چک لیست نشانگان اختلالات روانی
Symptom checklist -90-revised
دکتر رضا برومند
به نام خدا
تاریخچه
معرفی توسط دراگوتیس و همکاران در سال 1973
تجدید نظر بر اساس تجربیات بالینی و تحلیل های روان سنجی در سال 1976
فرم تجدید نظر شده آن توسط دروگاتیس 1994در سال
معرفی
یکی از پر استفاده ترین ابزارهای تشخیص روانپزشکی است
در ایران پژوهش های متعددی بمنظور تعیین روایی (validity) و پایایی(reliability) انجام شده است.
پرسشنامه شامل 90 سئوال برای ارزیابی نشانه های روانی است
و بوسیله پاسخگر گزارش می شود
بوسیله این پرسش نامه افراد می توان افراد سالم را از بیمار تشخیص داد.
درجه بندی پاسخ ها
هر یک از سئوالات پرسشنامه از یک طیف 5 درجه ای میزان ناراحتی تشکیل شده است
هیچ : صفر
کمی :یک
تا حدودی : دو
زیاد : سه
خیلی زیاد: چهار
تشریح درجه بندی مقیاس ها
هیچ : یعنی این موضوع هیچ وقت برای من مساله نبوده و هرگز مرا ناراحت نکرده است
کمی : یعنی این مشکل یا مساله در سطح بسیار کمی برای من وجود داشته و ناراحتی مختصری برای من فراهم ساخته است
تاحدی: یعنی این مساله در حد متوسطی برای من مطرح بوده و مرا ناراحت کرده است.
تشریح درجه بندی مقیاس ها
زیاد : یعنی این مساله و یا مشکل به دفعات متعدد (مثلا هر دو یا سه روز یکبار) و با شدت زیادی برای من اتفاق افتاده و تا حد زیادی باعث ناراحتی من شده است
خیلی زیاد: یعنی این مساله یا مشکل تقریبا هر روز با شدت بسیار زیادی برای من مطرح بوده و بی اندازه مرا ناراحت کرده است.
ابعاد سنجش
سئوالات پرسشنامه 9 بعد مختلف اختلالات روانی را می سنجد
1- شکایات جسمانی – جسمانی کردن (SOMATIZATION)
– ناراحتی از ادراک عملکرد ناسالم بدن
-شکایت از عملکرد سیستم قلبی-عروقی-معدی-روده ای و تنفسی
-سردردهای تکرار شونده و دردهای عضلانی
سئوالات پرسشنامه در مقیاس شکایات SOMATIZATIONجسمانی
12 سئوال به این مقیاس اختصاص داده شده است
– سئوالات 1-4-12-27-40-42-48-49-52
-53-56-58
مثال :
سئوال 1- آیا از هفته گذشته تا به امروز سر دردهائی داشته اید
سوال 4: آیا از هفته گذشته تا به امروز دچار ضعف ، بی حالی و یا سر
2-مقیاس وسواس فکری- عملی
OBSSESSIVE-COMPULSIVE –
علائمی که در این بعد گنجانده شده اند انطباق زیادی با شکل تابلوی بالینی وسواس دارند
تمرکز این بعد بر افکار ، تکانه ها ، و اعمالی است که فرد آن ها را به ناچار غیر قابل کنترل دانسته و نشان دهنده نوعی باریک بینی عمومی در افراد است
سئوالات مقیاس وسواسی فکری و عملی
سئوالا مقیاس وسواسی و اجباری 10 سئوال است
3-9-10-28-38-45-46-51-55-65
مثال :آیا از هفته گذشته تا به امروز افکار یا عقاید ناخواسته وارد سرتان شده است که رهایتان نکند
3- مقیاس حساسیت بین فردی INTERPERSONAL SENSITIVITY
احساس عدم کفایت و حقارت در مقایسه با دیگران
دست کم گرفتن خود
عدم آرامش و ناراحتی محسوس در جریان ارتباط با دیگران
احساس منفی نسبت به روایط با دیگران
سئوالات مقیاس حساسیت بین فردی
تعداد سئوالات مقیاس : 9 سئوال
6-21-34-36-37-41-61-69-73
مثال : آیا از هفته گذشته تا به امروز در روابط اجتماعی و یا در رابطه با دیگران احساس خجالت کرده داید؟
4- مقیاس افسردگی DEPRESSION
-خلق و خوی افسرده
-بی علاقگی نسبت به لذات زندگی
-نداشتن انگیزه و از دست دادن انرژی
سئوالات مقیاس افسردگی
تعداد سئوالات مقیاس افسردگی :13 سئوال
5-14-15-20-22-26-29-30-31-32-54-71-79
مثال : ایا از هفته گذشته تا به امروز احساس کرده اید نسبت به آینده امید خود را از دست داده اید ؟
5- مقیاس اضطراب ANXIETY
-عصبی بودن
-احساس فشار و لرزش در اندام ها
ترس های ناگهانی
احساس وحشت
بیم و نگرانی نسبت به آینده
سئوالات مقیاس اضطراب
تعداد سئوالات مقیاس اضطراب : 10
2-17-23-33-39-57-72-78-80-86
مثال : آیا از هفته گذشته تا به امروز بطور ناگهانی و بدون دلیل دچار ترس و وحشت شده اید؟
6-مقیاس خصومت HOSTILLITY
این بعد نشان دهنده افکار، احساسات و یا اعمالی است که نشان دهنده وضعیت خلقی ناشی از خشم می باشد
تظاهرات خشم و چگونگی عکس العمل نشان دادن به آن ها مانند تهاجمی ، تحریک پذیری و خصومت
سئوالات مقیاس خصومت
تعداد سئوالات :6سئوال
11-24-63-67-74-81
مثال : ایا از هفته گذشته تا به امروز به اسانی دلخور و یا زود رنج شده اید
7- مقیاس اضطراب مرضی PHOBIC ANXIETY
اضطراب مرضی در برگیرنده علائمی مانند :
ترس شدید نسبت به یک فرد، شیئی بخصوص و یا موقعیتی که ویژگی آن غیرمنطقی بودن و عدم تناسب با محرک آن ترس بوده و منجر به رفتار اجتنابی و فرار از آن محرک می باشد.
عبارات مقیاس اضطراب مرضی
تعداد عبارات : 7 عبارت
13-25-47-50-70-75-82
مثال : ایا از هفته گذشته تا به امروز این احساس را داشته اید که بترسید به تنهایی از خانه بیرون بروید
8- مقیاس افکار پارانوییدی PARANOID IDEATION
سوظن و بدبینی
خودبزرگ بینی
خودمحوری
ترس از دست دادن استقلال
هذیان و پرخاشگری
عبارات مقیاس افکار پارانوییدی
تعداد عبارات: 6 عبارت
8-18-43-68-76-83
مثال : ایا از هفته گذشته تا به امروز این احساس را داشته اید که به بیشتر مردم نمی شود اعتماد کرد.
9-بعد روان پریشی PSYCHOTISM
عبارات این مقیاس از یک حالت گوشه گیرانه و انزوا و نحوه زندگی اسکیزوئیدی تا علائم هذیان و انتشار فکر را شامل می شود
این عبارات در برگیرنده تدریجی اختلال از یک حالت خفیف بیگانگی تا روان پریشی حاد می باشد.
عبارات مقیاس روان پریشی
تعداد عبارات: 10 عبارت
7-16-35-62-77-84-85-87-88-90
مثال : ایا از هفته گذشته تا به امروز صداهایی به گوشتان می رسد که دیگران نمی توانند ان ها را بشنوند
سئوالات یا عبارات اضافه
سئوالات و یا عبارات اضافه در هیچیک از ابعاد نه گانه قرار نمی گیرند اما از نظر بالینی به شاخص های کلی آزمون کمک می کنند و در مجموع نتایج لحاظ می شوند.
این عبارات به نمره های ضریب کلی ناراحتی GSI اضافه می شوند
سئوالات مقیاس اضافه
تعداد عبارات: 7 سئوال
19-44-59-60-64-66-89
مثال : ایا از هفته گذشته تا به امروز به اسانی و بدون اختیار به گریه افتاده اید ؟
نمره گذاری و تفسیر
نمره گذاری و تفسیر بر اساس میزان نمرات پرسشنامه
بر اساس این روش از تحلیل نمرههای به دست آمده را جمع کرده و سپس بر اساس جدول زیر قضاوت کنید.
نمره بین 0 تا 120 : نشانه های مرضی در فرد ضعیف است.
نمره بین 120 تا 180 : نشانه های مرضی در فرد متوسط است.
نمره بالاتر از 180 : نشانه های مرضی در فرد قوی است .
نمره گذاری و تفسیر هر بعد بر اساس میانگین هر بعد
1- نمرات هر بعد را از طریق جمع نمرات خام هر بعد و تقسیم بر تعداد عبارات بدست آورید
مثلا جمع نمرات بعد اضظراب برابر با 25 باشد
در این جا 25 بر 10 تقسیم می شود و میانگین نمرات اضطراب مساوی با 2/5 خواهد بود
حداقل میانگین در اینجا صفر و حداکثر 4 خواهد بود. حال اگر درصد را مشخص کنیم
2/5 تقسیم بر 4 و ضربدر 100 مساوی با 62/5 خواهد بود که نشان دهنده بالاتر از نقطه 50 درصد خواهد بود
نمره گذاری و تفسیر
نمره گذاری و تفسیر پرسشنامه بر اساس شاخص ها سه گانه
1- شاخص های شدت کلی GSI))GLOBAL SERVERITY INDEX
2- شاخص درماندگی نشانه های مثبت INDEX(PSDI) DISTRESS POSITIVE SYMPTOM
3- مجموع نشانه های مرضی مثبتPOSITIVE SYMPTOM TOTAL(PST)
محاسبه نمره خام و میانگین
قبل از محاسبه روش های سه گانه تفسیر ، نمره خام و میانگین هر مقیاس را محاسبه می نماییم.
پاسخ های مربوط به هر بعد نمره گذاری با هم جمع می شوند و بر تعداد عباراتی که در هر مقیاس وجود دارد تقسیم می شوند.
توجه داشته باشید نمره هر بعد می تواند از صفر که بیانگر عدم ناراحتی تا چهارکه حداکثر ناراحتی باشد در نوسان باشد.
الف –شاخص شدت کلی( (GSI GENERAL SEVIERITY INDEX
بهترین نشانه برای تعیین سطح و یا عمق ناراحتی است
در مواردی که به یک سنجش خلاصه نیاز داشته باشیم
اطلاعاتی در باره تعداد علائم و شدت ناراحتی بدست می دهد
محاسبه شاخص شدت کلی علائم مرضی(GSI) GENERAL SEVIERITY INDEX
شاخص کلی علائم مرضی را می توان با جمع نمره های خام شامل 9 مقیاس و عبارات اضافی و تقسیم ان بر 90 بدست اورد.
مثال اگر مجموع نمرات خام همه مقیاس ها 160 باشد شاخص کلی علائم مرضی از تقسیم 160 بر 90 مساوی با 1/77 خواهد بود.
تا دو رقم اعشار محاسبه شود.
ب-شاخص مجموع نشانه های مرضی مثبت POSITIVE SYMPTOM TOTAL
تعداد علائم مرضی مثبت (PST) با شمارش تعداد پاسخ هایی که نمره ای غیر صفر دارند بدست می اید.
در این روش تعداد سئوالات و عباراتی که نمره ای غیر صفر دارند را از عدد 90 کم می کنیم
مثال: اگر تعداد عبارات نمره صفر شش باشد علائم مرضی مثبت مساوی با 84 خواهد بود
ج- مجموع نشانه های مرضی مثبت (PSdi) POSITIVE SYMPTOM distress index
برای محاسبه آن جمع کل نمره های خام را بر علائم مرضی مثبت (PST) تقسیم می نماییم.
مجموع نشانه های مرضی مثبت از کم کردن تعداد سئوالاتی که نمره صفر گرفته اند از عدد 90 بدست می آید.
در مثال قبل :160را بر 84 تقسیم می نماییم که نتیجه برابر با 1/90خواهد بود
رسم نیمرخ روانی
نیمرخ روانی فرد را می توان با انجام مراحل ترسیم کرد
1-نمره گذاری از طریق کلید پرسشنامه
بدین منظور با مراجعه به پرسشنامه عدد مربوط به هر عبارت در هر مقیاس در ستون مربوطه یادداشت نمایید.
پس از ان اعداد مربوط به هر عبارت در هر مقیاس را جمع نموده و در قسمت «جمع» یادداشت نموده و از تقسیم آن بر تعداد عبارات میانگین آن را بدست آورید
ترسیم نیمرخ روانی
عدد بدست امده برای هر مقیاس بین صفر تا چهار خواهد بود
پس از آن نمره تراز شده T را برای هر مقیاس محاسبه می نماییم و به جدول پروفایل منتقل می نماییم
در انتهای جدول پروفایل در زیر هر مقیاس دو ردیف وجود دارد که یکی مربوط به میانگین هر مقیاس ((ROW و دیگری نمره T است.
پس از آن سه عامل:
شاخص های کلی شدت (GSI)
شاخص های درماندگی نشانه های مرضی مثبت (PSDI)
مجموع نشانه های مرضی مثبت (PST)
محاسبه و نمره تراز شده آن را از جدول های مربوطه مشخص می نماییم
در پایان نیمرخ روانی مربوط به هر مقیاس را با استفاده از فرم مربوطه ترسیم می نماییم.
توجه داشته باشیم نقطه 50 درصدی مرز بین سلامت و عدم سلامت تعیین شده است
می توان نقطه 25 و 75 درصد را در پروفایل مشخص نمود.
یک نمونه اجرا شده
نمونه اجرا شده
مراحل نمره گذاری در مورد مراجع
مرحله اول
پرسشنامه در اختیار آزمودنی قرار گرفت
مرحله دوم: نمرات کسب شده توسط آزمودنی
مرحله سوم- به دست آوردن میانگین علائم مرضی
مرحله چهارم:
بدست آوردن شاخص علایم کلی (GSI):
با تقسیم جمع نمرات بدست آمده برای هر مولفه(80)/ تعداد سوالات(90)=88/0
GSI=0/88
مرحله پنجم:
بدست آوردن شاخص جمع علایم مثبت (PST)
تعداد سوالاتی را که آزمودنی نمره صفر گرفته است از تعداد سوالات کم می کنیم:
90- 38= 52
مرحله ششم
بدست آوردن شاخص علایم مثبت ناراحتی (PSID)
جمع کل GSI را بر جمع کل PSt تقسیم می کنیم=0.016
تفسیر نتایج
جهت تفسیر نمرات باید به این نکته توجه کرد که میانگین نمرات برای هر بعد مساوی یا بیشتر از یک باشد، در این صورت نتایج قابل تفسیر و آزمودنی دارای مشکل می باشد. در مورد دو بعد GSI و PSID نیز به همین ترتیب اقدام می شود نمرات باید مساوی یک و یا بیشتر از 1 باشد.
در مورد آزمودنی نمراتی که تقریبا بالا بودند(یعنی 1 یا بالاتر از 1) عبارتند از :
1- شکایات جسمانی
این بعد نشانگر افسردگی ناشی از درک نارساییهای جسمانی است.شکایت های جسمانی شامل شکایت از دستگاههای قلب و عروق ،گوارش، تنفس و دستگاههای دیگری که سیستم عصبی خودمختار در آنها نقش واسطه ای زیادی دارند.در این بعد فردکارکرد بیمار گونه بدن خود را ادراک می کند.
2-وسواس فکری – عملی
این بعد منعکس کننده علایمی است که با نشانگان بالینی وسواس فکری –عملی شناخته می شود.مفهوم وسواس فکری (محاصره ) و مفهوم(عملی )بی اختیاری و اجبار را القا می کند و درک این مفاهیم بدون مرتبط ساختن آن با من فرد(که در بیان آزادانه فکر و عمل خویشتن ، احساس مسئولیت می کند)، امکان پذیر نیست.بنابراین، وسواس، همان کلمه یا تصویر ذهنی است که علی رغم اراده انسان، سازمان روانی وی را تحت سیطره خود قرار می دهد و فرد بر افکار ، تکانه ها و اعمالی تمرکز می کند که ناخواسته است.
3- اضطراب:
حالت بیمار گونه شخصی که احساس بیم و نگرانی را همراه با نشانه های جسمی حاکی از فعالیت دستگاه اتونومیک تجربه می کند، ترسی که علت شناخته شده دارد، تفکیک می شود.
4- پرخاشگری:
این بعد منعکس کننده افکار، احساسات و یا کارهایی است که ویژه اثرات منفی حالت خشم می باشد و همچنین نشانگر کیفیتهایی مثل ظلم، بی حوصلگی،تحریک پذیری، خشم و رنجش نیز می باشد. در این بعد فرد دارای افکار اعمال و احساس های ناشی از خشم است.
نمره فرد در سه شاخص کلی کمتر از میانگین اشاره شده می باشد(یعنی کمتر از 1) که نشان دهنده عملکرد مناسب آزمودنی به صورت کلی می باشد:
شاخص علایم کلی: این شاخص نشان دهنده سطح یا عمق اختلال می باشدو اطلاعاتی راجع به تعداد علایم و شدت ناراحتی میدهد که در مورد آزمودنی نمره فرد بسیار پایین تر از میانگین(1) می باشد.بنابراین فرد از بیماری روانی شدید رنج نمی برد.
شاخص علایم مثبت ناراحتی: این شاخص یک سنجش خالص از شدت ناراحتی است. که این شاخص نیز در مورد ازمودنی پایین تر از میانگین است.
شاخص علایم مثبت ناراحتی: این شاخص به طور ساده شامل تعداد علایمی است که آزمودنی به صورت مثبت گزارش می دهد. در مورد آزمودنی این نمره بدست آمده مثبت گزارش می شود.
تفسیر کلی :
با بررسی نمرات 9 بعد و 3 شاخص به این نتیجه پی بردیم که آزمودنی به طور کلی عملکرد مناسبی را دارد.
اما در ابعادی که به صورت مستقیم و غیر مستقیم در ارتباط با اضطراب قرار می گیرد نمرات تقریبا بالایی کسب کرده است(یعنی 1 یا بیشتر از 1).
در این میان نمره بعد پرخاشگری از سایر ابعاد بالاتر می باشد که با افزایش ابعادی چون اضطراب،وسواس فکری عملی و شکایت جسمانی می توان این پرخاشگری را توجیه کرده و زمینه فرد را برای ابتلا به اختلالات اضطرابی در نظر گرفت
سربلند باشید و پیروز
رضا برومند
07633671199
07633680163
09173670169