اختلالات خلقی، سوء مصرف مواد و بعضی از اختلالات اضطرابی، بویژه اختلال پانیک و اختلال اضطراب منتشره، مشکلات رابطه زناشویی و مشکلات فردی می تواند یکدیگر را تحت تاثیر قرار دهد. همچنین دامنه زیادی از مشکلات زناشویی در جمعیت های با اختلالات روان شناختی گزارش شده است (هالفورد،2002؛ ترجمه تبریزی و همکاران، 1384). لاندبلاد و هانسون7 (2005) در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند که سلامت روانی و سلامت جسمانی هر دو با وضعیت زندگی زناشویی ارتباط دارند. ویسمن8 و همکاران (2007) در پژوهشی نشان دادند که برخی از اختلالات روانی با مشکلات زناشویی ارتباط دارند.
در انتخاب شیوه های درمانی موثر در زمینه ی مسائل بین فردی موجود در نظام زناشویی و خانوادگی توجه به این اصل حائز اهمیت است که رفتار متقابل دو نفر برآیند مارپیچ های علی بی شماری است که رفتار هر دوی آنها را شکل می دهد. به عبارتی براساس یک دید سیستمی، کنش های هر فردی در محیط، وابسته به کنش های سایر اعضا آن محیط است (ثنایی، 1381). در این دیدگاه فرد را نه یک سیستم بسته؛ بلکه یک سیستم پویای دائما در حال ارتباط و تبادل اطلاعات با سیستم های دیگر در نظر می گیرند، افراد می توانند بینش موثر و کاراتری در زمینه کمک به فرد در ایجاد و هماهنگی سالم و پویا نه تعامل مخرب و ناسالم با محیط اطرافش داشته باشند. در همین راستا یکی از نظریه هایی که بر روابط بین فردی و واکنش های متقابل افراد با یکدیگر توجه دارد و در زمینه مسائل بین فردی، راه کارهای کاربردی و کارایی ارائه داده تحلیل رفتار متقابل9 (TA) یا تحلیل تبادلی است که اریک برن10 در نیمه دوم قرن بیستم آن را ارائه داده است. تحلیل رفتار متقابل اصولاً نظریه ای است مبتنی بر این تصور که بخش عمده ای از عمر در تبادل ها و تعامل های بین فردی می گذرد (موراکامی11 و همکاران، 2006؛ بوش12، 2007).
در واقع نظریه تحلیل رفتار متقابل نظریه ای در مورد شخصیت و روش منظمی برای روان درمانی به منظور رشد و تغییر شخصی است. شیوه تحلیل ارتباط محاوره ای، روشی عقلانی است که فرد را در تجزیه و تحلیل و درک رفتار خویش و همین طور در کسب آگاهی و قبول مسئولیت، با توجه به آنچه در زمان حال اتفاق می افتد یاری می دهد (شفیع آبادی و ناصری، 1392). چنین تحلیلی در چهار زمینه اتفاق می افتد، تحلیل سازه ای13 یا تحلیل شخصیت فرد، تحلیل رفتار متقابل یا تحلیل رابطه ی فرد با دیگری و روابط بین افراد، تحلیل بازی ها14 یا تحلیل رفتار متقابل پنهانی که برای فرد دارای بازدهی و نتیجه است و تحلیل نمایشنامه15 و پیش نویس زندگی یا تحلیل داستان خاص زندگی فرد که او بازگر اصلی آن است (احمدی، 1385). در واقع وظیفه اصلی مشاور معتقد به TA، آن است که مهارت هایی را برای علاقمندان ایجاد کند که آنها را به سوی شرایطی هدایت نماید که در آن بتواند روابط خود را تحلیل و نتایج آن را مشاهده نمایند(سلامت، زمانی و الهیاری، 1386).
برن معتقد است که افراد یکی از سه حالت ایگویی والد، بالغ و یا کودکشان، با دیگران ارتباط برقرار می کنند. البته این که با کدام یک از آنها ارتباط برقرار کنند، به احساس آن ها در لحظه مورد نظر بستگی دارد. ضمن این که در هر لحظه عاملی می تواند افراد را از حالتی به حالت دیگر ببرد. پاسخ های افراد نیز توسط یکی از این سه حالت ایگویی صادر می شود. جوهر تحلیل رفتار متقابل تحلیل همین محرک ها و پاسخ هاست (استوارت16 و جونز17، ترجمه دادگستر، 1387).
کاربرد تحلیل رفتار متقابل اصولا در بررسی روابط زناشویی و پیوندهای اجتماعی گوناگون است. در این موقعیت ها، تحلیل روابط می تواند پیش بینی و بازنگری های مفید و قانع کننده ای را به دست آورد. در تحلیل روابط متقابل بیشتر بر روابط انسان ها با یکدیگر توجه می شود و اعتقاد بر این است که اگر افراد روابط سالم، مثبت و رضایت بخشی با یکدیگر داشته باشند و آن را جایگزین روابط تخریبی، منفی و تحقیر آمیز نمایند، قادر خواهند بود که از فشارهای روانی خود و دیگران بکاهند و از زندگی خود لذت ببرند (صادقی و همکاران، 1392).
تاکنون اثر بخشی تحلیل فتار متقابل(TA) بر بهبود عملکرد خانواده (جوادی، حسینیان و شفیع آبادی، 1388؛ سودانی و همکاران،1391)؛ صمیمیت زناشویی (نیری و همکاران، 2014)؛ علائم مرضی شکست عاطفی (اکبری، خانجانی، پورشریفی، علیلو، و عظیمی، 1391)؛ خود شناسی زوج های ناسازگار (فتوحی بناب، حسینی نسب و اشمی، 1390)؛ سبک های ارتباطی (بوش18 و مانینگ19، 2006؛ بوش، 2008) به اثبات رسیده است. پس احتمال می رود که در بهبود رضایتمندی زناشوئی و سلامت روانی زوجین مسـتعد طـلـاق موثر باشد. بنابراین در این پژوهش، محقق با آموزش به شیوه تحلیل رفتار متقابل در بین زوجین مسـتعد طـلـاق به دنبال پاسخ گویی به این سوال است آیا آموزش شیوه تحلیل رفتار متقابل (TA)در بهبود رضایتمندی زناشوئی و سلامت روانی زوجین مسـتعد طـلـاق موثر است؟
اهمیت و ضرورت:
از لحاظ نظری خانواده واحد اجتماعی است که وجود آن برای رشد و تحول اعضا مختلف خود و جامعه ضروری است. نخستین گام به منظور بهبود بخشیدن به روابط خانوادگی سالم، برنامه های آموزشی و پیشگیری زودهنگام است، بدون مراقبت، آموزش و آگاه سازی اعضای این واحد اجتماعی مهم، رشد و تحول عاطفی، فکری، انگیزشی و فرایندهای یادگیری که لازمه سازگاری و انطباق پویا در درون نظام خانواده و بیرون از آن به شمار می رود، امکان پذیر نخواهد بود و اعضا در نظام خانواده دچار نابهنجاری خواهد شد (کارگر، 1389).
علاوه بر آن، خانواده محل ارضای نیازهای مختلف جسمانی و عقلانی و عاطفی است و داشتن آگاهی از نیازهای زیستی و روانی و شناخت چگونگی ارضا آن ها و تجهیز شدن به تکنیک ها و شناخت تمایلات زیستی و روانی ضرورتی انکار ناپذیر می باشد که در غیر اینصورت موجب بروز مشکلات روانی و ارتباطی در بین اعضای خانواده می باشد که در صورت ادامه این وضعیت موجب از هم پاشیدگی خانواده می شود(عدالتی، 2010).
بنابراین نارضایتی زن و شوهر از یکدیگر و از هم گسیختگی کانون گرم خانواده ها و تاثیر سوء این جدایی بر افراد آن، نیاز به رسیدگی و رفع این مشکل را مطرح می کند. این مساله موجب شکل گیری الگوهای درمانی متعددی شده است. هدف کلی این درمان ها، نوعی خدمات روان شناختی برای زوج هاست که به شناسایی موانع و مشکلات میان فردی می پردازد و شیوه مناسب حل مساله و الگوی رفتاری مناسب را آموزش می دهد؛ به طوری که به شکل گیری روابط سازنده منجر می شود و احساس رضایت از زندگی مشترک را افزایش می دهد(نصر اصفهانی، اعتمادی و شفیع آبادی، 1392).
با توجه به موارد بالا، ضرورت انجام این پژوهش به منظور بهبود رضایتمندی زناشوئی و سلامت روانی زوجین مسـتعد طـلـاقبی شتر احساس شده است. البته، در این راستا دیدگاه های مختلفی با ارائه الگوی درمانی پرداخته اند. اما، با بررسی های انجام شده در ایران، هیچ تحقیقی به طور مستقیم اثربخشی آموزش تحلیلی رفتار متقابل را در بهبود رضایتمندی زناشوئی و سلامت روانی زوجین مسـتعد طـلـاق نشان نداده است. لذا، بررسی اثر بخشی این درمان بر بهبود رضایتمندی زناشوئی و سلامت روانی زوجین مسـتعد طـلـاق ضرورت پیدا کرد. نتایج حاصل از این پژوهش، ضمن ایجاد چشم اندازی روشن و عملی برای مشاوران و روان درمانگران خصوصا خانواده درمانگران، می تواند راهنمای کاربردی و تجربی مطلوبی برای ایجاد همدلی متقابل، خوش بینی و برقراری روابط مکمل اعضای خانواده و در کل رشد انسانی و متعاقب این ها کاهش تعارضات زناشویی فراهم آورد. به علاوه، نتایج پژوهش می تواند مبنای نظری و عملی مناسبی برای کاهش مشکلات زناشویی، بهبود الگوهای ارتباطی، آموزش های قبل و بعد ازدواج به منظور پیشگیری از تعارضات زناشویی در موسسات مختلف آموزشی و درمانی از قبیل مشاوره در دانشگاه ها، بهزیستی، کلنیک ها و شورای حل اختلاف خانواده و غیره قرار گیرد. لذا بررسی و تحقیق در زمینه ی اثر بخشی این روش درمانی در بهبود رضایتمندی زناشوئی و سلامت روانی زوجین مسـتعد طـلـاق ضرورت پیدا نمود.
1ـ تحقیق بنیادی پژوهشی است که به کشف ماهیت اشیا، پدیده ها و روابط بین متغیرها، اصول، قوانین و ساخت یا آزمایش تئوری ها و نظریه ها می پردازد و به توسعه مرزهای دانش رشته علمی کمک می نماید.
2ـ تحقیق نظری : نوعی پژوهش بنیادی است و از روش های استدلال و تحلیل عقلانی استفاده می کند و بر پایه مطالعات کتابخانه ای انجام می شود.
3ـ تحقیق کاربردی : پژوهشی است که با استفاده از نتایج تحقیقات بنیادی به منظور بهبود و به کمال رساندن رفتارها، روش ها، ابزار ها، وسایل، تولیدات، ساختارها و الگوهای مورد استفاده جوامع انسانی انجام می شود.
4ـ تحقیق عملی: پژوهشی است که با استفاده از نتایج تحقیقات بنیادی و با هدف رفع مسائل و مشکلات جوامع انسانی انجام می شود
6. سوابق مربوط (بیان مختصر سابقه تحقیقات انجام شده درباره موضوع و نتایج به دست آمده در داخل و خارج از کشور نظرهای علمی موجود درباره موضوع تحقیق)
صادقی، احمدی، بهرامی، اعتمادی، و پور سید، (1392) پژوهشی با هدف بررسی تاثیر آموزش به شیوه تحلیل رفتار متقابل بر سبک های عشق ورزی زوجین شهر خرم آباد پرداختند. نتایج نشان داد آموزش به شیوه تحلیل رفتار متقابل بر سبک های عشق ورزی رمانتیک، دوستانه، واقع گرایانه، شهوانی و فداکارانه تاثیر دارد(05/ 0 p<) ولی بر سبک عشق ورزی بازیگرانه تاثیر ندارد. (05/ 0 <p). بنابراین می توان نتیجه گرفت که آموزش به شیوه تحلیل رفتار متقابل توانسته است که سبک های عشق ورزی رمانتیک، دوستانه، واقع گرایانه، شهوانی، و فداکارانه زوجین را بهبود بخشد.
سودانی، مومنی، محمدی، (1392) پژوهشی با هدف بررسی تاثیر آموزش تحلیل رفتار متقابل بر بهزیستی روان شناختی و خود شناسی زنان متاهل شهر تهران صورت دادند. یافته های پژوهش نشان داد که آموزش تحلیل رفتار متقابل هم در مرحله اصلی و هم در مرحله پیگیری بر بهزیستی روان شناختی زنان اثر دارد. با توجه به داده های پژوهش این نتیجه حاصل شد که از آموزش تحلیل رفتار متقابل می توان برای افزایش بهزیستی روان شناختی و خود شناسی زنان بهره گرفت.
.
علامه، آقایی، آتش پور، مشتاقی، (1393) پژوهشی با هدف بررسی اثربخشی تحلیل رفتار متقابل بر شادکامی مردان متاهل مراجعه کننده به مراکز مشاوره و فرهنگسراهای شهر اصفهان انجام دادند. نتایج نشان داد که آموزش گروهی تحلیل رفتار متقابل در افزایش شادکامی کلی گروه های آزمایش نسبت به گروه کنترل موثر بود (P<0.01)، و بین گروه آزمایش 1 و گروه آزمایش 2 در میزان شادکامی تفاوت معناداری وجود ندارد. (P>0.05) بنابراین آموزش گروهی تحلیل رفتار متقابل بخوبی موجب افزایش رضایت از زندگی، لذت، عزت نفس، آرامش، کنترل و کارآمدی مردان متاهل شرکت کننده در گروه های آزمایشی نسبت به گروه کنترل شد و افزایش شادکامی آن ها را دربرداشت.
سودانی، مهرابی زاده هنرمند و سلطانی، (1391) پژوهشی با هدف بررسی اثربخشی آموزش تحلیل رفتار متقابل بر افزایش عملکرد زوج های ناسازگار انجام دادند. نتایج نشان داد که آموزش تحلیل رفتار متقابل موجب افزایش عملکرد خانواده و حیطه های آن مانند حل مشکل، ارتباط، نقش ها، همراهی عاطفی، آمیزش عاطفی، کنترل رفتار و کارایی در مقایسه با گروه کنترل شد.
اکبری، خانجانی، پورشریفی، علیلو، و عظیمی، (1391) پژوهشی با هدف تعیین اثربخشی درمان تحلیل رفتار متقابل بر حالات شخصیتی، عزت نفس و نشانگان بالینی افراد دچار شکست عاطفی انجام دادند. نتایج نشان داد که درمان تحلیل رفتار متقابل بر حالات شخصیتی، عزت نفس و نشانگان بالینی افراد دچار شکست عاطفی اثربخش بوده، و مراجع پس از پایان درمان از حالات شخصیتی "بالغ" و "والد حمایت کننده" خود بیشتر استفاده می کرده است. درمان تحلیل رفتار متقابل با توجه به فرآیند درمانی- تکنیکی که دارد در بهبود علائم مرضی دانشجویان دارای شکست عاطفی از اثربخشی مناسبی دارد.
قنبری هاشم آبادی، مداح شورچه، وفایی جهان، و بلقان آبادی، (1391) پژوهشی با هدف بررسی اثر بخشی روان درمانی گروهی به شیوه شناختی و تحلیل تبادلی بر بهبود مهارت حل تعارض انجام دادند. نتایج آزمون توکی نشان داد که بین نمرات پس آزمون مهارت حل تعارض دو گروه درمان شناختی و تحلیل تبادلی تفاوت معناداری وجود ندارد. اما هر دو گروه درمان تفاوت معنی داری را با گروه کنترل نشان دادند. یافته های این مطالعه نشان داد که هر دو روش گروه درمانی شناختی رفتاری و تحلیل تبادلی مهارت حل تعارض را بهبود می بخشد.
فتوحی بناب، حسینی نسب و هاشمی، (1390) پژوهشی با هدف تعیین اثربخشی زوج درمانگری شناختی – رفتاری، اسلامی و تحلیل رفتار متقابل بر خودشناسی زوج های ناسازگار انجام دادند. نتایج پژوهش با استفاده از روش تحلیل کوواریانس نشان داد که آموزش رویکردهای زوج درمانی شناختی – رفتاری، اسلامی و تحلیل رفتار متقابل خودشناسی زوج های ناسازگار را افزایش می دهند و در این راستا زوج درمانگری اسلامی نسبت به زوج درمانگری شناختی – رفتاری و تحلیل رفتار متقابل اثربخش تر است.
جوادی، حسینیان، و شفیع آبادی، (1388) پژوهشی به هدف اثربخشی آموزش تحلیل ارتباط محاوره ای به مادران بر بهبود عملکرد خانواده آنان انجام دادند. یافته های پژوهش نشان دادند که این روش بر بهبود عملکرد خانواده مادران موثر می باشد. بدین معنا که آموزش تحلیل ارتباط محاوره ای، "نقش ها"، "حل مساله" و "ابراز عواطف" آنان را بهبود می بخشد.
سلامت، زمانی و الهیاری، (1386) در پژوهش خود به منظور بررسی تاثیر آموزش تحلیل رفتار متقابل در رضایت زناشویی 24 زوج به شیوه ی تصادفی انتخاب و در دو گروه آزمایشی و کنترل، مورد کاربندی قرار گرفتند. مقایسه ی پیش تست و پس تست، نشان می دهد که این آموزش در رضایت زناشویی همسران، موثر است.
نیری، لطفی و نوریان (2014) پژوهشی با هدف بررسی اثر بخشی آموزش گروهی از تحلیل رفتار متقابل بر صمیمیت زوجین انجام دادند. نتایج تجزیه و تحلیل کوواریانس نشان داد که آموزش تحلیل رفتار متقابل بر صمیمین زوجین موثر است و این نتایج نیز به مدت 3 ماه با ثبات بوده است.
صادقی و همکاران (2011) پژوهشی با هدف اثر بخشی آموزش تحلیل تبادلی بر الگوهای ارتباطی زوجین انجام دادند. نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد که آموزش تحلیل رفتار متقابل بر الگوهای ارتباطی زوجین موثر می باشد.
7. فرضیه ها (هر فرضیه به صورت یک جمله خبری نوشته شود.)
1. آموزش تحلیل رفتار متقابل ( TA ) موجب بهبود رضایتمندی زناشوئی زوجین مسـتعد طـلـاق می شود.
2. آموزش تحلیل رفتار متقابل ( TA ) موجب بهبود سلامت روانی زوجین مسـتعد طـلـاق می شود.
8. اهداف تحقیق (شامل اهداف علمی1،کاربردی2 و ضرورت های3 خاص انجام تحقیق)
هدف کلی
– اثربخشی آموزش تحلیل رفتار متقابل (TA) در بهبود رضایتمندی زناشوئی و سلامت روانی زوجین مسـتعد طـلـاق.
اهداف جزیی
1. تعیین میزان اثربخشی آموزش تحلیل رفتار متقابل ( TA ) در بهبود رضایتمندی زناشوئی زوجین مسـتعد طـلـاق
2. تعیین میزان اثربخشی آموزش تحلیل رفتار متقابل ( TA ) در بهبود سلامت روانی زوجین مسـتعد طـلـاق
تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها
رضایت زناشویی
تعریف مفهومی: انـطباق بـین انـتظاراتی که فرد از زندگی زناشویی دارد و آنچه در زندگی خود تجربه می کند (مادنز، 1981؛ به نقل از قربان علی پور و همکاران، 1387).
تعریف عملیاتی: در پژوهش حاضر منظور از رضایت زناشویی نمره ای است که فرد از پرسشنامه رضایت زناشویی اینریچ کسب می کند.
سلامت روان
تعریف مفهومی: براساس تعریف سازمان بهداشت جهانی20 (WHO) سلامت روانی نه تنها فقدان بیماری و ناتوانی است، بلکه حالت سلامتی کامل فیزیکی روانی – اجتماعی را شامل می شود، در واقع سلامت روان یک حالت ذهنی است که سلامت هیجانی نسبتا رها شده از نشانه های اضطراب و ناتوانی در برقراری روابط کارآمد مقابله با خواسته های تنش زای زندگی را در بر می گیرد (کورسینی21، 1991).
تعریف عملیاتی: در این پژوهش سلامت روان نمره ای است که فرد از پرسشنامه سلامت عمومی گلدبرگ(GHQ) کسب کرده است.
تحلیل رفتار متقابل
تعریف مفهومی: تحلیل رفتار متقابل نظریه ای است در مورد شخصیت و روش منظمی است برای روان درمانی به منظور رشد تغییرات شخصی این تعریفی است که به وسیله انجمن بین المللی تحلیل رفتار متقابل ارائه شده است. تحلیل رفتار متقابل به عنوان نظریه شخصیت، تصویری از ساختار روان شناسی انسان ها ارائه می دهد. بدین منظور از یک الگوی سه بخشی به عنوان الگوی حالات نفسانی خود استفاده می کند. همین الگوی شخصیتی به ما کمک می کند تا دریابیم انسان ها چگونه شخصیت خود را در قالب رفتارهایشان آشکار می سازند (صادقی، احمدی، بهرامی، اعتمادی، و پورسید، 1389).
تعریف عملیاتی: در این پژوهش مجموعه فعالیت ها و روش هایی مدنظر است که پژوهشگر براساس روش تحلیل رفتار متقابل برای بهبود رضایت زناشویی و سلامت روان زوجین مستعد طلاق به کار برده است. که اهم این روش ها می توان به تحلیل شخصیت فرد، تحلیل رفتار متقابل، تحلیل بازی ها یا تحلیل رفتار متقابل پنهانی و تحلیل نمایشنامه و مواردی از این قبیل اشاره نمود.
9. در صورت داشتن هدف کاربردی بیان نام بهره وران (اعم از موسسات آموزشی و اجرایی و غیره ) :
هدف کاربردی حاصل از نتایج این پژوهش قابل استفاده در کلینیک های روانشناختی ، سازمان بهزیستی و موسسات عالی خواهد بود .
10. جنبه نوآوری و جدید بودن تحقیق در چیست؟(این قسمت توسط استاد راهنما تکمیل شود.)
با عنایت به جدید بودن نسبی موضوع مورد پژوهش و عدم پژوهش در جامعه مورد نظر نتایج پژوهش می تواند مورد استفاده مسئولین امر قرار گیرد.
امضاء استاد راهنما
11. روش کار
الف. نوع روش تحقیق :
پژوهش حاضر یک مطالعه نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل است. در این روش گروه آزمایش تحت آموزش به شیوه تحلیل رفتار متقابل قرار می گیرند اما گروه کنترل در لیست انتظار قرار می گیرند و هر دو گروه در زمان یکسان به پیش آزمون و پس آزمون پاسخ می دهند.
جدول 1. مدل مفهومی پژوهش
پس آزمون
متغیر مستقل
پیش آزمون
گمارش تصادفی
گروه ها
T2
x
T1
R
گروه آزمایشی
T2
–
T1
R
گروه کنترل
متغیر مستقل : آموزش به شیوه تحلیل رفتار متقابل
متغیر وابسته: رضایتمندی زناشوئی و سلامت روانی
جامعه نمونه و روش نمونه گیری
جامعه آماری پژوهش حاضر را کلیه زوجین متقاضی طلاق در دادگاه رشت در سال 1394 تشکیل می دهند.
روش نمونه گیری به شیوه در دسترس می باشد. به این صورت از بین زوجین متقاضی طلاق که به دادگاه رشت مراجعه می کنند تعداد 90 زوج براساس ملاک های ورود به پژوهش انتخاب (1- مدت ازدواج 3-7 سال. 2- تحصیلات حداقل دیپلم، 3- داوطلب بودن برای شرکت در پژوهش) انتخاب و پرسشنامه را تکمیل می کنند سپس از بین آنها تعداد 30 زوج که نمرات آنها یک انحراف معیار پایین تر از میانگین در مرحله پیش آزمون بود را انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش (15 نفر) کنترل(15 نفر) جایگزین می شوند.
ب : روش گردآوری اطلاعات ( میدانی، کتابخانه ای و غیره ) :
در خصوص گردآوری اطلاعات مربوط به ادبیات موضوع و پیشینه پژوهش از روش های کتابخانه ای و جهت جمع آوری اطلاعات برای تایید یا رد فرضیه های پژوهش از روش میدانی (پرسشنامه ها) استفاده می شود.
پ : ابزار گردآوری اطلاعات (پرسشنامه، مصاحبه، مشاهده، آزمون، فیش، جدول، نمونه برداری، تجهیزات آزمایشگاهی و بانکهای اطلاعاتی و شبکه های کامپیوتری و ماهواره ای و غیره ) :
پرسشنامه رضایت زناشویی اینریچ:
نسخه اصلی آزمون 115 سـئوال دارد،کـه ابعاد و موضوعات شخصیتی، ارتباطات، حل تعارض، مسائل مالی، اوقات فراغت، روابط جنسی، تربیت فرزند، ارتباط با خانواده اصلی و دوستان نقش های همسری و جهت گیری مذهبی و معنوی را شامل می شود. با توجه به طولانی بودن سئوال های مقیاس فرم های متعددی از آن استخراج شده اسـت اولیـن بار اولسون فرم 15 سئوالی آن را معرفی کرد و سپس فرم 47 سئوالی آن ساخته شد که در این پژوهش از این فرم استفاده می شود. فرم اخیر مولفه های ارتباطات، مدیریت مالی، اوقات فراغت، روابط جنسی، وظایف والدینی، اقوام و دوستان، جهت گیری مذهبی، موضوعات شخصیتی و حـل تـعارض را شامل می شود. در فرم 47 سئوالی برای هریک از سئوالها 5 گزینه منظور شده است.گزینه سئوالها عبارت هستند از کاملا موافقم، موافقم، نظری ندارم، مخالفم و کاملا مخالفم. نمره گذاری سوالها به صورت 5،4،3،2 و 1 است و حداکثر نمره آزمودنی در این پرسشنامه بـرابر بـا 235 اسـت و نمره بالاتر نشانه رضامندی بـیشتر زنـاشویی اسـت. نمره های خام به دست آمده به نمره های t تبدیل می شوند. نمره t کمتر از 30 نشانهء نارضایتی شدید، نمره های بین 30 تا 40 نشانهء نارضایتی از روابط زناشویی، نمره های 40 تا 60 نشانهء رضـایت نـسبی و مـتوسط و نمره های بین 60 تا 70 نشانهء رضایت بسیار همسران از روابـط زنـاشویی و نمره های 60 تا 70 نشانهء رضایت بسیار همسران از روابط زناشویی و نمره های بالاتر از 70 نشانهء رضایت فوق العاده از روابط زناشویی همسران است (قربان علی پور و همکاران، 1387).
اولسون و اولسـون(1997) اعتبار فـرم اخـیر را با استفاده از روش ضریب آلفا 92/0 گزارش کرده اند. در ایران اولین بار سـلیمانیان همبستگی درونی آزمون را برای فرم بلند 93/0 و برای فرم کوتاه 95/0 محاسبه و گزارش کرده است. در پژوهشی دیگر مهدویان(1376)در کار دربـارهء اعـتبار آزمـون اینریچ با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و با روش بازآزمایی(به فاصله یک هـفته)پایایی آزمـون را برای مردان 937/0 و برای زنان 944/0 و برای مردان و زنان 94/0 به دست آورد(به نقل از قربان علی پور و همکاران، 1387).
پرسشنامه سلامت عمومی گلدبرگ(GHQ-28): پرسشنامه سلامت عمومی توسط گلدبرگ22 در سال 1972 ساخته شده است و یک پرسشنامه سرندی، مبتنی بر روش خود گزارش دهی است که در مجموعه های بالینی با هدف ردیابی کسانی که دارای اختلال روانی هستند مورد استفاده قرار می گیرد. پرسشنامه-28 GHQ دارای چهار زیر مقیاس نشانه های بدنی، اضطراب و بی خوابی، کارکرد اجتماعی و افسردگی است. در این پژوهش از فرم 28 سوالی آن استفاده شده است که نمره گذاری ان با استفاده از مقیاس لیکرت 4 درجه ای (0=اصلا الی 3= به مراتب بیشتر از حد معمول) صورت می گیرد. هر فرد در این آزمون چهار نمره دریافت می کند و از مجموع نمرات نیز یک نمره کلی به دست می آید. در بررسی چن23 و چن24 (1983) جهت بررسی روایی همزمان از پرسشنامه چند جنبه ای مینه سوتا استفاده نمودند و به ضریب همبستگی 54/0 دست یافتند. کالمن25، ویلسون26 و کالمن27 (1983) دو پرسشنامه سلامت عمومی و مقیاس نا امیدی بک را اجرا نمودند و ضریب روایی همزمان 69/0 را گزارش نمودند. در بررسی گلدبرگ و ویلیامز28 (1998)، اعتبار تصنیفی برای کل پرسشنامه را 95/0 گزارش کردند. ثبات درونی را با روش آلفای کرونباخ در مطالعه چن (1985) و کی یس29 (1984)، 93/0 گزارش شده است (به نقل از فتحی آشتیانی، 1389). نوربالا، باقری یزدی و یاسمی (1381) از نظر ویژگی های روان سنجی ثبات درونی GHQ با آلفای 83/0 را ذکر کرده اند. محاسبات آماری پرسشنامه سلامت عمومی نشان می دهد که همبستگی خرده مقیاس ها با عامل کلی برای خرده مقیاس شکایت جسمانی، 79/0، اضطراب 90/0، ناسازگاری اجتماعی 75/0، و افسردگی وخیم 63/0 می باشد.
آموزش تحلیل رفتار متقابل
پس از انتخاب آزمودنی ها گروه آزمایش طی 8 جلسه 2 ساعته هفته ای یک جلسه تحت آموزش تحلیل رفتار متقابل قرار خواهند گرفت. چگونگی شرح جلسات در جدول زیر به طور خلاصه آورده شده است.
جدول 1. محتوای جلسات آموزش تحلیل رفتار متقابل
جلسات
محتوای جلسات
جلسه اول
جلسه آشنایی با دستورالعمل استاندارد تحلیل رفتار متقابل و کارکردن روی قرارداد درمانی.
جلسه دوم
تحلیل کنشی حالات کودک، والد، بالغ، دادن تکلیف به آزمودنی ها در مورد ترسیم حالات نفسانی خود، بیان ویژگی ها کودک مطیع و کودک طبیعی، والد کنترل کننده و والد حمایت کنندهف تقویت بالغ.
جلسه سوم
تعریف رابطه متقابل، رابطه متقابل موازی، رابطه متقابل متقاطع، قوانین ایجاد رابطه، تکلیف به آزمودنی ها برای تشخیص هریک از انواع رابطه ی متقابل.
جلسه چهارم
تعریف نوازش، نوازش کلامی/غیر کلامی، مثبت/منفی، شرطی/غیر شرطی، بحث در مورد روش های بدست آوردن نوازش و ارائه تکالیف مربوط به آن به آزمودنی ها.
جلسه پنجم
تشخیص تبادل های پنهانی، روابط مماسی/روابط مسدود کننده، بحث و تشخیص تبادل های پنهانی توسط آزمودنی ها.
جلسه ششم
چگونه بالغ فعال تری داشته باشیم، سازمان دهی زمان (انزوا/مراسم و مناسک/وقت گدرانی/فعالیت ها/بازی های روانی/صمیمیت)، تکلیف آزمودنی ها(ترسیم دایره سازمان دهی زمان خود و برنامه ریزی برای فعالیت های مربوط به افزایش صمیمیت).
جلسه هفتم
توضیحات بیشتر درباره بازی های روانی، بیان وضعیت های زندگی (من خوب نیستم)، خنثی کنندگان والد و دادن تکلیف به آزمودنی ها در مورد تشخیص روش های خنثی کردن والد طرف مقابل مثل حاشیه رفتن و سکوت در زندگی واقعی خود.
جلسه هشتم
جمع بندی و مرور مطالب با تاکید بر به کارگیری بالغ برای بهبود روابط و وضعیت زندگی. آماده شدن برای وداع با گروه، اجرای پس آزمون.
ت: روش تجزیه و تحلیل اطلاعات :
جهت تجزیه و تحلیل داده های بدست آمده، از شاخص های و روش های آمارتوصیفی برای بدست آوردن فراوانی، درصد، میانگین، انحراف استاندارد، و خطای استاندارد داده ها و سپس از آمار استنباطی برای بدست آوردن تحلیل کوواریانس به کمک نرم افزار-22 spss استفاده خواهد شد.
12. جدول زمان بندی مراحل انجام دادن تحقیق از زمان تصویب تا دفاع نهایی
تاریخ تصویب
از تاریخ
تا تاریخ
مطالعات کتابخانه ای
جمع آوری اطلاعات
تجزیه و تحلیل داده ها
نتیجه گیری و نگارش پایان نامه
تاریخ دفاع نهایی
توسط معاونت پژوهشی مشخص می گردد
طول مدت اجرای تحقیق :
13. (به ترتیب حروف الفبا تنظیم شود)
کتاب : نام خانوادگی،نام، سال نشر،عنوان کتاب،مترجم، جلد ، محل انتشار، ناشر
مقاله : نام خانوادگی، نام، عنوان مقاله، عنوان نشریه، سال، دوره،شماره،صفحه
تعدادی از منابع
منابع فارسی
احمدی، سید احمد. (1385). مقدمه ای بر مشاوره و روان درمانی. اصفهان: انتشارات دانشگاه اصفهان.
استوارت، یان و جونز، ون. (بیتا). تحلیل رفتار متقابل. ترجمه بهمن دادگستر(1387). تهران: دایره.
اکبری، ابراهیم؛ خانجانی، زینب؛ عظیمی، زینب؛ پورشریفی، حمید؛ و علیلو، مجید محمود. (1391). اثربخشی درمان تحلیل رفتار متقابل بر حالات شخصیتی، عزت نفس و نشانگان بالینی افراد دچار شکست عاطفی. روش ها و مدل های روان شناختی، سال دوم، شماره هشتم: 21-1.
ترکان، هاجر؛ کلانتری، مهرداد؛ مولوی، حسین. (1385). بررسی اثر بخشی گروه درمانی به شیوه تحلیل تبادل بر رضایت زناشویی. مجله خانواده پژوهشی، 2 (8): 403-383.
تسلیم بخش، طوبی. (1392). مقایسه ویژگی های شخصیتی و سلامت روان در گروهای خونی کارکنان مختلف آزمایشگاه های شهر شیراز. پایان نامه کارشناسی ارشد روان شناسی عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی مرودشت.
ثنایی، باقر. (1381). روان درمانی و مشاوره گروهی. تهران: انتشارات چهر.
جوادی، بهناز؛ حسینیان، سیمین؛ و شفیع آبادی، عبدالله. (1388). اثر بخشی آموزش تحلیل ارتباط محاوره ای به مادران بر بهبود عملکرد خانواده آنان. خانواده پژوهی، سال پنجم، شماره 20: 517-503.
سلامت، مائده؛ زمانی؛ احمد رضا؛ و الهیاری، طلعت. (1386). تاثیر آموزش مهارت های ارتباطی با استفاده از روش تحلیل رفتار متقابل بر کاهش تعارض زناشویی. روان شناسی کاربردی، دوره اول، شماره 3:42-29.
سلامت، مائده؛ زمانی؛ احمد رضا؛ و الهیاری، طلعت. (1386). تاثیر آموزش مهارت های ارتباطی با استفاده از روش تحلیل رفتار متقابل بر کاهش تعارض زناشویی. روان شناسی کاربردی، دوره اول، شماره 3:42-29.
سودانی، منصور؛ مومنی، جاوید، محمدی، کبری. (1392). تاثیر آموزش تحلیل رفتار متقابل بر بهزیستی روان شناختی و خود شناسی زنان متاهل. مشاوره کاربردی، دوره 3، شماره2: 61-51.
سودانی، منصور؛ مومنی، جاوید، محمدی، کبری. (1392). تاثیر آموزش تحلیل رفتار متقابل بر بهزیستی روان شناختی و خود شناسی زنان متاهل. مشاوره کاربردی، دوره 3، شماره2: 61-51.
شفیع آبادی، عبداله و ناصری، غلامرضا. (1392). نظریه های مشاوره و روان درمانی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
صادقی، مسعود؛ احمدی، سید احمد؛ بهرامی، فاطمه؛ اعتمادی، عذرا؛ و پورسید، سیدرضا. (1389). بررسی تاثیر آموزش به شیوه تحلیل رفتار متقابل بر سبک های عشق ورزی زوجین. مجله علمی-پژوهشی پژوهش های علوم شناختی و رفتاری، سال سوم، شماره دوم (5): 84-71.
صادقی، مسعود؛ احمدی، سید احمد؛ بهرامی، فاطمه؛ اعتمادی، عذرا؛ و پور سید، سید رضا. (1392). بررسی تاثیر آموزش به شیوه تحلیل رفتار متقابل بر سبک های عشق ورزی زوجین. پژوهش های علوم شناختی و رفتاری، دوره 3، شماره 2 (5): 84-71.
علامه، سید فرید؛ آقایی، اصغر؛ آتش پور سید حمید؛ مشتاقی، مرضیه. (1393). تاثیر آموزش گروهی تحلیل رفتار متقابل بر شادکامی مردان متاهل مراجعه کننده به مراکز مشاوره و فرهنگسراها. پژوهش های علوم شناختی و رفتاری، دوره 4، شماره1 (6): 38-25.
فتحی آشتیانی، علی. (1389). آزمون های روان شناختی: ارزشیابی شخصیت و سلامت روان. چاپ دوم، تهران: انتشارات بعثت.
فتوحی بناب، سکینه؛ حسینی نسب، سید داوود و اشمی، تورج. (1390). اثر بخشی زوج درمانی شناختی-رفتاری، اسلامی و تحلیل رفتار متقابل بر خود شناسی زوج های ناسازگار. مطالعات روان شناختی، دوره 7، شماره 2: 58-37.
قربان علی پور، مسعود؛ فراهانی، حجت الله؛ برج علی، احمد؛ مقدس، لیلا. (1387). تعیین اثر بخشی آموزش تغییر سبک زندگی به شیوه گروهی بر افزایش رضایت زناشویی. مطالعات روانشناختی، دوره چهارم – پاییز 1387 – شماره 3 : 72-57.
قنبری هاشم آبادی، بهرام علی؛ مداح شورچه، راحله؛ وفایی جهان، زهرا؛ و بلقان آبادی، مصطفی. (1391). اثر بخشی گروه درمانی شناختی و تحلیل تبادلی بر بهبود مهارت حل تعارض. مجله تحقیقات علوم پزشکی زاهدان، دوره 14، شماره 1: 48-43.
کارگر، حکمت. (1389). اثربخشی آموزش مهارت های ارتباطی بر تحول بلوغ عاطفی دانشجویان در آستانه ازدواج. پایان نامه کارشناسی ارشد رشته مشاوره مدرسه، دانشگاه علامه طباطبائی.
کلانتری، مهرداد. (1374). روان شناسی روابط خوب. اصفهان: کنکاش.
کیخاونی، ستار؛ محمدزاده، جهانشاه؛ محمدی، جلال؛ نصراللهی، عباس؛ پیراحمدوند، مهرداد؛ رضایی، راحله؛ و رضایی، کبری. (1391). رابطه تاب آوری و سلامت روان با آسیب پذیری در برابر مواد مخدر در دانش اموزان مقطع متوسطه شهر ایلام در سال تحصیلی 90-89. فصلنامه تاریخ پزشکی، سال چهارم، شماره 13: 45-34.
نصر اصفهانی، نرگس؛ اعتمادی، احمد؛ و شفیع آبادی، عبداله. (1392). بررسی تاثیر آموزش معنا- محور بر صمیمیت زناشویی زنان. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی قزوین، سال هفدهم، شماره 1: 47-43.
نور بالا، احمد علی؛ باقری یزدی، سید عباس؛ و محمد، کاظم. (1387). اعتبار یابی پرسشنامه 28 سوالی سلامت عمومی به عنوان ابزار غربال گری اختلالات روان پزشکی در شهر تهران – 1380. مجله پژوهشی حکیم،11(4): 53-47.
هالفورد، کیم. (2002). زوج درمانی کوتاه مدت "یاری به زوجین برای کمک به خودشان". ترجمه مصطفی تبریزی، مژده کاردانی، فروغ جعفری (1384). تهران: فراروان.
یوسفی، نسرین. (1390). مقایسه اثر بخشی دو رویکرد خانواده درمانی مبتنی بر طرحواره درمانی در مراجعان متقاضی طلاق شهر سقز. اصول بهداشت روان، 13 (4): 373-356.
منابع لاتین
Booth, L. (2007). Observations and Reflections of Communication in Health Care- could Transactional Analysis be Used as an Effective Approach, Journal of Radiography, 13, 135, 141.
Booth, L. (2008). The radiographer-patient relationship: Enhancing understanding using a transactional analysis approach. Radiography, 14, 4: 323-331.
Booth, L., & Manning, D. (2006). Observations of radiographer communication: An exploratory study using Transactional Analysis. Radiography, 12, 4: 276-282.
Corsini, R. J. (1991). Thedictionavy of psychologypublishing office: brunner/ mazel .
Edlati, A. (2010). Perception of women towards family values and their marital satisfaction. J Am Sci;6(4):132-7.
Harway, M (2005). Handbook of couples therapy. Published by John Wiley & Sons, Inc, New Jersey.
Karney BR, Bardbury TN. (1997). Neuroticism, marital interaction and the trajectory of marital satisfaction. J Person and Social Psychol. 1997; (2): 1075-1092.
Lundblad, A. M.,& Hansson K. (2005). Relational problems and Psychiatric symptoms incouple therapy. International Journal of Social Welfare. 14, 256-264.
Murakami, M., Matsuno, T., Koike, K., Ebana, S., Hanaoka, K., & Katsura, T. (2006). Transactional Analysis and Health Promotion, International Congress Series, 1287: 164-167.
Nayeri, A., Lotfi, M., & Noorani, M. (2014). The Effectiveness of Group Training of Transactional Analysis on Intimacy in Couples. Procedia – Social and Behavioral Sciences, 152, 7 : 1167-1170.
Sadeghi, M., Hezardastan, F., Ahmadi, A., Bahrami, F., Etemadi, O., & Fatehizadeh, M. (2011). The Effect of Training Through Transactional Analysis Approach on Couples , Communication Patterns. World Applied Sciences Journal, 12 (8): 1337-1341.
Whisman, M. A., & Uebelacker, L. A., & Weinstock, L. M. (2007). Psychopathology and marital satisfaction: The importance of evaluating both partners. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 27, 830-838.
Worthington, E.L. (2005). Hope-Focused Marriage Counseling Recom mendations for Researchers, Clinicians andChurch workers. Journal of Psychology and Theology, 31 (3), 231-239.
1 Worthington, E.L
2 marital satisfaction
3 Mental Health
4 Karney BR, Bardbury TN
5 Harway, M
6 world health organizatio
7 Lundblad, A. M.,& Hansson K
8 Whisman, M. A
9 Transactional Analysis
10 Eric Berne
11 Murakami, M
12 Booth, L
13 Structural Analysis
14 Game Analysis
15Script Analysis
16 Stewart
17 Joines
18 Booth, L
19Manning, D
20 world health organizatio
21 Corsini, R. J
22 Goldberg, D
23 Chan, D. W
24 Chan, T. S. C
25 Kalman, T. P
26 Wilson, P. G
27 Kalman, C. M
28 Williams, P
29 Keyes, S
—————
————————————————————
—————
————————————————————