تفسیر نقاشی کودکان
معرفی،اجرا و تفسیر تست ترسیم خانواده
Family Drawing Test
دکتر رضا برومند
موسسه آنامیس مهرجنوب Anamisfile.ir
سرفصل ها
معرفی مدرس
مفاهیم پایه درتفسیر نقاشی کودکان
نقاشی زبان کودک
شخصیت و نقاشی کودکان
مراحل رشد نقاشی در کودکان
رویکردهای روان شناسی به نقاشی کودکان
مکانیزم های دفاعی و نقاشی کودکان
سطوح تفسیری سه گانه در نقاشی کودکان
معرفی تست ترسیم خانواده
تعارض های روانی و نقاشی کودکان
نمونه تفسیر انجام شده
کارشناسی روان شناسی بالینی از دانشگاه اصفهان
کارشناسی ارشد روان شناسی تربیتی از دانشگاه شیراز
دکترای تخصصی روان شناسی تربیتی از دانشگاه مالایا
دکترای تخصصی مشاوره خانواده از دانشگاه هرمزگان
تدریس از سال 77 تا کنون در مقاطع کارشناسی تا
دکترای تخصصی
مولف/پژوهشگر/طراح و مجری کارگاه های آموزشی
موسسه آنامیس مهرجنوب Anamisfile.ir
معرفی
نقاشی زبان کودکان است
تجربیات بالینی کار با کودکان نشان می دهد که بسیاری از اختلالات عاطفی و مشکلات رفتاری آنان ارتباط نزدیک با خانواده ای دارد که در آن زندگی می کنند.
این موضوع ناشی از دو عامل مهم است:
1-ساخت و نظام خانواده ای که کودک در آن
رشد نموده است
2-برداشت ویژه هر کودک از خانواده خود
مقدمه
معرفی تست ترسیم خانواده
Family Drawing Test
برای دستیابی به طرز فکر هر کودک از خانواده خود، شیوه های مختلفی پیشنهاد شده است
یکی از آن ها اجرای آزمون ترسیم خانواده است.
DAF- DRAW A FAMILY
تست ترسیم خانواده
طراح تست
در سال 1951 روان پزشکی به نام مایلز پوروت این تست را طراحی کرد و ساخت.
رده سنی استفاده از این تست
به طور کلی از این تست برای کودکان 5 تا 16 ساله می توان استفاده کرد.
روایی و پایایی
با اینکه روایی این تست توسط تعدادی از روانشناسان و متخصصان مورد شک و انتقاد قرار گرفته است، با این حال روایی آن قابل اتکا می باشد
استفاده از این تست به عنوان روشی واحد
با اینکه اعتبار و روایی این تست به خوبی سنجیده شده است،
اما بهتر است که روان شناسان و متخصصان از این تست به
تنهایی استفاده نکنند و آن را در کنار دیگر روش های
تشخیصی مانند، مصاحبه و مشاهده و .. به کار بگیرند.
علت استفاده از نقاشی در این تست
اصولا نقاشی فرآیندی نمادین است و کودکان با کشیدن نقاشی چیزهای زیادی در مورد خودشان را در اختیار دیگران قرار می دهند
اگر فردی به مبانی و اصول تفسیر نقاشی کودکان را آشنا باشد، می تواند شخصیت و تعارضات کودکان را تحلیل کند.
در عمل ملاحظه می شود که فرافکنی در آزمون ترسیم خانواده به سادگی و با وسعت صورت می گیرد
و به کمک آن می توان به بسیاری از تعارضات،
گرایش های ناخودآگاه، مکانیسم های دفاعی و
اختلالات شخصیت کودکان پی برد
معرفی تست ترسیم خانواده
آزمون نقاشی خانواده علاوه بر ویژگی های فردی آزمودنی، روابط و نیازهای خانوادگی او را نیز منعکس می کند.
این آزمون به ویژه در مورد کودکان و نوجوانان
که صحبت کردن درباره احساساتشان در مورد خانواده
برایشان دشوارتر است، مفیدتر خواهد بود
تست ترسیم خانواده
مزایای نقاشی خانواده
1- ابزار مورد نیاز این آزمون محدود به:
یک مداد، یک برگ کاغذ سفید بی خط و یک پاک کن می شود و به همین جهت در همه جا و برای همه قابل حصول می باشد.
مزایای نقاشی خانواده
2- زمان اجرای این آزمون بسیار کوتاه است(از 15 دقیقه تجاوز نمی کند)
و به همین جهت وسیله بسیار خوبی جهت کار در کلینیک ها می باشد.
هنگام اجرا، درمانگر می تواند با تسلط کافی به مشاهده آزمودنی
بپردازد و با برداشت هایی که از این راه می کند در وقت تفسیر،
صرفه جویی نماید.
مزایای نقاشی خانواده
3- اجرای آزمون، مصاحبه بعدی با کودک را تسهیل می کند.
زیرا روند اجرا، عوامل بازدارنده "من" و «فرا من" را در
هرگونه فرافکنی بعدی به حداقل می رساند.
مزایای نقاشی خانواده
4- نقاشی ترسیم شده به عنوان یک اثر مکتوب در پرونده آزمودنی باقی می ماند و می توان در جلسات بعدی به آن مراجعه کرد.
مراحل و نحوه اجرای آزمون ترسیم خانواده
روش اجرای آزمون ترسیم خانواده
روش اجرای آزمون ترسیم خانواده بسیار ساده است .
کودک را در مقابل میزی که کاملا اندازه اوست بنشانید ٬ویک برگ کاغذ سفید و یک مداد نوک تیز نسبتا نرم و مشکی در اختیار او قرار دهید
دستورالعمل آزمون ترسیم خانواده
یک خانواده را نقاشی کن
یا اینکه “یک خانواده را در فکر خودت مجسم کن و آن را نقاشی کن”.
اگر کودک پرسید :که آیا خانواده خودم را نقاشی کنم “به او بگویید :
” هرطور که دوست داری “
دستورالعمل آزمون ترسیم خانواده
اگر کودک گفت :”بدون خط کش و مدادپاک کن نمی تواند این کار را انجام دهد ” او را تشویق کنید و مطمئن کنید که آنچه می کشد مورد توجه است ٬وهرگز به هیچوجه خوبی یا بدی نقاشی مورد قضاوت قرار نخواهد گرفت و منظور تکلیفی نیست که مثل تکالیف درسی به آن نمره داده شود.
هنگام ترسیم نقاشی در کنار کودک باشید و این نکات را یادداشت کنید
– کودک نقاشی را از چپ شروع می کند یا از راست
– ترتیب کشیدن افراد
– اسامی افرادی که کشیده را از او بپرسید و بالای
تصویرشان بنویسید
هنگام ترسیم نقاشی در کنار کودک باشید و این نکات را یادداشت کنید
–– اگر کودک قبل از کشیدن فرد خاصی دچار وقفه شد یادداشت کنید
– بازگشت مجدد به قسمت معینی از نقاشی و کامل کردن و اضافه کردن جزئیات دیگر به آن را یادداشت کنید
مشاهده در هنگام ترسیم
احساسات و واکنش ها
مشاهده در هنگام ترسیم
رفتار و احساس کودک در هنگام ترسیم مورد مشاهده قرار گیرد
احساسات کودک در هنگام ترسیم هر یک از اعضای خانواده
مکث ها و توقف ها در مورد هر یک از اعضای خانواده در هنگام ترسیم
مصاحبه بعد از ترسیم
بعد از اتمام نقاشی ابتدا به نحوی ظریف از کار او تمجید کنید و سپس از کودک این سوالات را بپرسید
– “حالا تو٬ این خونواده ای را که کشیدی برای من تعریف کن”
– “اینا کجان؟” و”اینجا چکار می کنن؟”
– “به من بگو یک یک این اشخاص کی هستند و از اون که
اول کشیدی شروع کن “
بعد از اتمام نقاشی ابتدا به نحوی ظریف از کار او تمجید کنید و سپس از کودک این سوالات را بپرسید
– نقش٬سن وجنس هر یک از اشخاص را از او بپرسید
– سعی کنید کودک به شما بگوید این اشخاص به هم
چه احساسی دارند
بعد از اتمام نقاشی ابتدا به نحوی ظریف از کار او تمجید کنید و سپس از کودک این سوالات را بپرسید
– “در این خونواده کدوم از همه مهربون تره؟”
– “کدوم از همه خوشبخت تره؟”
– “کدوم کمتر از همه خوشبخته؟
بعد از اتمام نقاشی ابتدا به نحوی ظریف از کار او تمجید کنید و سپس از کودک این سوالات را بپرسید
– ” در این خونواده کی به نظر تو از همه بهتره”
– در برابر جواب هر یک از پرسشها از کودک بپرسید چرا.
و در پایان این دو سوال را از او بپرسید:
– “یکی از بچه ها شیطونی کرده ٬این کدومه ؟چه جوری
تنبیهش می کنن؟”
بعد از اتمام نقاشی ابتدا به نحوی ظریف از کار او تمجید کنید و سپس از کودک این سوالات را بپرسید
– “بابا پیشنهاد می کنه که با ماشین به گردش برن.
اما برای همه ٬تو ماشین جا نیست.
کدومشون باید تو خونه بمونه؟”
بعد از اتمام نقاشی ابتدا به نحوی ظریف از کار او تمجید کنید و سپس از کودک این سوالات را بپرسید
-اگر کودک خودش را در نقاشی نکشیده است از او بپرسید:”دلت می خواست در این نقاشی جای چه کسی بودی”
– و اگر خودش را کشیده بود از او بپرسید: “غیر از این دلت
می خواست جای کدوم یکی دیگه بودی؟
بعد از اتمام نقاشی ابتدا به نحوی ظریف از کار او تمجید کنید و سپس از کودک این سوالات را بپرسید
– از او بپرسید آیا ازآنچه انجام داده است احساس رضایت
می کند یا خیر ؟
– اگر بخواهد ٬دوباره نقاشی را از سر بگیرد آیا همین شکل را خواهد
کشید یا چیزی را اضافه یا کم خواهد کرد یا تغییراتی در آن ایجاد خواهد کرد؟
فرایند ترسیم
آزمون نقاشی خانواده
فرایند ترسیم
پاره ای از کودکانی که دچار وقفه یا بازداری هستند از همان ابتدا می گویند که قادر نیستند نقاشی کنند.
گاهی هم در اواسط نقاشی دچار مکث هایی می شوند که این بازداری ها و مکث ها می تواند ما را به معانی متفاوتی برساند.
فرایند ترسیم
این که نقاشی در چه قسمتی از کاغذ آغاز شده
اهمیت دارد
و با اینکه نقاشی را با ترسیم چه شخصی آغاز نموده
دارای اهمیت است.
فرایند ترسیم
مدت زمانی که برای ترسیم هر یک از اشخاص نقاشی اختصاص می یابد
دقتی که در مورد جزئیات به کار بسته می شود
و یا گاهی تمایل وسواس آمیزی که در بازگشتن به قسمت معینی از نقاشی مشاهده می گردد در شمار نکات مهمی هستند که باید در نظر گرفته شوند
همسان سازی کودک با افراد
همسان سازی
همسان سازی یعنی اینکه کودک خود را مطابق با کدام یک از اشخاص داخل نقاشی در نظر می گیرد
همسان سازی غالبا” تابع اصل لذت است و از این راه ما را درباره ی انگیزه های عمیق آزمودنی آگاه می سازد
همسان سازی
از کودک میخواهیم که همسان سازی خود را انتخاب کند.
براساس چنین تقاضایی، ما مسلما” به هشیاری وی رجوع میکنیم و باید تاکید کنیم که در این سطح هشیاری، گرایشها فقط در صورتی بیان می شوند که شدیدا” سرکوفته نشده باشند، و درغیراینصورت سانسور من برای منع همسان سازی هایی که فرد باطنا” به آنها تمایل دارد، دخالت می کند
همسان سازی
وقتی کودک خود را در شرایط واقعی سن و جنس خود مجسم می کند و اظهار می دارد که میخواهم خودم باشم همسان سازی با واقعیت است.
وقتی فرد خودرا در اشخاصی که گرایش های اقرارکردنی او را ارضاء می کنند فرافکنی می کند، همسان سازی میل یا گرایش است.
وقتی کودک با شخصی که فرد شرور در نقاشی را تنبیه می کند همسان سازی می کند، همسان سازی دفاعی یا همسان سازی با فرامن مطرح است
واکنش های عاطفی کودک
واکنش های عاطفی کودک
باید واکنش های عاطفی کودک در سراسر آزمون یادداشت گردند.
در پاره ای از کودکان حالت وقفه ی عمومی و ناراحتی هایی متجلی میگردند که ممکن است تا حد امتناع از ترسیم، گسترش یابند و ساخت نقاشی و خطوط ترسیم شده را تحت تاثیر قرار دهند.
بالعکس پاره ای دیگر از کودکان، به ترسیم خانواده با حالت شادی که گاهی با شگفت زدگی توام است می پردازند.
مقایسه با خانواده ی حقیقی
مقایسه با خانواده ی حقیقی
نقاشی ارائه شده توسط کودک را با آنچه حقیقت خانواده است مورد مقایسه قرار داد
تعداد اعضای خانواده
سن اعضای خانواده
بیان کودک در مصاحبه
تفسیر نقاشی کودک در آزمون ترسیم خانواده
بعد از مفاهیم پایه ارائه می شود
رویکردهای روان شناسی
نقاشی کودکان
رویکردهای روان شناسی به نقاشی کودکان
نقاشی در دوران کودکی یکی از فعالیت های مورد علاقه کودکان است.
کودکان معمولاً مشتاقانه از روی شادمانی و لذت نقاشی می کشند.
با این حال این فعالیت ها اکثراً فقط با لبخند و بی توجهی از طرف بزرگسالان نادیده گرفته می شوند
رویکردهای روان شناسی به نقاشی کودکان
فرایند تکلم یک روند آهسته است و کودکان به تدریج یاد می گیرند که از آن استفاده کنند.
پیشرفت در گفتار و سخن، از ارتباطات روزمره کودک با بزرگسال ناشی می شود.
رویکردهای روان شناسی به نقاشی کودکان
به همین دلیل کودکان اغلب ترجیح میدهند تجربیات عاطفی خود را مانند شادی و یا ترس را از طریق نقاشی و نه مستقیم از طریق کلمات به اشتراک بگذارند.
تاریخچه تحلیل نقاشی کودکان از دیدگاه ژان پیاژه
ژان پیاژه (روانشناس مطرح و بزرگ در نظریه رشد مرحله ای) در سال ۱۹۲۹ روند رشد نقاشی های کودکان را به عنوان بخشی از مراحل رشد مرحله ای در نظر گرفته بود
وی این روند را در ۴ مرحله رشد شناختی طبقه بندی کرد.
· مرحله ۱: مرحله حسی حرکتی (۰ تا ۲ سال)
از ۱۳ تا ۲۰ ماهگی نوزادان قادر به هماهنگی انجام دو عمل کنش و واکنش مستقل از هم میشوند و آنها را در زمان واقعی به هم متصل می کنند.
· مرحله ۱: مرحله حسی حرکتی (۰ تا ۲ سال)
آنها در این سن، روابط بین مداد رنگی به عنوان وسیله و کاغذ به عنوان یک سطح که می توان مداد رنگی را روی آن انتقال داد و الگوها را تولید کرد، مییابند.
مرحله ۱: مرحله حسی حرکتی (۰ تا ۲ سال)
آنها می توانند یک مدادرنگی را دست بگیرند و روی علامت هایی که روی کاغذ می گذارند تمرکز کنند و یا به عبارتی دیگر خط خطی کنند.
· مرحله ۲ : مرحله ارتباط متقابل (۲تا ۵سال)
این مرحله کودکان می توانند بر روی انواع
خط های درهم برای نمایشی از اشیا تمرکز کنند.
ابتدا آنها یاد می گیرند که الگوهای متفاوتی را بکشند.
به عنوان مثال خطوط افقی و عمودی یا دایره.
· مرحله ۲ : مرحله ارتباط متقابل (۲تا ۵سال)
سپس آنها یاد می گیرند که آنها را با هم
ترکیب کنند تا نمایانگر یک شی، مثل
خورشید، انسان یا حتی یک دوچرخه باشد.
مرحله ۳ : مرحله بعدی ( 5 تا 10 سال )
در این مرحله کودکان ابتدا یاد می گیرند تا نمایش و صحنه ای را خلق کنند.
در 6 سالگی آنها علاوه بر انسان، زمین و آسمان را هم در نقاشی می کشند.
همچنین باید بدانیم که آن ها نمایش بسیار متفاوتی از یک شخص را می توانند نقاشی کنند.
مرحله ۳ : مرحله بعدی ( 5 تا 10 سال )
اما در ابتدا آنها قادر به تمرکز بر بعد سوم نیستند.
از حدود 8 سالگی کودکان شروع به تمایز بین صحنه پیش زمینه و صحنه پس زمینه می کنند.
کودکان ۱۰ ساله می توانند در نقاشی "یک زمین میانه" و همچنین یک پیش زمینه و پس زمینه را معرفی کنند.
مراحل رشد نقاشی در کودکان
رشد مهارت نقاشی در کودکان مراحل متفاوتی دارد
تمامی کودکان با اندکی تفاوت از این مراحل عبور خواهند کرد
مراحل رشد نقاشی در کودکان
خط خطی های بدون نظم و آشفته در ابتدا تنها نشان دهنده
حرکت های لذت بخش عضلانی هستند .
تلاشی برای به تصویر کشیدن جهان پیرامونشان ندارند.
کودکان به زودی شروع به نام گذاری و توصیف خط خطی ها
می کنند.
این مرحله یکی از مهم ترین مراحل رشد کودک است.
1-مرحله خط خطی ( تا 2 سال)
خط خطی های بی هدف معمولا از یک سال و نیم به بعد شروع می شوند
اولین نشانه های خلق فرم بصورت خود آگاه در طراحی های کودکان حدود سه سالگی دیده می شود.
.
2-مرحله پیش الگو برداری(2تا 4 سال)
پس از چندی کودک وارد مرحله «الگو یا طرح» می شود
روشی قطعی برای به تصویر کشیدن شی یا یک موضوع.
هرچند که این الگو برداری ممکن است در صورت تمایل
کودک به نشان دادن موضوعی مهم دستخوش تغییراتی شود.
3-مرحله الگو برداری/طرح کلی (تا 6 سال)
این الگو برداری ها نشان دهنده درک کودک از مفاهیم و موضوعات است.
در این مرحله، در شیوه و فضای قرار گیری عناصر دیداری نظمی خاص وجود دارد:
همه چیز بر روی خط مبنا (یک خط فرضی) قرار می گیرد.
3-مرحله الگو برداری/طرح کلی (تا 6 سال)
در این مرحله کودک در می یابد که الگو برداری کلی دیگر برای نشان دادن واقعیت کافی نیست.
آغاز واقع گرایی که با طبیعت گرایی تفاوت بسیار دارد، عموما با اضافه شدن جزئیات در قسمت های مختلف تصویر رخ می دهد.
4-آغاز مرحله واقع گرایی(تا 10 سال)
کودک به مرور زمان مفهوم فضا و کارکردهایش را در می یابد و این درک را با نشان دادن عناصر هم پوشاننده (روی هم افتاده) بر روی خط افق (نه خط مبنا) انجام می دهد.
در این دوره کودکان شروع به نقد و مقایسه نقاشی خود با دیگران می کنند.
هرچند رفته رفته مستقل از بزرگسالان می شوند اما تلاش می کنند تا خود را همتای آنان نشان دهند.
4-آغاز مرحله واقع گرایی(تا 10 سال)
آغاز دوه نوجوانی (بلوغ) برای اکثر کودکان پایان پیشرفت های هنرمندانه است، به دلیل ناکامی در «درست نشان دادن چیزها».
آن عده که موفق شوند از این بحران گذشته و رمزهای طراحی را دریابند در آینده عمیقا به آن جذب خواهند شد.
آموزش متدهای متفاوت طراحی و نقاشی به نوجوانان کمک می کند تا بتوانند از این بحران گذر کنند.
5- دوره بحران
در این مرحله از زندگی، هنر چیزی است که یا باید با علاقه انجام گیرد و یا کنار گذاشته شود.
دانش آموزان در این دوره به شکل جدی بر ضعف های طراحی خود واقف هستند و این امر بسیاری از آن ها را دلسرد می کند.
6-مرحله تصمیم گیری
یکی از روش های علاقه مند کردن آن ها به هنر معرفی سبک های متفاوت هنری (به وﻳﮋه سبک هایی که نیاز به واقع نمایی ندارد) و گونه های مختلف هنر سوای نقاشی (مانند مجسمه سازی ، صنایع دستی و ..) است.
6-مرحله تصمیم گیری
مفاهیم پایه در تفسیر نقاشی کودکان
الف-ساختار شخصیت کودک
ب-مکانیزم های دفاع روانیَ
ج-مراحل تحول نقاشی در کودکان
شخصیت عبارت است از مجموعه سازمان یافته و واحدی متشکل از خصوصیات نسبتاً ثابت و پایدار که روی هم، یک فرد را از فرد یا افراد دیگر، متمایز و رفتار او را در موقعیت های مختلف قابل پیش بینی می سازد.
ثابت و پایدار متمایز قابل پیش بینی
تعریف شخصیت
1- نهاد ID
2- من EGO
3-فرامن SUPER EGO
الف: ساختار شخصیت
نهاد یا Id بنیادهای زیستی انسان را بازنمایی می کند.
نهاد یا Id از هنگام زایش انسان و حتی پیش از آن در هنگامی که در رحم مادر است وجود دارد.
نهاد بر پایه اصل لذت بنا نهاده شده است
1- نهاد یا Id
لذت در این جا به معنی دریافت آرامش و لذت و دوری از رنج است.
این لذت هنگامی پدید می آید که نیازهای زیستی و نخستین کودک برآورده شود.
1- نهاد یا Id
لذت در این جا به معنی دریافت آرامش و لذت و دوری از رنج است.
این لذت هنگامی پدید می آید که نیازهای زیستی و نخستین کودک برآورده شود.
1- نهاد یا Id
نخستین نیازهایی کودک، تغذیه، نگه داری و دوری از آسیب جسمانی است
اگر این نیازها برآورده نشود به مرگ نوزاد می انجامد.
1- نهاد یا Id
نوزاد با گریه کردن و رفتارهایی که انجام می دهد برآورده شدن نیازهایش را خواستار است.
کودک می خواد این نیازها بی درنگ و فوری برآورده شود.
1- نهاد یا Id
پس نهاد را می توانیم مانند نوزادی نیازمند و وابسته بدانیم که هر چه را بخواهد باید بی درنگ فراهم شود.
1- نهاد یا Id
همزمان با مرحله اول رشد روانی –اجتماعی اریکسون
من یا Ego بر خلاف نهاد، منطقی و واقع بین است.
من بر پایه ی اصل واقعیت کار می کند.
من یا Ego خواستار برآورده شدن نیازهای انسان است
اما به واقعیت ها توجه می کند
2-من یا Ego
فرامن یاSuper-ego نقطه ی مقابل نهاد است.
نشان گر بخش اخلاقی کنش انسان است.
فرامن یا Super-ego با نام من آرمانی هم شناخته می شود.
فرامن کمال گرا و آرمان گرا است.
3-فرامن یا Super-ego
۱- آرمان: آرمان دربرگیرنده ی استانداردها، اصول و قوانینی است که فرد برای رفتارهای خوب دارد.
پیروی کردن از این اصول و قوانین به پاداش می انجامد.
و به فرد احساس غرور، ارزش و رضایتمندی می دهد.
فرامن در دربرگیرنده ی ۲ بخش است:
۲- وجدان: وجدان دربرگیرنده ی رفتارهایی است که خانواده و جامعه آن ها را بد و ناپسند می دانند. این رفتارها ممنوع است و به پیامدهای بد، تنبیه و احساس گناه می انجامد.
فرامن در دربرگیرنده ی ۲ بخش است:
ب-مکانیزم های دفاع روانی
تعریف مکانیزم های دفاعی
مکانیسم های دفاعی استراتژی های روانشناختی یا روان شناسی هستند که بطور ناخودآگاه برای محافظت از فرد در برابر اضطراب ناشی ازتجربه ها، رویدادها ، امیال ، خواسته ها، غرایز،افکار و احساسات غیرقابل قبول مورد استفاده قرار می گیرند.
زیگموند فروید (۱۸۹۴ ، ۱۸۹۶) شماری از مکانیزم های
دفاعی که در آثار مکتوب خود به آنها ارجاع داده
است را ذکر کرد.
دخترش آنا فروید (۱۹۳۶) این ایده ها را بسط داد
و به جزئیات آن ها پرداخت و ده مورد از خود نیز به آن ها افزود.
بسیاری از روانکاوان دیگر نیز مکانیسم های دفاعی خود را اضافه کردند
چرا ما به سازو کار دفاعی نیاز داریم
ما از مکانیسم های دفاعی برای محافظت از خود در برابر احساس اضطراب یا گناه، که از احساس خطر یا خواسته های بیش از
حد ضمیر یا نهاد ما ناشی می شوند، استفاده می کنیم.
چرا ما به سازو کار دفاعی نیاز داریم
مکانیسم های دفاعی در سطح ناخودآگاه عمل می کنند
و به جلوگیری از احساسات ناخوشایند (یعنی اضطراب)
کمک می کنند و یا باعث می شوند چیز های خوب حس
بهتری به فرد بدهند.
سطوح شخصیت
مکانیزم های دفاعی در کودکان
ملانی کلاین معتقد بود کودکان از همان اوایل طفولیت، برای محافظت از من (ایگو) در برابر اضطرابی که خیال های ویرانگرانه خودشان آن را بر می انگیزند، چند مکانیزم دفاعی روانی را اختیار می کنند.
این احساس های ویرانگرانه شدید از اضطراب های دهانی-سادیستی مربوط به پستان مادر ناشی می شوند.
مکانیزم های دفاع روانی
پستان مخوف ویرانگر از یک سو و پستان ارضا کننده مفید از سوی دیگر.
کودکان برای کنترل کردن این اضطراب ها از چند مکانیزم دفاعی روان، مانند:
درون فکنی، فرافکنی، تقسیم کردن و همانند سازی فرافکن استفاده می کنند
مکانیزم های دفاعی
منظور کلین از درون فکنی این بود که کودکان درباره جذب کردن آن دسته از ادارک ها و تجربیاتی که با شیء بیرونی، در اصل پستان مادر، داشته اند به داخل بدنشان، خیالبافی می کنند.
درون فکنی با اولین تغذیه کودک شروع می شود یعنی زمانی که کودک تلاش می کند پستان مادر را به درون بدنش جذب کند
درون فکنی introjection
معمولاً کودک سعی می کند اشیای خوب را به عنوان محافظی علیه اضطراب، درون فکنی کند.
با این حال گاهی کودک اشیای بد، نظیر پستان بد یا آلت مردی را نیز برای کسب کنترل بر آنها، درون فکنی می کند.
درون فکنی introjection
زمانی که اشیای خطرناک درون فکنی می شوند، آزار دهنده های درونی شده و می توانند کودک را وحشت زده کنند و پس مانده های ترسناکی را باقی بگذارند که ممکن است در رویاها یا در علاقه به قصه پریان مانند سفید برفی و هفت کوتوله، ابراز شوند.
درون فکنی introjection
اشیای درون فکنی شده، بازنمایی های دقیق اشیای واقعی نیستند، بلکه تحت تاثیر خیال های کودکان قرار می گیرند.
برای مثال کودکان درباره اینکه مادرشان همیشه حضور دارد، خیالبافی می کنند، یعنی آنها احساس می کنند مادرشان همیشه داخل بدن آنهاست.
درون فکنی introjection
بدیهی است که مادر واقعی دائماً حضور ندارد با این حال کودکان در عالم خیال او را در کام خود فرو می برند به طوری که شیء درونی دائمی شود
درون فکنی introjection
درست به همان صورتی که کودکان از درون فکنی برای جذب کردن اشیای خوب و بد استفاده می کنند، برای خلاص شدن از آنها، از فرافکنی استفاده می کنند.
فرافکنی این خیال است که احساس ها و تکانه های خود فرد در واقع در فرد دیگری و نه درون بدن او قرار دارند.
فرافکنی / برون فکنیprojection
کودکان با فرافکن کردن تکانه های ویرانگرانه غیرقابل کنترل به اشیای بیرونی، اضطراب غیر قابل تحمل نابود شدن توسط نیروهای درونی خطرناک را تسکین می دهند
فرافکنی / برون فکنیprojection
کودکان تصورات بد و خوب را به اشیای بیرونی، مخصوصاً به والدین شان فرافکنی می کنند.
برای مثال پسربچه ای که آرزو دارد پدرش را اخته کند، ممکن است در عوض این خیال های اختگی را به پدرش فرافکنی کند، بنابراین امیال اختگی خودش را بر می گرداند و پدرش را به خاطر اینکه می خواهد او را اخته کند، سرزنش می کند.
فرافکنی/ برون فکنیprojection
همین طور ممکن است دختربچه ای خیال کند مادرش را بلعیده است، اما این خیال را به مادرش فرافکنی کند که می ترسد با آزار دادن وی، مقابله به مثل کند
فرافکنی/ برون فکنیprojection
افراد می توانند تکانه های خوب را نیز فرافکنی کنند.
برای مثال، کودکانی که درباره پستان مادرشان احساس خوبی دارند، ا حساس های خوب بودن خودشان را به پستان خوب نسبت می دهند و تصور می کنند که پستان خوب است.
برون فکنیprojection
گاهی بزرگسالان احساسات عشق خودشان را به فرد دیگری فرافکنی می کنند و متقاعد می شوند که آن فرد عاشق آنهاست.
بنابراین، فرافکنی به افراد امکان می دهد باور کنند که عقاید ذهنی خودشان درست هستند.
برون فکنیprojection
کودکان فقط می توانند جنبه های خوب و بد خودشان و اشیای بیرونی را با تقسیم کردن آنها یعنی با جدا نگهداشتن تکانه های ناسازگار یا مغایر کنترل کنند.
برای جدا کردن اشیای خوب و بد، خود (ایگو) باید خودش تقسیم شده باشد.
جداسازیspiliting
بنابراین کودکان تصویری از منِ خوب و منِ بد به وجود می آوند که آنها را قادر می سازد تکانه های لذت بخش و ویرانگرانه به سمت اشیای بیرونی را حل و فصل کنند
جداسازیspiliting
تقسیم کردن می تواند تاثیر مثبت یا منفی بر کودک داشته باشد. این مکانیزم در صورتی که افراطی و خشک نباشد می تواند نه تنها برای کودکان بلکه همچنین برای بزرگسالان، مکانیزم مفیدی باشد.
جداسازیspiliting
این مکانیزم افراد را قادر می سازد جنبه های مثبت و منفی خودشان را در نظر داشته باشند، رفتارشان را به صورت خوب یا بد ارزیابی کنند و افراد آشنای دوست داشتنی را از دوست نداشتنی متمایز کنند.
از سوی دیگر تقسیم کردن افراطی و خشک می تواند به سرکوبی بیمارگون منجر شود
جداسازیspiliting
برای مثال، اگر خود (ایگو) کودکان برای تقسیم شدن به من خوب و من بد خیلی خشک و انعطاف ناپذیر باشد
در این صورت نمی توانند تجربیات بد را درخود خوب درون فکنی کنند.
جداسازیspiliting
در صورتی که کودکان نتوانند رفتار بد خودشان را بپذیرند
در این صورت باید تکانه های ویرانگرانه و وحشتناک را فقط به یک صورت که می توانند، یعنی با سرکوب کردن آنها حل و فصل کنند
جداسازیspiliting
تقسیم کردن می تواند تاثیر مثبت یا منفی بر کودک داشته باشد. این مکانیزم در صورتی که افراطی و خشک نباشد می تواند نه تنها برای کودکان بلکه همچنین برای بزرگسالان، مکانیزم مفیدی باشد.
جداسازیspiliting
این مکانیزم افراد را قادر می سازد جنبه های مثبت و منفی خودشان را در نظر داشته باشند، رفتارشان را به صورت خوب یا بد ارزیابی کنند و افراد آشنای دوست داشتنی را از دوست نداشتنی متمایز کنند.
جداسازیspiliting
از سوی دیگر تقسیم کردن افراطی و خشک می تواند به سرکوبی بیمارگون منجر شود
جداسازیspiliting
روش چهام برای کاهش دادن اضطراب، همانند سازی فرافکن است
نوعی مکانیزم دفاعی که به موجب آن، کودکان قسمت های ناخوشایند خودشان را جدا می کنند، آنها را به شیء دیگری فرافکنی می کنند و سرانجام آنها را به شکل تغییر یافته یا تحریف شده به درون خودشان بر می گردانند.
همانند سازی فرافکنprojective identification
کودکان با برگرداندن آن شیء به درون خودشان، احساس می کنند مانند آن شیء شده اند یعنی با آن شیء همانندسازی کرده اند
همانند سازی فرافکنprojective identification
برای مثال کودکان معمولاً قسمت هایی از تکانه ویرانگری خودشان را جدا نموده و آنها را به پستان بد و ناکام کننده فرافکنی می کنند.
همانند سازی فرافکنprojective identification
بعداً آنها با درون فکنی کردن پستان با آن همانندسازی می کنند، فرآیندی که به آنها امکان می دهد بر پستان مخوف و شگفت انگیز کنترل کسب کنند
همانند سازی فرافکنprojective identification
ملاک های مورد بررسی ترسیم خانواده
ویژگی های شخصی که در نقاشی کودک ارزنده سازی شده است: این شخص غالبا” کسی است که در وهله ی نخست ترسیم شده،
بلند قامت تر از اشخاص دیگر نقاشی است،
۱) ارزنده سازی شخص اصلی نقاشی
با دقت و مواظبت ترسیم می گردد،
از لحاظ چیزهای افزوده شده غنی تر است مثل تزئین لباسها، ترسیم کلاه، عصا، چتر، کیف و …،
غالبا” کانون توجه اشخاص دیگر نقاشی است یعنی همه ی
نگاه ها به سوی او معطوف است
۱) ارزنده سازی شخص اصلی نقاشی
ویژگیهای شخصی که در نقاشی کودک ناارزنده سازی شده است: وقتی دریک نقاشی یکی از اعضای خانواده ترسیم نشده باشد، درحالی که درحقیقت آن شخص وجود دارد و در کانون خانواده
حاضر است، می توان نتیجه گرفت که کودک قلبا”
تمایلی به وی ندارد
2) نا ارزنده سازی
این شخص از دیگران کوچکتر کشیده می شود
در آخرین جا و غالبا” کنار کاغذ قرار داده می شود و مثل این است که کودک در بدو امر، قصد درنظرگرفتن جایی را برای او نداشته است
با فاصله از دیگران یا در سطحی پایین تر از دیگران کشیده می شود
2) نا ارزنده سازی
به خوبی دیگران ترسیم نمی شود یا جزئیات مهمی در تصویر وی از قلم می افتد
نام وی ذکر نمی شود در حالی که نام دیگر اشخاص ذکر می گردد،
به ندرت معرف شخصیت کودک است و به همسان سازی با وی مبادرت نمی کند
2) نا ارزنده سازی
یکی از انواع ناارزنده سازی، خط زدن یک شخص پس از ترسیم اوست.
3) خط زدن اشخاص ترسیم شده
گاهی فرد خودرا در نقاشی ترسیم نمی کند بلکه خودرا در شخص افزوده شده فرافکنی می نماید.
شخص افزوده شده ممکن است یک نوزاد باشد، در چنین وضعیتی گرایشهای واپس گرایی را که از بیان آنها شرم دارد، به وی نسبت میدهد.
4) اشخاص افزوده شده
افزودن یک فرد بزرگسال، افزودن کسی به عنوان جفت کودک، افزودن یک حیوان به نقاشی (پرخاشگری علیه خواهران و برادران یا علیه والدین غالبا” از راه یک حیوان وحشی بیان می شود) از این موارد است
4) اشخاص افزوده شده
نزدیکی دو شخص در نقاشی نشان دهنده ی صمیمیت آنهاست، صمیمیتی که وجود دارد یا ترسیم کننده خواستار آن است.
۵) نزدیکی ها و ارتباط ها
از کودک می خواهیم که همسان سازی خود را انتخاب کند.
دوست داریدجای کدامیک از این افراد باشید؟
براساس چنین تقاضایی، ما مسلما” به هشیاری وی رجوع می کنیم و باید تاکید کنیم که در این سطح هشیاری، گرایشها فقط در صورتی بیان می شوند که شدیدا” سرکوفته نشده باشند
۶) همسان سازی ها
وقتی کودک خود را در شرایط واقعی سن و جنس خود مجسم می کند و اظهار می دارد که میخواهم خودم باشم همسان سازی با واقعیت است. وقتی فرد خودرا در اشخاصی که گرایشهای اقرارکردنی او را ارضاء میکنند فرافکنی می کند، همسان سازی میل یا گرایش است.
۶) همسان سازی ها
ترسیم خانواده واقعی:
وقتی یک کودک علی رغم دستور العملی که به او داده شده عینیت خانواده ی خود را محترم می شمارد و اعضای آن را به صورت سلسله مراتبی با در نظر گرفتن سن، جنس و موقعیت آنها ترسیم می کند، نشان دهنده ی سلطه ی اصل واقعیت بر اصل لذت است.
ترسیم خانواده واقعی یا تخیلی
ترسیم خانواده ی تخیلی یا غیر واقعی: دراین موارد که جنبه ی غیرعینی یا فاعلی بر جنبه ی عینی غلبه دارد بایستی از روش تفسیری سود جست.
دراین موارد باید درنظر گرفت که اعضای خانواده ی تخیلی وجود واقعی ندارند و به منزله ی تجسم تمایلات عاطفی کودک یا کنشهای شخصیت وی هستند.
ترسیم خانواده واقعی یا تخیلی
بررسی تعارضهای روانی کودک
براساس تست ترسیم خانواده
گاهی پرخاشگری غلبه دارد و واکنش های خشونت باری را به راه می اندازد که به نوبه ی خود مبنای تعارض جدیدی می گردند که جنبه ی برونی دارد
1-واکنش پرخاشگرانه
گاهی پرخاشگری دچار بازداری شده و به سوی فرد بازگشته است و جای خود را به واکنش های افسرده وار، همراه با حالت غمگینی، اضطراب مقاوم و پایدار،ترس از رهاشدگی و روان آزردگی و شکست داده است
و بالاخره گاهی تعارض بصورت واپس روی و همسان سازی با کوچکترین رقیب متجلی می گردد، فرایندی که در کودکان فراوان است
1-واکنش پرخاشگرانه
واکنش پرخاشگرانه در پسران بیشتر و واکنش های افسرده وار و واپس گرا در دختران بیشتر است.
1-واکنش پرخاشگرانه
گاهی کودک براساس یک واکنش افسرده وار به ناارزنده سازی خود می پردازد، یا بطورکلی خود را حذف میکند.
2-واکنش افسرده وار
واکنش واپس گرا و همسان سازی با یک نوزاد
مکانیزم واپس گرایی، کودک را به دوره ی خوشبختی یعنی دوره ای که درآن هنوز تعارض اضطراب آور وجود نداشته است، باز می گرداند
3-واپس گرایی
نمادها در نقاشی کودکان
خانه
در نقاشیهای کودکان خانه بیش از هرچیز دیگری
کشیده می شود. خانه نماد پناهگاه و هسته اصلی و گرمی خانواده ایست
که ممکن است مورد علاقه یا تنفر کودک باشد.
.
خانه
در خانه هایی که کودکان ترسیم می کنند ممکن است دارای باغچه و گل و درهای بزرگ و پنجره و پرده های رنگین باشد.
چنین خانه ای، نماد یک زندگی سعادتمند است که کودک در آن احساس آرامش می کند.
مثلاً اگراین خانه بین سنین ۵ تا ۸ سالگی ترسیم شود نشانگر خجالتی بودن کودک و وابستگی شدید او به مادر است
بعد از ۸ سالگی نشانگر احساس خود کوچک بینی و تنهایی کودک و در نوجوانی نشانگر شرم و حیای بیش ازحد، و داشتن احساسات رقیق است.
درخت
برای تجزیه و تحلیل نقاشی درخت باید سه قسمت اصلی آن را مشخص کرد که عبارتند از ریشه، تنه، شاخه و برگها.
ریشه: نماد ناخود آگاه و فشارهای غریزی است.
تنه: پرثبات ترین و مشابه ترین عامل به خود کودک است و بیانگر مشخصات دائمی و عمیق شخصیت اوست.
شاخه ها و برگها: بیانگر طریق ارتباطی او با دنیای خارج است.
شکل منظم شاخه ها نشان می دهد که کودک کمتر به تمایلاتش
متکی است و بیشتر به نتیجه گیریهای منطقی دست می زند
شکل نامنظم و درهم شاخه ها بیانگر این است که با
کودکی در خود فرو رفته که آمادگی هیچ گونه تغییر و تحولی را ندارد روبرو هستیم
خورشید
تصویر خورشید بیانگر امنیت، خوشحالی، گرما، قدرت و به نظر بعضی پژوهشگران نماد پدر مطلوب است.
وقتی رابطه پدر و کودک خوب است خورشید به طور کامل
و در حال درخشیدن نمایش داده می شود
خورشید
اگر این ارتباط مطلوب نیست خورشید در پشت کوه ناپدید است و یا به صورت قوسی در افق دیده می شود
اگر کودک از پدرش هراس داشته باشد، خورشید به رنگ قرمز تند یا سیاه که مضطرب کننده است ترسیم می شود
نقاشی آدمک
سر بزرگتر از بدن ناسازگاری کودک را می رساند.
سر به تنهایی بدون بدن اضطراب را می رساند.
سر کوچک با تن بزرگ نشان دهنده ی دروغگو
بودن کودک است.
بچه های با مشکل وسواس برای آدمکها انگشت
نمی گذارند
کشیدن آسمان و زمین در نقاشی:
آسمان به معنی الهام و پاکی است. ولی زمین به معنی
ثبات و امنیت می باشد.
کودکان خیلی کوچک هیچ وقت خطی برای نشان دادن
زمین ترسیم نمی کنند،
ولی در سن ۵ یا ۶ سالگی که آغاز به درک دلایل منطقی می کنند به کشیدن زمین نیز می پردازند
کشیدن کوه
بر حسب آنکه شکل کوه با خطوطی ملایم و انحنادار
کشیده شوند و یا آنکه افق را برای شکلهای
زاویه دار بپوشانند باید به گونههای متفاوت تفسیر شوند.
کشیدن کوه
کوههای خشک و نوک تیز معرف مشکلات کودک
و موانعی هستند که در سر راه او وجود دارند.
بالعکس کوههای انحنادار یا تپههای سرسبز به منزله نماد سینه مادر و معرف عشق، تغذیه و عطوفتاند
حیوانات
گاهی ممکن است کودک احساس گناه و تقصیری
را که تجربه کرده و جرات نکرده آن را ابراز کند
در نقاشی و در قالب حیوان نشان دهد.
حیوانات
مثلاً کودکی ممکن است به دلیل اینکه دیشب درجایش خرابکاری
کرده و سرزنش شده ، احساس گناه کرده باشد و در نقاشی اش شکل
حیوان خاصی را مثل مارمولک بکشد.
حیوانات
کشیدن حیوانات درنده نشانه ی فشارهای درونی مخفی کودک است، یا مثلاً کودکی که نسبت به برادر کوچکتر تازه به دنیا آمده اش حسادت می کند، در نقاشی ممکن است گرگ بکشد
که این نشان دهنده ی ترس و دلهره ی کودک از تازه وارد کوچولو است.
رنگ در نقاشی کودکان
رنگ در نقاشی کودکان
هر چند در تست ترسیم خانواده از مداد رنگی استفاده نمی شود، چون هدف کشف نگاه ویژه و تعارضات کودک وخانواده و خود به عنوان عضوی از خانواده است، اما درصورت استفاده از رنگ ها در نقاشی می توان نتایج جالبی را بدست آورد
رنگ در نقاشی کودکان
معمولا کودکان خردسال و کوچک در نقاشی هایشان، کمتر از مداد مشکی استفاده می کنند و برای ترسیم شکل از مدادرنگی کمک می گیرند که این امر، فرایندی طبیعی است و نشان می دهد جنبه عاطفی بر جنبه عقلانی تسلط دارد.
رنگ در نقاشی کودکان
با گذشت زمان کودکان کم کم برای ترسیم شکل از مداد مشکی استفاده می کنند تا جایی که دیگر شکل بر رنگ غلبه می کند.
زمانی که این اتفاق می افتد، یعنی جنبه عقلانی بر جنبه عاطفی غلبه پیدا کرده است
رنگ در نقاشی کودکان
تا قبل از 7 سالگی اگر شکل بر رنگ غلبه نداشته باشد، اهمیت چندانی ندارد؛ اما اگر بعد از آن برای ترسیم اشکال فقط از مدادرنگی استفاده کند، نشان دهنده یک تاخیر آشکار روانی است.
رنگ در نقاشی کودکان
به طور کلی در نقاشی هایی که رنگ آمیزی بسیار روشن وجود دارد، احساس ایمنی دیده می شود و در رنگ آمیزی های تیره و آشفته که در آن رنگ ها با یکدیگر تداخل دارند.
مثلا قسمتی را که زرد کرده است، مجددا روی آن را قرمز می کند، نوعی پریشانی دیده می شود که می تواند نشانه پنهان کاری یا داشتن دو احساس متفاوت و هم زمان نسبت به یک موضوع باشد.
در تحلیل این موضوع در نظر گرفتن نکات زیر ضروری است
– در 3 تا 6 سالگی کودک بیشتر تحت تاثیر فشارهای درونی است؛ بنابراین علاقه وافری به استفاده از رنگ دارد و آن را مقدم بر شکل ظاهری می داند؛ ولی به تدریج که سن او بالا می رود، از وابستگی اش به رنگ کم می شود و علاقه او به تقدم شکل بر رنگ بیشتر خواهدشد
در تحلیل این موضوع در نظر گرفتن نکات زیر ضروری است
– هرقدر کودک کوچک تر باشد، رنگ های زنده تری را به کار می برد.
در کودکستان کودک ترجیح می دهد از رنگ های گرم و تند استفاده کند؛ در حالی که آن کودکی که در خانه تحت نظارت شدید است، رنگ های سرد را انتخاب می کند که مسلما علت اصلی آن به مشکلات عاطفی و روانی وی مربوط می شود.
در تحلیل این موضوع در نظر گرفتن نکات زیر ضروری است
– فقدان رنگ در تمام یا قسمتی از نقاشی نشانگر خلا عاطفی است و گاهی بر گرایش های ضداجتماعی دلالت دارد.
– کودک سازگار به طور متوسط در نقاشی هایش از 5 رنگ مختلف استفاده می کند؛ در حالی که کودک گوشه گیر، بیشتر از یک یا دو رنگ را در نقاشی به کار نمی برد.
در تحلیل این موضوع در نظر گرفتن نکات زیر ضروری است
– علاقه واقعی کودک به رنگ زمانی آغاز می شود که او سعی می کند چند شکل را نقاشی کند. این مرحله تا 7 یا 8 سالگی به طول می انجامد.
کودک برای استفاده از رنگ ها فقط تحت تاثیر احساسات خود قرار دارد؛ مثلا ممکن است چمن را بنفش رنگ کند؛ چون هم می خواهد چمن را نشان دهد و هم این رنگ را دوست دارد
در تحلیل این موضوع در نظر گرفتن نکات زیر ضروری است
کودک در حین رشد به تدریج ارتباط میان اشیا و رنگ حقیقی آن ها را درک می کند، ولی در ابتدا این موضوع فقط در مورد چیزهایی صدق می کند که برایش ارزش عاطفی دارند.
مثلا اگر مادرش موهای طلایی داشته باشد، در نقاشی هر زنی را با موهای بور ترسیم می کند؛ زیرا این رنگ برای او مملو از نیروی عاطفی است.
رنگ ها
از نظر روانی 3گروه رنگ وجود دارد.
1-رنگ های گرم نظیر قرمز، زرد و نارنجی
2-رنگ های سرد مانند سبز، آبی و بنفش با یکدیگر تفاوت عمیقی دارند.
3-رنگ های خنثی مانند خاکستری
رنگ ها
رنگ های گرم، تحریک کننده اند و موجب فعالیت و جنب و جوش می شوند و نیز الهام بخش روشنی و شادی زندگی هستند
در حالی که رنگ های سرد نشان دهنده حالت های انفعالی، سکون و تلقین کننده غم و اندوه هستند
همچنین رنگ های خنثی مانند خاکستری استدلال، خودمختاری، حمله وری و تمایل به آغشته شازی را نشان می دهند.
رنگ در نقاشی کودکان
کودک در نقاشیهای خود به دو صورت از رنگ استفاده می کند
یکی نمونه سازی عینی (طبیعی ) مثلاً رنگ آبی برای دریا،
رنگ سبز برای چمن و رنگ زرد برای خورشید
دیگر استفاده روانشناختی از رنگ، به این صورت که کودک از طریق رنگ به برون ریزی عواطف و احساسات خود می پردازد.
رنگ در نقاشی کودکان
مثلاً برای تجسم حوادث و یا موجودات اطراف خود از رنگهایی
کمک می گیرد که به طور ناخود آگاه به ذهن متبادر
می شوند و قانون و قاعده خاصی ندارند.
به عنوان مثال برای نشان دادن مهربانی یک شخص او را به رنگ سبز، رنگ آمیزی می کند و یا عصبانیت شخص دیگر را با رنگهای سیاه و سرخ نشان می دهد
رنگ قرمز
قرمز: به معنای قدرت، عمل و مردانگی است و به منزله رنگی تنودی و پویشی محسوب میشود که از یکسو مبین نیرومندی امیال و کشانندههاست و از سوی دیگر، خشم و گاهی پرخاشگری را نشان میدهد.
رنگ قرمز
قبل از ۶ سالگی یعنی هنگامی که کودک کشانندههای خود را به خوبی مهار نمیکند، از این رنگ بیشتر استفاده میشود.
افراط در به کار بستن رنگ قرمز به معنای نیاز به حرکت و وجود یک زمینه تحرک پذیر است.
رنگ ها
آبی: معرف زنانگی است و برعکس قرمز نشان دهنده حساسیت، ملایمت، صلح و آرامش است. افراط در استفاده از این رنگ معنای تسلیم پذیری دارد.
بنفش: این رنگ ترکیبی از قرمز و آبی است که می تواند نوعی تضاد و تعارض و نیز تمایلات نامتجانس را نشان دهد. استفاده افراطی از رنگ بنفش، نشان دهنده اضطراب است.
رنگ ها
صورتی: نشان دهنده صلح، تعادل و توازن و نیز معرف عاطفه ای است که فاقد هوای نفس و پرخاشگری است؛ ضمنا این رنگ ملایمت و عطوفت را نیز نشان می دهد.
زرد: این رنگ شکفتگی، پیشرفت، شادی و خوش بینی را نشان می دهد و اگر به شکل افراطی از آن استفاده شود، نشان دهنده نیاز به آزادسازی تنش های درونی است.
رنگ ها
سبز: تمایل به مورد محبت و توجه قرار گرفتن است.
این رنگ مبنای تجربی دارد و در نقاشی کودکانی که اضطراب جدایی دارند و یا به شدت وابسته هستند، بیشتر دیده می شود.
رنگ ها
نارنجی: یادآور آرامش و خوشی است.
کودکی که از این رنگ در نقاشی استفاده می کند، هم میل به پیشرفت دارد و هم ممکن است کمی پرخاشگر و ناآرام باشد.
افراط در استفاده از این رنگ، تحریک پذیری و ناآرامی فرد را نشان می ده
رنگ ها
سیاه: به معنای نفی رنگ و منبع، ترس، تشویش، وسواس و اضطراب است.
کودکانی که در نقاشی خود تمایل به استفاده از این رنگ دارند، سعی دارند غم و ناامیدی و اضطراب را نشان دهند.
رنگ ها
خاکستری: یک رنگ خنثی است و در صورتی که در نقاشی کودکان غالب باشد، ناتوانی در بروز احساسات را نشان می دهد.
سفید: همانند رنگ خاکستری، رنگی خنثی است و معنای آن، فقدان رنگ در نقاشی است که این امر، خلا عاطفی یا ناتوانی در برون ریزی عواطف را نشان می دهد.
سطوح تفسیری سه گانه
ترسیمی-ساخت های صوری-محتوا
الف: سطح ترسیمی
1- وسعت و نیروی خطوط
2-ریتم یا آهنگ ترسیم
3-ناحیه ترسیم
4-جهت ترسیم
1-وسعت و نیروی خطوط
خطوطی که با حرکتی گسترده رسم شد ه اند و بخش فراوانی از صفحه نقاشی را اشغال کرد ه اند، نمایانگر گسترش حیاتی و سهولت برو نگردی تمایات هستند.
1-وسعت و نیروی خطوط
بالعکس، اگر حرکت از گستردگی کمی، برخوردار باشد و به ترسیم خطوط کوتاه منجر گردد(اگر خطوط طویل،به صورت منقطع ترسیم شوند) می تواند از وجود وقفه هایی در گسترش حیاتی و از میل شدید به درو نگردی، سخن به میان آورد)
1-وسعت و نیروی خطوط
باید خاطرنشان شود که امکان ترکیب و تالیف نیرو وسعت، وجود دارد.
نیرویی که از راه خط بیان می شود، می تواند نیرویی برون ریخته باشد-که در محیط پراکنده می گردد- یا نیرویی درو ن ماند باشد، که در درون فرد دچار وققه است
1-وسعت و نیروی خطوط
این نکته، در مورد خطوط کمرنگ و ضعیف مصداق دارد.
وقتی وسعت گسترش نیروی حیاتی موجب می شود که کودک، اشخاص
نقاشی خود را به انداز ه ای بزرگ بکشد که از حد کاغذ تجاوز کنند، می توان آن را علامت یک توسعه واکنشی دانست که افراط در آن، نشانگر عدم تعادل است
1-وسعت و نیروی خطوط
بالعکس، پر نکردن کل صفحه، وقتی نقاشی نسبت به صفحه کوچک است، نشانگرفقدان گسترش حیاتی و وقفه است.
پر کردن تمام قسمت های صفحه نقاشی یک برگه کاغذ پر از خط و خطوط، می تواند بیانگر سرزندگی، انرژی و ارتباط قوی با جهان پیرامون باشد؛ اما ممکن است شوق فراوان برای داشتن یک زندگی تمام و کمال را نیز بیان کند
1-وسعت و نیروی خطوط
پررنگ بودن خطوط نقاشی، نشانه شهامت، خشونت رهاسازی تمایل به لذت بردن است؛ کمرنگی خطوط،کمرویی، ناتوانی در تایید خویشتن، روان آزردگی، شکست خوردگی و درو نگرایی افراطی است
2-ریتم و آهنگ ترسیم
مبحث ریتم، یکی از عناصر مهم تشکیل دهنده هنر پویاست؛ که در آثار نقاشی کودکان
آگاهانه شکل نمی گیرد
غالباً، مشاهده می شود که کودک در یک شخص یا از شخصی به شخص دیگر، به تکرار خطوط قرینه ای می پردازد.
2-ریتم و آهنگ ترسیم
این تمایل به تکرار ریتمی که گاهی تا حد رفتار قالبی پیش می رود، در تضاد بانقاشی آزاد -که تابع تخیل ا ست- قرارمی گیرد.
دقیقا، به این معناست که کودک، بخشی از حالت طبیعی وارتجاعی خود را از دست داده است و تحت تاثیر قواعد تحمیل شده، زندگی می کند
2-ریتم و آهنگ ترسیم
در مواقعی که چنین وضعی، صراحتاً مشاهده گردد، می توان فرضیه وجود یک روان آزردگی و یا لااقل، وجود خصیصه های وسواسی را عنوان کرد.
دلیل این آشفتگی شخصیت، درک یک طرفه واقعیت و ثبوت فکری درازمدت بر الگوهای سخت و خشک فکری و رفتاری است که شخص، موفق به آزاد ساختن خود از چنگ آ نها نمی شود
3-ناحیه ترسیم
به طورکلی، کودکانی که ترسیم و نقاشی آنها با تناسب بر روی کاغذ رسم شده، کودکانی آرام هستند.
هنگامی که کودک در قسمپتهای مختلف کاغذ، نقاشی های مختلفی -که دارای معانی خاص هستند- ترسیم کند، اگر بزر گسالان به دقت، کودک را زیر نظر داشته باشند،
برای فهم آن، احتیاج به توضیح خود کودک، نخواهند داشت.
3-ناحیه ترسیم
به کارگیری فضا، نشان دهنده ارتباط و طریقه واکنش کودک و محیط اطراف او است.
پژوهشگران، موضع و محل نقاشی را -که در قسمت های مختلف کاغذ کشیده شده- بررسی و تعبیر کرد ه اند.
3-ناحیه ترسیم
گرایشی که کودک، برای خارج شدن از کادر کاغذ دارد، نه تنها بیانگر خصوصیات کودکان کوچک یا عقب ماند ه ای است که کنترل فیزیکی ندارند، بلکه در میان کودکان بزر گتر نیز دیده می شود، که دچار کمبود محبت شد ه اند.
3-ناحیه ترسیم
آنان اعتماد به نفس ک متری دارند و متکی به محیط اطرافشان هستند.
این کودکان، به طور اغرا ق آمیزی درجست وجوی توجه و کمک هستند؛ تا کمبود اعتمادبه نفس را -که ویژه افراد نامطمئن است- جبران کنند.
3-ناحیه ترسیم
کودکان خجالتی و کمرو نیز در گوشه کاغذ و یا در قسمت محدودی از فضای کاغذ و یا بر روی کاغذ کوچکی، نقاشی می کنند؛ زیرا در مقابل سطح کاغذهای بزرگ، خود را گم می کنند و این، نشانگر عدم اعتماد و اطمینان به خود است
3-ناحیه ترسیم
ناحیه پایین، نشانه افسردگی، خستگی روانی عصبی، روان آزردگی، خودکم بینی و ترس از گروه همسالان است.
ناحیه بالا، آرما نگرا، رویاپرداز، کمالگرا، خیا لپرداز و دارای تفکرات فانتزی است
3-ناحیه ترسیم
ناحیه چپ، بیان احساسات مستقیم و بلافاصله رفتارکودکانه، شخصیت وابسته، حمایت طلب و هرگونه تلاش برای اثبات خویش است.
ناحیه راست، آینده گرا، استقلا ل طلب.
کودک امیدوار است در آینده شرایط بهتری داشته باشد
3-ناحیه ترسیم
ناحیه وسط، یافتن نقطه وسط، فرآیند روا نشناختی مهمی است.
وسط صفحه امن ترین ناحیه ترسیم است
اگر یک نقاشی به دلیل استفاده از گوشه ها ، از تعادل خاصی برخوردار باشد، این نشان می دهد که یافتن نقطه وسط با مقاومت مواجه است
4-جهت ترسیم
از چپ به راست، حرکت طبیعی و پیشرونده است.
از راست به چپ، حرکت واپس رونده و گذشته نگرا ست.
باید نخست ا طمینان حاصل کرد که کودک، چپ برتر نیست.
اگر آزمودنی راست برتر باشد، حرکت ازراست به چپ، نشانگرتمایل شخصیت، به واپس روی شدید است که می تواند نتایج مرضی داشته باشد
سطح ساخت صوری
پویایی ترسیم و تعامل بین اشخاص
ب-سطح ساخت صوری
1-ارزشیابی غنا و درجه تکامل نقاشی
2-پویایی ترسیم و تعامل بین اشخاص (ریخت حسی یا تعقلی)
1-ارزشیابی غنا و درجه تکامل نقاشی
درجه تکامل نقاشی می تواند نشان دهنده درجه رشد و رسیدگی کسی باشد آن را ترسیم کرده است
بر این اساس نقاشی به منزله سنجش طراز تحول وی در نظر گرفته می شود (مانند تست گودیناف)
البته دو موضوع را باید مد نظر داشت:
اول این که کودکان ممکن است به رشد و رسیدگی رسیده باشند ولیکن دچار مشکلات عاطفی باشد (وقفه روانی) و نقاشی خود را بدون طرح کلی، بدون زندگی تقلیل می دهند
البته دو موضوع را باید مد نظر داشت:
دوم آنکه بعضی از کودکان ممکن است نارسا خوان باشند. مشکلات بدنی داشته باشند و یا در برابر کاری که از آنها خواسته می شود تضاد عاطفی نشان دهند.
2-پویایی ترسیم و تعامل بین اشخاص
این قسمت دارای دو مولف ریخت حسی و تعقلی است.
ریخت حسی، یک ریخت ارتحالی و بسیار سر زنده است که نسبت به جو گروه خانوادگی، به حرکت و به گرمی روابط، بسیار حساس است.
در این ریخت کودکانی که به صورت راحتی نقاش می کنند، «من» انعطاف پذیرتری دارند و در نقاشی آنها خطوط منحنی قالب بر خطوط راست است.
2-پویایی ترسیم و تعامل بین اشخاص
کسی که دارای چنین ریختی در ترسیم است ، بیشتر از خطوط منحنی سود میجوید، که آ نها نیز مبیّن پویایی زندگی هستند.
ریخت تعقلی، بالعکس ریختی است که در آن، لااقل بخشی از حالت ارتجاعی، از راه سانسورها، دچار وقفه و بازداری شده و جای خود را به قواعد انعطا فناپذیری داده است.
2-پویایی ترسیم و تعامل بین اشخاص
در ریخت تعقلی بالعکس، خطوط راست و زوایا بر خطوط منحنی غلبه دارد
استفاده کودک از ریخت حسی (خطوط منحنی) و ریخت
تعقلی (خطوط راست) درنقاشی نشا ن دهنده وضعیت بهنجار
کودک است .
ج-سطح محتوای نقاشی و تفسیر روان تحلیل گری در مقایسه با خانواده واقعی
ج-سطح محتوای نقاشی و تفسیر روان تحلیل گری در مقایسه با خانواده واقعی
1-حذف
2-اضافه
3-گرایش عاطفی مثبت یا منفی
مانند لبخند زدن یا غمگین بودن افراد در نقاشی
در تحلیل محتوایی نقاشی کودک، هر گونه تغییرشکل، حذف و اضافات باید مورد بررسی قرار گیرد
چرا که معرف سطح اضطرابی است که کودک از محیط بیرونی خود احساس می کند و به واسطه این اعمال این سطح از اضطراب را در خود پایین می آورد.
گرایش های عاطفی مثبت و منفی
در تست ترسیم خانواده کودک دنیای اجتماعی خویش را آن طور که علاقه مند است ترسیم می کند
او می تواند هر اندازه که دلش می خواهد از واقعیت عینی فاصله بگیرد
در واقع عواطف کودک توانسته اند دید وی را از واقعیت منحرف سازند.
این گرایش های عاطفی بر دو نوع اند: مثبت و منفی
گرایش های مثبت
احساسات تحسین آمیز یا عاشقانه ای هستند که کودک را به سرمایه گذاری در موضوعی که برای وی برتر است هدایت می کنند یعنی موجب ارزنده سازی آن موضوع در نقاشی وی می شوند.
برای مثال کودک نقاشی خود را با ترسیم آن شخصیت آغاز می کند، وقت بیشتری را صرف ترسیم آن می کشد، او را بلند قامت تر از سایر اعضا ترسیم می کند، برای آن فرد چیزهای غنی تری ترسیم می کند مثل کیف دستی، چتر و..
گرایش های منفی
احساسات تحقیر آمیز یا کینه توزانه ای هستند که فرد را بر آن می دارند که از سرمایه گذاری در شخصی که موضوع آن است اجتناب کند
یعنی به نا ارزنده سازی وی در نقاشی خود بپردازد.
برای مثال آن شخصیت را از نقاشی خود حذف کند، کوچک تر بکشد، خط خطی کند، از دیگران با فاصله ترسیم شود، یکی از اندام های بدن وی ترسیم نشود و..
د-مکانیزم های دفاعی
د-مکانیزم های دفاعی
1-دفاع های من علیه اضطراب ناشی از تهدید بیرونی
2-دفاع های من علیه اضطراب ناشی از کشاننده های درونی
3-اضطراب برابر فرامن
د-مکانیزم های دفاعی
در دیدگاه روان تحلیلگری اعتقاد بر این است که شخصیت انسان ها از سه بعد نهاد، من و فرامن تشکیل شده است.
نهاد بعد ابتدایی شخصیت هر انسانی است و بعبارتی با رفع نیازهای ذاتی انسان مثل نیاز به غذا و آب سر و کار دارد.
من بعد دوم شخصیت و معقول ترین بعد شخصیت هر انسانی است و نیازهای نهاد را متناسب با واقعیت رفع و رجوع می کند
د-مکانیزم های دفاعی
فرامن نیز بعد سوم شخصت و در واقع همان وجدان اخلاقی هر فردی است که باید ها و نبایدهای زندگی فرد را تعیین می کند.
حالا وقتی صحبت از اضطراب در کودک می شود، این اضطراب در بعد من و فرامن در فرد ایجاد می شود.
یعنی وقتی من نتواند نیازهای سطح اول شخصیت که لذت جو بود و با ارضای فوری نیازهای خود سر و کار داشت، برآورده کند،
د-مکانیزم های دفاعی
من باید میانجیگری کند
اگر نتواند راه معقولی برای برآورده سازی آن نیاز پیشنهاد دهد دچار سطحی از اضطراب می شود
به دنبال آن اضطراب جهت جلوگیری از فروپاشی خود از مکانیزم های دفاعی روانی که نوعی راهبردهای دفاعی جهت فروپاشی شخصیت هر انسانی هستند استفاده می کند
گاهی اوقات کودک دست به استفاده از مکانیزم های دفاعی «من» علیه اضطراب می زند مانند
دفاع من در برابر اضطراب ناشی از تهدید برونی وقتی تهدید خطرناکی که اضطراب را به راه می اندازد، از بیرون تحمیل شود، کودک از مکانیزم های دفاعی زیر استفاده می کند.
انکار (نفی وجود): آن فرد را از نقاشی حذف می کند.
معکوس کردن نقش ها: وی را در موضع فرزند بزرگتر قرار دهد و خود را به شکل بچه کوچک تر ترسیم کن
همسان سازی با رقیب: به سادگی جای او را می گیرد، یعنی خود را به جای آن شخصیت ترسیم می کند. واپس روی: خود را در سنینی قرار می دهد که شیطنت نمی کرده. جابه جایی: اگر دختر باشد خود را در هیات یک پسر مجسم می کند یا بر عکس
2- دفاع «من» علیه اضطراب ناشی از کشاننده های درونی
وقتی که کودک با نیروی غرائز داخلی رو به رو می شود و از آن طرف با فدای من رو به رو می شود دچار اضطراب می شود و در نتیجه از مکانیزم های دفاعی زیر استفاده می کند: جابجایی: کودک شخص دیگری را نقاشی می کند و ارضاء غرائز به وسیله آن شخص انجام می شود. فرافکنی: کودک کشاننده گنهارانه را به شخصی که موضوع آن است نیست نسبت می دهد و سپس آن شخص است که به جای وی واجد آن گرایش می شود
3-اضطراب در برابر فرامن
اضطراب در مقابل فرامن، اضطراب گنهکاری است .
چنین اضطرابی ناشی از سختگیری والدین است.
کودکانی که از این اضطراب در رنج اند خود را به نحوی در نقاشی نمایان می سازند که موجب بخشش آنها شود. بازگشت کشاننده های پرخاشگرانه علیه خود: کوچک تر کشیدن خود و یا در مواقع افراطی حذف خود
بازگشت: موارد دیگر ممکن است کودک از موقعیت کنونی خود صرف نظر کند و موقعیت یک نوزاد در گهواره را انتخاب کند وخود را در قالب یک نوزاد به تصویر بکشد. جابه جایی: ترسی که فرد را مصمم می کند که از جنس خود صر فنظر کند و خود را در قالب تصویر یک دختر جلوه گر ساز
ه- چگونگی بیان گرایش ها و دفاع های من در ترسیم
ه- چگونگی بیان گرایش ها و دفاع های من در ترسیم
1-ارزنده سازی شخص اصلی نقاشی
از دید روان تحلیلگری، فرد ارزنده سازی شده کسی است که کودک بیشترین نیروی عاطفی خود را در وی سرمایه گذاری می کند.
.
1-ارزنده سازی شخص اصلی نقاشی
ارزنده سازی یکی از افراد خانواده به منزله نشانه روابط بسیار معنادار کودک با فرد ارزنده سازی شده است و این شخص کسی است که کودک وی را مهم تر از همه می داند و مورد تحسین قرار می دهد یا مورد غبطه یا ترس واقع می شود.
1-ارزنده سازی شخص اصلی نقاشی
شخص ارزنده سازی شده کسی است که نخست ترسیم شده و غالبا نخستین جایگاه را در سمت چپ خانواده اشغال می نماید و غالبا یکی از والدین کودک است.
1-ارزنده سازی شخص اصلی نقاشی
اما وقتی نخستین شخص ترسیم شده یک کودک باشد یعنی کودک جاه طلبی خود را در این شخص متبلور کرده، جنس و نقش وی را برتر تلقی می کند و در عمق وجودش خواستار آن است که جای وی را اشغال کند.
1-ارزنده سازی شخص اصلی نقاشی
اگر در وهله نخست خود را ترسیم کند، نشانه گرایش به خود دوستداری است.
شخص ارزنده سازی شده بلندقامت تر از اشخاص دیگر نقاشی می شود.
1-ارزنده سازی شخص اصلی نقاشی
تصویر شخص ارزنده سازی شده با دقت ترسیم می گردد و کودک وقت بیشتری را صرف ترسیم آن می کند
خطوط تصویر کامل ترند و بهتر از سایر اشخاص، رنگ آمیزی شده
گاهی تنها شخصی است که در ترسیم وی از رنگ استفاده شده است.
2-ناارزنده سازی ها
ابتدایی ترین مکانیسم دفاعی عبارت است از “نفی واقعیت” که در ترسیم خانواده از راه حذف ساده و بی چون و چرای مورداضطراب زا بیان می شود.
2-ناارزنده سازی ها
بدین ترتیب: – اگر کودک شخص خود را ترسیم نکند می توان گفت که وی در موقعیت کنونی خود از لحاظ سن و جنس احساس راحتی نمی کند و دلش می خواهد کس دیگری باشد.
2-ناارزنده سازی ها
در واقع نمی توان تصور کرد که یک کودک بتواند خود را از منظومه خانوادگی اش حذف کند
پس باید پذیرفت که وی خود را در قالب شخص دیگری به تصویر کشیده است و مایل است جای او را اشغال کند و با او همسان سازی کند
ناارزنده سازی به صورت های زیر متجلی می شود
1-از دیگران کوچک تر کشیده می شود.
2- در آخرین جا و غالبا کنار صفحه کاغذ قرار داده می شود مثل اینکه در ابتدای امر، قصد درنظر گرفتن جایی برای او نداشته.
ناارزنده سازی به صورت های زیر متجلی می شود
3-با فاصله از دیگران یا در سطح پایین از آنها دیگر کشیده می شود
4-به خوبی دیگران ترسیم نمی شود یا جزئیات مهمی در تصویر وی از قلم می افتد.
5-بی ارزش شمرده می شود.
ناارزنده سازی به صورت های زیر متجلی می شود
6- نام وی ذکر نمی شود در حالی که نام همه اشخاص دیگر ذکر می گردد.
7-به همسان سازی با وی مبادرت نمی کند و به ندرت معترف شخصیت آزمودنی است
3-اشخاص خط زده شده:
خط زدن آنچه ترسیم شده است، غالبا نشانه یک تعارض بین گرایشی است که نخست در نقاشی فرافکنده شده و سپس در وهله دوم منع گشته است.
4-جابه جایی و اشخاص افزوده شده:
کودک گرایش سانسور شده را به یکی از خواهران یا برادران و گاهی هم به یکی از والدینش نسبت می دهد و در مقابل همه خصایص یک فرد غیرقابل سرزنش را برای خود قائل می شود. اگر کودک یک یا چند شخص تخیلی را به ترسیم خود اضافه کند تمایل دارد تا آنچه را که جرات تحقق آن را ندارد محقق سازد
4-جابه جایی و اشخاص افزوده شده:
هرچه شخص افزوده شده بیشتر باشد، نشان دهنده یک گرایش پراهمیت است.
اضافه کردن یک حیوان به تصویر، نشان دهنده این است که ممنوعیت کشاننده بسیار شدید است
4-جابه جایی و اشخاص افزوده شده
البته ممکن است کودک حیوانات را دوست داشته باشد و به این دلیل به ترسیم گربه یا سگ مانوس بپردازد که از راه مصاحبه مستقیم می توان به این موضوع پرداخت.
4-جابه جایی و اشخاص افزوده شده
اضافه کردن یک حیوانی که در حقیقت وجود ندارد معرف کشاننده ای است که کودک شهامت قبول آن را ندارد. پرخاشگری علیه والدین یا خواهران و برادران غالبا از راه یک حیوان وحشی بیان می شود.
5 -نزدیکی بین اشخاص و روابط با فاصله
اگر دو فرد نزدیک هم کشیده شود نشان دهنده صمیمیت بین آنهاست. اگر این اشخاص دست های یکدیگر را گرفته باشند یا با هم بازی کنند، درجه صمیمیت بیشتر است.
5 -نزدیکی بین اشخاص و روابط با فاصله
اگر کودک با فاصله از دیگران قرار گرفته باشد در برقراری روابط با دیگر افراد خانواده مشکلاتی دارد، پرخاشگری علیه آنها دارد یا خود را از منظومه خانواده حذف شده می پندارد
6- همسان سازی ها
همسان سازی با واقعیت:
زمانی است که کودک خود را در شرایط واقعی سن و جنس خود مجسم می کند و اظهار می داردکه “می خواهم خودم باشم”.
6- همسان سازی ها
همسان سازی در سطح ناهوشیار:
همسان سازی های عمیق تری هستند که وقتی به سطح هوشیار فرد مراجعه می شود آشکار نمی گردد.
این همسان سازی ها که به کشاننده های سرکوفته شده تعلق دارند که از راه نشانه های ارزنده سازی در نقاشی می توان به وجود آنها پی برد
6- همسان سازی ها
عضوی از خانواده که بزرگ تر کشیده می شود شخص برگزیده برای همسان سازی است
و یا وقتی یکی از اعضا را حذف می کند به دلیل کینه ای است که نسبت به او دارد و برایش غیرممکن است که او را به منزله موضوع همسان سازی انتخاب کند.
6- همسان سازی ها
یا اشخاص افزوده شده نیز همیشه معرف همسان سازی کودک هستند.
اگر چندین نفر افزوده شوند معرف چندین گرایش مختلف است که فرد بین آنها سرگردان است.
نمونه هایی از تفسیر ترسیم خانواده
معرفی منابع
معرفی منابع
– کتاب نقاشی کودکان، کاربرد تست در ترسیم خانواده، ترجمه دکتر دادستان و منصور
– ارزشیابی شخصیت کودکان براساس آزمون های ترسیمی، ترجمه پریرخ دادستان
– تحلیل روان شناختی نقاشی کودکان، ترجمه نقابیان
– راهنمای سنجش روانی، نوشته مارنات، ترجمه دکتر پاشا شریفی
– مقدمه ای بر روان شناسی کودکان، نوشته توماس گاف و سیلک، ترجمه مخب
مقدمه ای بر روانشناسی نقاشی کودکان
ارزشیابی شخصیت کودکان بر اساس آزمونهای ترسیمی
تحلیل نقاشی کودکان: تحلیل معانی رمزی و عناصر نقاشی (آزمون خانه، درخت، شخص، آزمون آدمک رنگی، آزمون ترسیم خانواده)
زیبایی شناسی نقاشی کودکان (روند تکامل تصویری نقاشی کودک)
تفسیر نقاشی کودکان: همراه با روانشناسی رنگ ها و خطوط
تلفن مرکز مشاوره و خدمات روان شناختی مهر جنوب -07633671199
تلفن موسسه آموزشی و پژوهشی آنامیس مهر جنوب-07633680163
تلفن همراه:09129680169
وبسایت مشارکت در تولید و فروش محتوای آموزشی
Anamisfile.ir
وبسایت فروش فایل های آموزشی
Mehr.anamisfile.ir
موسسه آنامیس مهرجنوب Anamisfile.ir
سپاس بابت همراهی تان
برای دانلود فایل این کارگاه به آدرس زیر مراجعه نمایید
وبسایت فروش فایل های آموزشی
Mehr.anamisfile.ir
موسسه آنامیس مهرجنوب Anamisfile.ir