به نام خدا
نقش پول الکترونیک در اقتصاد ایران و بین الملل
Electronic Money
محققین: میترا محمدی
ندا عبدلوند
مقدمه
پول الکترونیکی یا پول دیجیتالی، ارزش پول واحدهای پول منتشره از سوی دولت یا بخش خصوصی است که به شکل الکترونیکی بر روی یک وسیله الکترونیکی ذخیره شده است.
تعریف پول الکترونیک
پولی است که به صورت الکترونیکی حرکت کرده و به گردش درمی آید و می تواند به صورت کارت هوشمند و یا کارت هایی که در آن ها ارزش ذخیره شده، یا کیف پول الکترونیکی ارایه شود.
همچنین می تواند در پایانهٔ فروش استفاده شده و یا بدون دخالت هیچ شخص دیگری و مستقیماً به صورت شخص به شخص مورد استفاده قرار گیرد و نیز می تواند از طریق خطوط تلفن به سوی بانک ها و یا دیگر ارائه دهندگان خدمات یا صادرکنندگان (پول الکترونیکی) به حرکت درآمده و یا خرج شود.
ویژگی های پول الکترونیک
مهمترین ویژگی پول الکترونیکی " فراملیتی و یا بی مرز " بودن آن است که خود نقش مهمی در اثر گذاری بر سایر متغیر های اقتصادی ایفامی کند ، پول الکترونیکی برخلاف اسکناس و مسکوک و دیگر وسایل مبادله امروزی مستلزم حضور فیزیکی پرداخت کننده و دریافت کننده وجه برای قطعیت پرداخت نیست زیرا موجودی پول الکترونیکی می تواند از طریق شبکه های رایانه ای در همان زمان انتقال یابد .
مزایای پول الکترونیک
افزایش حجم نقدینگی و گردش خودکار مالی بانکها
کاهش تردد درون شهری و به تبع آن کاهش الودگی محیط زیست
امنیت و کاهش احتمال دستبرد، مفقود شدن و …
پول الکترونیک در ایران
بانکداری الکترونیکی در ایران مانند سایر کشورهای توسعه یافته ، چند سالی- کمتر از یک دهه – است ، که نوع فعالیت ها، نگرش ها، نوآوری های ، مالی ، تجاری و چرخش پولی ، سیستم ها ی بانکی اش را بسمت و سوی الکترونیکی کشانده است و در حال نوساز ی می باشد.
راه اندازی شبکه های هوشمند پولی و سیستم های پرداخت اینترنتی مانند "شتاب" یک گام اساسی در جهت ایجاد زیرساخت ها و تجهیزات لازم برای استفاده از پول الکترونیک به شمار می آید.
موانع بهره برداری از پول و بانکداری الکترونیک در ایران
مشکل اساسی نظام بانکی و پولی الکترونیکی در کشور ما محدود نیست و پیچیدگی خاص خود را دارد . مثلا ؛ سیاست مالی بانک مرکزی ثابت نسیت ، سیاست های پولی و ارزش پولی و ارزی در نوسان است ، بانک های دولتی، با توجه به ساختار بروکراتیک عریض و طویل حاکم بر مناسبات داخلی آن، زمان زیادی را به خود اختصاص می دهد تا یک گردش مالی انجام شود ، بانک ها ی موجو در کشور به جز بانک های دولتی ، دارای سیاست های مالی و اعتباری هیات مدیره ای و خیریه ای ( قرض الحسنه ای ) ، کارگشایی ، کارآفرینی و صندوق های اعتباری و مالی هستند که اکثر آنها هنوز عضو شتاب نیستند .
پیامد های اقتصادی گسترش استفاده از پول الکترونیک
افزایش کارایی مبادلات
کاهش نقش واسطه گری بانکها
افزایش انعطاف پذیری سیاست های پولی
مشکلات بانکداری الکترونیک در ایران
آشنا نبودن مردم با مسائل رمز از مشکلات بانکداری الکترونیک در ایران است.
عدم اعتماد و تمایل مردم به پول الکترونیک
احتمال سوء استفاده از پول الکترونیک در پولشویی و اخذ مالیات
پول الکترونیک: عامل تورم
پول الکترونیکی سرعت و سهولت مبادلات را به شدت تحت تاثیر خود قرار داده و به بالا رفتن سرعت نقل و انتقال پول منجر شده است؛ به عبارتی پول در چرخه اقتصادی دفعات بیشتری دست به دست می چرخد که این مسئله نیز به نوبه خود موجب افزایش نقدینگی و بالا رفتن پول در گردش می شود و در نهایت نیز آثار تورمی از خود بروز می دهد.
کارشناسان اقتصادی، با تاکید بر آثار تورمی پول الکترونیکی، آن را مقصر اصلی در رشد تصاعدی نقدینگی در میان مردم می دانند که در اثر پرداخت الکترونیکی یارانه ها به حساب تمامی خانوارهای ایرانی ایجاد شده و تمام روستاییان کشور را که تا پیش از این با استفاده از ساده ترین معادلات اقتصادی زندگی می کردند نیز وارد شبکه بانکی کشور کرد.
گروهی دیگر، پول الکترونیکی حاصل از جریان تبادلات بانکداری الکترونیکی را مبرا از اتهام تورم زایی می دانند و استدلال می کنند که پول الکترونیکی که از مجرای بانک ها در حرکت است، به حساب های بانکی افراد متصل بوده و به این ترتیب پولی با پشتیبانی پول های واقعی است. برخی کارشناسان نیز با تاکید بر این که پول الکترونیکی روند مبادلات را تسریع می کند و موجب افزایش نقدینگی در بازار می شود، آن را عامل اصلی ایجاد تورم می دانند و این در حالی است که اقتصاددانانی نیز این نظریه را رد می کنند و گردش چندباره پول در بازار را ناشی از تقاضا و نیاز بازار می دانند که گویای رونق اقتصادی است.
پول الکترونیک و اقتصاد بین الملل
مهمترین خدمات مالی الکترونیکی که امروزه در سطح جهان ارائه می شوند عبارتند از: اطلاع رسانی در مورد حسابهای مشتریان، انتقال وجوه بین حسابها و به خارج از حساب مشتریان، خرید و فروش سهام، خرید و فروش ارز، انجام خدمات اعتبارات اسنادی، و ایجاد مسیر ایمن برای ارتباط بین بانک و مشتریان.
با وجود اینکه هنوز یک سیستم پرداخت الکترونیک با امنیت بالا طراحی نشده
است , اما به خاطر مزیت هایی که پول الکترونیک در تسهیل مبادلات و کاهش
هزینه های مبادلاتی دارد ,کاربرد پول الکترونیک و رشد و توسعه موسسات منتشر کننده آن در اقتصاد نوین روند فز اینده ای به خود گرفته است .
شکل زیر نشان می دهد که در سالهای 1994 تا 2004پرداخت الکترونیک و پول الکترونیک در اکثر موسسات گسترش یافته و در پایان دوره نسبت به ابتدای دوره رشد چشمگیری داشته اند.
مقایسه ایران و سایر کشورهای جهان
در ایران، پول الکترونیکی از نظر قابلیت استفاده، در ارجحیت آخر قرار دارد.
درمقایسه با دیگر کشورهای توسعه یافته ملاحظه می شود که در سیستم های پولی آنها، کارت های بانکی و اعتباری درجه اول اهمیت و در بعضی از کشورها نظیر انگلیس، ایتالیا تمام سهم پرداخت همزمان را به خود اختصاص داده اند.
نتیجه گیری
اینترنت، تجارت الکترونیک ، بانکداری الکترونیک و پول الکترونیک به عنوان پدیده های هزاره سوم با نرخ فزاینده ای در سطح جهان در حال رشد و تکوین می باشند. ولی هنوز نتوانسته اند در ایران آنچنان که باید توسعه یافته و فراگیر شوند .
وجود مشکلات و موانع فنی ، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و غیره، فاصله ایران و کشورهای دیگر را روز به روز بیشتر می نماید.
پایین بودن توان اقتصادی و مدیریتی و پایین بودن میزان صادرات غیر نفتی کشور، انحصار دولت در زمینه مخ ابرات و اینترنت و عدم کارآیی در این بخش، پایین بودن شاخصهای ضریب نفوذ تلفن و موبایل، میزبانی اینترنت و کاربران اینترنت در ایران نسبت به کشورهای منطقه و جهان ، بالا بودن هزینه های اتصال به شبکه وهزینه های مخابراتی و پایین بودن سرعت اتصال به شبکه، ناکارآمدی استفاده از اینترنت به خاطر اعمال سیاستهای کنترلی (فیلترینگ ) و نبود سیستم جامع پرداخت الکترونیک درکشور، همگی از عواملی هستند که موجب ناکارآمدی کشور در بخش فن آوری اطلاعات و تجارت الکترونیک گردیده اند .
بنابراین لازم است تا دولت و متخصصان، با برنامه ریزی های من اسب در جهت بستر سازی فنی و حقوقی و فراهم نمودن زمینه رقابت در این بخش ، جایگاه کنونی ایران را ارتقا داده و دریچه های جدیدی را بر روی اقتصاد، تجارت و بانکداری کشور بگشایند.
منابع
1.http://www.sepahbank.ir/Content/Articles/Articles.htm
2.http://www.microrayaneh.com/articles/Ecom/Emoney1.htm
3.http://www.aftab.ir/articles/economy_marketing_business/information_technology/c2c1172139412_electronic_money_p1.php
4.http://www.ictna.ir/report/archives/000619.html
5.http://www.mydocument.ir/main/index.php?article=882
6.http://yazdit.mihanblog.com/Post-261.ASPX
7.http://old.tebyan.net/teb.aspx?nId=8330
8.http://www.bina.ir/html/modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=1905
9.http://weblog.ketabeavval.ir/?p=11