عاشوراء چگونه و چرا؟
خلاصه ای از کتاب عاشوراء چگونه و چرا؟
استاد حاج آقا جاودان حفظه الله
بسم الله الرحمن الرحیم
جلسه اول
*پیشنهادات به امام نسبت به راه و روش قیام:
قیام کردن در زمان معاویه لعنه الله
بیعت با یزید لعنه الله
ماندن در مدینه
ماندن در مکه
رفتن به مکان های دور مثل یمن و فرستادن سفیر برای بیعت گرفتن
نرفتن به کوفه
خانواده را نبردن
رفتن به اجاء و جنگیدن با سپاه حر بن یزید ریاحی ره
*امام حسین علیه السلام در پی اقدام مسلحانه نبود؛ * نهضت کربلا، حرکتی برای تشکیل حکومت نبود؛ * آن سوی سکه؛ * هدف نهضت امام علیه السلام نهی از منکر بود؛ *آثار و نتایج قیام؛
*پیشنهادات به امام علیه السلام نسبت به راه و روش قیام:
قیام کردن در زمان معاویه لعنه الله
دلایل عدم قیام امام علیه السلام:
عهدنامه با مرگ معاویه به اتمام می رسید. (ولی امام باقی مراتب امربه معروف و نهی از منکر را انجام می دادند.)
پس از شهادت امام مجتبی علیه السلام اهالی کوفه از امام حسین علیه السلام در خواست کردند تا معاویه را خلع کرده و خود به خلافت قیام کند.63
امام علیه السلام درپاسخ فرمودند: ما با این شخص در جریان صلح عهد کردیم؛ و ممکن نیست آن را نقض کنیم؛ و باید مدت آن پیمان به پایان برسد. تا زمانی که معاویه هست، صبر کنید و پس از مرگ او در این باره تصمیمی خواهیم گرفت.
=======
بیعت با یزید لعنه الله
نکات:
در دوران بعد از پیامبر صلی الله علیه وآله ، همیشه بیعت نکردن مساوی با مرگ بوده است.(13)
نامه یزید به عامل مدینه ولید بن عتبه بن ابی سفیان (یعقوبی13 – طبری14).
ابن زبیر دعوت را نپذیرفت.(15)
امام علیه السلام در شهر ماند و به دارالاماره رفت ولی به بیعت تن نداد. و حکومت یزید را مشروع نمیدانست.15
البته هم حکومت اموی و هم مردم معنی عدم بیعت را می دانستند.15
امام علیه السلام از احضار به قضیه پی بردند.پاورقی16
=======
عدم قبول بیعت امام علیه السلام :
1امام علیه السلام در دارالاماره در برابر ولید –مدینه: بیعت کسی مثل من در خفا و به صورت پنهانی بیهوده و بی اثر خواهد بود. خوب است صبر کنید تافردا که در یک مجلس عمومی، بیعت گرفته می شود؛ما را هم دعوت کنید تا همه یکسان باشند. 16
جواب ولید:بسیار خوب ما از شما جز این هم انتظار نداشتیم؛…..
2امام علیه السلام در دارالاماره در برابر ولید در پاسخ تهدید مروان بن حکم – مدینه: و یزید رجل فاسق شارب الخمر قاتل النفس المحرمه ملعن بالفسق، و مثلی لا یبایع بمثله……17
3امام علیه السلام فردای آن قضیه در پاسخ دعوت مروان – مدینه: انا لله و انا الیه راجعون! و علی الاسلام السلام اذ قد بلیت الامه براع مثل یزید، ولقد سمعت جدی رسول الله یقول: الخلافه محرمه علی آل ابی سفیان؛18
4در وداع امام علیه السلام با جناب محمد بن حنفیه قبل حرکت به سمت مکه 21
بنا بر نقل فتوح بن اعثم امام علیه السلام به برادرش جواب دادند:یا اخی! والله لو لم یکن فی الدنیا ملجا و لا ماوی لما بایعت یزید بن معاویه؛
5سخنرانی روز عاشوراء در جواب سوال قیس بن اشعث که گفته بود: چرا به حکم عموزادگانت در نمی آیی؟……..53
امام علیه السلام فرمود:……. نه به خدا قسم که نه دست خواری به آن ها می دهم؛ و نه مانند بردگان به آن ها تسلیم می شوم…….
6سخنرانی دومی را بعضی مواخذ از امام علیه السلام در روز عاشوراء نقل کرده اند.58
امام علیه السلام فرمود: …….آگاه باشید! اینک زنازاده ی فرزند زنازاده مرا بین دو راه قرار داده:بین شمشیر و ذلت؛ و هیهات منا الذله……آگاه باشید! من با همین نیروی اندک، بدون یار و یاور، آماده ی نبردم.
=======
ملاقات های امام علیه السلام با عمر بن سعد لعنه الله38و39و40
تنها نقلی که از سخنان موجود است؛ و می تواند درست باشد، این است: مرا رها کنید تا از آن جا که آمده بودم، باز گردم.
نامه ای که ابو مخنف نقل می کند که عمر بن سعد بعد از مذاکره به ابن زیاد نوشت:…….این حسین است که به من پیشنهاد کرده است که یا به مکانی که از آن جا آمده است بازگردد، یا به یکی از مرزهای مسلمین که خود می خواهیم، تبعیدش کنیم و همانند یکی از مسلمانان باشد؛…………..یا به نزد امیرالمومنین یزید برود و دستش را در دست او بگذارد و هر چه او نظر داد، همان بشود،……
مضامین نامه منقول از ابومخنف را صحیح نمی دانیم؛ و این با مبانی امام علیه السلام و علل قیام ایشان به هیچ وجه هم سازی ندارد. آن مقدار را که بیان کردیم را امام علیه السلام ممکن است فرموده باشد که این سخن را در گذشته هم به حرّ فرموده بود. اما بقیه نامه ساخته و پرداخته ی عمر بن سعد بود؛ و او می خواست به مقصد خودش که حکومت ری بود، بدون جنگ با امام حسین علیه السلام نایل شود. بنابراین نامه ای از دروغ و راست پرداخته بود و با این نامه می توانست به مقصد برسد؛ و قول و نظر اولیه ی ابن زیاد نیز دلالت کافی بر درستی پندار عمر داشت……(فقط این شمر بود که نظر ابن زیاد را بر گرداند….)
=======
مفاسد یزید
مورخان بزرگ چنین نقل کرده و تصریح می کنند: اولین بار یزید به طور آشکار با احکام و قوانین دینی به مخالفت برخاست؛ و حرمتها را زیر پا گذاشت.80 تا 82
موسیقی و شراب در دربار او حلال روا شمرده می شد.
سگ بازی و میمون بازی رسم حاکم بود.
شاعران و آوازه خوانان و نوازندگان در عصر او به دربار خلفا راه یافتند.(از جمله اخطل شاعر مسیحی و جریر)
آوازه خوانی در مکه و مدینه رواج یافت؛ وسایل موسیقی و لهو و لعب مورد استفاده قرار می گرفت؛ و مردم آشکارا شراب میخوردند.(مسعودی)
در لذایذ می کوشید و در معاصی پرده دری می کرد. خطاهایش را خوبی می شمرد. و اگر دنیایش به سلامت بود، زیر پا گذاردن امور دینی را سهل می شمرد.(مسعودی)
در غنا و آوازخوانی و شکار و داشتن کنیزکان آوازه خوان و غلام بچگان و مجالس تفریح و خنده و بازی با میمون ها و مسابقه ی سگ ها و جنگ خروس ها پرده دری ها کرد.(بلاذری)
در یزید اقبال به شهوات وجود داشت؛ حتی گاهی از اوقات نماز را ترک می گفت!(ابن کثیر اموی مسلک)
هیچ روزی از خواب بر نمی خواست، مگر این که مست و خمار بود……اگر یک میمونی می مرد، بر آن اندوهگین می شد.(ابن کثیر)
=======
بزرگان مدینه در سال بعد از واقعه ی کربلا به شام رفتند، و آنها در شام مورد اکرام بسیار یزید قرار گرفتند. اما وقتی این جمع به مدینه بازگشتند؛ در میان مردم به سخن برخاستند:82-83
عبدالله بن حنظله غسیل الملائکه(مهمترین شخصیت این جمع بود.) : ما از نزد مردی می آییم که دین ندارد، …….شاهد باشید که ما او را از خلافت خلع کردیم. عبدالله گفت: من اگر جز خودم و فرزندانم را در اختیار نداشته باشم، علیه یزید قیام خواهم کرد.
منذر بن زبیر: …. به خدا سوگند که او شراب می نوشد، و چندان مست می شود که نماز را وا می گذارد.
مورخان اضافه می کنند: داستان فسق و فجور و شراب و شکار یزید سابقه ای دراز داشت؛ و تنهامربوط به دوران حکومت او نبود.83
زیاد بن ابیه استاندار بصره در برابر پیشنهاد معاویه به او نوشت:….به او امر کن سالی یا دو سالی به اخلاق اینان درآید؛ شاید ما بتوانیم امر را بر مردم مشتبه سازیم.(یعقوبی)84
امام علیه السلام در دارالاماره در برابر ولید در پاسخ تهدید مروان بن حکم – مدینه: و یزید رجل فاسق شارب الخمر قاتل النفس المحرمه ملعن بالفسق، و مثلی لا یبایع بمثله……17
=======
باتوجه به این مقدمات، حکومت و خلافت یزید یک بدعت بود، امام علیه السلام نباید به هیچ وجه به این بیعت و بدعت تن می داد؛ و این قانون اسلام است که علمای امت در برابر بدعت ها مسوول هستند، و وظیفه ی آن ها در برابر بدعت ها این است که یا با آن مقابله کرده و آن را از بین ببرند؛ و یا نادرستی و بدعت بودن آن را بر ملاکنند. در آن زمان هیچ کس هم چون حضرت حسین ع وظیفه و اهلیت مقابله با لین ناروایی عظیم دینی و این بدعت بی سابقه و تازه را نداشت.(وظیفه علمای امت در برابر بدعت ها در روایات آمده است.)84-85
هدف بیعت نکردن امام علیه السلام با یزید، اعلام عدم مشروعیت و اسلامی نبودن حکومت یزید بود. اگر برای امام علیه السلام مقدور بود که حکومت یزید را براندازد، بایداین کار را می کرد؛ و اگر این کار میسور نبود، باید با بیعت نکردن که به معنای اعلام مشروعیت نداشتن خلافت یزید بود، یا هر وسیله ی دیگری آن را رسوا کند؛ و بعد از آن بکوشد تا خبر این رسوایی را به عالم برساند؛ و به همگان بفهماند که این این حکومت یک حکومت غیر قانونی و نامشروع است. امام علیه السلام راه دیگری در پیش نداشت؛ و تنها در صورت بیعت نکردن به وظیفه ی خویش که مخالفت و مقابله با بدعت ها است، عمل کرده بود.85
اگر چه تاریخ گذشته ی خلافت(به جز امیرالمومنین علیه السلام) بر این معنا گواهی می داد که بیعت نکردن با خلیفه – هرکه باشد- بسیار گران تمام خواهد شد.(جریان مالک بن نویره یک نمونه از این جریان است. الفتوح) ولی راه دیگری وجود نداشت؛ و وظیفه چنین اقتضا می کرد. بنابراین چون راه منحصر بود، ابراز این مخالفت امری واجب و لازم بود؛ و امکان هیچ گونه تخلفی وجود نداشت؛ و امام علیه السلام برای تمام عواقب ناگوار رفتار خویش آماده؛ و قتل عام همه ی بستگان و همراهان و اسارت همه ی زنان و فرزندان را برخود هموار کرده بود.85
در حال امام علیه السلام دو وظیفه داشت: ریشه کن کردن بدعت یا رسوا کردن وضع موجود. حضرت علیه السلام در هیچ کجا حاضر به بیعت نشد؛ و به بهای آن، همه ی بلاها را به تن خرید؛ و این چنین به وظیفه ی خویش عمل کرد.86
=======
پایان جلسه اول والحمدلله رب العالمین
الارشاد
الامامه السیاسه
تاریخ یعقوبی
اخبارالطوال
لهوف
الفتوح
تاریخ طبری
الکامل
مقتل الحسین ع،خوارزمی
مثیر الاحزان
بحارالانوار
مروج الذهب
التنبیه و الاشراف
انساب الاشراف
البدایه و النهایه
المنتظم
اصول کافی
عیون اخبار الرضاع
الغیبه، للطوسی
وسائل الشیعه
تحریرالوسیله