به نام خدا
فرایند مهندسی ارزش
Value Engineering
تاریخچه مهندسی ارزشی
در سال 1947 یکی از مدیران ارشد شرکت جنرالز موتور، لارنس مایلز جوان که مهندس برق بود را مامور یافتن مامور یافتن راهی برای بهبود کیفیت، کاهش ضایعات و پایین آوردن هزینه های تولید از طریق یافتن مواد اولیه و روش های تولید جایگزین کرد.
ثمره این ماموریت ابداع تکنیک تحلیل ارزش یا همان مهندسی ارزش شد
انجمن های فراوانی در دنیا در حوزه مهندسی ارزش فعالیت می کنند و در ایران انجمن مهندسی ارزش ایران (SIVE) از سال 1381 به صورت رسمی فعالیت خود را آغاز کرده است.
فهرست مطالب:
تاریخچه مهندسی ارزش
معرفی مهندسی ارزش
سیر تاریخی مهندسی ارزش(۱):
سیر تاریخی مهندسی ارزش(۲):
تعاریف و توصیف های مرتبط با مهندسی ارزش:
توصیه های مهندسی ارزش :
درصد کابرد مهندسی ارزش در صنایع مختلف جهان
جملات برتر از مهندسی ارزش:
مهندسی ارزش کاهش هزینه ها و بهبود کیفیت فرایندها
سه واژه کلیدی در مهندسی ارزش کدامند ؟
زمان بکارگیری مهندسی ارزش چه زمانیست ؟
اثبات کارایی مهندسی ارزش در دنیا
نگاهی به چندوچون استفاده از مهندسی ارزش در صنایع مهندسی ارزش؛ سنگ بنای اولیه کیفیت
تعریف جامع از مهندسی ارزش
اهداف مهم مهندسی ارزش
مهندسی ارزش و ویژگیهای آن
کیفیت و مهندسی ارزش
مهندسی ارزش ابزار قدرتمند بهره وری
معرفی کتاب جایگاه مهندسی ارزش در مدیریت پروژه
مهندسی ارزش چیست؟
مهندسی ارزش یکی از تکنیک های و متدولوژی های موفق در زمینه حل مسئله، کاهش هزینه ها و بهبود عملکرد پروژه هاست.
یکی از تعاریف و اصول مهم در مهندسی ارزش تعریف کارکردگرا آن است که باعث می شود سرعت دستیابی به نتایج بیشتر شود.
کارکردگرا به معنا است که در مراحل اجرا بدنبال چرایی هزینه ها است، در مراحل مختلف این روش بدنبال پاسخ این سوال است که این هزینه در این بخش برای چه چیزی است؟ آیا این هزینه در این مرحله صحیح است؟
در مهندسی ارزش کار تیمی از ارزش بالایی برخوردار است و اجرای مهندسی ارزش بدون کار تیمی امکان پذیر نیست. در مهندسی ارزش این کار تیمی است که باعث حرکت و پیشرفت اجرا پروژه می شود.
فرایند مهندسی ارزش:
برنامه کاری مهندسی ارزش از هفت فاز زیر تشکیل شده است:
1. فاز عمومی
2. فاز اطلاعات
3. فاز عملکرد
4. فاز خلاقیت
5. فاز ارزیابی
6. فاز بررسی و توسعه
7. فاز اجرا
اجرای مهندسی ارزشی شامل سه گام اصلی استمهندسی ارزش
گام اول: پیش مطالعه که شامل فازهای زیر است:
v شناسایی نیازها
v گردآوری اطلاعات
v تعیین معیارهای ارزیابی
v تعیین محدوده ارزش
v نحوه ایجاد مدل
v تدارک تیم
گام دوم مطالعه ارزش که شامل فازهای زیر است:
v شناسایی نیازها
v گردآوری اطلاعات
v تعیین معیارهای ارزیابی
v تعیین محدوده ارزش
v نحوه ایجاد مدل
v تدارک تیم
مهندسی ارزش…
رویکردی است گروهی، نظام مند، کارکردگرا و دارای کاربرد حرفه ای که برای ارزیابی و بهبود ارزش یک محصول، طراحی یک وسیله، یک سیستم ویا اجرای پروژه های صنعتی، عمرانی و خدماتی به کار گرفته می شود…
مهندسی ارزش متدولوژی قدرتمندی است برای حل مسایل کاهش هزینه ها و به طور هم زمان بهبود عملکرد و کیفیت که با شناسایی و ارتقای شاخص های ارزش و به کار گیری خلاقیت رضایت مشتری را افزایش می دهد و به ارزش سرمایه گذاری می افزاید…
متدولوژ ی مهندسی ارزش
اطلاعات
پروژه یا
محصول
متدولوژی
مهندسی
ارزش
گزینه های جایگزین
پیشنهادی تیم ارزش
همراه باراه حل ها
کاهش هزینه هاو
حفظ یاارتقای
کیفیت آن
v گزارش مطالعه
v برنامه های تکمیلی
v بررسی اثربخشی
تصاویری از کار گروهی…
به کارگیری این متدولوژی دستاوردهای چشمگیری درسراسردنیا داشته است
هر یک دلار هزینه برای انجام مطالعه مهندسی ارزش، بین سالهای 1973تا 1995 رقمی بین 15 تا 30 دلار صرفه جویی در پی داشته است.
در عربستان صعودی این نسبت1به400بوده است.
در کشور ما نسبت هزینه های مهندسی ارزش به بازگشت سرمایه یا صرفه جویی در هزینه های پروژه هایی که همزمان با کارگاه آموزشی انجام شده اند بین 1 به 20 یا 1به 90 بوده است.
درصد صرفه جویی ها نیز بین 5تا30 درصد ودر مجموع بیش از 2300میلیارد ریال گزارش شده اند.
در مطالعه های مربوط به آمریکا رقم این گونه صرفه جویی ها تا 5 میلیارد دلار در یک سال نیز مشاهده می شود.
با این اوصاف اگر توجه جدی تری به این موضوع در کشورمان مد نظر قرار گیرد از دستاورد انجام هر مطالعه میتوانیم یک یا چند پروژه نیمه کاره را به اتمام برسانیم یا پروژه های جدیدتری را بدون صرف هزینه های کلان و بودجه های منتظر تصویب و تامین آغاز کنیم…
نکته جالب…
مردان مهندسی ارزش را علاوه بر نام به عدد مجموع صرفه جویی هایی که در پروژه ها داشته اند نیز می شناسند و ذکر این ارقام بخشی از شهرت و تایید حرفه ای آنها به شمار می آید
مهندسی ارزش روایت موفقیتها
با آنکه اغلب روشهای به کار گرفته شده در آن روزها تازگی نداشت ، بهره گیری از فلسفه نگرش عملکردی ، کاری نو و بی بدلیل بود. در سال 1954 دفتر کشتی سازی نیروی دریایی، در سال 1956 سپاه اردنانس ارتش و در سال 1961 نیروی هواییی آمریکا به دنبال کاربست تحلیل ارزش و نتیجه بخش واقع شدن این روش در تقلیل هزینه ها، به امکانات و تواناییهای بالقوه آن علاقمند شدند. عنوان ً تحلیل ارزش ً در این مرحله و به منظور تاکید بر جنبه های مهندسی به ً مهندسی ارزش ً تغییر یافت. در سال 1962 مک نامارا وزیر دفاع آمریکا، حیثیت و اعتبار خود را بر کار بست مهندسی ارزش متکی ساخت. مهندسی ارزش عنصر اصلی حرکت در جهت کاهش هزینه های دفاعی آمریکا شد.
اجرای مهندسی ارزش
آنچه از تجربیات اجرای مهندسی ارزش تا کنون حاصل شده است، کشف و تدوین برخی مفاهیم و اصول بنیادی است که اساس رشد و تکامل روشهای مهندسی ارزش قرار گرفته است. این اصول بنیادی عبارتند از:
1- بهره گیری از کارشناسان چند تخصصی برای اعمال تغییرات
2- تکمیل تدریجی تغییرات از طریق مطالعه و بررسی عینی کار
3- بهره گیری از یک منطق اساسی برای طرح پرسش ها
4- برنامه ریزی انجام کار.
تاریخچه مهندسی ارزش تاریخچه در دنیا…
جنگ جهانی دوم
ابداع تکنیک تحلیل ارزش در سال 1947 میلادی توسط لارنس مایلز
معطوف شدن نگاه هایی از سوی نیروی دریایی آمریکا
امروزه بسیاری از صاحب نظران و متخصصان تفاوت عمده ای بین مفاهیمی نظیر مهندسی ارزش، تحلیل ارزش و مدیریت ارزش قایل نیستند و بیشتر تاکید دارند تا آن را با لفظ و مفهوم مدیریت ارزش و به اختصار VMمعرفی کنند و آن را توسعه دهند. در برخی متون تعریف های خاصی برای آنها ذکر شده است.بعضی نیز این متدولوژی را کنترل ارزش بهبود ارزش و تضمین ارزش نام گذاری کرده اند. اما آنچه SAVE internationalنیز بر ترویج آن تاکید دارد متدولوژی ارزش است که به اختصار آن را VM می نویسند.
تاریخچه در ایران…
شناخت اولیه موضوع مهندسی ارزش در بخش های دانشگاهی عمدتا توسط دانشکده های مهندسی صنایع و عمران صورت پذیرفت وبعد از آن مطالعات و تحقیقات موردی توسط عده خاصی از استادان و دانشجویان آنها انجام شد.
در سال 1379حرکت رسمی بخش دولتی با تدوین دستورالعمل ارجاع کار و انعقاد قراردادبا واحد های خدمات مهندسی ارزش توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور آغاز شد. این سازمان از زمستان 1382 خبرنامه ای را به صورت الکترونیکی از طریق وب سایتwww.mporg.irمنتشر می کند.
هم زمان در سال 1379 اندیشه تاسیس انجمنی به نام مهندسی ارزش در ایران جدی تر شد تا آن که در نهایت 17 نفر از دست اندرکاران بخش های مختلف صنعت و دانشگاه به عنوان هیات مدیره اجرایی ایده مطرح شده در سال 1378 را با جلب موافقت کمیسیون انجمن های علمی وزارت علوم تحقیقات و فناوری درسال 1381 به نتیجه رساندند و نخستین مجمع عمومی انجمن مهندسی ارزش ایران((SIVEرا در تاریخ 16/09/1381برگزار کردند.
به جز این حرکت نظام مند بخش خصوصی نیز حرکت هایی را آغاز کرد و تداوم آن را پی گرفت…
شرکت های مهاب قدس و مترا در بخش دولتی و موسسه دانش پژوهان هنگام موسسه مطالعات نوآوری و فناوری ایران شرکت بهره ورز سیستم و مهندسین مشاور یاس از جمله بخش های غیر دولتی بودند که به مشاوره واحدهای متقاضی وآموزش و ترویج مهندسی ارزش همت گماردند.
در این میان موسسه مطالعات نوآوری وفناوری ایران تلاش ویژه ای را در انتقال صحیح مفاهیم مهندسی ارزش و توجه به جنبه های آموزش علمی-کاربردی آن به ویژه در بخش صنعت به کار بست . متخصصان ایرانی و غیر ایرانی مقیم خارج از کشور را برای برگزاری سمینار و کارگاه های آموزشی دعوت کرد.
مهندس مسعود(مایکل)رهگذر به عنوان تنها ایرانی دارای مدرک CVS و رییس شاخه نیوانگلند SAVE Int دونالد هنان نایب رییس و اولین عضو غیر آمریکایی SAVE Int. با مدرک CVS مادام العمر و مهندس عبدالعزیز الیوسفی رییس شاخه حوزه خلیج فارس SAVE و دارای مدرک CVSو همچنین مارتین فیلیپس و صدیق انور که ایشان نیز مدرک CVSدارند، نخستین متخصصانی هستند که برای مشاوره و آموزش به ایران دعوت شدند. این آموزش ها شامل سمینارهای یک روزه کارگاه های پنج روزه(40ساعته)Module Iو برگزاری آزمون AVSبوده است.
نخستین منابع فارسی مهندسی ارزش توسط شرکت مهاب قدس و سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور در سال 1379 مدون شد. پس از آن در سال 1380 با همت و پشتکار دکتر محمد سعید جبل عاملی و دکتر علیرضا میر محمد صادقی اولین کتاب های مهندسی ارزش در ایران منتشر شد.
شایان ذکر است دی ماه سال 1380 با تلاش گروهی ار دانش آموختگان رشته مهندسی صنایع به سرپرستی دکتر محمد حسین سلیمی با مشارکت معاونت پژوهشی دانشگاه صنعتی امیر کبیر انجمن مهندسی صنایع ایران و انجمن مهندسین عمران ایران و با حمایت تعدادی از سازمان های دولتی و غیر دولتی، بزرگ ترین گردهمایی متخصصان و دست اندرکاران این مقوله در غالب *نخستین سمینار ملی مهندسی ارزش*برگزار شد.
پیش از آن سازمان هایی نظیر شرکت ملی نفت ایران هم برنامه هایی را در قالب سمینار با موضوع محوری مهندسی ارزش برگزار کرده بودند.
مرحله های انجام مهندسی ارزش
متدولوژی مهندسی ارزش بر اساس برنامه های ارایه شده صاحب نظران مختلف به ظاهر متفاوت است. مایلز در ابتدا طی 7 فاز و بعدتر 5 فاز، ماج در 7 فاز ،کمپتر و هنان در 8 فاز، فالون طی 6 فاز، دل ایزولا (یا دل آی سولا) با 4 فاز، اتوود در 7 فاز و حتی در مواردی نیز متخصصان سرشناس مطالعه خود را با 9 فاز انجام داده اند.
همان طور که اشاره شد این تفاوت در تعداد فازها بیشتر ظاهری است چراکه روال انجام مطالعه توسط هر گروه از دست اندرکاران و صاحب نظران دارای شکست ها و مرحله های کمتر یا بیشتر و زمان پرداختن به یک فاز یا فعالیت خاص در پروژه زودتر یا دیرتر از دیگری بوده است در حالی که فرآیند و رویکرد گروهی و مجموعه فعالیت های ضروری و تقدم وتاخرشان تفاوت چشمگیری ندارند.
سه مرحله اصلی مطالعه ارزش بر اساس استاندارد منتشر شده انجمن بین المللی مهندسین ارزش به ترتیب…
پیش مطالعه…
مطالعه ارزش…
مطالعه تکمیلی …
مدت زمان انجام مرحله های مختلف مطالعه مهندسی ارزش
همان طور که در تصویر نیز ذکر شده بود مدت زمان انجام مرحله های مختلف مطالعه مهندسی ارزش از پیش تعیین شده و قطعی نیست.
دونالد هنان نایب رییس انجمن بین المللی مهندسی ارزش آمریکا زمان مورد نیاز برای مرحله پیش مطالعه را یک تا سه روز و مرحله مطالعه را چهار تا پنج روز ذکر کرده است.برخی دیگر برای هر مرحله یک هفته زمان را کافی می دانند.
در شرایط کاری ایران در نظر گرفتن مدت زمان 30 روز کاری برای هر سه مرحله معقول به نظر می آید.به هر حال نباید فراموش کرد که مهندسی ارزش یک فعالیت ضربتی است و باید در کوتاه ترین زمان ممکن انجام شود.
در مطالعه مهندسی ارزش به طور کل با دو گروه پرسش مواجه هستیم…
گروه اول…پرسش های مربوط به وضع موجود
1.چیست؟
2.این جزء چه کاری میکند یا چه کاری را باید بکند؟
3.آیا واقعا ضروری است؟
4.هزینه آن چقدر است؟
گروه دوم… پرسش های مربوط به طرح گزینه جایگزین
1.چه چیز دیگری می تواند همین کار را انجام دهد؟
2.هزینه آن چقدر است؟
آیا این راه حل جدید اجرایی است؟
4.امکان پذیرش و پیاده سازی آن چقدر است؟
این 8 پرسش مواردی را در بر دارد که تیم مهندسی ارزش با مد نظر داشتن آنها در پی رسیدن به پاسخی صریح و در نتیجه سناریویی جایگزین وضع موجود است. سناریویی با هزینه کمتر و کیفیت بالاتر.
سوالات امتحانی ادوار گذشته (ازفصل2)
1.زمان مورد نیاز برای انجام مطالعه تکمیلی چقدر است؟
الف)4 ب)5 ج)6 د)7
2.هر یک دلار هزینه برای انجام مطالعه مهندسی ارزش بین سال های 1973تا1995 رقمی بین……دلار
صرفه جویی در پی داشته است؟
الف)10تا30 ب)15تا30 ج)20تا40 د)10تا40
(تابستان91)
*کارگاه مربوط به اخذ مدرک Moudule I مهندسی ارزش چندساعته است؟
الف)30 ب)40 ج)50 د)60
*زمان مورد نیاز برای مرحله پیش مطالعه چند روز پیش بینی شده است؟
الف)1تا3روز ب)2تا3روز ج)2تا4روز د)3تا4رز
(نیمسال اول90-91)
*دونالد هنان نایب رییس انجمن بین المللی مهندسی ارزش آمریکا،زمان مورد نیاز برای انجام پیش مطالعه را …… می داند.
الف)2تا4روز ب)1تا4روز ج)1تا3روز د)3تا5روز
(نیمسال دوم90-91)
عوامل اصلی تعیین کننده مهندسی ارزش
Quality
Time
Cost
مهندسی ارزش:بهبود از آنچه تا کنون بوده است به آنچه باید باشد (جهش قورباغه ای)
مهندسی ارزش:
بهبود در طراحی،عملکرد،طول عمر،قابلیت تولید،قابلیت نگهداری،خدمات، اندازه،شکل و خصوصیات.
تغییر قائده بازی در خدمات:
مراجعه کننده-خریدار- مشتری
تغییرقائده بازی در تولید: ( بهره وری در زمان،مکان،نیروی انسانی،معافیتهای مالی)
شرکت های فرانسوی: (تغییر قاعده بازی در پالایش نفت)
مهندسی ارزش : تغییر قائده بازی در خرید
دفعات خرید
حجم خرید
نوع خرید
زمان خرید
مهندسی ارزش: تغییر قائده بازی در شناخت مشتری
شیفته
راضی
ناراضی
خشمگین
مهندسی ارزش : تغییر قائده بازی در سیستمهای تولیدی
(پیوسته – کارگاهی)
تولید پیوسته کارگاهی نان رضوی قنادی محصول در حال حرکت محصول ثابت نیروی متخصص نیروی معمولی اتومات دستی
مهندسی ارزش : تغییرقائده بازی با Bench Marking
رونویسی نیست
خوشنویسی نیست
انشا نویسی است
مهندسی ارزش و جلب رضایت مشتری V.O.C Voice Of Customers
– شیر رضوی
مهندسی ارزش و تامین نیازهای مشتری
تامین مسکن فرانسوی ها
در مهندسی ارزش از روابط انسانی خوب بهره بگیرید
پرسنل تولیدی(یقه زرد)
دستمزد
پرسنل ارگانیکی(یقه سفید)
مغز مزد
کار گروهی را حمایت کنید
تاریخچه مهندسی ارزش:
مهندسی ارزش در زمان جنگ جهانی دوم هنگامی که دست یابی به مواد حیاتی دچار مشکل شده بود در صنایع مطرح گردید. این مسئله ارائه راهکارهای جایگزین برای مواد و طرحهای موجود را موجب شد. در سال 1947 لاورنس دی میلز یکی از مهندسان شرکت جنرال الکتریک آمریکا،(GE) موارد ممکن را مورد ارزیابی قرار داد. او طرحها و روشهای متعددی برای مقابله با تغییرات آتی بیان کرد و روشی مناسب برای تعیین ارزش یک طرح ارائه داد. به کارگیری این نظریه در صنایع، به سرعت در آمریکا فراگیر شد و برگشت عظیم سرمایه را به همراه داشت. او این حرکت را آنالیز ارزش نام نهاد. پس از آن در اواخر دهه 60 انجمن مهندسی ارزش آمریکا، بنیان گذارده شد و سپس صنایع دفاع، شرکتهای ساختمانی و مراکز صنعتی به تدریج مقرراتی را در رابطه با الزام در اجرای مهندسی ارزش تصویب و به اجرا گذاردند. تا جایی که در اوائل دهه 80 میلادی پیشنهاد اجرای مهندسی ارزش در صنایع دفاعی، مدیریت خدمات عمومی، خدمات پستی و غیره مطرح و موجب موفقیتهای چشمگیر در کاهش هزینه ها در مرحله اجرا گردید. در حال حاضر، براساس قوانین مصوب در ایالات متحده کلیه سازمانهای اجرایی وابسته به دولت ملزم به ایجاد و به کارگیری روشهای موثر مهندسی ارزش در پروژه هایی هستند که با سرمایه ای بیش از یک میلیون دلار انجام می گیرد.
معرفی مهندسی ارزش
همه ساله کشور از جانب طرحهای نیمه تمام عمرانی مبالغ بسیار هنگفتی متضرر می گردد. عمده این خسران به دلیل عدم تخصیص بموقع و بجای بودجه و همچنین هزینه های نامتناسب با کارکردهای پروژه ها می باشد. در صورتی که بتوان با اعمال روشهایی همچون مهندسی ارزش، هزینه انجام پروژه های کلان عمرانی را به حداقل رساند، کمک بزرگی به اتمام پروژه ها و بهره برداری سریع تر و موثرتر از آنها خواهد شد.
مهندسی ارزش راهی اسـت به سـوی ایجـاد تعـادل بین هزینه ها و کارکردهای یک محصول یا پروژه. مهندسی ارزش با حفظ کارکردها، روشهایی را در اختیار قرار می دهد که هزینه های اضافی را حذف نموده و روشهای کم هزینه تر را جایگزین روشهای قبلی می نماید. مهندسی ارزش روشی است سازمان یافته و خلاقانه که با تجزیه و تحلیل کارکردهای محصول، پروژه و خدمات به هدف موردنظر که عبارتست از تحقق کارکرد موردنظر با کمترین هزینه و بدون مصالحه درخصوص کارآیی، قابلیت اطمینان، قابلیت تعمیرات و نگهداری و کیفیت… نائل می َشود.
مهندسی ارزش، تکنیک مدیریتی که کارایی آن در عمل به اثبات رسیده و با برخورد سیستماتیک و نظام یافته برای ایجاد تعادل میان هزینه، اتکا پذیری و عملکرد یک محصول یا پروژه یا خدمت مورد نظر تلاش می کند. به منظور درک بهتر مهندسی ارزش مطالعه تاریخچه توسعه و تکامل مهندسی ضروری است. تاریخچه مهندسی ارزش داستان موفقیت هاست.
توسعه مفاهیم مهندسی ارزش به آقای مایلز و کارخانه جنرال الکترونیک در پایان جنگ جهانی باز می گردد. کمبود مواد اولیه در جریان جنگ جهانی دوم و بکارگیری مصالح جایگزین ارزان تر با کیفیت و کارکرد بهتر موجب گردید آقای مایلز مسئول یک طرح تحقیقاتی در این زمینه شود. برای مثال می توان به ساخت چرخنده پمپهای زیرآبی با یک سوم هزینه ولی با بهبود کیفیت وکارکرد اشاره نمود. نکته جالب این بود که در موارد زیادی بهبود کیفیت و کاهش هزینه مشاهده گردید. پس ازجنگ، مدیر بخش تدارکات Ericher و Miles برای جستجوی مکانیزهی برای نهادینه کردن افزایش کارایی هم عقیده بودند. تحقیقات از سال 1947 تا 1952 به منظور توسعه روشی برای شناسایی و حذف هزینه های غیر ضروری انجام گرفت. اولین سمینارهای مهندسی ارزش در سال 1952 در کارخانه جنرال الکترونیک برگزار شد. نیاز به کمک از کلیه بخشهای کارخانه درگیر در تولید و فروش محصول موجب سازماندهی یک تیم چند رشته ای منظورگردید. تشکیل این تیم با موفقیت آنی مواجه شد. در برخی موارد 60 تا80 درصد هزینه ها صرفه جویی گردید ولی میزان صرفه جویی در بیشتر موارد در حدود 5 تا 10 درصد بود. با وجودیکه ابعاد موفقیت مختلف بود ولی همگی در موفقیت برنامه توافق داشتند. بعلت نقش کلیدی آقای مایلز به ایشان لقب پدر مهندسی ارزش داده شده است. در چندین سال اول تحلیل ارزش محدود به کارخانه GE بود. پس از بازدید یک آدمیرال نیروی دریایی از کارخانهGE زمینه بکارگیری VEدر دیگر صنایع فراهم گردید. نماینده نیروی دریایی پس از شرکت در سمینار مهندسی ارزش توصیه کرد که یک برنامه تحلیل ارزش در کارخانه های کشتی سازی آغاز شود. در سال 1954 برنامه تحلیل ارزش در سازمان کشتیرانی نیروی دریایی آغاز گردید و آنرا مهندسی ارزش نام گذاری کردند.
بدنبال نیروی دریای، نیروی هوایی و زمینی نیز برنامه های مهندسی را راه اندازی کردند. توسعه و رشد مهندسی ارزش نشان می دهد که پس از آنکه کارفرمایان مهندسی ارزش را در یک پروژه اعمال می کردند، اغلب آنرا در پروژه های دیگر هم بکارمی گرفتند. برنامه های تشویق پیمانکاران وزارت دفاع به ارائه راهکارهای برای شناسایی و حذف هزینه های غیر ضروری در ابتدا با عدم موفقیت مواجه گردید. براساس این تجربه قوانین لازم برای ایجاد انگیزش در پیمانکاران در سالهای 1963ایجاد گردید و بسیاری از شرکت یا ارائه پیشنهادهای موثر موفق به اخذ تا 20 میلیون دلار سود بیشتر گردیدند. اولین همایش ملی VE در سال 1958 با حضور 300 نفر برگزار گردید و مقدمات تاسیس SAVE در آن سال فراهم شد. با حضور شرکتهای خارجی در همایشهای SAVE در ژاپن تشکیل گردید. در مهندسی عمران مهندسی ارزش در سالهای 1963 تا 1965 با تدوین قوانین انگیزشی برای پیمانکاران آغاز نمود و این گروه همراه با نیروی دریایی پیشگامان مهندسی ارزش در صنعت ساختمان بودند. در سال 1965 اداره عمران آمریکا USBR که 300 سد در غرب این کشور احداث نموده است برگزاری کارگاههای مهندسی را برای آموزش پرسنل خود آغاز نمود و از سال 1966 قوانین انگیزشی پیمانکاران را بکار گرفت (Zimmeramn, et al., 1966) .مهندسی ارزش، تلاشی است سازمان یافته که با هدف بررسی و تحلیل تمام فعالیتهای یک طرح، از زمان شکل گیری تفکر اولیه تا مرحله طراحی و اجرا و سپس راه اندازی و بهره برداری انجام می شود و به عنوان یکی از کارآمدترین و مهم ترین روشهای اقتصادی در عرصه فعالیتهای مهندسی، شناخته شده است. مهندسی ارزش در چهارچوب مدیریت پروژه، ضمن اینکه به تمام اجزای طرح توجه می کند، هیچ بخشی از کار را قطعی و مسلم نمی داند. هدف مهندسی ارزش، زمان کمتر برای رسیدن به مرحله بهره برداری بدون افزودن بر هزینه ها یا کاستن از کیفیت کار است.
افزایش پیوسته هزینه های اجرایی و توسعه روز افزون فن آوری، حذف آن بخش از هزینه ها را که نقشی در ارتقای کیفیت ندارند و از لحاظ اجرایی نیز غیر ضروری می باشند، الزامی ساخته است. به کارگیری مهندسی ارزش در پروژه های اجرایی با توجه به پیچیدگی کارها به ویژه در طرحهای بزرگ اجرایی، می تواند به ابزار بی چون و چرای مدیریت در کنترل هزینه ها تبدیل شود. هدف این روش، از میان برداشتن یا اصلاح هر چیزی است که موجب تحمیل هزینه های غیر ضروری می شود، بدون آنکه آسیبی به کارکردهای اصلی و اساسی طرح وارد آید. مهندسی ارزش، مجموعه ای متشکل از چندین روش فنی است که با بازنگری و تحلیل اجزای کار، قادر خواهد بود، اجرای کامل طرح را با کمترین هزینه و زمان تحقق بخشد. هزینه طرح در این مقوله نه فقط هزینه های طراحی و اجرا بلکه هزینه های مالکیت شامل بهره برداری، تعمیر و نگهداری و هزینه های مصرف در سراسر دوره عمر مفید طرح را نیز شامل می شود. روشهای مهندسی ارزش می تواند موجب اصلاح و ارتقای کیفیت فرایندهای تولید صنعتی و انجام طراحی های جدید در هر مرحله از یک پروژه اجرایی گردد. برخلاف آنچه که در صنایع تولیدی مرسوم است و می توان یک روش اصلاحی را همواره در مراحل بعدی تولید یک محصول خاص نیز اجرا کرد، در پروژه های ساختمانی که هر سازه دارای شرایط ویژه ای است، حدود به کارگیری یک روش اصلاحی مهندسی ارزش، محدود به همان پروژه است گذشته از این، امکانات صرفه جویی در هزینه های یک پروژه اجرایی نیز در مراحل مختلف آن تفاوتهای بسیار پیدا می کند. مهندسی ارزش برعکس، گردآوری اطلاعات، شناسایی عرصه های مشکل دار، پیشنهاد و تدوین روشها و طرحهای ابتکاری، پرورش اندیشه های نو و تلفیق همه جانبه دیدگاههایی را که قرار است توصیه شود، مطرح می سازد.
با آنکه روش مهندسی ارزش را می توان در تمام مراحل یک پروژه اجرایی به کارگرفت، بیشترین مزایای آن زمانی حاصل می شود که در نخستین مراحل برنامه ریزی و طراحی به کار گرفته شود. نوآوری و جنبه های کاربردی مهندسی ارزش، این روش را از روشهای سنتی و متعارف کاهش هزینه ها، متمایز می گرداند. روشهای سنتی کاهش هزینه ها، عموماً از تجربیات گذشته، نگرشها و عاداتی که جنبه تکرار به خود گرفته است، تبعیت می کند و اثری از خلاقیت در آنها دیده نمی شود.
از سال 1961 که لارنس مایلزدر کتاب ًروش های فنی تحلیل و مهندسی ارزش ً ،تحلیل ارزش را همچون دیدگاهی خلاق و سازمان یافته در جهت شناسایی و حذف هزینه های غیر ضروری ، تعریف کرد تا سال 1995 که ساکسنا و کریشنان کتاب ً مهندسی ارز ش در مدیریت پروژه ً را منتشر نمودند ، مهندسی ارزش به صورت یک روش فنی پذیرفته شده در فعالیتهای طراحی و اجرایی در بیشتر کشورها تثبیت گردید و رسمیت یافت ، به طوری که بسیاری از دست اندر کاران عرصه های اجرایی به ویژه طراحان ، پیمانکاران و کارفرمایان با مفاهیم و روش های فنی مهندسی ارزش آشنا شدند .
سیر تاریخی مهندسی ارزش(۱):
تحلیل ارزش به صورت یک روش فنی ویژه ، در سال های پس از جنگ جهانی دوم صورت گرفت . کار طراحی و تدوین این روش به دستور هری ارلیکر معاون فنی بخش خرید های شرکت جنرال الکتریک آغاز شد . وی معتقد بود که برخی از مواد ومصالح وطرحهای جایگزین، که به طور ضروری و به علت کمبود های زمان جنگ به کار گرفته می شدند دارای عملکرد بهتر با هزینه کمتر هستند . به دستور او در داخل شرکت و به منظور ارتقای کارایی تولید از طریق تامین مواد ، مصالح وروشهای جایگزین برای مواد و مصالح پرهزینه ، کوشش همه جانبه ای به عمل آمد . در سال 1947 این وظیفه برعهده لارنس مایلز مهندس ارشد شرکت جنرال الکتریک نهاده شد . مایلز در مورد روش ها و فنون موجود به پژوهش پرداخت و از برخی روشهای مرسوم به صورت تلفیقی با روش مرحله به مرحله خویش برای تحلیل ارزش بهره گرفت . مایلز که مبتکر و بنیانگذار مهندسی ارزش به شمار می رود ، یک روش رسمی رابه اجرا درآورد که در جریان آن چندین گروه از کارکنان شرکت ، عملکرد محصولات تولیدی شرکت جنرال الکتریک را بررسی میکردند . آنان به اتکای روشهای خلاق گروهی و بدون افت کارایی محصول ، تغییراتی در محصولات شرکت بوجو د آوردند و هزینه های تولید را کاهش دادند. روش تحلیل ارزش به عنوان یک استاندارد در شرکت جنرال الکتریک پذیرفته شد و به تدریج شرکت های دیگر و برخی سازمان های دولتی نیز این رو ش جدید را به عنوان ابزاری برای کاستن از هزینه های خود به کار بستند . این روش جدید ، همان مهندسی ارزش بود . با آنکه اغلب روشهای به کار گرفته شده در آن روزها تازگی نداشت ، بهره گیری از فلسفه نگرش عملکردی و کاری نو بود .
در سال 1954 دفتر کشتی سازی نیروی دریایی ، در سال 1956 ستاد مهندسی ارتش و در سال 1961 نیروی هوایی آمریکا به دنبال به کارگیری تحلیل ارزش و نتیجه بخش واقع شدن این روش در تقلیل هزینه ها ، به امکانات و تواناییهای بالقوه آن علاقمند شدند . عنوان ً تحلیل ارزش ً در این مرحله و به منظور تاکید بر جنبه های مهندسی به ً مهندسی ارزش ً تغییر یافت . در سال 1962 مک نامارا وزیر دفاع آمریکا ، حیثیت و اعتبار خود را بر کارگیری مهندسی ارزش متکی ساخت . مهندسی ارزش عنصر اصلی حرکت در جهت کاهش هزینه های دفاعی آمریکا شد . مک نامارا حرکتی بزرگ در طراحی و اجرای سیستم های برنامه ریزی متکی بر شبکه – (روشهای فنی ارزشیابی و بازنگری برنامه) و روش مسیر بحرانی) ایجاد کرد و دستور داد تا این روشها در تمام برنامه ریزیها و طراحیهای وزارت دفاع استفاده شود.
پیش از آغاز استفاده از مهندسی ارزش در آئین نامه تدارکات نیروهای مسلح آمریکا، کاربرد آن در عرصه ساختمان و کارهای اجرایی بسیار اندک و اتفاقی بود. ستاد مهندسی ارتش آمریکا درنخستین دهه کاربرد مهندسی ارزش حدود 200 میلیون دلار صرفه جویی کرد، که بخش عمده این صرفه جویی نیز نتیجه ارزیابی دوباره پروژه های اصلی توسط خود این ستاد بوده است. در همان دوره بیش از 2200 پیمانکار برای کاستن از هزینه ها به کمک مهندسی ارزش، پیشنهادهایی ارائه کردند که از آن میان 1400 پیشنهاد پذیرفته شد و معادل 7 میلیون دلار صرفه جویی گردید.
صنعت ساختمان تا سال 1972 به طور کلی، فقط تا حدودی به مهندسی ارزش ابراز علاقه کرده بود. در سال 1972 دوازدهمین کنفرانس سالانه ً انجمن آمریکایی مهندسان ارزش ً (Sive) بر به کارگیری تحلیل ارزش در صنعت ساختمان تاکید کرد. در سیزدهمین کنفرانس که در شیکاگو برگزار شد، بیش از نیمی از حاضران را معماران، مهندسان و پیمانکاران تشکیل می دادند. انجمن زمین شناسی آمریکا در مارس 1972، اعلام کرد که شرایط مربوط به مهندسی ارزش در اغلب قراردادهای معماری، مهندسی و مدیریت اجرا، گنجانده شده است. در سال 1974 به دعوت انجمن زمین شناسی آمریکا ً شورای سراسری مدیریت ارزش ً به منظور توسعه و هماهنگ سازی کوششهای مربوط به مهندسی ارزش، تاسیس شد.
سیر تاریخی مهندسی ارزش(۲):
چهاردهمین اجلاس ً انجمن آمریکایی مهندسان ارزش ً که در سال 1973 به تشریح دستاوردهای مهندسی ارزش پرداخت، مشخص نمود که به ازای هر یک دلار سرمایه گذاری برای اجرای مهندسی ارزش چیزی حدود 53/4 دلار صرفه جویی در هزینه های اجرایی بدست آمده است، به نحوی که از زمان به کارگیری مهندسی ارزش در آمریکا تا سال 1973 معادل 8/1 میلیارد دلار صرفه جویی شده است. این صرفه جویی تا سال 1989 به بیش از 3/4 میلیارد دلار افزایش یافته است. بازده مهندسی ارزش از سال 1973 تا سال 1995 برای هر یک دلار هزینه سرمایه گذاری شده، مبلغی حدود 15 تا 30 دلار بوده است.
آنچه از تجربیات اجرای مهندسی ارزش تا کنون حاصل شده است، کشف و تدوین برخی مفاهیم و اصول بنیادی است که اساس رشد و تکامل روشهای مهندسی ارزش قرار گرفته است. این اصول بنیادی عبارتند از:
1- بهره گیری از کارشناسان چند تخصصی برای اعمال تغییرات.
2- تکمیل تدریجی تغییرات از طریق مطالعه و بررسی عینی کار.
3- بهره گیری از یک منطق اساسی برای طرح پرسش ها.
4- برنامه ریزی انجام کار.
در طی چندین سال، روشهای فنی مهندسی ارزش همانند عرصه های به کارگیری آن، گسترش پیدا کرد. امروزه تحلیل یا مهندسی ارزش، رشته ای شناخته شده برای ارتقای ارزش تولیدات یا خدمات به شمار می رود. فرآیند مهندسی ارزش، فرآیندی منطقی و ساختار یافته است که در آن از یک گروه کارشناس چند تخصصی برای هدفهای زیر استفاده می شود:
1- انتخاب پروژه یا محصول مناسب برای تحلیل با توجه به زمان صرف شده برای مطالعه. 2- مشخص کردن و اندازه گیری کردن ارزش جاری یک پروژه و محصول یا اجزای تشکیل دهنده آن با توجه به عملکردهایی که نیازها، هدفها و خواستهای یک پروژه را برآورد می سازد. 3- تدوین و ارزیابی گزینه های جدید برای تخمین یا ارتقای کیفیت بخشهای وابسته با هزینه کمتر. 4- انطباق گزینه جدید با بهترین راه عملی کردن آن.
گروه مهندسی ارزش از طراحان، پیمانکاران، تحلیل گران ارزش و کارفرمای یک پروژه اجرایی تشکیل می شود. این گروه گرچه در کنار یکدیگر و در پروژه ای واحد کار نمی کنند اما از لحاظ موضوع به یکدیگر مربوط بوده و با زمینه های تخصصی مجموعه نیز آشنایی دارند.
نقش گروه طراحی در به کارگیری موفقیت آمیز تحلیل ارزش، بسیار مهم است، زیرا بیشتر دست اندرکاران عرصه اجرایی بطور کامل به توانایی مهندسی ارزش پی نبرده اند و به بهره گیری عملی از روشهای فنی این تحلیل نپرداخته اند. تحلیل گر ارزش باید راههای متعادل سازی گروه را دریابد و با آنان همفکری و همدلی کند تا اعضای مجموعه به تفکر مهندسی ارزش نزدیک شوند. تحلیل گر ارزش باید با فراهم آوردن فرصت لازم برای یکایک افراد مجموعه، امکان ارائه دیدگاههای آنان را میسر سازد تا افراد بدون نگرانی از اینکه ممکن است اظهار نظر آنها چندان فنی و عملی نباشد، دیدگاههای خود را مطرح نمایند. گاهی بهترین و ارزان ترین راه حل ها از پیشنهادها و دیدگاههایی که به نظر کم ارزش و سطحی می آیند، حاصل می شود.
مهندسان مشاور در جریان طراحی و پس از ارایه طرح به سختی می پذیرند که ارزش داوری را که برای کار خود قایلند ممکن است با روشهای فنی و عملی که گروه تحلیل ارزش ارایه می دهد، ناسازگاری داشته باشد. حال آنکه مشاور و طراح هر چند که باید از بیشترین داده ها و آمار موجود در طراحی خود استفاده کنند باز ممکن است به دلایلی به تمامی اطلاعات مورد نیاز برای تهیه مناسب ترین طرح دسترسی نداشته باشند. گذشته ازاین ،بیشترین اشکالات و نارسایی های طراحی در مرحله اجرا پیش می آید ، در مرحله ای که باز شدن جبنه های مختلف کاری عوارض پنهان و ناشناخته کار را آشکار می سازد و شرایط جدیدی را به طرح تحمیل می کند.
مهندسی مشاور باید ظرفیت پذیرش مهندسی ارزش را با ارزش هایداوری خود داشته باشد و تغییرات را به راحتی بپذیرد و تحمیل شرایط مهندسی ارزش را توهینی به موقعیت تخصصی خود تلقی نکند.
پیمانکاران ، تقریبا" همواره در حین اجرا با مسائل و مشکلات تازه ای روبرو می شوند که لزوم تغییرات در طراحی یا حتی بازنگری طراحی ضرورت پیدا می کند با آنکه بیشترین موارد به کارگیری روشهای فنی تحلیل ارزش ، در مرحله اجرا انجام می شود باید پذیرفت که موفقیت کامل این کار به توانایی پیمانکاران مجرب برای مشارکت در تحلیل ارزش بستگی دارد. یکی از مشکلات کنونی در عرصه اجرایی ، دو گانگی بین طراحی و اجرا است .
به رسمیت شناختن توانایی های مدیر یا سرپرست کارگاه می تواند به کارگیری روشهای تحلیل ارزش را تضمین کند.
کارفرما مهم ترین و اصلی ترین جنبه مشارکت کار را در حلقه تحلیل ارزش به عهده دارد. پشتیبانی فعالانه کارفرما ، ضامن موفقیت و موثر واقع شدن کار است .کارفرما برای آنکه تمایل لازم را برای انجام این پشتیبانی پیدا کند ، باید با مسوولیت های مجموعه تحیل ارزش و حدود آن مسوولیتها در چهارچوب ساختارحق الزحمه موافقت نامه طرح ، آشنا باشد . با توجه به اینکه بیش از 50 درصد از کل بودجه برنامه ریزی شده بیشتر کشورها صرف کارهای اجرایی می شود ، از این رو مجریان طرحها متحمل هزینه های سنگینی می شوند. محدودیتهای مالی و قیمت های اجرایی که هر روز افزایش می یابند ، بازگشت ارزش کامل پولی را که کارفرما هزینه می کند و باید به دور از هر گونه هزینه های غیر ضروری باشد ، به طور جدی مطرح ساخته است .
مهندسی ارزش به دلیل اینکه موجب کاهش هزینه های اجرایی و صرفه جویی در هزینه ها می شود ، از این رو کارفرمایان تمایل دارند تا با پرداخت حق الزحمه جداگانه ای به تحلیل گران ارزش ، همواره از حضور و تداوم فعالیت گروه تحلیل گر ارزش در کنار خود ، بهره مند باشند.
به کارگیری مهندسی ارزش که در ابتدا از آمریکا آغاز شد با تاخیر به سایر کشورها نیز انتقال یافت . کشورهای اروپایی ، ژاپن و هند بعد از آمریکا بیشترین استفاده را از امکانات بالقوه مهندسی ارزش بردند و با تلفیق روشهای مهندسی ارزش در آمریکا با روشهای رایج در کشورهای خود ، به صرفه جویی های قابل توجهی دست یافتند ، امکانات بالقوه به کارگیری مهندسی ارزش در طرحهای عمرانی ، زیاد است.
تعاریف و توصیف های مرتبط با مهندسی ارزش:
· مهندسی ارزش را بازنگری خلاق و سازمانیافته ارزشها (Value) و هزینهها (Cost) به منظور بیشینهکردن شاخص ارزش (Function / Cost) تعریف نمودهاند.
· هدف مهندسی ارزش از میان برداشتن یا اصلاح هر عاملی است که موجب تحمیل هزینههای غیرضروری میشود، بیآنکه آسیبی به کارکردهای اصلی و اساسی سیستم وارد آید. دستور کار مهندسی ارزش، بهبود مداوم طراحی و اجرا است.
· مهندسی ارزش صرفا برنامهای برای کاهش هزینهها نیست، بلکه روشی برای حداکثر نمودن ارزش طرح ها میباشد، زیرا در بعضی موارد، کارفرما خواستار سهولت بهره برداری و کاهش هزینهها به قیمت افزایش هزینههای مطالعاتی، طراحی و ساخت است.
· مهندسی ارزش با بررسی دقیق کارکرد اجزا و یافتن روش های جدیدتر و بهتر، به انجام دادن بهتر کارها کمک میکند.
· مهندسی ارزش تکنیکی موثر برای کاهش هزینهها، افزایش سودآوری و بهرهوری، بهبود کیفیت بدون کاستن از جاذبههای ظاهری و جلوگیری از تاثیر سوء بر محیط زیست است.
· مهندسی ارزش به کارفرما اطمینان میدهد که پروژهها میتوانند با بازدهی بیشتر انجام شوند.
· روش های مهندسی ارزش میتواند موجب اصلاح و ارتقاء کیفیت محصولات یا روش ها یا فرآیندهای تولید و انجام طراحی های جدید در هر مرحله از مراحل اجرایی یک پروژه شود.
· مهندسی ارزش یا تحلیل ارزش یک تکنولوژی مدیریتی است که در پی برقراری توازن عملی میان هزینه، قابلیت اطمینان و عملکرد در یک محصول/خدمت، پروژه، فرآیند یا اجزای هر یک از آنها است.
توصیه های مهندسی ارزش :
هزینههای تمام طول عمر پروژه را مد نظر قرار دهید نه فقط مقاطعی از آن را در نظر بگیرند.
شاخص ارزش (کارکرد به هزینه)سیستم یا زیرسیستم مورد نظر را بالا ببرید
تاثیر هر پیشنهاد مهندسی ارزش را در صورت جوابگوئی به عملکرد از نقطه نظر زمان، هزینه وکیفیت تحلیل نموده وگزارش کنید.
در برنامههای مهندسی ارزش، نیازهای تصریح شده ، تلویحی و تکوینی رامورد توجه قرار دهید
برای خلاقیت ذهنی طرفهای ذیربط و ذینفع احترام قائل شوید و برای بروز آن، فضای مناسب ایجاد کنید.
پذیرفتن رای نهایی کارفرما در مهندسی ارزش مهم است زیرا رای نهایی از آن کارفرما است.
مهندسی ارزش می تواند حلال مشکلات باشد، به شرط آنکه از طریق نظام طراحی، منسجم و تحت کنترل باشد و با مستندات شفاف و یکپارچهای پشتیبانی شود.
بکارگیری مهندسی ارزش با استفاده از تحلیل کارکرد عوامل و محصولات معمولا توسط یک گروه آموزش دیده و متخصص به نام گروه مهندسی ارزش صورت میگیرد.
گروه مهندسی ارزش مستقل از گروه طراحی است
متخصصین مهندسی ارزش در زمینه تحلیل پروژهها از دیدگاه هزینه / کارکرد آموزش دیدهاند
گروه مهندسی ارزش با استفاده از دیدگاه هزینه / کارکرد به دنبالگزینههای طراحی هستند که واجد بهبود در زمینه عملکرد، هزینههای ساخت و برپایی و هزینههای طول عمر پروژه باشند.
گروه مهندسی ارزش، همچنین نقطه نظرات خود را در زمینه بهبود روشهای ساخت یا زمانبندی اجرا، که بر بهینهسازی بهرهبرداری و تعمیر و نگهداری موثر است به کارفرما ارائه میکند
به کارگیری مهندسی ارزش با استفاده از تحلیل کارکرد عوام و محصولات معمولا توسط یک گروه آموزش دیده و متخصص به نام " گروه مهندسی ارزش " صورت می گیرد.
درصد کابرد مهندسی ارزش در صنایع مختلف جهان
جملات برتر از مهندسی ارزش:
۱. مشکلات امروز ناشی از عدم برنامه ریزی دیروز است .
2. کیمیای جوامع ، نیروهای خلاق و نخبه آنهاست .
3. قبل از اینکه ببینیم چگونه بسازیم ، ببینیم : چرا باید بسازیم .
4. مهندسی ارزش مهندسان را در جایگاه مخترعان و نوآوران می نشاند
5. جمله نهایی : توسعه پایدار در ایران متکی بر کار گروهی و خلاقیت جامع نگری
6. تفکر خلاق عبور از الگوی متعارف حل مسئله است .
7. خلاقیت حاصل تخیل است ، به صورتی که ترکیبی جدید از افکار ایجاد شود .
۸. تفکر خلاق وسیله ای برای حل مشکلات است .
۹. برای آنکه با صورت به زمین نخوری ، لازم نیست بیش از حد به عقب خم شوی.
10. از جالب ترین دستاوردها در ساخت سد کریبا این است که جاده دسترسی آن علیرغم تمام مشکلات موجود در میان انبوه جنگل (با خلاقیت مهندسان ) بر روی مسیر حرکت فیل ها ساخته شد
در طی چندین سال، روشهای فنی مهندسی ارزش همانند عرصه های کاربست آن، گسترش پیدا کرد. امروزه تحلیل یا مهندسی ارزش، رشته ای شناخته شده برای ارتقای ارزش تولیدات یا خدمات به شمار می رود. مهندسی ارزش، تلاشی است سازمان یافته که با هدف بررسی و تحلیل تمام فعالیتهای یک طرح، از زمان شکل گیری تفکر اولیه تا مرحله طراحی و اجرا و سپس راه اندازی و بهره برداری انجام می شود و به عنوان یکی از کارآمدترین و مهم ترین روشهای اقتصادی در عرصه فعالیتهای مهندسی، شناخته شده است.
مهندسی ارزش در چهارچوب مدیریت پروژه، ضمن اینکه به تمام اجزای طرح توجه می کند، هیچ بخشی از کار را قطعی و مسلم نمی داند. هدف مهندسی ارزش، زمان کمتر برای رسیدن به مرحله بهره برداری بدون افزودن بر هزینه ها یا کاستن از کیفیت کار است. افزایش پیوسته هزینه های اجرایی و توسعه روز افزون فن آوری، حذف آن بخش از هزینه ها را که نقشی در ارتقای کیفیت ندارند و از لحاظ اجرایی نیز غیر ضروری می باشند، الزامی ساخته است. کاربست مهندسی ارزش در پروژه های اجرایی با توجه به پیچیدگی کارها به ویژه در طرحهای بزرگ اجرایی، می تواند به ابزار بی چون و چرای مدیریت در کنترل هزینه ها تبدیل شود. هدف این روش، از میان برداشتن یا اصلاح هر چیزی است که موجب تحمیل هزینه های غیر ضروری می شود، بدون آنکه آسیبی به کارکردهای اصلی و اساسی طرح وارد آید. مهندسی ارزش، مجموعه ای متشکل از چندین روش فنی است که با بازنگری و تحلیل اجزای کار، قادر خواهد بود، اجرای کامل طرح را با کمترین هزینه و زمان تحقق بخشد. هزینه طرح در این مقوله نه فقط هزینه های طراحی و اجرا بلکه هزینه های مالکیت شامل بهره برداری، تعمیر و نگهداری و هزینه های مصرف در سراسر دوره عمر مفید طرح را نیز شامل می شود. روشهای مهندسی ارزش می تواند موجب اصلاح و ارتقای کیفیت فرایندهای تولید صنعتی و انجام طراحی های جدید در هر مرحله از یک پروژه اجرایی گردد. برخلاف آنچه که در صنایع تولیدی مرسوم است و می توان یک روش اصلاحی را همواره در مراحل بعدی تولید یک محصول خاص نیز اجرا کرد، در پروژه های ساختمانی که هر سازه دارای شرایط ویژه ای است، حدود کاربست یک روش اصلاحی مهندسی ارزش، محدود به همان پروژه است گذشته از این، امکانات صرفه جویی در هزینه های یک پروژه اجرایی نیز در مراحل مختلف آن تفاوتهای بسیار پیدا می کند.
. با آنکه روش مهندسی ارزش را می توان در تمام مراحل یک پروژه اجرایی به کاربست، بیشترین مزایای آن زمانی حاصل می شود که در نخستین مراحل برنامه ریزی و طراحی به کار گرفته شود. نوآوری و جنبه های کاربردی مهندسی ارزش، این روش را از روشهای سنتی و متعارف کاهش هزینه ها، متمایز می گرداند. روشهای سنتی کاهش هزینه ها، عموماً از تجربیات گذشته، نگرشها و عاداتی که جنبه تکرار به خود گرفته است، تبعیت می کند و اثری از خلاقیت در آنها دیده نمی شود. مهندسی ارزش برعکس، گردآوری اطلاعات، شناسایی عرصه های مشکل دار، پیشنهاد و تدوین روشها و طرحهای ابتکاری، پرورش اندیشه های نو و تدقیق همه جانبه دیدگاههایی را که قرار است توصیه شود، مطرح می سازد.
فرآیند مهندسی ارزش، فرآیندی منطقی و ساختار یافته است که در آن از یک گروه کارشناس چند تخصصی برای هدفهای زیر استفاده می شود:
1- انتخاب پروژه یا محصول مناسب برای تحلیل با توجه به زمان صرف شده برای مطالعه.
2- مشخص کردن و اندازه گیری کردن ارزش جاری یک پروژه و محصول یا اجزای تشکیل دهنده آن با توجه به عملکردهایی که نیازها، هدفها و خواستهای یک پروژه را برآورد می سازد.
3- تدوین و ارزیابی گزینه های جدید برای تخمین یا ارتقای کیفیت بخشهای وابسته با هزینه کمتر.
4- انطباق گزینه جدید با بهترین راه عملی کردن آن.گروه مهندسی ارزش از طراحان، پیمانکاران، تحلیل گران ارزش و کارفرمای یک پروژه اجرایی تشکیل می شود. این گروه گرچه در کنار یکدیگر و در پروژه ای واحد کار نمی کنند اما از لحاظ موضوع به یکدیگر مربوط بوده و با زمینه های تخصصی مجموعه نیز آشنایی دارند.نقش گروه طراحی در کاربست موفقیت آمیز تحلیل ارزش، بسیار مهم است، زیرا بیشتر دست اندرکاران عرصه اجرایی بطور کامل به توانایی مهندسی ارزش پی نبرده اند و به بهره گیری عملی از روشهای فنی این تحلیل نپرداخته اند. تحلیل گر ارزش باید راههای متعادل سازی گروه را دریابد و با آنان همفکری و همدلی کند تا اعضای مجموعه به تفکر مهندسی ارزش نزدیک شوند. تحلیل گر ارزش باید با فراهم آوردن فرصت لازم برای یکایک افراد مجموعه، امکان ارائه دیدگاههای آنان را میسر سازد تا افراد بدون نگرانی از اینکه ممکن است اظهار نظر آنها چندان فنی و عملی نباشد، دیدگاههای خود را مطرح نمایند.
گاهی بهترین و ارزان ترین راه حل ها از پیشنهادها و دیدگاههایی که به نظر کم ارزش و سطحی می آیند، حاصل می شود. مهندسان مشاور در جریان طراحی و پس از ارائه طرح به سختی می پذیرند که ارزش داوری را که برای کار خود قایل اند ممکن است با روشهای فنی و عملی که گروه تحلیل ارزش ارائه می دهد، ناسازگاری داشته باشد. حال آنکه مشاور و طراح هر چند که باید از بیشترین داده ها و آمار موجود در طراحی خود استفاده کنند باز ممکن است به دلایلی، دسترسی به کلیه اطلاعات مورد نیاز برای تهیه مناسب ترین طرح را نداشته باشند. گذشته از این، بیشترین اشکالات و نارسایی های طراحی در مرحله اجرا پیش می آید، در مرحله ای که بازشدن جبه های مختلف کاری عوارض پنهان و ناشناخته کار را آشکار می سازد و شرایط جدیدی را به طرح تحمیل می نماید. مهندس مشاور باید ظرفیت سازگارپذیری روشهایی را که تحلیل ارزش ارائه می دهد با ارزش های داوری خود داشته باشد و تغییرات را به راحتی بپذیرد و تحمیل شرایط و ضرورتهای تحلیل ارزش را توهینی به مقام تخصصی خود تلقی ننماید. پیمانکاران، تقریباً همواره در حین اجرا با مسائل و مشکلات تازه ای روبرو می شوند که لزوم تغییرات در طراحی یا حتی بازنگری طراحی ضرورت می یابد با آنکه بیشترین موارد کاربست روشهای فنی تحلیل ارزش، در مرحله اجرا انجام می شود، باید پذیرفت که موفقیت کامل این کار به توانایی پیمانکاران مجرب برای مشارکت در تحلیل ارزش بستگی دارد. یکی از مشکلات کنونی در عرصه اجرایی، دوگانگی بین طراحی و اجرا است. به رسمیت شناختن توانایی های مدیر یا سرپرست کارگاه می تواند کاربست روشهای تحلیل ارزش را تضمین نماید.
یکی از مشکلات کنونی در عرصه اجرایی، دوگانگی بین طراحی و اجرا است. به رسمیت شناختن توانایی های مدیر یا سرپرست کارگاه می تواند کاربست روشهای تحلیل ارزش را تضمین نماید.کارفرما مهم ترین و اصلی ترین جنبه مشارکت کار را در حلقه تحلیل ارزش به عهده دارد. پشتیبانی فعالانه کارفرما، ضامن موفقیت و موثر واقع شدن کار است. کارفرما برای آنکه تمایل لازم را برای انجام این پشتیبانی پیدا کند، باید با مسئولیت های مجموعه تحلیل ارزش و حدود آ“ مسئولیتها در چهارچوب ساختار حق الزحمه ای موافقت نامه طرح، آشنا باشد. با توجه به اینکه بیش از 50 درصد از کل بودجه برنامه ریزی شده بیشتر کشورها صرف کارهای اجرایی می شود، از این رو مجریان طرحها و پروژه ها، متحمل هزینه های بس سنگینی می شوند. محدودیتهای مالی و قیمت های اجرایی که هر روز افزایش می یابند، بازگشت ارزش کامل پولی را که کارفرما هزینه می نماید و باید به دور از هر گونه هزینه های غیر ضروری باشد، به طورجدی مطرح ساخته است. مهندسی ارزش یکی از ابزارهای موثر برای دستیابی به اجرای طرحها با کمترین هزینه، همراه با اطمینان بخشی طرح، سودمندی، قابلیت تعمیر و نگهداری و حفظ جنبه های زیبایی کار است. مهندسی ارزش چون موجب کاهش هزینه های اجرایی و صرفه جویی در هزینه ها می شود، از این رو کارفرمایان تمایل دارند تا با پرداخت حق الزحمه جداگانه ای به تحلیل گران ارزش، همواره از حضور و تداوم فعالیت گروه تحلیل گر ارزش در کنار خود، بهره مند باشند.
کاربست مهندسی ارزش که در ابتدا از آمریکا آغاز شد با تاخیر به سایر کشورها نیز انتقال یافت. کشورهای اروپایی، ژاپن و هند بعد از آمریکا بیشترین استفاده را از امکانات بالقوه مهندسی ارزش بردند و با تلفیق روشهای مهندسی ارزش در آمریکا با روشهای رایج در کشورهای خود، به صرفه جویی های قابل توجه ای دست یافتند. امکانات بالقوه کاربست مهندسی ارزش در طرحهای عمرانی، بیکران است. پیشگامان این روش، راه را علامت گذاری و مشخص کرده اند. کشور ما هنوز در ابتدای راه قرار دارد، کارهای بسیاری باید انجام شود تا بتوان گفت دست اندر کاران عرصه های اجرایی کشور ما نیز از فرصت هایی که توسط مهندسی ارزش در کاستن از هزینه طرحها و پروژه ها فراهم می شود، بیشترین بهره و فایده را خواهند برد.
مهندسی ارزش کاهش هزینه ها و بهبود کیفیت فرایندها
تهیه کننده: موسسه ی مطالعات نوآوری و فناوری ایران
اشتهای سیری ناپذیر انسان برای کمال خواهی و علاقه ی وصف نشدنی او به بهبود، نتیجهای جز حرکت در مسیر بهتر و بهتر شدن از دیروز در پی ندارد. لحظهای توقف میتواند دیگری را به جایگاه اول خواسته شدن از سوی مشتری برساند. انجام بهتر هر کار، ارائه ی بهتر هر محصول یا خدمتی و بهتر به ثمر رساندن پروژهها، همگی به واسطه ی بکارگیری مهندسی ارزش شدنی هستند.
چه در عصر کارایی و بهرهوری و چه در دوران تمرکز بر کیفیت و چه آنگاه که تفکر رایج در پی انعطاف پذیری و رقابت آمیزی و حتی فراتر از اینها در دوره ی نوآوری، مهندسی ارزش تکنیک ساده، مستقل و زیبایی است که میتواند سازمانها را به موفقیت برساند. چرا که در هر مرحله، مسالهای برای حل شدن و شیوهای نیازمند بهبود یافتن وجود دارد. در هر شرایط تیم مهندسی ارزش تلاش میکند تا به مشتری خود بهبودی بیتردید را پیشنهاد دهد.
مهمترین تفاوت مهندسی ارزش نسبت به دیگر تکنیکهای مشابه را باید در رویکرد کارکردگرای آن جستجو کرد.
پس از این وجه تمایز، تفکر خلاق و الزام کارتیمی است که این متدولوژی را زبانزد میکند. بیش از 60 سال است که دنیا در حال بکارگیری این متدولوژی ساده و در عین حال قدرتمند است و هنوز هستند کشورها و سازمانهایی که به تازگی با آن آشنا میشوند با این همه، قلب کارکرد و روح خلاقیت مهندسی ارزش در کنار انجام ضربتی آن، همچنان به کشورها و سازمانهای کهنه کار منفعت رسانی میکند و ایشان را در کاهش هزینه و بهبود کیفیت یاری میرساند. در بسیاری از موارد انجام صفر تا صد مهندسی ارزش حتی کمتر از یک ماه زمان میبرد و در پایان نیز محاسبه ی صرفه جوییهای اقتصادی آن کاملا محسوس، کمی و قابل اتکا است.
سال 1946 پس از جنگ جهانی دوم بود که مهندس ارشد و مدیر تدارکات کمپانی بزرگ جنرال الکتریک در آمریکا، محدودیت جدی کمبود منابع را نپذیرفت و برای یافتن راه چاره تلاش کرد. محدودیتهای مختلف ناشی از جنگ، اجازه تولید محصولات با کیفیت و با قیمت تمام شدهی مطلوب مشتری را نمیداد. به نظر، چاره ای جز کنار آمدن با این شرایط طبیعی و صبر کردن برای بهبود اوضاع بازار وجود نداشت. اما لورنس دلاس مایلز، ایدهای در ذهن خود داشت که او را به جور دیگر نگاه کردن سوق میداد.
تحلیلهای منطقی مایلز در مورد سرفصلهای مالی تولید محصولات، نخستینبار، تحلیل ارزش نام گرفت. او بیان کرد که آنچه مشتری میخواهد خود محصول نیست، بلکه راهحلی است برای برآورده نیازش. نیاز مشتری نیز به واسطه ی انجام کاری صورت میگیرد که محصول ارائه شده به او انجام میدهد. بدینترتیب وی مفهوم کارکرد را تعریف کرد و به صراحت بیان داشت که تمام هزینه ها برای انجام کارکردها است. از منظر این دریچه ی جدید تفکر به هزینه ها، شرکت وی توانست محصولات خود را با قیمت پایینتر و با کیفیت بالاتر به بازار ارائه کند. رفته رفته رویکرد تحلیل ارزش جنرال الکتریک زبانزد شد و مجموعه های نظامی آمریکا و سالهای بعد دیگر کشورها نیز آن را بکار بستند.
به عنوان بزرگترین مجموعه ی صنفی و (SAVE International) آنچه انجمن بین المللی مهندسین ارزش آمریکا علمی مروج مهندسی ارزش در دنیا، بر آن تاکید دارد توسعهی بکارگیری متدولوژی و مفهوم مدیریت ارزش در زمینه های مختلف است؛ از عمران و سازه گرفته تا خدمات و فناوری اطلاعات. اعضای متخصص انجمن، استفاده های متعدد از متدولوژی ساده و قدرتمند مهندسی ارزش در پروژههای بزرگ و محصولات کوچک را تجربه کرده اند.
انجام مطالعه ی مهندسی ارزش همواره با صرفه ی اقتصادی همراه بوده است. نمونه های واقعی بسیاری در ایران و کشورهای مختلف دنیا وجود دارد که نشان میدهد هر یک واحد مالی هزینه کردن برای انجام مهندسی ارزش، دهها و صدها برابر کاهش هزینه و صرفه جویی در نتیجه را به دنبال داشته است. همچنین به استناد آمار و گزارشها میتوان تاکید داشت که انجام صحیح مهندسی ارزش با اتکا به متدولوژی علمی آن، به طور حتم حفظ یا ارتقای کیفیت را به دنبال دارد.
مهندسی ارزش را میتوان به اختصار در سه لایه مرور کرد:
-1 فلسفه: بهبود ارزش کالا، خدمت، محصول و یا پروژه ی سخت افزاری و نرم افزاری از طریق جستجوی شیوه های مختلف انجام کارکرد (های) اصلی آن. به تعبیر دیگر: ممارست همیشگی برای کاهش هزینه و حفظ یا ارتقای کیفیت، همراه با بهرهمندی از خرد جمعی، تفکر خلاق و دانش روز با اتکا به متدولوژی ساده ولی قوی مهندسی ارزش.
-2 متدولوژی: مهندسی ارزش در 3 مرحلهی کلی و 6 فاز استاندارد تعریف و حل مساله را دنبال میکند. 3 مرحله (Post و مطالعه ی تکمیلی (Value Study) مطالعه ی ارزش ،(Pre-Study) این متدولوژی عبارتند از: پیش مطالعه مرحله ی مطالعه ارزش که با نام مهندسی ارزش معروف است خود دارای 6 فاز استاندارد است: فاز .Study) ،(Evaluation) ارزیابی ،(Creativity) خلاقیت ،(Function Analysis) تحلیل کارکرد ،(Information) اطلاعات .(Presentation) و ارائه (Development) توسعه
-3 ابزار: مهندسی ارزش برای کامل بودن فرایند خود از ابزارهای مختلف و سادهای استفاده میکند. برخی ابزارهای آن تحلیلی هستند و میتوان مشترکات زیادی را بین ابزارهای درونی این متدولوژی با و مدیریت کیفیت جامع و مباحث مهندسی صنایع یافت. تحلیل پارتو، تکنیکهای خلاقیت، مدلهای اقتصاد مهندسی، نوآوری (TQM) از (FAST) نظامیافته، آنالیزهای تصمیم گیری چندمتغیره چندمعیاره، نمودار تکنیک تحلیل سیستمی کارکرد جمله ابزارهایی هستند که توسط متخصصان مهندسی ارزش بکار میروند.
پیاده سازی و آموزش مهندسی ارزش در سطوح استاندارد در سراسر جهان دنبال میشود. این امر باعث شده تا انتقال تجربیات آن از طریق کارگاههای آموزشی همراه با انجام مطالعه موردی واقعی، به سادگی انجام پذیرد.
شرکتهای ایرانی از سال 1380 به این تکنیک روی آوردهاند و برای حل مسائل تکنیکی و خدماتی خود در سطوح کارشناسی و مدیریتی از آن استفاده میکنند. این متدولوژی در مباحث علمی و اجرایی مدیریت پروژه نیز بسیار مورد تاکید است.
دنیای امروز، مهندسی ارزش را به عنوان یک تفکر غالب در طراحی هر چیز جدید، همواره مدنظر دارد و تلاش میکند به بکارگیری تلفیقی آن با دیگر تکنیکهای حل مساله، دستاوردهای به مراتب کم هزینه تر و با ارزشتری را ارائه دهد.
مهندسی ارزش از جدیدترین راهکارها برای کاهش هزینه ها و بهبود کیفیت در انجام امور فنی و مهندسی است. به دیگر سخن، هدف مهندسی ارزش از میان برداشتن یا اصلاح عاملی است که باعث تحمیل هزینه های غیر ضروری به اجرای پروژه و یا طرح صنعتی و فنی می شود بدون آنکه آسیبی به کارکردهای اصلی و اساسی سیستم وارد کند. در مقاله زیر که به وسیله مهندس معصومه لاجوردی کارشناس دفتر فنی توزیع شرکت مهندسین دانشمند برق اصفهان تنظیم تدوین و از سوی روابط عمومی برق منطقه ای اصفهان ارسال شده است ویژگیهای مهندسی ارزش و تعاریف مربوط به آن را مورد بازبینی و ارزیابی قرار می هد.
مهندسی ارزش را بازنگری خلاق و سازمان یافته ارزشها ( Value ) و هزینه ها (cost ) به منظور بیشینه کردن شاخص ( cost / function ) کرده اند.
– مهندسی ارزش صرفا" برنامه ای برای کاهش هزینه ها نیست ، بلکه روشی برای حداکثر کردن ارزش طرح ها است ، زیرا در بعضی موارد ، کارفرما خواستار سهولت بهره برداری و کاهش هزینه ها به قیمت افزایش هزینه های مطالعاتی ، طراحی و ساخت است.
– مهندسی ارزش با بررسی دقیق کارکرد اجزا و یافتن روش های جدیدتر و بهتر ، به انجام دادن بهتر کارها کمک می کند.
– مهندس ارزش، تکنیکی موثر برای کاهش هزینه ها، افزایش سودآوری و بهره وری، بهبود کیفیت بدون کاستن از جاذبه های ظاهری و جلوگیری از تاثیر سوء بر محیط زیست است.
– مهندسی ارزش به کارفرما اطمینان می دهد که طرحها می توانند با بازدهی بیشتر انجام شوند.
– روش های مهندسی ارزش می تواند موجب اصلاح و ارتقا کیفیت محصولات یا روش ها یا فرآیندهای تولید و انجام طراحی های جدید در هر مرحله از مراحل اجرایی یک طرح شود.
– مهندسی ارزش یا تحلیل ارزش نوعی فن آوری مدیریتی است که در پی برقراری توازن عملی میان هزینه ، قابلیت اطمینان و عملکرد در یک محصول / خدمت ، پروژه ، فرایند یا اجزای هر یک از آن ها است .
سه واژه کلیدی در مهندسی ارزش کدامند ؟
ارزش (Value) : اصطلاح ارزش برای مفاهیم مختلف کاربرد دارد و ممکن است با قیمت پولی و یا هزینه مورد سوء تعبیر قرار گیرد . اگر یک محصول نیازهای کامل یک خریدار را در ارتباط با آن محصول برآورده نکند ارزش آن محصول متناسب با قیمت آن نیست . ارزش یک محصول از دیدگاه فروشنده و خریدار متفاوت است و حتی ممکن است استفاده کننده های مختلف بین مفهوم آن اختلاف نظر داشته باشند ؛ به عنوان مثال ارزش یک پیچ گوشتی از دید یک مکانیک با خانم خانه دار متفاوت است . به طور معمول هنگام بحث از ارزش هفت سطح متفاوت از ارزش وجود دارد :
1 – اقتصادی 2 – اخلاقی 3 – اجتماعی 4 – مذهبی 5 – قضائی 6 – زیبایی شناختی . مهندسی ارزش معمولا مرتبط با ارزش اقتصادی است که این چنین تعریف می شود : کمترین هزینه برای فراهم کردن وظیفه-سرویس مورد نیاز در زمان و مکان مطلوب و با کیفیت مورد نظر ؛ در ساده ترین شکل ارزش برابر است با بها تقسیم بر هزینه . بها (Worth) : در فرهنگ لغت ، بها این چنین تعریف می شود : ارزشِ چیزیست که با کیفیت و یا اعتباری که همراه خود دارد اندازه گیری می شود ؛ به بیان دیگرکمترین هزینه ای که به وسیله آن عملکرد اساسی یک جزء کاری قابل دسترسی است . بها متفاوت با هزینه (به عنوان کمیتی در واحد زمان) است ؛ آنالیز ارزش با شناسایی کارکرد محصول-خدمات و اندازه گیری قابل قبول بودن کارکرد آن برای استفاده کننده ادامه می یابــد . این عمل می تواند با جمع آوری داده های آماری و اعتبارسنجی آن با پاسخگویی به سوالهای زیر از دید مصــــــرف کننده حاصل گردد :
هزینه دستیابی به این کارکرد با طراحی فعلی چه میزان است ؟
به نظر شما با توجه به عملکرد این کارکرد ، هزینه آن باید به چه میزان باشد؟
هزینه دستیابی به این کارکرد ، اگر مورد جایگزین وجود داشته باشد چه مقدار است ؟ هزینه (Cost): هزینه نیازمند تعیین دقیق است و عبارت است از مجموع نیروی انسانی ، مواد ، نگهداری و هزینه های غیر مستقیم موردنیاز برای تولید یک محصول و نگهداری آن در طول عمر محصول است . به عبارت دیگر ، هزینه برای طول عمر یک محصول یا خدمات مدنظر است .
زمان بکارگیری مهندسی ارزش چه زمانیست ؟
محدوده کار مهندسی ارزش بستگی به اندازه و پیچیدگی پروژه دارد . بالاترین میزان برگشت می تواند زمانی انجام گیرد که در اولین مرحله از عمر پروژه قرار داریم ؛ می توان گفت در فاز اولیه طراحی اجرای مهندسی ارزش بسیار موثر است ، چرا که نظریه ها هنوز به صورت مفاهیم وجود دارند . کارفرما و طراح در این مرحله در تصمیمات خود انعطاف پذیری بیشتری دارند و تغییرات ، آثار کمتری بر برنامه زمانبندی پروژه دارد . در این مرحله که کارفرما و مشاور در حال بررسی بودجه پروژه هستند انجام مطالعه مهندسی ارزش می تواند برای شناسایی عناصر هزینه بر قبل از تصویب بودجه نهایی موثر باشد . مطالعات مهندسی ارزش برای پروژه های ساخت ، زمانی انجام می گیرد که حدود سی درصد از طراحی پیش رفته باشد ؛ به عبارت دیگر ، طراحی نیمه تمام را باید مهندسی ارزش کرد . به طور کلی می توان گفت قبل از اینکه تصمیمات مهم در طراحی اتخاذ شود مهندسی ارزش توصیه می شود و در آن زمان بیشترین اثر را روی هزینه ها دارد .
هر پروژه به طور معمول 5 مرحله توسعه دارد :
1- فرموله کردن مفاهیم (مشخص کردن عملکرد)
2- مرحله طراحی اولیه
3- مرحله طراحی نهائی
4- مرحله ساخت
5- مرحله عملیات
حال به تشریح هر یک از این مراحل خواهیم پرداخت :
1- مرحله فرموله کردن مفاهیم : هدف از فاز فرموله کردن مفهومی تبدیل (ترجمه) نیازمندیهای کلی (عمومی) به مشخصات عملکردی است . در بیشتر موارد هنوز تصویر کاملی از پروژه نهایی شناخته نشده است ، بدین مفهوم که تصمیمات هنوز در شرایط نامشخص هستند . تلاش مهندسی ارزش در این فاز در جهت تهیه ورودی برای نیل به کارکردها به نحوی است که در کمترین هزینه انجام یابد .
2- فاز طراحی اولیه : در خلال این فاز ، مفاهیم تعریف و مشخصات طراحی شروع شده اند . اطلاعات جزئی و کافی برای بیان همه چیزهای کمی و هزینه ها در جهت برنامه ها ارائه شده است . حال زمان مناسبی برای پرسش از خصوصیات عملکرد و اصلاح آنها در صورت لزوم می باشد . یک مطالعه مهندسی ارزش که نیازمند آنالیز ، خصوصیات فنی و طراحی وظایف است می تواند برای گزینه های جایگزین مشخص و پیشنهاد برای بهبود ارزش باشد .
3- فاز طراحی نهائی : در ضمن این فاز ، جزئیات مشخصات طراحی فرموله و برنامه ریزیها انجام شده اند . تلاش مهندسی ارزش در این فاز معمولا محدود به حذف جزئیات مرتبط با محدودیتهای غیرضروری و زائد است . معمولا طراحی مجدد در این مرحله نمی تواند به صورت موثر و اقتصادی انجام گیرد مگر آنکه پتانسیل صرفه جویی طول عمر محصول به اندازه کافی برای تعدیل هزینه ها بزرگ باشد .
4- مرحله ساخت : در ضمن فاز ساخت ، مهندسی ارزش برای بازبینی مشخصات و نیازمندیهای قراردادی و سفارش در تغییرات بکار می رود . زمانیکه تغییر در سفارشات تمایل به افزایش هزینه های قرارداد دارد آنگاه بایستی آنالیز ارزش را برای تسهیل در پیدا کردن راه حلهای با هزینه کمتر و جلوگیری از افزایش عملکرد غیرضروری اعمال کرد. 3- فاز طراحی نهائی : در ضمن این فاز ، جزئیات مشخصات طراحی فرموله و برنامه ریزیها انجام شده اند . تلاش مهندسی ارزش در این فاز معمولا محدود به حذف جزئیات مرتبط با محدودیتهای غیرضروری و زائد است . معمولا طراحی مجدد در این مرحله نمی تواند به صورت موثر و اقتصادی انجام گیرد مگر آنکه پتانسیل صرفه جویی طول عمر محصول به اندازه کافی برای تعدیل هزینه ها بزرگ باشد .
5- مرحله عملیاتی و نگهداری : مطالعه مهندسی ارزش در این فاز به عنوان فرصتی برای ایجاد تغییر پیشنهاد می شود که در مراحل قبل مقدور نبودند (شاید ناشی از کمبود زمان و یا دیگر محدودیتها باشد) . نتایج مطالعه مهندسی ارزش در این فاز صرفه جویی هزینه با توسعه طول عمر آن از طریق استفاده از مواد جدید ، فرایند و یا طراحی ، کاهش هزینــــه تعمیرات ، صرفه جویی در انرژی و دیگر هزینه های عملیاتی است .
اجرای مهندسی ارزش برای یافتن پاسخ به این سوال است که چه راه حل دیگری کارکرد موردنظر ، فرایند ، محصول و یا اجرای آن را با هزینه کمتری محقق می سازد . بنابراین ، هرچه از زمان عمر پروژه بگذرد پتانسیل کاهش هزینه کم می شود و در نهایت می توان چنین گفت که تیم طراحـی بیشترین اثر را روی صرفه جویی هزینه دارد
اثبات کارایی مهندسی ارزش در دنیا
در کشور ژاپن از 698 شرکت که مورد بررسی قرار گرفته اند ، حدود 71 درصد، مهندسی ارزش را در تولید محصولات و ارایه خدمات خود استفاده کرده اند . در آمریکا و کانادا استفاده از متدولوژی ارزش در صنایع عمده ، عمومیت داشته و در طرح های عمومی ( دولتی ) اجباری است . مهندسی ارزش در دایره عمران آمریکا در بین سالهای 1996 تا 2000 بیش از 35 میلیارد دلار صرفه جویی در پی داشته و از 55 میلیارد دلار هزینه اضافی نیز جلوگیری کرده است ( در حدود درآمد نفتی ایران در همین مدت ) در حالیکه 85 درصد درآمد عربستان ، به عنوان ثروتمندترین کشور عربی ، از فروش نفت حاصل می شود ، بیش از بیست سال است که مهندسی ارزش را در دستور کار خود قرار داده است.
نگاهی به چندوچون استفاده از مهندسی ارزش در صنایع مهندسی ارزش؛ سنگ بنای اولیه کیفیت
مهندسی ارزش یک صحبت جدید نیست بلکه بیش از 50 سال است که این موضوع به عنوان یک تکنیک مهندسی صنایع مطرح شده است.اینکه مهندسی ارزش چه چیزی است و چه چیزی نیست بهتر است بگوییم؛ این روش نسبتهای فراتر از انتظارات را بیش از آنچه که قابلیتهای ما بیانگر آن است به ما نشان می دهد.با دیدن ارزشها برای مشتری به عنوان شروع، ممکن است ساختار سازمانها و فرایندها متفاوت با آن چیزی که الان وجود دارد باشد.متاسفانه در کشور ما شاخصهای آموزش که معنای آن میزان بازدهی فارغ التحصیلان است، وجود ندارد. شاخصهای دیگری در مبانی آکادمیک باید درنظر گرفته شود. سابقه اجرایی مهندسی ارزش در ایران حدود یک دهه است اما در قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی قانون گذار نسبت به ضرورت به کارگیری آن در پروژه ها تصریح کرده است.محصولی با کیفیت مطلوب مشتری و قابل اعتماد به دست می آید که ازنظر بازاریابی حائزاهمیت باشد.در بخش حمل ونقل در ایران (که 15 درصدGDP را تشکیل می دهد) و در برنامه ریزی و اجرای پروژه های ترابری اعم از نرم افزاری یا سخت افزاری، مهندسان مشاور و پیمانکاران از روش مهندسی ارزش استفاده می کنند.در طرح کانال کنترل سیلاب رامشیر در استان خوزستان و نیز در شبکه آبیاری و زهکشی تجن مازندران از روش مهندسی ارزش برای اصلاح کانال و دستیابی به صرفه جویی در هزینه ها بهره گرفته اند.
از مهمترین اهداف مهندسی ارزش توجه به حفظ کارکردهای اصلی هر فعالیت، کمک به موجه شدن اجرای برخی از پروژه ها و جلوگیری از اتلاف منابع برگشت ناپذیر است.
وجود درک متقابل در کارها میان مشاوران، کارفرمایان و پیمانکاران و ایجاد تصمیم گیری مشترک در پروژه ها، از شاخصهای مهم بکارگیری علم مهندسی ارزش است.تکیه بر فعالیت و کار تیمی موضوع مهمی است که در مهندسی ارزش بر آن تاکید می شود تا به حداکثر موفقیت دست یابند.مهندسی ارزش، به عنوان یک تکنیک کارآمد به منظور برآورده ساختن اهداف پروژه با حداقل هزینه و حفظ کیفیت، جایگاه مناسب تری نسبت به سایر تکنیک ها در مدیریت و برنامه ریزی پروژه ها به خود اختصاص داده است. مهندسی ارزش کوشش سازمان یافته و گروهی برای تحلیل عملکرد سیستم ها، تجهیزات و خدمات به موسسات به منظور دسترسی به عملکرد واقعی و با حداقل هزینه در طول عمر پروژه است.توجه و تمرکز بر عملکرد اصلی و بکارگیری روشهای خلاقانه ازطریق هم اندیشی گروهی برای ارتقای عملکرد و پرهیز از عملکردهای نامطلوب، از ویژگیهای برجسته این روش می باشد. درحال حاضر فرایند مهندسی ارزش در همه کشورهای صنعتی و حتی کشورهای حاشیه خلیج فارس دارای رشد چشمگیری بوده است و یکی از ارکان مهم در فرایند طراحی و اجرای پروژه های صنعتی و عمرانی به شمار می رود.
درحال حاضر بسیاری از پروژه های صنعتی به علت کمبود اعتبارات مالی عملاً راکد مانده اند که درصورت بکارگیری مناسب تکنیکهای مهندسی ارزش چه بسا بسیاری از آن ها تکمیل و راه اندازی شوند. از ویژگیهای برتر مهندسی ارزش می توان به افزایش و تقویت کارگروهی، تقویت رویکرد کلان نگری به پروژه ها و بهبود کیفیت محصولات است.
روش شناسی ارزش را می توان در زیربخشهای صنعت بویژه صنایع بزرگ مانند خودروسازی نفت و حمل ونقل مورداستفاده قرار داد. مهندسی ارزش فرایندی برای دستیابی به بهترین نتیجه ممکن است به گونه ای که کیفیت، ایمنی، قابلیت اعتماد و قابلیت تغییر با هر واحد پولی که هزینه می گردد، بهبود یابد.
اشاره: مهندسی ارزش علمی جدید است که مدتی بطور جدی در صنایع و در میان مدیران صنعتی کشورمان موردتوجه قرار گرفته است. درحالی که بیش از نیم قرن است در کشورهای صنعتی یعنی از نیمه دوم قرن گذشته، آغاز شده است. این علم که در بدو پیدایش با نام مهندسی تجزیه وتحلیل VALUE ANALYSIS) ) شناخته شد امروز به عنوان یک روش علمی، سنگ بنای اولیه افزایش کیفیت در فرایند تولیدی و صنعتی به حساب می آید، و به مهندسی ارزش در صنایع و در بحثهای تئوریک به (VALUE METHODOLOGY) معروف است.
ازجمله نتایج مثبتی که مهندسی ارزش برجای گذاشته است، معنابخشیدن به کارکردهای پروژه های صنعتی بویژه پروژه های بزرگ و مادر است. وقتی که در سال 1950 میلادی آقای «لارن مایز» (پدر علم مهندسی ارزش)، این علم را پایه ریزی کرد، هرگز فکر نمی کرد که روزی جهان صنعتی به نقطه ای برسد که علم ابداعی او را در فرایند تولید و افزایش کیفیت محصولات، رضایت مشتریان، کاهش زمان انجام پروژه های صنعتی و نیز کاهش هزینه ها کاملاً دخالت دهند و از آن بهره مند شوند. برطبق تعریف ارائه شده ازطرف انجمن بین المللی مهندسی ارزش، مهندسی ارزش عبارت از بکارگیری سیستماتیک روشهای مشخص و خلاقانه برپایه کار تیمی که هدف از آن شناسایی و حذف هزینه های غیرضروری و افزایش کیفیت و کارائی یک محصول یا خدمت درطول عمر آن، می باشد. به عبارت دیگر هدف از مطالعات مهندسی ارزش کاهش هزینه های طول عمر و افزایش کیفیت و کارایی می باشد به نحوی که کارکردهای اصلی یک پروژه حفظ گردد. تجربیات نشان دهنده این امر است که بازگشت سرمایه (R.O.R) در مهندسی ارزش به طور متوسط 20:1 می باشد. به عبارت دیگر به ازای هر دلار سرمایه گذاری شده در بخش مهندسی ارزش، 20 دلار صرفه جویی در کل پروژه مشاهده شده است.
امروز در بسیاری از کشورهای توسعه یافته مانند ژاپن، انگلستان و آمریکا، آنچنان مهندسی ارزش را با روند و چرخه تولیدی و صنعتی خود پیوند داده اند که جزء جدایی ناپذیر صنعت شان شده است. در این باره می توان به صنعت حمل ونقل، راه آهن، صنایع ساختمان، مسایل محیطزیست، علوم پزشکی، پروژه های بزرگ نفت و گاز و سدسازی اشاره کرد که در بیش از 30 کشور پیشرفته جهان تحت نظارت علم مهندسی ارزش اداره و کنترل می شوند. با آغاز هزاره جدید و طرح جهانی شدن جوامع، تمامی حرکتهای صنعتی و اجرایی پروژه های صنعتی و علمی کشورهای توسعه یافته، بدون حضور و استفاده از علم مهندسی ارزش غیرممکن شده است چرا که یکی از اصول مهم و باثبات جهانی شدن در امر تولید و صنعت، نهادینه کردن کیفیت در محصولات و کالاهای تولیدی است. باتوجه به اینکه فاکتور ارزش معادل با نسبت مجموع کیفیت و کارایی یک محصول به هزینه های طول عمر آن می باشد می توان نتیجه گرفت که رابطه ارزش یک محصول با کیفیت و کارایی آن یک رابطه مستقیم و با هزینه های آن یک رابطه معکوس می باشد.
باتوجه به وجود محدودیتهای بودجه ای و زمان و پیچیدگی شرایط رقابتی و کاهش فواصل رقابتی، تنها سازمانهایی توان رقابت را خواهند داشت که کارایی محصولات یا خدمات خود را افزایش و هزینه های غیرضروری خود را کاهش دهند.
یکی از ویژگیهای مهندسی ارزش منحصر به فرد بودن آن در صنایع و تمامی عرصه ها می باشد زیرا اولاً این روش مبتنی بر کار تیمی بوده و ثانیاً استفاده از خلاقیت یکی از مهمترین مراحل آن است. همچنین مهندسی ارزش به علت ماهیت کارکردگرا (FUNCTION ORIENTED) بودن آن همان گونه که در بالا اشاره رفت، در هر صنعتی که محصول آن دارای کارکرد باشد قابل استفاده می باشد. مثلاً برطبق آمارهای بدست آمده، در آمریکا در 90 درصد پروژه های حمل ونقل و راهسازی و 25 درصد پروژه های ساختمانی، مهندسی ارزش مورداستفاده قرار می گیرد. نتایج حاصل از این مطالعات در سایر کشورها بهترین دلیل برای بکارگیری این روش در کشور ما می باشد. این گزارش سعی بر آن دارد تا با طرح پرسشهایی درباره مهندسی ارزش، دیدگاههای کارشناسی صاحب نظران و دست اندرکاران صنعت و مدیریت کشور را جویا شود و تعریفی جامع از این علم را ارائه و ویژگیها و کاربردهای آن را در صنایع کشورمان موردمطالعه قرار دهد. امید که مورداستفاده مناسب واقع شود. کارشناسان و صاحب نظرانی که ما را در این گزارش با اندیشه های خود یاری کرده اند، عبارتند از: – آقای مهندس فرزین انتصاریان – مدیرعامل گروه کارشناسان ایران
-آقای دکتر محمد بلوریان تهرانی – مدرس دانشگاه و پژوهشگر پروژه های تحقیقات بازار – آقای مهندس مجید بابایی – عضو هیات مدیره و معاون طرح و برنامه شرکت مترا – آقای دکتر محمد سعید جبل عاملی – مدیرکل ارتباط با صنعت دانشگاه علم و صنعت ایران و عضو هیات مدیره انجمن مهندسی ارزش ایران
– آقای مهندس علی رضایی – دبیر کمیته بهره وری وزارت راه و ترابری – آقای دکتر محمدحسین سلیمی – رئیس دانشکده مهندسی صنایع دانشگاه صنعتی امیرکبیر – آقای مهندس محمدرضا فرشیدنژاد – کارشناس معاونت ساخت و توسعه راه آهن و عضو گروه برنامه ریزی نظارت کمیته بهره وری وزارت راه و ترابری
تعریف جامع از مهندسی ارزش پرسش نخست تدبیر از کارشناسان درباره ارائه تعریفی کلی از مهندسی ارزش بود. آقای دکتر جبل عاملی به این پرسش چنین پاسخ داد: تغییرات وسیع و تحولات تکنولوژیک در سالهای اخیر و افزایش چشمگیر هزینه های سرمایه گذاری بویژه در پروژه های ملی و نیز هزینه های بهره برداری و نگهداری از این طرحها موجب توجه جدی به روشها و ابزارهای علمی برای صرفه جویی در هزینه ها شده است. به دلیل ناکارآمدی روشهای سنتی در زمینه ارزیابی فنی و اقتصادی پروژه های صنعتی و عمرانی، ابداع روشها و تکنیک های جدید برای کنترل هزینه ها و ارائه راههای جایگزین برای انجام طرحها به عنوان یک الزام در فرایند مدیریت هزینه در این پروژه ها مطرح شده است. مهندسی ارزش به عنوان یک تکنیک کارآمد به منظور برآورده ساختن اهداف پروژه با حداقل هزینه و حفظ کیفیت، جایگاه مناسبتری نسبت به سایر تکنیک ها در مدیریت و برنامه ریزی پروژه ها به خود اختصاص داده است. وظیفه اصلی مهندسی ارزش برقراری تعادل بین هزینه، عملکرد و کیفیت است. از دید مهندسی ارزش، نیازها و مطلوبیت های مشتری از اهمیت ویژه ای برخوردار است و درنتیجه «ارزش مطلوب تنها زمانی حاصل می شود که مشتری راضی باشد». با این دیدگاه به منظور اندازه گیری مطلوبیت موردنظر از شاخصی تحت عنوان «شاخص ارزش» استفاده می شود. این شاخص به صورت زیر تعریف می شود.
هزینه بهای کیفیت + بهای عملکرد = شاخص ارزش پس ارزش عبارتست از نسبت بهایی است که مشتری بابت عملکرد و کیفیت می پردازد به هزینه ای که بایستی برای دسترسی به عملکرد و کیفیت موردنظر پرداخته شود. البته شاخص ارزش درارتباط با کاربردهای مختلف می تواند به صورت های دیگر نیز تعریف شود؛ قیمت مطلوبیت = شاخص ارزش یا هزینه عملکرد = شاخص ارزش باتوجه به تعاریف فوق بهبود شاخص ارزش به راههای مختلفی امکان پذیر است. یک راه توسعه و بهبود عملکرد با ثابت نگه داشتن هزینه هاست. این راه حل موسوم به هدف عملکرد است راه حل دیگر کاهش هزینه ها با حفظ عملکرد است که هدف هزینه نامیده می شود. اما راه حل سوم که به هدف ارزش معروف است، به دنبال بهبود توام عملکرد و هزینه می باشد. یعنی بایستی با تاکید بر عملکرد هزینه اجزا یا بخشهایی که عملکرد کارآیی ندارند کاهش یابد و اهمیت و کیفیت آنها ارتقا یابد. مهندسی ارزش رویکردی مناسب برای دسترسی به هدف ارزش ارائه می دهد. به همین دلیل مهندسی ارزش به صورت زیر تعریف شده است: «مهندسی ارزش کوششی سازمان یافته و گروهی برای تحلیل عملکرد سیستمها، تجهیزات و خدمات به موسسات، به منظور دسترسی به عملکرد واقعی و با حداقل هزینه در طول عمر پروژه است به گونه ای که راه حلهای ارائه شده سازگار با کیفیت و ایمنی موردنظر باشد». آقای دکتر بلوریان تهرانی تعریف خود را درباره مهندسی ارزش، این گونه ارائه کرد، مهندسی ارزش یاVE), VALUE ENGINEERING)، یک روش اجرایی در مدیریت پروژه هاست.
این روش که در کشورهای پیشرفته دنیا در حدود 50 سال سابقه اجرایی دارد، با روشها و مفاهیمی مانند مدیریت ارزش (VALUE MANAGEMENT) و تجزیه و تحلیل ارزش (VALUE ANALYSIS) بسیار نزدیک است و به معنی یک رویکرد گروهی، سیستماتیک، کارکردگرا و دارای کاربردهای حرفه ای است که برای حل مسایل و پیچیدگی های اجرایی، کاهش هزینه ها، بهبود عملکرد، ارتقای کیفیت، حذف هزینه های غیرضروری و ایجاد و افزایش ارزشهای موردانتظار کارفرما، کاربران و جامعه – به طور همزمان – به کار می رود. به عبارت دیگر، مهندسی ارزش مجموعه فعالیتهایی است که به طور سیستماتیک و منظم انجام می شود تا کالا یا خدمتی با صفات و مشخصات موردنظر مشتری، با حداقل قیمت یا هزینه تمام شده و حداکثر ارزشهای موردانتظار، طراحی و یا اجرا شود. سابقه اجرایی این روش در ایران، شاید یک دهه باشد اما در قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، قانون گذار نسبت به ضرورت به کارگیری مهندسی ارزش در پروژه ها تصریح کرده است. آقای مهندس انتصاریان از زاویه ای دیگر به مهندسی ارزش نگاه و آن را چنین تعریف کرد: مهندسی ارزش یک مبحث جدید نیست بلکه بیش از نیم قرن است که این موضوع به عنوان یک تکنیک مهندسی صنایع مطرح شده است و بیشتر در ابعاد طراحی به کار رفته است و هدف آن حذف فعالیتهایی در فرایند تولیدات که در عملکرد محصولی که درنهایت طراحی و تولید می شود از ارزش افزوده برخوردار نیست.
حال اینکه ما چه طور پس از این همه مدت اکنون توجهمان به این موضوع جلب شده است و خواهان درج مطلب درباره این موضوع هستیم جای سوال است!؟ به عبارت دیگر مهندسی ارزش و اینکه از این تکنیک در انجام طراحی ها بهره گرفته شود یک امری بدیهی است. دلیل اینکه اکنون به این موضوع رسیده ایم به ساختار صنعت ما برمی گردد، و اینکه در صنعت ما به دو دلیل مهندسی ارزش مطرح نبوده است: نخست اینکه ارزش نهادن به مشتری و قیمت تمام شده در تولیدات صنعتی نقش مهمی را ایفا نمی کرده است. به عبارت دیگر ارزش این مسئله احساس نمی شده است و به دلیل وجود ساختار دولتی و نهادهای دولتی و مسائل یارانه ای مجبور نبوده ایم که هزینه های اضافی را حذف کنیم و یا اینکه کیفیت محصول را در دنیای رقابتی افزایش دهیم. دوم، متاسفانه ما طراح نبوده ایم و حتی در کپی سازی نیز به مسائل فوق توجه نکرده ایم و گاهی حتی اختراع و ابداع کشورهای دیگر را به نام خودمان ازطریق مهندسی معکوس (طراحی مجدد) اعلام می کنیم و به هیچ وجه به اصول و مسائلی که در درون آن از ابتدای طراحی موردتوجه بوده علاقه و دسترسی نداشته ایم، پس در این فضا مهندسی ارزش از جایگاه خاصی برخوردار نیست.
به این علت است که مهندسی ارزش در کشور ما بعداز گذشت پنج دهه به عنوان یک موضوع جدید مطرح می شود و این درصورتی است که هر سازمانی به هر شکلی در ابداع و طراحی محصول خود دخیل باشد و با این مفهوم سروکار داشته و آشنا باشد. آقای دکتر سلیمی، در پاسخ به این پرسش تدبیر که میزان تاثیر مهندسی ارزش در اجرای پروژه های صنعتی چقدر است، گفت: مهندسی ارزش یک متدولوژی است که به صورت تیمی و تخصصی نسبت به کاهش هزینه ها، زمان انجام طرح و ارتقا کیفیت آن (اعم از عمرانی و صنعتی) به طور خلاق اقدام می نماید. در این روش مهندسی، از تکنیکهای بخش و تحلیل کارکرد و تحلیل هزینه در دوره عمر طرح استفاده می شود. تحقیقات انجام گرفته در کشورهای مختلف صنعتی جهان به طور اجماع مشخص شده است که حداقل 30 درصد از هزینه طرحها کاهش می یابد که عمده این کاهش در درجه اول در بحش طراحی است و مابقی در بخش اجرا و بهره برداری از محصول یا فرایند است. ضمناً مشخص شده است که بهره وری مهندسی ارزش بسیار بالاست (90%) یعنی اجرای طرحهای مهندسی ارزش باعث شده است که به طور متوسط 90 درصد بهره وری افزایش یابد، درحالی که هزینه اجرای مهندسی ارزش به نسبت خود طرح زیر یک درصد است و به ازا یک واحد پول 25 تا 100 واحد بازگشت سرمایه دارد.
دکتر جبل عاملی به میزان رشد و توسعه علم مهندسی ارزش طی دهه اخیر در جهان و ایران اشاره کرد و در این باره افزود: از زمان طرح مهندسی ارزش در زمینه طراحی محصول تاکنون تحولات اساسی در نحوه تجزیه وتحلیل مسائل با این تکنیک بوجود آمده است. این تکنیک در دهه های اخیر به سرعت در پروژه های عمرانی و ملی در کشورهای مختلف توسعه یافته و صرفه جویی های عمده در هزینه ها و پی آمدهای پولی مثبت را در پروژه های ملی و سرمایه بر در کشورهای مختلف به همراه داشته است. این روند تاجایی ادامه یافته است که بکارگیری مهندسی ارزش در پروژه های عمرانی در بسیاری از کشورها اجباری است و شرکتهای زیادی در سطح جهان خدمات مشاوره ای در این زمینه ارائه می دهند. در کشور ما نیز این روند، دوره آغاز رشد خود را طی می کند و علاوه بر فعالیتهای تحقیقاتی که در دانشگاههای مختلف آغاز شده است، تاکید برنامه سوم و پیگیری سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور و نیز تشکیل «انجمن مهندسی ارزش ایران» در سال جاری دورنمای روشن و امیدوارکننده ای را برای توسعه فرهنگ بکارگیری مهندسی ارزش و تدوین الزامات قانونی در این زمینه ترسیم نموده است.تفاوتهای اساسی آیا رویکردهای کاهش هزینه و مهندسی ارزش با یکدیگر تفاوت دارند. این پرسش بعدی تدبیر از صاحبنظران این رشته بود. دکتر جبل عاملی دیدگاه خود را در این باره چنین مطرح کرد. مهندسی ارزش به دنبال دستکاری هزینه ها جهت کاهش قیمت تمام شده نیست، بلکه نگاهی جامع تر به مسایل دارد. تفاوت اساسی فرایند مهندسی ارزش با سایر رویکردهای کاهش هزینه نیز در همین نکته است. حتی ممکن است از طریق فرایند مهندسی ارزش هزینه ها افزایش یابد، اما افزایش کیفیت و ارتقا عملکرد در حدی است که اصطلاحاً گفته می شود این تغییر «می ارزد».
مهندسی ارزش نگرشی اجرایی و عملگرا همراه با تجزیه وتحلیل مسئله به صورت سیستمی و نظام مند دارد. البته از دیدگاه مهندسی ارزش بایستی راهکارهای جایگزین به منظور کاهش هزینه ها و ارتقای کیفیت و مطلوبیت ارائه شود و راهکارهای جایگزین نیز بایستی از دو ویژگی مهم «کارایی» و «موثربودن» برخوردار باشند. توجه و تمرکز بر «عملکرد اصلی» و بکارگیری روشهای خلاقانه ازطریق هم اندیشی گروهی برای ارتقا عملکرد و پرهیز از «عملکردهای نامطلوب»، از ویژگیهای برجسته این روش می باشد. در اینجا ایده اصلی این است که هر هزینه ای تنها بایستی جهت عملکرد باشد و از هر هزینه ای که در راهی غیر از توسعه عملکرد اصلی هزینه شود باید اجتناب نمود. مهندسی ارزش یک برنامه تیپ و یک دستورالعمل تکراری و دائمی برای کاهش هزینه ها نیست، فرایند مهندسی ارزش و راه حلهایی که ارائه می دهد از طرحی به طرح دیگر متفاوت و مبتنی بر واقعیات و شرایط زمانی و مکانی پروژه ها و طرحها می باشد. درنهایت بایدگفت اجرای مهندسی ارزش لزوماً به این معنا نیست که طراحان خوب عمل نکرده اند، بلکه تاکید بر این نکته است که همواره شرایط اجتماعی، فنی و اقتصادی یافت می شود که دسترسی به ارزش بالاتر در آن شرایط امکان پذیر است.
در برنامه کاری مهندسی ارزش نه تنها راهکارهای مطرح شده در طراحی موردسوال و ارزیابی قرار می گیرد، بلکه سوالاتی که در ارزیابی مطرح می شود بسیار فراتر از سوالاتی است که مدنظر طراحان می باشد. در اینجا محدوده سوالات حتی به موجودیت طرح یا محصول یا پروژه نیز مربوط می شود:- چرا پروژه اجرا می شود؟- عملکرد اصلی پروژه چیست؟ – آیا امکان تغییر یا بهبود عملکرد وجود دارد؟
– پروژه با چه روشی اجرا می شود؟- چرا پروژه با این روش اجرا می شود؟- آیا روش جایگزین برای اجرا وجود دارد؟ – هزینه روش یا روشهای جایگزین چه مقدار است؟ پاسخ به این سوالات اساسی رویکردی است که در مهندسی ارزش دنبال می شود. از این رو می توان گفت عوامل و دلایل زیادی حاکی از آن است که بسیاری از جزئیاتی که در ضمن طراحی از قلم افتاده اند یا با دقت کامل مدنظر قرار نگرفته اند، موجب تحمیل هزینه های اضافی بر طراحی، ساخت و بهره برداری از پروژه ها می شوند و درنهایت موجب کاهش ارزش پروژه می شوند، عواملی از قبیل باورها و ایده های نادرست، اطلاعات ناکافی، کمبود وقت، تفکر مبتنی بر عادات و سنن، قضاوتهای منفی، ضعف در روابط انسانی، تغییر درخواسته های مدیریت، ریسک گریزی، و طراحی و تخمین بالاتر از حد نیاز ازجمله دلایل پایین بودن ارزش در پروژه ها می باشد. با آقای دکتر بلوریان تهرانی نیز این پرسش را مطرح کردیم وی در این باره اعتقاد داشت: کاربردهای مهندسی ارزش در صنایع بسیار متفاوت و متنوع است و می تواند شامل طراحی محصول، انتخاب مواد، نمونه سازی و انتخاب عوامل موثر در تولید (یا در فرایند تولید) باشد که درنتیجه اجرای آن، ارتباط مستقیمی بین قیمتها، عملکردها و ارزش افزوده حاصل می شود و محصولی با کیفیت مطلوب مشتری و قابل اعتماد به دست می آید که ازنظر بازاریابی حائزاهمیت باشد.
اهداف مهم مهندسی ارزش
آقای مهندس رضایی در پاسخ به این پرسش که در اجرای پروژه های صنعتی، مهندسی ارزش چه اهدافی را پی می گیرد گفت، حجم زیاد هزینه های مالی (ریالی و ارزی) پروژه های صنعتی در کشور و گستردگی و پیچیدگیهای آنها، بهره گیری از شیوه های مطرح و موفق در زمینه تخصیص بهینه بودجه و صرفه جویی در زمینه این گونه طرحها را ضروری می کند. درحال حاضر تعداد بسیار زیادی از پروژه های صنعتی به دلیل کمبود نقدینگی و اعتبارات مالی عملاً راکد مانده اند که درصورت بکارگیری مناسب تکنیکهای مهندسی ارزش چه بسا بسیاری از آنها تکمیل و راه اندازی شوند. مهندسی ارزش می تواند به عنوان شیوه ای کارآمد با اهداف، شناسایی و حذف هزینه های غیرضروری، کوتاه نمودن زمان اجرا و راه اندازی، بهینه سازی پروژه های صنعتی (کلیه زیربخشهای صنعت) موثر واقع شود. مهندس انتصاریان نیز ضمن اشاره به مدیریت فرایند آن را با مهندسی ارزش هم ردیف دانست و اهداف آن را چنین مطرح کرد، در مهندسی ارزش آنچه را که در سالهای دور مطرح بوده است، شبیه سازی ذهنی از محصول و فرایندهای بهتر و منابع آن است و این شبیه سازی ذهنی در یک فرایند با واحدهایی مثل زمان، تولید و قیمت تمام شده در مقاطع مختلف تولید و درمورد ارزش نهایی آن فعالیت در ارتباط با ارزش برای مصرف کننده یا مشتری گذارده می شود.
ما این موضوع را به جای مهندسی ارزش تحت عنوان مدیریت فرایند می شناسیم که اگر این مدیریت در مرحله طراحی باشد تکنیک های بسیاری در این مقطع مطرح است. و آنچه که مسلماً از اهمیت خاصی برخوردار است انتظارات مشتری و مشخصات محصول موردنظر است. همچنین در ادامه فرایند تکنیک های دیگری نیز وجود دارد که قیمت تمام شده و فعالیتهای مختلف موجود در فرایند را تحت تاثیر قرار می دهد. همچنین تکنیک های مهندسی ارزش به صورت نرم افزار نیز وجود دارند که گاهی حتی به صورت ON LINE نیز می توان تغییرات را به صورت جاری اعمال کرد و نتایج آن را دید. ما از مباحث شبیه سازی ذهنی به شبیه سازی کامپیوتری رسیده ایم و از نرم افزارهای خاصی نیز بهره می گیریم. البته نکته قابل ذکر این است که مهندسی ارزش در پروژه های متفاوت قابل اجرا می باشد و تنها در زمینه پروژه های صنعتی دخیل نیست بلکه در اغلب فرایندها و براساس فلسفه ای که شاید از پنج دهه پیش شکل گرفته است و شعور عمومی را نیز دنبال می کند، قابل تعمیم است. به این دلیل می تواند منابع مختلفی را تامین کند. بیشتر از آنکه درباره مفیدبودن چنین تکنیکی بحث کنیم باید محدوده عملکرد آن را تعریف نمائیم.
اینکه مهندسی ارزش چه چیزی است و چه چیزی نیست، بهتر است بگوییم مهندسی ارزش نسبتهای فراتر از انتظارات را بیش از آنچه که قابلیتهای ما بیانگر آن است به ما نشان می دهد. مهندس بابایی نیز از نگاه کارشناسانه اهداف مهم مهندسی ارزش را برشمرد و چنین گفت، در رابطه با بحث مهندسی ارزش در پروژه های صنعتی و اینکه برای این بحث چه محدوده هایی را درنظرگرفت، می توان گفت؛ در تمام عرصه ها و زیربخشهای این مقوله، جایگاه خاصی اختصاص داده شده است. مهندسی ارزش در زیربخشهای اقتصادی و صنایع پشتیبانی کننده نیز به عنوان نهال صنعت حمل ونقل این بحث جایگاه مهمی دارد. بطورکلی هدف مهندسی ارزش «شناسایی و حذف هزینه های غیرضروری و افزایش کیفیت کارایی یک محصول در طول عمر آن می باشد». درباره اهداف کلان مهندسی ارزش می توان گفت، این علم با فرض حفظ کارکردهای اصلی و شاخصهای کمی و کیفی با هدف ارتقا بهره وری در سازمان اهداف زیر را دنبال می کند.
1 – استفاده بهتر از منابع مالی
2 – کاهش هزینه های اجرای پروژه ها
3 – شناسایی آن دسته از عملیات اجرایی که احیاناً OVER DESIGN طراحی شده باشد.
4 – توجه به حفظ کارکردهای اصلی هر فعالیت (کمی و کیفی)
5 – کاهش هزینه های دوره بهره برداری (این موضوع بسیار حائزاهمیت است و در توان رقابت پذیری صنعت تاثیرگذار است)
6 – کمک به موجه شدن اجرای برخی از پروژه ها
7 – جلوگیری از اتلاف منابع برگشت ناپذیر مثل انرژی
8 – در بازار رقابتی امروز مهندسی ارزش می تواند کمک شایانی به کاهش قیمت تمام شده فعالیتهای صنعتی کند.
مهندسی ارزش و ویژگیهای آن
1 – افزایش و تقویت کارگروهی به منظور ظهور استعدادها و برطرف شدن نگرانیها و ایجاد تفاهم در اعضا پروژه صنعتی
2 – تقویت رویکرد کلان نگری به پروژه های صنعتی
3 – به دنبال ارضای نیازهای کارفرما و مصرف کنندگان نهایی با حداقل هزینه درتمام طول عمر پروژه های صنعتی می باشد
4 – به دنبال کاهش هزینه ها می باشد.
5 – کیفیت محصولات صنعتی را بهبود می بخشد.
آقای مهندس رضایی در ادامه صحبت های مهندس فرشیدنژاد، کاربردهای این علم با ارزش در صنایع را مطرح کرد و گفت، کاربردها و درنتیجه نتایج حاصل از آن بسیار مهم و از نگاه اجرایی و کارشناسی کار بسیار ثمربخش است. زیرا بکارگیری دقیق و مستمر مهندسی ارزش موجب رضایت مشتریان و بالارفتن ارزش پروژه خواهد شد. روش شناسی ارزش را می توان در زیربخشهای صنعت بویژه صنایع بزرگ مانند، خودروسازی، نفت، پتروشیمی، حمل ونقل و… مورد استفاده قرار داد. مهندس بابایی از زاویه دیگری به این پرسش پاسخ داد. وی گفت: از کاربردهای مدیریتی مهندسی ارزش در صنایع می توان به انجام صرفه جویی در استفاده از منابع محدود و نهایتاً بهره گیری از این منابع در سایر پروژه ها اشاره کرد و نکته دیگر اینکه مهندسی ارزش یک فضای مطلوبتری را ایجاد می نماید. وجود درک متقابل در کارها میان مشاوران، کارفرمایان و پیمانکاران در رابطه با پروژه ها و ایجاد تصمیم گیری مشترک از شاخصهای مهم بکارگیری مهندسی ارزش می باشد.- نقش دیگر مهندسی ارزش بسط و ترویج کار تیمی است. متاسفانه از نظر انجام کار تیمی در کشور دچار مشکل هستیم و ازنظر فرهنگی ترجیح می دهیم که کار تیمی انجام ندهیم و این درصورتی است که مهندسی ارزش به تشکیل تیم و انجام فعالیت را به افراد خاصی نمی سپارد بلکه براساس متدولوژی روشهای خلاقانه موجب بارش افکار در افراد می گردد و زمانی که نقطه نظرات مطرح می شود و تجزیه وتحلیل می گردد سیستماتیک این اطلاعات پردازش شده موجب ارتقا سطح کیفی و کمی فعالیتها می گردد و نهایتاً موجب افزایش کیفیت و کاهش هزینه ها می شود.
قابل ذکر است که متدولوژی و روش انجام کار مهندسی ارزش با روشهای سنتی متفاوت است. در روش سنتی، تفکرات و خلاقیتها محدود بوده است ولی در مهندسی ارزش تفکر خلاقانه مهمترین شاخص است و هدف آن توسعه و ارتقا سطح خلاقیت است- تمرکز مهندسی ارزش، ویژگیهای کارکردی محصول و خدمت است نه بر خود محصول و این درحالی است که در تفکرات سنتی شکل و ظاهر محصول بسیار حائزاهمیت بوده است اما براساس مهندسی ارزش آنچه که مهم است نیازهای کارکردی محصول است.- تکیه بر فعالیت و کار تیمی موضوع دیگری است و در مهندسی ارزش بر آن تاکید می شود. در این روش با بهره گیری از کار تیمی حداکثر موفقیت حاصل می شود.سلسله مراتب مهندسی ارزش از آقای دکتر جبل عاملی پرسیدیم آیا مهندسی ارزش دارای مراحلی است که باید به صورت یک فرایند اجرا شود؟ وی در پاسخ گفت: بله وجود دارد و به طورکلی مراحل اجرایی مهندسی ارزش از سه بخش عمده تشکیل شده است:
– آماده سازی های پیش از مطالعه
انجام مطالعات مهندسی ارزش
اقدامات اجرایی پس از مطالعه توجیه مدیریت، جلب نظر ارکان پروژه، انجام آموزشهای لازم، انتخاب طرح یا پروژه برای مطالعه، عقد قرارداد خدمات مهندسی ارزش و آشنایی مقدماتی با شرایط کار و زمان بندی مطالعات مهندسی ارزش و تشکیل تیم مهندسی ارزش
ازجمله اقداماتی است که قبل از شروع و فعال شدن فرایند اجرایی مهندسی ارزش باید دنبال شود. همچنین لازم است پس از طی مراحل اجرایی مهندسی ارزش اقدامات لازم به منظور جلب نظر مدیریت و ابلاغ برای اجرای پیشنهادات و ارزیابی های لازم صورت گیرد. فرایند مهندسی ارزش یک برنامه کاری مشخص ارائه می دهد. این برنامه کاری از فازهای مختلفی تشکیل می شود و در هر فاز سوالات کلیدی در رابطه با عملکرد محصول و راههای دستیابی به عملکرد مطرح می شود. پاسخ به این سوالات رویکردی است که در مهندسی ارزش دنبال می شود. در مراجع مختلف فازهای اجرایی مهندسی ارزش به شکلهای مختلفی طرح شده است. البته یک برنامه کاری مشتمل بر 8 فاز می باشد که انجام متوالی این فازها منجر به تکمیل یک برنامه کاری مهندسی ارزش می گردد. مهندس انتصاریان به مفاهیم جدیدتر نسبت به آنچه که طی سالهای گذشته از مراحل اجرایی مهندسی ارزش مطرح شده است اشاره کرد و آنها را در پنج مرحله برشمرد. وی گفت: به نظر من مهندسی ارزش را می توان در مراحل زیر موردمطالعه قرار داد.
1 – در مهندسی ارزش شناخت مشتری و مصرف کننده و جایگاه آن است که از اهمیت خاصی برخوردار است چون اگر ما ندانیم که مشتری کیست و چه انتظاراتی دارد، در فرایند مهندسی ارزش به انحراف کشیده می شویم.
2 – باید ببینیم که محصول ما چیست؟ محصول ما درنهایت چه مشکلی را از مصرف کننده رفع خواهدکرد و چه فایده ای برای او خواهد داشت.
3 – شناسایی دقیق فرایندهای مختلف منتج به شکل گیری محصول مرحله بعدی است لازم است که در چنین تحلیلی از آخرین پدیده های علمی در فرایندهای مرتبط با موضوع و فعالیتهای درون فعالیتها، استفاده شود.
4 – محورهای تحلیل و مشمول مهندسی ارزش را باید در افزایش مرغوبیت و کیفیت و مطلوبیت برای مشتری و مصرف کننده، کاهش قیمت تمام شده و میزان ضایعات و افزایش سرعت درنظرگرفت و برای هرکدام از اینها شاخص مشخصی را تعریف و درجهت بهینه سازی آنها اقدام کرد.
5 – مواردی را که در مهندسی ارزش با خصوصیات و ویژگیهای قدیمی آنها تعریف شده است، با شرایط امروز (قرن بیست ویکم) و روابط اقتصادی – تجاری و سیاسی و… تطبیق دهیم. برای مثال موضوعاتی مثل قابلیت انعطاف پذیری، قابلیت انطباق سریع با تحولات پیش بینی نشده، موردنظر قرار گیرد. بطورکل می توان گفت به علت روند سریع تحولات در محصولات نمی توان انتظار داشت کالایی به مدت طولانی در بازار دوام آورد. پس حتماً باید امکان تغییر جهت دهی سریع در تولید لحاظ شود. درجایی دیگر از آقای دکتر سلیمی پرسیدیم، مهندسی ارزش دارای چه مراحلی است که باید به صورت سلسله مراتب در صنعت اجرا شود. وی چنین پاسخ داد: به طورکلی می توان گفت انجام فرایند
مهندسی ارزش بر روی کلیه پروژه های صنعتی و عمرانی شامل مراحل عمده است این مراحل شامل بخش های زیر می شود:
1 – اطلاعات: اطلاعات موردنیاز مانند هزینه انجام پروژه، موانع و منابع تاثیرگذار بر پروژه و… به طور کامل و با نظر کارشناسان جمع آوری می شود
2 – تحلیل داده ها: در این مرحله پروژه با رویکردی کارکردگرا تحلیل می شود، به این معنا که کلیه کارکردهای لازم، اعم از فرعی و اصل، که برای انجام پروژه موردنیاز است شناسایی می شود و هزینه انجام هر کارکرد با توجه به وضعیت فعلی، تخمین زده می شود
3 – خلق ایده های جدید: در این مرحله با استفاده از انواع تکنیکهای خلاقیت فردی – گروهی سعی می شود ایده های جدیدی برای بهبود کارکردهای مشخص شده در مرحله قبل درجهت کاهش هزینه و ارتقا کارآیی تولید شود. 4 – انتخاب ایده: در این مرحله سعی می شود از میان ایده های تولیدشده بهترین ایده با هزینه کمتر و کارآیی بیشتری انتخاب شود. 5 – پیشنهاد: ایده انتخاب شده در این بخش را می توان به مدیریت ارشد پروژه پیشنهاد داد تا درصورت تصویب به اجرا درآید. 6 – اجرا.
کیفیت و مهندسی ارزش
نقش مهندسی ارزش (V.E) در صنایع از نظر افزایش کیفیت، پرسش دیگری بود که با دوتن از کارشناسان مطرح شد. مهندس فرشیدنژاد در این باره اعتقاد داشت، مهندسی ارزش رویکردی سیستماتیک، عمل گرا، واقع بینانه و حرفه ای است که به منظور آنالیز و بهبود ارزش در یک محصول یا پروژه و یا سیستم صنعتی بایستی به کارگرفته شود. درحقیقت مهندسی ارزش روشی مناسب برای حل مسائل و کاهش هزینه های بخش صنعت است که درعین حال موجب بهبود عملکرد و کیفیت محصولات صنعتی می گردد. مهندسی ارزش فرایندی برای دستیابی به بهترین نتیجه ممکن است به گونه ای که کیفیت، ایمنی، قابلیت اعتماد و قابلیت تعمیر با هر واحد پولی که هزینه می گردد، بهبود یابد. مهندس انتصاریان نیز با نگاهی مشابه در این مورد افزود، اگر محدوده این تکنیک را نسبت به آن چیزی که در سالهای گذشته مطرح بوده است، گسترده تر کنیم، مسلماً می توانیم تاثیرات بسیار مثبتی در بخشهای تولیدی و خدماتی خود ملاحظه کنیم. در ترمینولوژی (TERMINOLOGY) مدیریت جدید، منظور از ارزش همان ارزش یا ارج نهادن به نظر مشتری و مصرف کننده است و لذا چنین مسیری ما را به سوی رضایتمندی بیشتر ازسوی مشتری سوق و در دل مشتری جای می دهد.
با دیدن ارزشها برای مشتری به عنوان شروع، ممکن است ساختار سازمانها و فرایندها متفاوت با آن چیزی که الان وجود دارد باشد. درحال حاضر بهتر است معمولاً ارزشها را از دیدگاه صاحب صنعت ببینیم نه از نگاه مشتری. برای مثال اگر مهندسی ارزش در نظام آموزشی دیده شود و ارزش برای مصرف کننده مورد هدف قرار گیرد کاملاً مشخص است یعنی تربیت یک فارغ التحصیل دانشگاه زمانی ارزش محسوب می شود که این فرد از تحصیلاتی که در دانشگاه گذرانیده است، بتواند مستقیماً در کارش بهره گیرد. در غیر این صورت فرایند آموزش بدون اتصال به فرایند یادگیری و فرایند یادگیری بدون اتصال به فرایند بازدهی صورت می پذیرد. مهندسی ارزش در ارزیابیها با دقت لازم نیز بکار گرفته شود به عنوان مثال نباید شاخص عملکرد یک دانشگاه را تعداد ساعات آموزش یا تعداد فارغ التحصیل در نظر گرفت بلکه اینها باید در قالب شاخصهای مصرف منابع دیده شوند که قاعدتاً باید مشمول صرفه جویی نیز شوند. متاسفانه در کشور ما شاخصهای آموزش که معنای آن میزان بازدهی فارغ التحصیلان است، وجود ندارد و شاخصهای دیگری در مبانی آکادمیک باید درنظر گرفته شود. اگر مشابه این موضوع را در نیروی انتظامی درنظر بگیریم ارزش از دید مخاطب یا مصرف کننده همان خدمات نیروی انتظامی است و مسلماً به سمت درجه امنیت در حوزه استحفاظی یک مرکز نیروی انتظامی و درجه بهینه آن سوق می یابد. پس باید شاخصی را بیابیم تا میزان ایجاد امنیت را تعریف کند نه فعالیتهایی را که یک سازمان ازنظر اجرایی انجام می دهد.
دستاوردهای مهندسی ارزش و بالاخره آخرین پرسش تدبیر درباره مقوله مهندسی ارزش چگونگی دستاوردهای آن است. به این پرسش پاسخهای قابل توجهی داده شد. دکتر جبل عاملی در این باره اعتقاد داشت؛ اسناد و مدارک موجود حاکی از صرفه جویی های عمده در مطالعات مهندسی ارزش می باشد، به گونه ای که پتانسیل صرفه جویی در طرحهای مختلف بین 10 تا 30 درصد حجم سرمایه گذاری بیان شده است. هرچند صرفه جویی های عمده تری نیز ممکن است در هزینه های دوره عمر طرحها بدست آید. در این بین طرحهای صنعتی و عمرانی دارای پتانسیل صرفه جویی بالاتری هستند در این طرحها به ازای هر واحد پولی که برای مطالعات مهندسی ارزش هزینه می شود، تا 20 واحد پولی صرفه جویی در هزینه های دوره عمر پروژه گزارش شده است، هرچند در برخی موارد استثنایی رقم صرفه جویی تا 145 برابر هم ذکر شده است. درحال حاضر حجم سرمایه گذاری در طرحهای صنعتی و عمرانی در کشور ما رقم قابل توجهی است و لذا زمینه بسیار مناسبی جهت انجام مطالعات مهندسی ارزش در این طرحها فراهم است و حتی درصورتی که مطالعات مهندسی ارزش بتواند کمترین دستاورد ثبت شده، یعنی صرفه جویی ده درصد در هزینه ها را نیز به دنبال داشته باشد، حجم صرفه جویی در هزینه این طرحها رقم بسیار بزرگی خواهدشد و با این بخش از بودجه صرفه جویی شده قادر خواهیم بود طرحهای اولویت دار بیشتری را نیز فعال کنیم.
مهندسی ارزش باتوجه به محدوده کار و قابلیتهای تیم مجری، توانایی بررسی مشکلات و مسایل را منطبق با نظر طراح پروژه یا کارفرما داشته و آن را با نظر مصرف کننده و بهره بردار نهایی مقایسه می کند و بهترین راه حلها را پیشنهاد می دهد. درحال حاضر فرایند مهندسی ارزش در همه کشورهای صنعتی و حتی کشورهای حاشیه خلیج فارس دارای رشد چشمگیری بوده است و یکی از ارکان مهم در فرایند طراحی و اجرای پروژه های صنعتی و عمرانی به شمار می رود. و درنهایت دکتر بلوریان تهرانی بهترین موارد استفاده از روشهای مهندسی ارزش در ایران را طی چند سال اخیر به صورت آمار عنوان کرد. وی گفت این طرحها که بیشتر طرحهای عمرانی محسوب می شوند در اجرا به نتایج بسیار مطلوبی دست یافته اند که به قرار زیر است:
الف – در نماسازی داخلی تونل بزرگ رسالت در تهران و برای تعیین مناسب ترین نما یعنی گزینه ای که بیشترین شاخص ارزش نسبت به هزینه را دارا باشد، از روش مهندسی ارزش استفاده شده است.
ب – در بخش حمل ونقل در ایران (که 15 درصدGDP را تشکیل می دهد) و در برنامه ریزی و اجرای پروژه های ترابری اعم از نرم افزاری یا سخت افزاری، مهندسین مشاور و پیمانکاران از روش مهندسی ارزش استفاده می کنند.
ج – در کارگاه سد مخزنی البرز و در طرح انتقال مصالح، از روش مهندسی ارزش استفاده شده است. د – در طرح کانال کنترل سیلاب رامشیر استان خوزستان، با استفاده از روش مهندسی ارزش، مسیر کانال اصلاح شده است. ه' – در شبکه های نیرو و توسعه صنعت برق ایران، برای حذف هزینه های غیرضروری و بهبود طراحی ها از مهندسی ارزش استفاده شده است.
و – در طرح شبکه آبیاری و زهکشی تجن مازندران، با استفاده از روش مهندسی ارزش، تغییراتی در طرح داده شد و صرفه جویی های قابل ملاحظه ای در زمان و هزینه اجرای طرح حاصل گردید.
مهندسی ارزش ابزار قدرتمند بهره وری
مهندسی ارزش به تعبیری همان محاسبه ارزش است و روشــی سیستمـاتیک با تکنیک های مشخص است که کارکرد محصول یا خدمات را شناسایی می کند.
هدف مهندسی ارزش ایجاد کنترل برای مجموع هزینه ها در زمینه محصول و خدمات در طول عمر محصول است بدون آنکه کیفیت فدا شود.محدوده کار مهندسی ارزش به اندازه و پیچیدگی پروژه بستگی دارد. ایــران بـه دلیل فقدان نظام ارزیابی و بهره برداری مناسب سالانه متحمل زیانی معادل 1650 میلیارد ریال می شود. مهندسی ارزش یک روش بسیار مهم برای مصرف بهینه بودجه تخصیص داده شده به پروژه است. باتوجه به اشکالات طراحی که در طرحهای عمرانی کشور وجود دارد، لزوم اعمال مهندسی ارزش در پروژه های عمرانی و سرمایه بر احساس می شود.
آمار نشان می دهد کشور ما به دلیل فقدان نظام ارزیابی و بهره برداری مناسب و کارا، سالانه متحمل زیانـــــی معادل 1650 میلیارد ریال می شود. میزان زیـــــان سال 1379 ناشی از تاخیر در راه اندازی طرحهای ملی براساس مــدل تعــریف شـده سازمان مدیریت و برنامه ریزی معادل 4600 میلیارد ریال است. (مهندسی ارزش، 1380)
چرا مهندسی؟ چرا ارزش؟ و چرا مهندسی ارزش؟ چه قرابتی بین مهندسی و ارزش وجود دارد و چه ارتباطی بین مهندسی ارزش و صنعت دیده می شود؟ واژه های مهندسی، ارزش و صنعت روزانه و بارها بر زبان ما جاری می شود. امروزه ترکیبات مختلفی از واژه های مهندسی مانند مهندسی مجدد، مهندسی بازار و غیره نیز کاملاً رایج و معمول است و در محاوره و متون علمی بسیار یافت می شـود. شاید مهندسی به تنهایی یادآور ماشین آلات، کارخانجات و به طور کلی صنعت باشد، اما آیا هیچ گاه اندیشیده ایم که مهندسی مثلاً چه قرابتی با بازار دارد؟ به راستی مهندسی به چه معناست؟ واژه نامه ها، مهندسی را به طور کلی با معنای محاسبه تعیین می کنند و مهندس یعنی محاسب. پس مهندسی ارزش را می توان به تعبیری محاسبه ارزش دانست، اما ارزش در صنعت، در سازمان و در پروژه به چه معناست؟ آیا هدف هر تولیدی اعم از کالا یا خدمات، افزودن ارزش و یا به تعبیری ایجاد ارزش افزوده است؟ اگر در پاسخ مثبت این سوال اتفاق نظر داشته باشیم، آنگاه مهندسی ارزش و مفهوم آن رفته رفته پررنگ تر می شود. از دیدگاه انجمن مهندسی ارزش آمریکا (SOCIETY OF AMERICAN VALUE ENGINEERING: SAVE) ؛ مهندسی ارزش روشی سیستماتیک با تکنیک های مشخص است که کارکرد محصول یا خدمات را شناسایی و برای آن کارکرد، ارزش مالی ایجاد می کند به نحوی که آن کارکرد در کمترین هزینه با حفظ قابلیت اطمینان و کیفیت مورد نظر انجام گیرد؛ به بیان دیگر می توان گفت: مهندسی ارزش یک کوشش سازمان یافته برای تحلیل عملکرد سیستم ها، تجهیزات، خدمـــات و موسسات به منظور نیل به عملکرد واقعی با کمترین هزینه در طول عمر پروژه است که سازگار با کیفیت و ایمنی مورد نظر باشد.
مهندسی ارزش یک روش بسیار مهم برای مصرف بهینه بودجه تخصیص داده شده است. ارزش بسیار ساده و در عین حال بسیار پیچیده است. زیرا چیزی است که مشتری طلب می کند. میلر و هایمان یک پند کلیدی ارائه کردند: هیچ کس یک محصول را خریداری نمی کند. مشتریان همیشه کاری را می خرند که فکر می کنند کالا برای آنها انجام خواهد
داد. به عبارت دیگر مردم به صدای با کیفیت اهمیت می دهند حال به آمــاری از سازمان مدیریت و برنامه ریزی ایران توجه کنیــم: متوسط زمان راه اندازی طرحهای ملی و سرمایه بر در حال حاضر 8 سال است. 54 درصد از طرحهای عمرانی کشور دارای اشکالات طراحی است. 27 درصــد از طرحهای عمرانی ناقص اجرا می شود و 28 درصد از طرحهای عمرانی در مرحله بهره برداری دارای اشکال هستند.باتوجه به مطالب فوق لزوم اعمال مهندسی ارزش در پروژه های عمرانی و سرمایه بر احساس می شود و بر این مبنا در سال 1379 دستورالعمل ارجاع کار و انعقاد قرارداد با واحدهای خدمات مهندسی ارزش از طرف سازمان مدیریت و برنامه ریزی ابلاغ شد. در آغاز، این تکنیک به نام آنالیز ارزش نامیده شد و بعدها به نامهای دیگر مانند مدیریت ارزش، بهبود ارزش، کنترل ارزش و خرید ارزش به کار رفته است.
نیروی دریائی ایالات متحده امریکا این نام را به مهندسی ارزش تغییر داد تا روی قسمت مهندسی این متدولوژی نیز تاکید شود. باوجود تغییر نام، هدف مهندسی ارزش همانند قبل باقی مانده که به مفهوم ایجاد کنترل برای مجموع هزینه ها در زمینه محصول / خدمات در طول عمر محصول است، بدون اینکه کیفیت فدا شود و یا قابلیت اطمینان خدمات / محصول کاهش یابد.این واقعیت که هزینه های غیرضروری معمولاً در محصول و فرآیند وجود دارد، قابل تامل است. میلز نتیجه می گیرد هزینه های غیرضروری معمولاً ممکن است به علل مختلف از جمله موارد زیر باشد: ! کمبود زمان کافی برای طراحی؛ ! کمبود اطلاعات؛ ! کمبود ایده؛ ! پیش داوریهای منفی؛ ! کمبود تجربه؛ ! ضعف در روابط انسانی؛ ! چندمفهومی بودن؛ ! طراحی و تخمین بالاتر از حد نیاز.متدولوژی ارزش، سازمان را قادر به رقابت موثر و کارا در بازار خواهد کرد. زیرا با به کارگیری مهندسی ارزش سازمان می تواند به اهداف زیر دست یابد:- کاهش هزینه؛ – افزایش سود؛ – بهبود کیفیت؛ – افزایش سهم بازار؛ – انجام کار در زمان کوتاهتر؛ – استفاده کاراتر از منابع .ملاحظه می شود که برای به ثمر رسیدن اهداف فوق فرآیندی باید طی شود و امکان نیل به اهداف با نگرش مقطعی تقریباً غیرممکن به نظر می رسد، از موارد فوق لزوم نگرش سیستمی احساس می شود. یک سازمان بایستی در کنار کاهش هزینه بهبود کیفیت، افزایش سود، زمان کمتر، تخصیص بهینه منابع و غیره را مدنظر داشته باشد، لــذا بــا سیستمی مواجه می شود که ارتباط سیال بین عوامل بـــرقرار می کند و فرآیند ارتباطات را در نظر می گیرد.
در مورد این فرآیند که چرخه ای یکطرفه نیست، می توان گفت، بهترین مدل نمایش یک سیستم مهندسـی یا مدیریت ارزش، دیاگرام جریان دادهها (DATA FLOW DIAGRAM – DFD) است که خواستگاه آن فناوری اطلاعات (IT) است. اگر بتوان مهندسی ارزش را به کمک DFD نمایش داد آنگاه چگونگی ارتباطات اجزای اصلی و فرعی سیستم و آنچه بین اجزا جاری می شود به سهولت قابل پیگیری خواهد
برنامه کار متدولوژی ارزش
در متدولوژی ارزش یک برنامه کار سیستماتیک به کار برده میشود. .برنامه کار گامهای خاصی جهت تحلیل موثر یک محصول یا خدمت را جهت تولید حداکثر تعداد گزینه های مختلف برای رسیدن به کارکردهای مورد نیاز محصول یا خدمت مورد نظر ارائه می کند. با بکارگیری طرح کاری می توان از بدست آوردن حداکثر سود، با انعطاف پذیری بیشتر سیستم مطمئن بود.
آنچه که امروز به عنوان یک تکنیک مدیریتی قوی و اثبات شده در دنیا به نام مهندسی ارزش مشهور است، در حقیقت گسترش یافته روشی است که اولین بار در اواسط دهه 1940 توسط مایلز در شرکت جنرال الکتریک استفاده گردید. برای اولین بار این تکنیک در اویل دهه 60 در صنعت ساختمان به کار گرفته شد و امروزه یکی از پرکار ترین زمینه های مهندسی ارزش صنعت ساخت می باشد.
مطالعه ارزش پس مطالعه پیش مطالعه تکمیل تغییرات اجرای تغییرات نظارت بر تغییرات و شرایط فاز اطلاعات فاز تحلیل کارکرد فاز خلاقیت فاز ارزیابی فاز توسعه فاز ارائه جمع آوری نیازها و خواسته های مشتری/کاربر تهیه مجموعه اطلاعاتی تعیین فاکتورهای ارزیابی تعیین محدوده مطالعه ارزش تعیین مدل داده ها تعیین افراد و نحوه اداره گروه
معرفی کتاب جایگاه مهندسی ارزش در مدیریت پروژه
فرایندهای مدیریت پروژه و نیز مهندسی ارزش، در سه دهه اخیر شاهد پیشرفت ها و تغییرات عمده ای بوده است. عمده ترین تحولاتی که در عرصه مدیریت پروژه به وقوع پیوسته است، تغییر نگرش سنتی در مدیریت پروژه ها، به نگرش نوین مدیریت پروژه بوده است. کمبود منابع، بزرگی و پیچیدگی سازمان پروژه ها، افزایش ابعاد پروژه، تشکیل شرکت های بزرگ برای انجام پروژه های بزرگ و ماهیت منحصر به فرد این پروژه ها، از جمله دلایل به کارگیری شیوه های نوین برای مدیریت پروژه بود. از این رو، مدیران ارشد سازمان ها برای اجرای پروژه های خود، به جای تمرکز بر سخت افزار، کنترل عملیات و به کارگیری روش های سخت گیرانه و تمرکز در تصمیم گیری، به سمت تغییر نگرش در توجه به نیروی انسانی، توزیع اختیارها و مسوولیت ها، و برقراری سازوکار های خود کنترلی حرکت کردند. این تحولات، در رابطه با پروژه های ساخت، بیش از سایر پروژه ها بوده است. حاصل تلاش های صورت گرفته در دو دهه اخیر، تدوین و انتشار فرایندها و استانداردهای مدیریت پروژه بوده است. به موازات تغییرات مورد اشاره در بالا، مهندسی ارزش نیز به لحاظ کاربرد، شاهد تحولات گسترده و چشمگیری بوده است. توسعه کاربرد مهندسی ارزش، از بخش صنعت به پروژه های صنعت ساخت، عمده ترین تحولات در این زمینه است. بررسی تحولات مهندسی ارزش به ویژه در سه دهه اخیر، حاکی از آن است که فرایند مهندسی ارزش، به لحاظ محتوایی، تکنیک ها و شیوه کاربرد، تغییرهای زیادی نداشته است؛ اما به لحاظ شرایط به کارگیری و توسعه بسترهای قانونی و رفع موانع اجرا در پروژه های ساخت، شاهد تحولات زیادی بوده است.
تشکیل شرکت های ارایه دهنده خدمات مهندسی ارزش، صدور گواهینامه انجام فعالیت های حرفه ای برای واحدهای مهندسی ارزش و وضع قوانین الزام آور و تشویقی در به کارگیری مهندسی ارزش، در پروژه ها به ویژه پروژه هایی که از بودجه عمومی در جوامع مختلف استفاده نموده اند، از جمله دستاوردهای سال های اخیر است.
هرچند تحولات مرتبط با هر دو فرایند مدیریت پروژه و مهندسی ارزش، به طور عمده در حوزه کارفرمایان یا در بخش های دولتی صورت گرفته است، اما تعامل میان این دو فرایند، کمتر مورد توجه بوده است. جدایی دو فرایند مدیریت پروژه و مهندسی ارزش، نه تنها موجب بروز مشکلات عمده و تحمیل هزینه های سنگین در دوره عمر پروژه ها شده است، بلکه این عدم تعامل، خود موجب بروز سوء تفاهم های عمده و پدید آمدن موانعی در به کارگیری مهندسی ارزش، در پروژه ها شده است. از یک سو، سازمان های کارفرمایی پروژه ها، انجام اقدام هایی از جنس فعالیت های مهندسی ارزش را جزیی از وظایف حرفه ای مشاوران طرح ها پنداشته اند و معتقد بوده اند که مشاوران باید اصول مهندسی ارزش را در پروژه ها مورد توجه قرار دهند و از سوی دیگر، این نگرانی همواره وجود داشته است که به کارگیری مهندسی ارزش ممکن است موجب عدول از استانداردها و مشخصات فنی طرح شود و تحقق هدف های زمانی پروژه را نیز با مخاطره مواجه نماید؛ لذا، چنین اقدام هایی را توام با پذیرش ریسک زیاد دانسته اند.
مشاوران طراحی نیز به دلیل تمایل به داشتن روابط بلند مدت با کارفرما و سوء تفاهم هایی که از این ناحیه داشته اند و به این گمان که بهبود طرح ها ممکن است به این روابط و شخصیت حرفه ای آنها خدشه وارد کند، با به کارگیری مهندسی ارزش موافق نبوده اند. در این بین، بخش پیمانکار اجرا نیز انگیزه کافی برای تغییر طرح ها نداشته است، زیرا از یک سو هرگونه پیشنهاد تغییر، به مشاور طراحی ارجاع می گردد و روند تایید در این بخش (با وجود سوء تعبیرها) بسیار طولانی است و از سوی دیگر، فعالیت های اجرا را با مشکل مواجه کرده و حاشیه سود آنها را کاهش خواهد داد.
هرچند موفقیت فعالیت های مهندسی ارزش مستلزم کار تیمی است، اما جدایی این فعالیت ها از فرایندهای مدیریت پروژه می تواند موانع پیش گفته را تقویت کند و در نتیجه، شرایط به کارگیری مهندسی ارزش را در پروژه با مشکل مواجه سازد. رویکردی که می تواند موجب تعامل منطقی میان فرایندهای مدیریت پروژه و مهندسی ارزش گردد، با توجه به جایگاه این دو فرایند در چرخه عمر پروژه، حاصل می شود. با این نگرش، بسیاری از مشکلات مرتبط با زمان اجرای مهندسی ارزش در چرخه عمر پروژه، ارتباط میان شیوه های اجرای پروژه ها (استراتژی پیمان)، چگونگی به کارگیری مهندسی ارزش، اعمال مدیریت پروژه مهم تر از همه توجه به نقش و جایگاه عوامل ذی نفع، به ویژه بهره برداران (اعم از بهره بردار فنی و کاربر نهایی) و نیز تامین کنندگان مالی پروژه ها (به ویژه دولت) در فرایندهای مدیریت پروژه و مهندسی ارزش، مرتفع خواهد گردید.
با این نگرش، دانش مدیریت ارزش در این کتاب مطرح و فرایند و ارکان آن معرفی و تحلیل شده است. بر اساس فرایند دانش مدیریت ارزش، تمام فرایندهای مدیریت پروژه و مهندسی ارزش، در چرخه عمر پروژه از زمان طرح ایده و امکان سنجی اولیه طرح، تا زمان بهره برداری و پایان عمر خدمتی پروژه و به ویژه در مراحل مختلف طراحی، به گونه ای با هم در تعامل و در طول یکدیگر قرار دارند که جدایی و تفکیک میان آنها موجب ناکارآمدی هر دو فرایند مدیریت پروژه و مهندسی ارزش خواهد گردید. ورود داده ها و تولید اطلاعات و گردش تکاملی آن در این فرایند، موجب اثربخشی و کارآیی هر دو فرایند، هم افزایی آنها در راستای تحقق کارکردهای اصلی پروژه، ارتقای کیفی پروژه ها، کاهش هزینه و زمان اجرای پروژه و مهم تر از همه رفع موانع طراحی و آشکارسازی موارد گنگ و مبهم در مراحل مختلف طراحی خواهد گردید.
کتاب حاضر، در پاسخ به این نیاز با عنوان "جایگاه مهندسی ارزش در مدیریت پروژه" و برای رفع کمبود منابع علمی در این زمینه، تدوین شده است. هر یک از نظریاتی که در این کتاب در بستر فرایند مدیریت ارزش مطرح گردیده اند، خود می تواند زمینه ساز فعالیت های تحقیقاتی و تدوین منابع علمی متعدد باشد. در این کتاب، تلاش شده با بهره گیری از جدیدترین منابع مرتبط با مباحث اصلی مدیریت پروژه و مهندسی ارزش و مباحث جنبی مرتبط با آنها، شامل کتاب ها، مقاله های علمی و سایت های معتبر، روند تدوین کتاب به صورت مناسبی دنبال شود.
همچنین، در تمام فصل های کتاب، به ویژه فصل های دوم، سوم و چهارم، تلاش شده است تا مطالبی که از منابع مختلف برداشت گردیده، به شکلی بدیع ارایه گردد تا برای مخاطبان این اطمینان حاصل شود که با مطالعه این کتاب خواهند توانست به یافته های جدیدتر و متنوع تری در رابطه با مهندسی ارزش و مدیریت پروژه، دست یابند. چیدمان مطالب کتاب نیز به گونه ای است که زمینه لازم را برای تشریح فرایندهای مدیریت ارزش در فصل پنجم و کتاب کار مهندسی ارزش را در فصل ششم، فراهم سازد.
ضرورت به کارگیری مهندسی ارزش در فرایند مدیریت پروژه های عمرانی، در فصل دوم مورد توجه قرار گرفته است. در این فصل، ضمن معرفی پیشینه تاریخی مهندسی ارزش، با توجه به کاربرد گسترده مهندسی ارزش در طرح های عمرانی، ویژگی های این گونه پروژه ها بیان شده است. در ادامه، با یادآوری دلایل افزایش هزینه و طول عمر پروژه، دستاوردهای به کارگیری مهندسی ارزش در طرح های عمرانی، به استناد تجربه های موفق از به کارگیری مهندسی ارزش، و با توجه به پتانسیل بالای صرفه جویی در هزینه پروژه ها و هزینه فرصت از دست رفته ناشی از عدم به کارگیری مهندسی ارزش در پروژه ها، ارزیابی شده است. یکی از موارد مهمی که در این فصل مورد تاکید قرار گرفته است، توجه به پتانسیل صرفه جویی ناشی از به کارگیری مهندسی ارزش در مراحل ابتدایی پروژه هاست؛ یعنی بیشترین سطح تاثیر مهندسی ارزش در طرح ها مربوط به زمان تعیین نیازهای بخش کارفرما و انتخاب استانداردها و مبانی و معیارهای طراحی، است.
در فصل سوم، فرایند مهندسی ارزش معرفی گردیده، در ابتدا، سیر تحولات مهندسی ارزش به لحاظ دامنه و زمینه های کاربرد تشریح شده است. به دلیل این که درک درست و به کارگیری مهندسی ارزش نیازمند آشنایی با مفاهیم مرتبط با آن است و این مفاهیم در مراجع مختلف به صورت منسجم و به هم پیوسته وجود ندارد، لذا در ابتدای این فصل، مفاهیم مرتبط با مهندسی ارزش و تعابیر گوناگون آنها، ارایه شده است. در همین ارتباط، ضمن تعریف مهندسی ارزش و شاخص ارزش، دیدگاه ها و رویکردهای مطرح که می تواند موجب بهبود ارزش و ارتقای شاخص ارزش گردد، تحت عنوان هدف های ارزش، ارایه گردیده است. در ادامه این فصل، برنامه کاری مهندسی ارزش، معرفی شده است. در معرفی برنامه کار مهندسی ارزش، استانداردهای مطرح شامل برنامه پیشنهادی مایلز، روش مرسوم و متداول انجمن بین المللی مهندسی ارزش، استانداردهای بسیاری از کشورهای اروپایی و برنامه پیشنهادی دل ای سولا برای صنعت ساخت، تشریح گردیده و با یکدیگر مقایسه شده اند. این مجموعه ارزشمند نیز، از ویژگی های کتاب حاضر است. به دنبال این معرفی، روش شناسی ارزش انجمن بین المللی مهندسی ارزش شامل مراحل مطالعات مقدماتی، مطالعات ارزش و مطالعات تکمیلی مطرح، با جزییات لازم تشریح شده است.
در این فصل با توجه به خلا موجود در کتاب های مهندسی ارزش، مراحل تحلیل کارکرد، خلاقیت و نیز تکنیک های اندازه گیری ارزش و محاسبه هزینه دوره عمر که مرتبط با گام های مهندسی ارزش است، به طور کامل تشریح گردیده و برای پرهیز از طولانی شدن مطالب، بخش هایی نیز به پیوست منتقل شده است. موضوعات مرتبط با مراحل مهندسی ارزش در این فصل، موجب جامعیت مطالب درباره فرایند مهندسی ارزش شده و استفاده کنندگان از این مجموعه را از مراجعه به سایر منابع بی نیاز ساخته است. به بیان دیگر، خوانندگان کتاب می توانند تمام مطالب مرتبط با گام های اجرایی برنامه کاری مهندسی ارزش را بدون نیاز به سایر مراجع، در این فصل دنبال کنند.
به موازات تشریح فرایند مهندسی ارزش در فصل سوم، فرایند مدیریت پروژه در فصل چهارم بررسی شده است. در ابتدا، سیر تحولات مدیریت پروژه، هم به لحاظ تحولات تاریخی و هم به لحاظ تحولاتی که در رویکرد و کاربرد دانش مدیریت پروژه روی داده است، بررسی گردیده و سپس، فرایند مدیریت پروژه تشریح شده است. تاکید عمده این فصل، بر مواردی است که در فصل پنجم ضمن معرفی فرایندهای دانش مدیریت ارزش، کاربرد خواهد داشت. یکی از این موارد، مطالعات امکان سنجی پروژه هاست، زیرا تاکید فرایند مدیریت ارزش این است که مهندسی ارزش می تواند و باید به موازات مطالعات امکان سنجی در پروژه ها، دنبال گردد.
از سوی دیگر، یکی از موارد مهم تاثیرگذار بر هر دو فرایند مدیریت پروژه و فرایند مهندسی ارزش، روش های اجرای پروژه هاست. این روش ها، در منابعی که فرایند برنامه ریزی و مدیریت پروژه را دنبال کرده اند، کمتر مورد توجه قرار گرفته است؛ در حالی که در شیوه اعمال مدیریت پروژه و گردش عملیات و تعامل فرایندهای مدیریت پروژه، به ویژه مواردی مانند مدیریت کیفیت و مدیریت ریسک، در پروژه ها تاثیرگذار خواهد بود. توجه به شیوه اجرا در مهندسی ارزش نیز، اهمیت فوق العاده ای دارد. لذا در این فصل شیوه های اجرای پروژه ها، با دسته بندی خاصی دنبال شده است.
در ادامه، مدیریت ریسک در پروژه ها، به دلیل کاربرد مهمی که در فرایند مهندسی ارزش دارد، مطرح شده است. در مجموع، می توان گفت شیوه طرح و ارایه مطالب فصل چهارم، زمینه مساعدی را برای درک فرایندهای دانش مدیریت ارزش، فراهم ساخته است.
تعیین جایگاه و روش اعمال مهندسی ارزش در فرایند مدیریت پروژه در طرح های عمرانی، در فصل پنجم دنبال شده است. این فصل، با سازماندهی مطالعات آغاز می شود و در ابتدا، نقش و جایگاه عوامل ذی نفع در پروژه ها، مورد بررسی قرار می گیرد. در زمینه مدیریت عوامل ذی نفع، یعنی عوامل تاثیرگذار یا تاثیرپذیر از پروژه نیز، در منابع کمتر بحث شده است؛ در حالی که اعتبار نتایج مهندسی ارزش، تا حد بسیار زیادی به نقش و جایگاه این عوامل در فرایند اجرایی مهندسی ارزش بستگی دارد.
به منظور تکمیل مباحث مورد اشاره، معیارهای انتخاب پروژه و مبانی حقوقی و قانونی برای انتخاب پروژه در مسیر برنامه ریزی و مدیریت ارزش، مورد بررسی قرار گرفته است. هرچند مبانی حقوقی و قانونی مرتبط با این بحث باید در تنظیم نظام نامه و آیین نامه های مربوط در سازمان های کارفرمایی و دولتی دنبال شود، اما یادآوری کلیاتی از این مبانی، در این بخش از فصل پنجم ضرورت داشته است.
در بخش بعدی، جایگاه مهندسی ارزش در چرخه عمر پروژه، به صورت کلی مطرح شده است. در این بخش، مدل مدیریت ارزش که با تلفیق مفاهیم مهندسی ارزش و مدیریت پروژه حاصل شده است، به صورت کلی و سپس در ادامه، با یادآوری جزییات و پردازش های مربوط در هر مرحله ارایه شده است. در این فرایند، ارکان مختلف برنامه ریزی ارزش، تحلیل ارزش و کنترل ارزش که در واقع شوون مختلف اعمال مدیریت ارزش در مراحل مختلف پروژه است، معرفی و تشریح شده است. در این فرآیند بر حسب شیوه های اجرای پروژه ها، فرایند مدیریت ارزش معرفی شده و اجزای آن تشریح گردیده است. به علاوه، ورودی، خروجی، پردازش و متولی اصلی در اجرای هر یک از فرایندهای مدیریت ارزش، در این فصل دنبال شده است. این توضیحات، همچنین با ارایه مطالبی در زمینه فرایند اجرایی پیشنهاد تغییر به روش مهندسی ارزش و جایگاه آن در فرایند مدیریت ارزش، کامل شده است.
به منظور تشریح فرایندهای مدیریت ارزش و بر مبنای گردش اطلاعات طراحی شده، برگه تشریح پردازش هر یک از فرایندها، طراحی و جزییات آن فرایند و جایگاه آن در تعامل با سایر فرایندها، تعیین شده است. این پردازش ها، به گونه ای تشریح شده که جایگاه هر فرایند را در چرخه تکاملی مدیریت پروژه، به وضوح نشان می دهد و نقش و جایگاه و وظایف رسمی و غیر رسمی عوامل ذی نفع را در زنجیره ارزش روشن می سازد. همچنین، با استفاده از این پردازش ها می توان فرم های مورد نیاز را در کتاب کار تفصیلی، که در فصل ششم دنبال می شود، طراحی نمود.
در فصل پایانی، نیز مباحث تکمیلی تحت عنوان راهنمای به کارگیری مهندسی ارزش در طرح های عمرانی، ارایه شده است. البته برای اختصار و به منظور رعایت هدف اصلی از تدوین این کتاب، سعی شده است که نخست، از یادآوری مباحث تکراری پرهیز شود، و دوم، از ارایه مطالب به شکل راهنمای اجرای کارگاه مهندسی ارزش، اجتناب گردد. در این فصل، پس از مرور مبانی و تعاریف مورد استفاده در ادامه فصل، کتاب کار اجمالی و کتاب کار تفصیلی مهندسی ارزش، برای تکمیل مباحث فصل پنجم (با دیدگاه اجرایی و عملیاتی)، تنظیم و ارایه شده است. در ادامه این فصل، برای زمینه سازی انجام تحقیقات و مطالعات بعدی و توسعه دانش مدیریت ارزش، مباحثی در رابطه با جایگاه حقوقی خدمات مهندسی ارزش، معیارها و ضوابط انتخاب واحد خدمات مهندسی ارزش و سایر مباحث تکمیلی، با حفظ جهت گیری اصلی بحث، ارایه شده است.
کتاب حاضر، علاوه بر مطالب مندرج در فصل های شش گانه، حاوی پیوست های زیر نیز هست. هدف از تنظیم پیوست ها، ارایه مطالبی است که ضرورت طرح آنها وجود داشته است، اما یادآوری آنها در ضمن فصل ها و بخش های مختلف، موجب عدم انسجام و یکپارچگی مطالب می گردید:
پیوست 1) برنامه های آموزشی پیشنهادی مهندسی ارزش در ایران.
پیوست 2) مقایسه مهندسی ارزش با سایر تکنیک های مدیریت.
پیوست 3) مدل های کارکردی.
پیوست 4) واژه نامه مهندسی ارزش.
منابع:
در سایت Google متن ”مهندسی ارزش“ در جستجو تایپ کلیه مواردی که می آیند فقط تعدادی انتخاب شدند:
مهندسی ارزش یک روش منسجم برای رسیدن به بالاترین ارزش به ازای هر واحد پولی … مهندسی ارزش مجموعه ای از تکنیکها و روشهاست که با نگرش سیستمی ، کارکردهای اصلی … www.harkat.com/news/detail.asp?id=29 – 76k
Tadbir 130-نکاهی به جندوجون استفاده از مهندسی ارزش در صنایع
Tadbir 132 -مهندسی ارزش ، ابزارقدرتمندبهره وری
مهندسی صنایع – مهندسی ارزش
مهندسی ارزش(VALUE ENGINEERING) 2
سایت خبری وزارت نیرو
Society of Iranian Value Engineering
820206-1
MOHANDSI
جایگاه مهندسی ارزش در مدیریت پروژهمهندسی صنایع – مهندسی ارزش
مهندسی ارزش
معرفی کتاب جایگاه مهندسی ارزش درمدیریت پروژه
مهندسی ارزش – سنگ بنای اولیه کیفیت
پیوست : آشنایی با مهندسی ارزش – سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور
منابع:
*.Dorfman, Mark S. (1997). Introduction to Risk Management and Insurance (6th ed.), Prentice Hall
* .Stulz, René M. (2003). Risk Management & Derivatives (1st ed.), Mason, Ohio: Thomson South-Western
S.S.IYER. روش بکارگیری مهندسی ارزش. ترجمهٔ جبل عاملی محمدسعید – میرمحمد صادقی سیدعلیرضا.
ویکی پدیای انگلیسی
مرجع دانش مهندسی ارزش ایران
با تشکر از توجه شما