پاورپوینت طرح مرمت باغ دولت آباد یزد

فصل دوم: معرفی اثر
2-1-معرفی کلی اثر
2-2- موقعیت قرار گیری اثر
2-3-تاریخچه و وقف نامه اثر
2-4- نظام آبیاری
2-5-نظام کاشت و گیاهان
2-6-نظام معماری و فضایی
2-7- هندسه فضا
2-8- نظام حرکتی در فضا
2-9-بررسی تغییرات باغ با مطالعه عکس های هوایی
2-10-جمع بندی
فصل اول: باغ ایرانی
1-1-معرفی کلی باغ ایرانی
1-2- تاریخچه باغ ایرانی
1-3-انواع باغ ایرانی
1-4-تاثیر اسلام در ساختار باغ ایرانی
1-5-عناصر باغ ایرانی
1-6-معماری در باغ ایرنی
فهرست مطالب
طرح مرمت باغ دولت آباد یزد
فصل سوم: ارائه طرح مرمت و احیا
3-1- اقدامات مرمتی انجام شده
3-2- آسیب شناسی
3-3- تحلیل و ارائه راه حل مرمتی
3-4- جزییات اجرایی مرمتی
3-5- طرح احیا
3-6- نتیجه گیری
http://danarch.sellfile.ir

فصل اول: باغ ایرانی

1-1-معرفی کلی باغ ایرانی

1-2- تاریخچه باغ ایرانی

1-3-انواع باغ ایرانی

1-4-عناصر باغ ایرانی

1-5-معماری در باغ ایرانی
طرح مرمت باغ دولت آباد یزد

باغ ایرانی از قدیمی ترین و مهم ترین باغ های جهان به شمار می رود و در نوشته های یونانیان، تورات و… از آن سخن بسیار رفته است. باغ ایرانی به عنوان گونه ای از معماری برون گرای ایرانی، در منطق و اصول شکل گیری فضا، ارتباطی نزدیک با معماری درون گرا (حیاط دار) دارد. می بینیم ایرانیان بهشتی را در این عالم(باغ) طرح کرده اند که با خصوصیات این دنیا مطابقت دارد(تحول پذیری) اما تصاویر بهشت آخرت را تداعی می کند و سعی کرده اند که در همه فصول سال زیبایی و بهره دهی(میوه های مناطق مختلف آب و هوایی درچهار فصل سال)، در یک اکوسیستم بسته و جدا از محیط فراهم آید.

1-1-معرفی کلی باغ ایرانی
http://danarch.sellfile.ir

باغ ایرانی صرفاً ماهیتی زیبایی شناختی نداشت؛ بلکه بخشی جدایی ناپذیر از اقتصاد کشاورزی با همه ی خصوصیاتش بود. در سده های میانه، باغ ایرانی جزو دارایی های غیر منقول به شمار می رفت و بسیاری اوقات آن را وقف می کردند و در خدمت نهادهای دینی قرار می دادند. باغ در ایران چون از حیث آبیاری کاملاً تحت نظارت بود، مانند آزمایشگاهی برای تجربیات گیاه شناسی و بهره برداری از انواع گیاهان جدید به کار می رفت. از این جهت، باغ مظهر کشتزاری کاملاً متکی بر آبیاری، از قبیل آنچه در واحدهای کشاورزی ایران صورت می گرفت، بود.

1-1-معرفی کلی باغ ایرانی
http://danarch.sellfile.ir

1-1-معرفی کلی باغ ایرانی
برخی از ویژگی های باغ ایرانی از دوران باستان تا به امروزه تغییری نکرده است. از مهمترین این ویژگی ها، که شایسته است قدری بدان بپردازیم، این است که باغ ایرانی محیطی محصور و دیواردار بود. ورود به باغ از طریق دری صورت می گرفت که می توانستند آن را با کلید قفل کنند. دیوارها مانع از ورود بیگانگان بود و به خصوص از نهرها و جوی ها، که وجود باغ بدون آن ها ناممکن بود حفاظت می کرد. باغ ایرانی نه تنها جای امن و آرام که در عین حال جایی است برای تفکر آرام یا مذاکرات فلسفی جایی است برای تامل و تحقیق، جایی که روح خسته ی آدمی می تواند تازه شود و آرامش یابد و منظره های تازه بر او مکشوف گردد. آرمانِ باغ بسیار نیرومند و با دوام است.
http://danarch.sellfile.ir

1-2-تاریخچه باغ ایرانی
به طور کلی در سیر تاریخی باغ های ایرانی پنج سبک اصلی را می توان تشخیص داد و ویژگی های اساسی آن را بیان کرد:
1- سبک ساسانی: باغ ها بر فراز تپه محصور شده با خندقی از آب.
2- سبک تیموری: کوشک در وسط باغ، وسعت زیاد، خیابان های مستقیم و سکو بندی در باغ.
3- سبک صفوی: متاثر از سبک تیموری، ارتباط فضای باغ و داخل ساختمان، ایجاد حوضخانه و چهارباغ.
4- سبک قاجار: آمیختگی طرح های اروپایی و ایرانی، خیابان های زاویه دار، آلاچیق، ایجاد حوض یا استخر بزرگ در نزدیکی ساختمان، فواره و آبنماهای متفاوت.
5- سبک پهلوی: احداث باغ و ویلاسازی به سبک اروپایی، احداث پارک های عمومی و بلوارها.
http://danarch.sellfile.ir

3-1-انواع باغ ایرانی
در یک تقسیم بندی کلی با توجه به خصوصیات کالبدی می توان باغ های زیر را برشمرد:
1- باغ واقع در محیط های هموار: مانند باغ فین کاشان و باغ ارم شیراز.
2- باغ واقع در روی تپه: مانند باغ تخت شیراز و قصر قاجار تهران.
3- باغ آبی: مانند ائل گلی تبریز.
4- باغ خانه: مانند باغ امیر طبس.
5- باغ واقع در کنار رودخانه: مانند کاخ آئینه اصفهان در دوران صفوی.
http://danarch.sellfile.ir

3-1-انواع باغ ایرانی
همچنین با توجه به کارکرد اصلی باغ، از انواع باغ های زیر می توان نام برد:
6- باغ میوه: ساده ترین باغ از لحاظ طراحی و سودمندترین نوع از لحاظ اقتصادی.
7- باغ سکونتگاهی: باغی که بسیاری از اعیان و رجال، عمارت مسکونی خود را در آن می ساختند.
8- باغ سکونتگاهی- حکومتی: باغی که در شهرهای کوچک فاقد تشکیلات اداری و نظامی، حاکم شهر در آن سکونت می کرد و علاوه بر عمارت مسکونی دارای عمارتی برای اشتغال به امور حکومتی نیز بود.
9- باغ حکومتی: باغی در پایتخت ها و شهرهای مهم کشور که در آن طراحی فضاهای سکونتگاهی و دیوانی و خدماتی به نحوی بود که اختلالی میان فعالیت ها ایجاد نگردد.
10- باغ مزار: نوعی باغ که غالبا تمام یا بخشی از عرصه آن به مزار اختصاص یافته است.
http://danarch.sellfile.ir

1-4-عناصر باغ ایرانی
1-آب: آب مورد نیاز باغ بایستی افزون بر کفایت از خاصیت استمرار و دائمی بودن برخوردار باشد.

2- گیاهان: انواع گیاهان تجلی طبیعت اند در باغ که در رابطه با سلیقه و خواست انسان و شرایط اقلیمی به نظم کشیده شده اند.

3- معماری: معماری عامل شکل دهنده باغ است، در رابطه با زندگی و نحوه تفکر انسان که شامل بناهای موجود باغ، نقشه باغ، محوطه سازی ها، پله ها، حوض ها، آب نماها، جوی ها، فواره ها و عناصر تزئینی معماری است که در باغ از آن ها استفاده می شود مانند نیمکت ها، گلدان ها، آلاچیق ها و مجسمه ها و جز آن… پدیده های فرعی دیگری هم وجود دارند؛ این پدیده ها نتیجه وجود و یا کاربرد عناصر به کار رفته در باغ است، مانند صدای آب، بوی گل ها و یا عواملی هستند طبیعی و در نتیجه احداث باغ و سرسبزی آن به باغ جلب می شوند، مانند پرندگان زیبا که صدای چهچهه آن ها و زیبایی آن ها بر غنا و زیبایی باغ می افزاید. در نتیجه دو عامل صدا و بوی گل ها را می توان به عناصرسازنده باغ افزود.
http://danarch.sellfile.ir

1-4-1-آب در باغ ایرانی
وجود باغ ایرانی همواره متکی بر وجود یک کاریز(قنات) و یا چشمه ای بوده است که به طور دائم آب آن در باغ جریان می یافته است. در بیشتر موارد تاسیساتی که برای تهیه این آب ایجاد شده، صدها برابر طولانی تر از درازای باغ است؛ مانند کاریزی که آب را از مادر چاه تا باغ می رساند و به طور معمول، آب ابتدا وارد باغ شده و پس از آبیاری کامل باغ آنچه مازاد مصرف باغ باشد، برای مصارف دیگر از باغ خارج می شود، مانند باغ فین کاشان، باغ قدمگاه نیشابور و… . نتیجه آنکه مساحت باغ در رابطه با میزان آب قرار گرفته شده و همواره مساحت باغ به اندازه ای است که آب در فصل کم آبی نیز بتواند باغ را آبیاری کند.
http://danarch.sellfile.ir

از آنجا که ایران سرزمین کم آبی است،(به جز نواحی کنار دریای خزر) با تمام کوشش هایی که برای تامین آب به وسیله کاریزها یا قنات ها به عمل آمده است، باز میزان آب از اندازه معینی تجاوز نمی نماید. کمبود آب، میل ایرانی را به تماشای بیشتر آن می افزاید و درنتیجه طراحان باغ های ایرانی همواره با ابتکارهای گوناگون کوشش نموده اند تا آب را هرچه بیشتر در باغ نگه داشته و با گردش و حرکت دادن بیشتر به آن، هر چه بیشتر آن را به تماشا بگذارند. برای اینکار از آب نماها، حوض ها، استخرها، جویبارها، آبشارها، آبگردان ها و فواره های گوناگونی با طرح ها، اندازه ها و میزان جهش آب متفاوت، استفاده نموده اند و نتایج درخشانی برای زیباتر نمودن باغ و ایجاد صداهای متنوعی از آب در باغ و نمایش پرحجم تر آب حاصل شده است.
1-4-1-آب در باغ ایرانی
http://danarch.sellfile.ir

در طراحی باغ علاوه بر توجه به زیبایی و هویت مکانی اصل توجه به آبیاری قاعده کلی بوده، تا آنجا که ابعاد فضا با توجه به میزان دسترسی به آب طراحی می شده است؛ استفاده از خنکی، انعکاس، صوت آب به صورت های استخر، حوض، حوضچه، جویبار، آبشار (پلکانی، سطح شیبدار، فواره)استخر کم عمق در محل برخورد گذرگاههای اصلی)برای دید از نزدیک(استخر عمیق به عنوان آب بند یا منبع آب، (برای دید ازدور) به کار می رفت.
1-4-1-آب در باغ ایرانی
http://danarch.sellfile.ir

تحلیل کارکردی آب در باغ ایرانی
http://danarch.sellfile.ir

گیاهان در باغ ایرانی
گیاهان در باغ ایرانی با هدف ایجاد سایه، برداشت محصول و تزیین کاشته می شوند؛ حجم اصلی گیاهان، متوجه درختان سایه دار و
محصول دار است و گل ها و گیاهان تزیینی به میزان کمتری در باغ ها وجود دارند. گیاهان را می توان در سه گروه تقسیم کرد که شامل درختان، بوته ها و گل های تزیینی است.
http://danarch.sellfile.ir

گیاهان در باغ ایرانی
برای ایجاد سایه در باغ های ایرانی از درختان سایه افکن مانند بید، چنار، نارون و مانند آن استفاده شده است و برای کمک بیشتر به ایجاد سایه، گذرگاه های باغ ها را باریک انتخاب نموده اند تا سایه درختان دو طرف، همه سطح گذرگاه ها را بپوشاند. در محورهای اصلی باغ، بیشتر از ردیف درختان سرو و چنار استفاده شده است و نیز در موارد زیادی یک در میان سرو و چنار کاشته شده است.
http://danarch.sellfile.ir

گیاهان در باغ ایرانی
تغییر شکلی که درختان چنار در چهار فصل سال از نظر رنگ برگها و یا ریزش آن ها دارند، در مجاورت درختان سرو، که همواره برگ داشته و سبز رنگ هستند، تنوع زیادی در رنگ و طرح و حجم باغ ایرانی به وجود می آورد. بهار و پاییز بسیار زیبایی دارند و در فصل زمستان وجود درختان سرو، باغ را سرسبز نگه میدارند. به جز محور اصلی بقیه رویه های باغ را باغچه هایی شکل می دهد که پر از درختان میوه است، که به صورت منظم کاشته شده اند
http://danarch.sellfile.ir

گیاهان در باغ ایرانی
علاوه بر سرو و چنار، درختان دیگر مانند تبریزی، کاج، بید و بیدمشک، افرا، زبان گنجشک، نارون و صنوبر درباغ های ایرانی کاشته شده؛ منتها درختان سرو و چنار و تبریزی بیشتر مورد علاقه ایرانیان بوده است. درختان تبریزی که به سرعت رشد می کنند، چوبشان در ساختمان مورد استفاده قرار می گیرد اما درخت سرو به لحاظ زیبایی دائمی و تناسب و کشیدگی اش محبوب مردم ایران است و شعرا در وصف آن بسیار سروده اند و زیبایی آن را الگو قرار داده و به آن تشبیه کرده اند مانند « قد سرو » درختان میوه با تنوع زیاد و مرغوبیت در باغ های ایرانی کاشته می شوند که از آن جمله است: زردآلو، گوجه، گیلاس، گلابی، سیب، به، هلو، انجیر، پرتقال، لیموترش، لیموشیرین، توت، انار، انواع انگور و…
http://danarch.sellfile.ir

گیاهان در باغ ایرانی
بوته ها در باغ های ایرانی شامل انواع گل سرخ و انواع یاس ها است. همانطور که گفته شد محبوب ترین درخت نزد ایرانیان سرو است. گل سرخ محبوب ترین گل باغ های ایران است. به طوری که کلمه گل در فارسی معنی گل سرخ و هم معنی مطلق گل را دارد.
http://danarch.sellfile.ir

گیاهان در باغ ایرانی
الگوی کاشت در باغ ایرانی به این صورت بوده است که، در میان کرت یا تخته زمین بزرگ میان باغ،اسپست می کاشتند. اسپست یا اسپیوش نوعی یونجه است که چند سال می پاید و از هنگامیکه می دمد و سر می زند تا آنگاه که گل می دهد و درو می شودهمیشه زیبا و خوشبوست و چشم انداز پیش کوشک را می آراید (بی آنکه جلوی دید را بگیرد). به تازگی به جای اسپست در میان کرت چمن می کارند، که چون به آب زیاد نیاز دارد، برای اغلب مناطق ایران مناسب نیست. و اصولاً چمن به گردشگاهی گفته می شده که درخت و سرسایه و آب نما و خیابان داشته باشد؛ و به آنچه امروز چمن می گوییم، مَرغ گفته می شده که به حالت طبیعی در مناطق مرطوب(و اغلب کوهستانی) می روید.
http://danarch.sellfile.ir

گیاهان در باغ ایرانی
http://danarch.sellfile.ir

معماری در باغ ایرانی
از دوران پیش از اسلامِ باغ های ایرانی اطلاعات کافی در دست نیست. آثاری که موجود است بیشتر جوی ها و حوض ها را نشان می دهد و این روش همان است که پس از این دوران در دوران اسلامی نیز ادامه یافته است.باغ های ایرانی، به جز آن هایی که برای فضا و محوطه آرامگاه ها ایجاد شده اند و جنبه عمومی دارند،همواره به صورت باغی محصور و متعلق به پادشاهان و ثروتمندان بوده و جنبه خصوصی داشته اند.
باغ های ایرانی، به جز آن هایی که برای فضا و محوطه آرامگاه ها ایجاد شده اند و جنبه عمومی دارند،همواره به صورت باغی محصور و متعلق به پادشاهان و ثروتمندان بوده و جنبه خصوصی داشته اند.

معماری در باغ ایرانی
تنها یک باغ در برخی از روزهای هفته برای استفاده عموم باز بوده است و آن باغ هزار جریب است در اصفهان و در زمان صفویه؛ بنابراین باغ(ایرانی) جنبه خصوصی دارد. به این دلیل تا اندازه قابل ملاحظه ای می تواند از نظر طرح و سلیقه در رابطه با خواست و سلیقه صاحب باغ باشد، با این وجود، فرهنگ و فرهنگ معماری در هر دوره غالب بر مشی خصوصی است و سلیقه اشخاص نیز در قالب فرهنگ جاری در هر دوره شکل می گیرد.
http://danarch.sellfile.ir

معماری در باغ ایرانی
مهمترین ویژگی معماری در باغ ایرانی، تلفیق بنا و باغ است و این دو گاه آنچنان به هم آمیخته اند که نمی توان احساس کرد که کجا باغ سازی خاتمه یافته و کجا آغاز شده است. این رابطه و این آمیختگی به وسیله ایجاد ارتباط های فضایی و ارتباط عناصر تشکیل دهنده باغ صورت می پذیرد. بنا در باغ ایرانی فضای باغ را مجزا نمی کند و دید انسان از آن می گذرد و با بقیه قسمتهای باغ رابطه پیدا می کند.
هم چنین فضای باغ بداخل بنا راه می یابد و حد فاصلی به وجود نمی آید. آب از داخل بنا به طرف باغ جریان می یابد و در باغ امتداد پیدا می کند. تصویر بنا در آب خود یک نوع تداخل و آمیختگی باغ و بناست که یکی از نکته های مهم در باغسازی ایرانی است.
بسیاری از باغ های ایرانی بنایی در قسمت ورودی دارند که به آن ساختمان سردر می گویند و کوشک و یا بنایی در میان باغ وجود دارد. بقیه قسمتهای باغ را اختلاف سطح ها، پله ها، جویها، استخرها و فواره ها شکل می دهند، گرچه اصول کار در آن ها یکی است، ولی از تنوع بسیاری برخوردارند. شکل حوض ها و استخرها بسیار متنوع است.
نقشه باغ ایرانی از تعدادی خطوط و محورهای اصلی تشکیل شده که بیشتر باغ را به چهار بخش تقسیم می کند، به طوری که کوشک در میان آن قرار دارد و سپس هر بخش به قسمتهای کوچکتری تقسیم می شود این شیوه کار ریشه در فرهنگ بسیار دور ما دارد. تقسیم فضا به چهار بخش به مناسبت چهار عنصر مقدس، معمول بوده است.

معماری در باغ ایرانی
http://danarch.sellfile.ir

انواع فضاهای ساخته شده در باغ های سنتی
الف- عمارت سردر: در بیشتر باغ های طراحی شده، فضایی به عنوان فضای ورودی ساخته می شد که در مواردی نسبتاً وسیع و بزرگ بود و به صورت دو طبقه ساخته می شد و فضاهایی برای خدمه و کارکنان باغ یا کارکردهایی مشابه داشت. از این فضا در متون با عنوان "عمارت سردر" اشاره شده است، مهم ترین ساختمانی بود که نمای بیرونی آن طراحی می شد.

انواع فضاهای ساخته شده در باغ های سنتی
ب- عمارت کوشک: این واژه بیشتر برای بناهایی به کار می رفت که به صورت برون گرا طراحی می شدند و پیرامون آن فضای باز قرار داشت. در اینجا منظور ما از عمارت کوشک، ساختمانی برون گرا است که به طور معمول در وسط باغ به گونه ای ساخته می شد که پیرامون آن فضای سبز قرار داشت و از چهار یا هشت وجه به فضای باغ دارای دید و منظر بود.
http://danarch.sellfile.ir

انواع فضاهای ساخته شده در باغ های سنتی
ج- عمارت اندرونی: در بسیاری از باغ ها بخشی یا عنوان اندرونی یا حرم، برای زندگی خانوادگی اختصاص می یافت و برای حفظ حریم خاص، غالباً آن را در یک گوشه از باغ و متصل به یکی از بدنه ها می ساختند.
د- فضاهای خدماتی و جنبی: در بیشتر باغ های بزرگ، بعضی از فضاهای خدماتی و جنبی همانند اصطبل، حمام، محل اقامت کارکنان و امثال آن وجود داشت که از لحاظ وسعت و کارکرد متناسب با وسعت باغ، منزلت و شمار ساکنان باغ طراحی و ساخته می شد.
http://danarch.sellfile.ir

چگونگی سازمان دهی فضای باغ ایرانی
اصول طراحی باغ های سنتی ایران تقریباً مانند سایر فضاهای معماری ایرانی بوده است.اصل سلسله مراتب را در عرصه بندی فضاهای باغ به بخش سردر، کوشک و اندرونی می توان ملاحظه کرد. اصل محور در طراحی همه ی باغ ها کمابیش رعایت می شد و تجلی آن به این صورت بود که تقریباً همه ی باغ ها حداقل دارای یک محور اصلی بودند که غالباً عمارت سردر را به عمارت کوشک مرتبط می ساخت و خیابان اصلی باغ باغ را با حوض های متعدد و جوی اصلی شکل می داد. در صورتی که شرایط و امکانات محیطی که باغ در آن طراحی و ساخته می شد، میسر بود ترجیح می دادند که این محور شمالی جنوبی باشد.
اصل تقارن در بسیاری از باغ های طراحی شده هم در فضاهای طراحی شده و هم در منظر باغ رعایت می شد. رعایت این اصل به خصوصیات محیطی باغ، کارکرد اصلی و کارکردهای جنبی و همچنین انواع فضاهای ساخته شده در باغ بستگی داشت. طراحی ساختمان کوشک را معمولاً به صورت برون گرا در نظر می گرفتند تا بیشترین منظر باغ در پیرامون آن باشد، در حالی که ساختمان اندرونی را به صورت درونگرا و یا ترکیبی از برونگرا و درونگرا می ساختند. چگونگی استقرار فضاهای ساخته شده در هر باغ افزون بر نوع کارکرد اصلی باغ، به شرایط محیطی آن نیز بستگی داشت. افزون بر ویژگی های فوق می توان وجود یک شبکه ی هندسی شطرنجی شکل که در حالت خاص به صورت طرح یک چهارباغ یا پلان مربع شکل تجلی می یافته از خصوصیات مهم باغ ایرانی است.
http://danarch.sellfile.ir

باغ دولت آباد یزد از نمونه باغ های تاریخی در ایران می باشد که مربوط به دوره زندیه می باشد. این باغ به همراه 8 باغ دیگر در پرونده ای با عنوان باغ ایرانی در سال های اخیر در میراث جهانی یونسکو ثبت شده اند. در این تحقیق باغ دولت آباد یزد از جنبه های مختلف تاریخی، معماری، نظام آبیاری و نظام کاشت گیاهان بررسی شده است. آن چه که از بررسی اسناد مکتوب، وقف نامه و عکس های هوایی مشخص می شود، نشان می دهد که این باغ دچار تغییر بنیادین از گذشته تا به امروز در نظام گردش در فضا و بازدید شده است.
در این تحقیق باغ دولت آباد یزد از جنبه های مختلف تاریخی، معماری، نظام آبیاری و نظام کاشت گیاهان بررسی شده است. آن چه که از بررسی اسناد مکتوب، وقف نامه و عکس های هوایی مشخص می شود، نشان می دهد که این باغ دچار تغییر بنیادین از گذشته تا به امروز در نظام گردش در فضا و بازدید شده است. همچنین نظام معماری، نظام گردش آب و گیاهان نیز دچار دگرگونی شده اند.
برای دست یابی به تدوین اصول مداخله مبتنی بر مبانی نظری مرمت با توجه ویژه به منشورهای بین المللی در خصوص حفاظت و مرمت باغ های تاریخی مانند منشور فلورانس پرداخته شده است و اصول مداخله برای این باغ تدوین شده است.
در بخش آخر مروری بر عملیات مرمتی انجام شده توسط سازمان حفاظت آثار ملی و سازمان میراث فرهنگی طی سال های گذشته در بخش های مختلف باغ انجام گرفته است. آسیب شناسی به صورت کلی و تحلیل از وضعیت حال حاضر بنا صورت پذیرفته است.
ارائه ی یک الگوی مفهومی مرمتی برای مداخله در بخش های مختلف باغ در قالب جداول صورت پذیرفته است، رویکرد موجودر در این تحقیق تاکید بر عناصر منظری باغ ایرانی می باشد.
چارچوب کلی تحقیق
http://danarch.sellfile.ir

باغ دولت آباد یزد در اواخر دوره افشاریه و در سال 1168 هجری قمری توسط محمد تقی خان معروف به خان بزرگ احداث گردید. این باغ از دو بخش کلی اندرونی و بیرونی تشکیل شده است باغ دولت آباد یزد طی دهه های اخیر مورد مرمت قرار گرفته است. (پرونده ثبت اثر در فهرست آثار ملی، 1346 ).
مداخلاتی که در این مجموعه انجام شده است که در برخی موارد به شکل غیر کارشناسی و بدون مطالعه بوده است. برای مثال مداخلاتی که در برخی عناصر منظری صورت پذیرفته است با الگوی اولیه باغ مطابقت ندارد. این در حالی است که تاکنون یک الگوی جامع و کاربردی جهت اصلاح و هماهنگ سازی این عناصر به شکل علمی و روش مند صورت نپذیرفته است.
معرفی بنا
http://danarch.sellfile.ir

مداخلات قبلی انجام شده در این باغ که بین سال های 1355 تا 1361 صورت پذیرفته است شامل تغییراتی در باغ سازی و محوطه سازی بوده است که بدون توجه به روابط بین عناصر منظری و رعایت یکپارچگی در عملیات مرمت و حفاظت انجام گرفته است. همچنین مداخلاتی که در دهه ی 1378 در این باغ صورت گرفته منجر به تغییر و احداث بعضی آب نماهای غیر اصیل شده است که لطمه های جدی را به منظر این مجموعه وارد کرده است. در برخورد با زیر مساله هایی که در طی فرآیند تحقیق با آن ها مواجه هستیم.
عکس هوایی سال 1335 از باغ دولت آباد یزد که عرصه ی باغ بهشت آیین به وضوح دیده می شود.(آرشیو سازمان میراث فرهنگی استان یزد)
http://danarch.sellfile.ir

در باغ دولت آباد، آب به تمامی به نمایش گذاشته می شود. معمار با بازی وصف ناپذیری بارها آب را به درون زمین برده و بیرون آورده است، به طوری که آب در تمام سطح باغ حضور دارد.آب ابتدا در زیر بادگیر عمارت هشتی و در یک حوض یکپارچه ی مرمرین دیده می شود که در آن می جوشد و بالا می آید. سپس به حوضی در وسط این عمارت وارد می شود و از آن به سه حوض کشیده ی مستطیل شکل در سه شاه نشین سرازیر می شود. در مقابل ارسی 28 اتاق ها، سه سینه کبکی وجود دارد که از سنگ مرمر است و آن را به شکلی تراشیده اند تا موج ایجاد کند و حجم آب را بیشتر از واقعیت نشان دهد.
آب از هر سینه کبکی، وارد یک حوض کوچک می شود که حوض کلگی نامیده می شود و از آن جا در آب نمای بزرگ باغ که ابعاد 134 در 12 متر دارد جاری می شود. این آب نما دقیقاً بر محور اصلی باغ قرار دارد و ابعاد آن متناسب با ارتفاع بلند بادگیر عمارت هشتی است، به طوری که تصویر این عمارت را به گونه ای کامل در آب منعکس می کند.
آب درون آب نما، در این مرحله وارد آب گردانی بسیار زیبا می شده که اکنون از بین رفته است. البته قسمت هایی از سینه کبکی ها هنوز در این قسمت وجود دارند. بعد از آن آب از زیر عمارت سردر وارد باغ بهشت آیین می شود و به یک استخر 16 ضلعی بزرگ که در شمال عمارت قرار دارد می ریزد و از آن جا به سمت سه استخر مستطیل شکل درسه جانب دیگر سرازیر می شود. سپس آب از این استخر ها به سوی خیابان ها و آبادی ها جاری می شود و به مصرف کشت و زرع می رسد.در واقع معمار باغ ساز ایرانی، تنها به عبور آب از لایه های زیرین زمین و سیراب کردن درختان قناعت نمی کرد، بلکه آب گوارا را به روی زمین می آورد و به نمایش می گذاشت تا روح ساکنان کویر را نیز سیراب کند.
نظام آبیاری باغ

نظام آبیاری باغ

نظام کاشت و گیاهان
تناسبات کرت بندی باغ از تناسبات ابعاد دو باغ مستطیل شکل تبعیت نمی کند. در باغ اندرونی، قسمت عمده ی باغ کرت بندی شده است. دو کرت اصلی به طور متقارن در دو طرف آب نمای بزرگ باغ قرار گرفته است. در هر کناره ی کرت ها و آب نما، دو ردیف کاج و یک ردیف سرو شیرازی کاشته شده است. این نوع کاشت درخت در دو جانب محور اصلی، علاوه بر این که سبب متمرکز کردن دید به سوی عمارت اصلی و ایجاد نوعی رابطه ی بصری میان عمارت هشتی و عمارت سردر می شود، موجب عدم محدودیت دید از سوی هر یک از عمارات به سمت منظر باغ نیز می گردد و بر اتصال بصری بین دو عمارت تاکید می کند.
در داخل کرت ها انواع درختان میوه کاشته می شد، از جمله درخت انجیر و درخت توت. هم اکنون چند اصله درخت توت با بیش از 188 سال عمر، در باغ وجود دارد. همچنین در کرت ها نارنجستان، انارستان، تاکستان ایجاد می شد. در کرت های جانبی نیز گیاهان پوششی همانند پیچ امین الدوله، شبدر، یونجه و اسپست کاشته می شد. فاصله ی میان درخت ها را از گل سرخ پر می کردند، چنان که معمرین می گویند؛ برای گلاب گیری از این گل ها، دو ماه وقت لازم بوده است.
در چهار خیابانی که از تقاطع راه غلام خانه و خیابان های باغ به وجود می آمده است، درخت های بید مجنون و ارغوان بر مهتابی بزرگی سایه می افکند که اطراف آن از یاس زرد، نسترن و بوته های گل پر بوده است. همچنین بر بالای مهتابی دیگری که درکنار حوض عمارت سردر قرار دارد، داربستی از گل نسترن وجود داشته است.

نظام کاشت و گیاهان
http://danarch.sellfile.ir

نظام کاشت و گیاهان
در باغ بهشت آیین نیز کرت بندی ها، سه حیاط به وجود آورده اند به طوری که در دو طرف هر یک از حوض های مستطیل شکل، دو باغچه وجود دارد که در آن ها نیز گل های تزیینی کاشته می شده است. بانی باغ تاکید کرده است که باغ وقف حضرت علی )ع( است و محصول آن به بارگاه نجف اختصاص دارد.
http://danarch.sellfile.ir

نظام معماری و فضایی
طرح باغ دولت آباد، یکی از اصیل ترین و بدیع ترین طرح های باغ رسمی ایرانی است. سطح باغ به دو بخش با محیط مستطیل با ابعاد 116 در 274 متر و 104 در 278 متر، تقسیم می شود که به صورت عمود بر هم قرار گرفته اند. محور تقارن مستطیل بزرگتر-محور اصلی باغ- در راستای شمال غربی به جنوب شرقی و با اختلاف زاویه ی حدود 38 درجه نسبت به محور غربی-شرقی قرار می گیرد.
محیط مستطیل بزرگتر-آنچه اکنون عموم به عنوان باغ دولت آباد می شناسند- باغ اندرونی را شکل می داده که در واقع باغ خصوصی و اقامت گاه خانواده بوده است. محیط مستطیل کوچکتر که در سمت شمال قرار دارد، محدوده ی باغ بیرونی را مشخص می کند، این باغ که« بهشت آیین » نامیده می شود. به عقیده ی هردوگ محل برگزاری تشریفات حکومتی و مراسم ورزشی بوده است.
در سه طرف این عمارت که در واقع دو باغ را به هم متصل می کند، سه عمارت دیگر موجود است.در سمت شرق آن «عمارت تهرانی» ودر طرف غرب آن به طور قرینه «تالار آیینه» قرار دارد. در جانب جنوبی عمارت طهرانی، یک آب انبار ساخته شده است که با دو ورودی مشخص، یکی به داخل باغ و دیگری به خیابانی که در گذشته موجود بوده، راه داشته است
باغ اندرونی
بهشت آیین
http://danarch.sellfile.ir

نظام معماری و فضایی
http://danarch.sellfile.ir
باغ دارای چهار بنای اصلی بوده که سه دستگاه آن بنام هشتی و تالار طنبی و سردر هنوز برپا می باشد و قسمتی از اتاق های ساختمان زمستانی هم وجود دارد ولی بقیه ساختمان ها و حتی عرصه آن از میان رفته است.
1- کوشک بهشت آیین
2- عمارت هشتی
3- تالار طنبی
4-تالار تهرانی
5-تالار آیینه
6-عمارت سردر
7-اصطبل بزرگ
8-ابنیه فرعی و خدماتی
9-آب انبار
علاوه بر بناهای اصلی در ضلع شرقی باغ، ابنیه فرعی مانند آبدارخانه، آشپزخانه، شربت خانه و تاسیسات چاه و منبع آب با گورو)آنچه امروزه گاورو نامیده می شود.( وجود دارد که در مواقع احتیاج و کم آبی برای پر کردن حوض های متعدد باغ از آن استفاده می شده است. همچنین شامل اصطبلی بزرگ با شترخان و غلام خانه و اشتر گلویی در جانب باغ واقع در کنار رودخانه ای خشک می باشد.

نظام معماری و فضایی(ساختمان هشتی)
http://danarch.sellfile.ir
در وسط این ساختمان حوضخانه ای با طرح هشت و نیم موجود است که از یک طرف به محوطه ی زیر بادگیر و از طرف دیگر به سه اتاق بزرگ و پشت راهرو محدود می باشد. بادگیر این بنا که هشت ضلعی است بلندترین بادگیر ایران بوده و در حدود هفتاد سال پیش(دهه 1328 خورشیدی) از بیمفروریختن و ویران کردن سایر قسمت های بنا قسمت بالای آن را برداشته اند.
این عمارت در واقع کوشک اصلی باغ دولت آباد محسوب می شود و به سبب وجود بادگیر مرتفع آن،شهرت خاصی دارد. این بادگیر، بلندترین بادگیر موجود در ایران است(33 متر و 88 سانتی متر ارتفاع ، دارد) و به همین دلیل این عمارت«عمارت بادگیر » نیز نامیده می شود. عمارت هشتی، علاوه بر بادگیر هشت ضلعی، یک نورگیر هشت ضلعی نیز داشته است که بر اثر گذشت زمان تخریب شده و اکنون یک نورگیر گنبدی شکل به جای آن ساخته شده است.

نظام معماری و فضایی(ساختمان سردر)
http://danarch.sellfile.ir
در مرز مشترک دو باغ اندرونی و باغ بهشت آیین-فصل مشترک دو مستطیل در نقشه-اصلی ترین عمارت باغ بهشت آیین قرار دارد که در دو طبقه است و زیر خان آن از یک سردر، هشتی و یک اتاق بزرگ (رو به شرق) و چند اتاق کوچک (رو به شمال و جنوب)و چند راهرو تشکیل شده است. بر روی قسمتی از آن ساختمان دو اشکوبه)دو طبقه( با یک طنبی)تالار بزرگ( دو رو)یک رو به باغ و روی دیگر به بهشت آیین( و اتاق های شمالی و جنوبی ایوان ها جای دارد.
اشکوب آن، همه صفه و تالار و منظر است و می تواند هوای خنک را از بالا به داخل طنبی هدایت کند. بر روی قسمت باقی مانده و زیر خان، مهتابی بزرگی(سکویی برای تماشای مهتاب) است که بنا را در برگرفته و بر باغ مسلط می باشد. علی رغم آن که این ساختمان بسیار مجلل است و کاربردی فراتر از یک ورودی داشته، اما در وقف نامه ی باغ با نام «عمارت سردر» معرفی شده است(این امر شاید به دلیل آن است که رفت » و آمد مستقیم میان دو باغ، تنها از طریق این باغ امکان پذیر است.)

نظام معماری و فضایی(تالار طنبی و باغ بهشت آیین)
http://danarch.sellfile.ir
تالار طنبی: در جهت جنوبی باغ، تالار طنبی بزرگ و مجللی بر روی زیرزمین قرار گرفته که یک طرف آن بادگیری مربع و طرف دیگر رو به باغ است. در دو طرف تالار طنبی تالار ها و صفه ها و شبستان هایی در یک طبقه جای دارد که در و روزن آن ها به طنبی باز می شود. در زیر طنبی زیر زمینی ژرف کنده اند که با دو پله راست(از دو طرف) با باغ می پیوندد و از طرف جنوبی با راهرویی به محوطه ی زیر بادگیر ارتباط دارد.
باغ بهشت آیین: این باغ که با باغ اصلی صلیبی را تشکیل می دهد، در برابر سردر بزرگی قرار گرفته و در سه طرف دیگر دارای بناهای دو اشکوبه است. با یک شکم دریده با تالارها و اتاق هایی در دو اشکوب، سقف کلیه این ساختمان ها خوانچه پوش بوده، چنانکه به نظر تیر پوش می آمده است، طرح باغ سازی دولت آباد یکی از اصیل ترین طرح های ایرانی است که خوشبختانه تا حد زیادی دست نخورده باقی مانده است. در سه حیاط بهشت آیین، سه حوض مستطیل کشیده و شش باغچه باریک و یک حوض 16 ضلعی در میان آن ها وجود داشته که آثار آن هنوز دیده می شود.

نظام معماری و فضایی
http://danarch.sellfile.ir
علاوه بر آن چه ذکر شد، باغ دولت آباد دارای آب انباری است که از داخل و خارج باغ(با دو راهرو)مورد استفاده قرار می گیرد و می گویند در برابر آن حمام زیبایی بوده است که فعلاً اثری از آن نیست. و نیز قابل ذکر است که در بیرون بهشت آیین سه خیابان در جهت شمال و جنوب و غرب کشیده بودند که هر کدام به یک آبادی می رسیده، و یکی از آن ها به نام هزار درخت(که به رحیم آباد می رود) هنوز برجای است.

بررسی تغییرات باغ با مطالعه عکس های هوایی
http://danarch.sellfile.ir
عکس هوایی سال 1335 از باغ دولت آباد یزد
عکس هوایی سال 1365 از باغ دولت آباد یزد

بررسی تغییرات باغ با مطالعه عکس های هوایی
http://danarch.sellfile.ir
عکس هوایی سال 1380 از باغ دولت آباد یزد

بررسی تغییرات باغ با مطالعه عکس های هوایی
http://danarch.sellfile.ir
عکس هوایی سال 1382 از باغ دولت آباد یزد

بررسی تغییرات باغ با مطالعه عکس های هوایی
http://danarch.sellfile.ir
عکس هوایی سال 1389 از باغ دولت آباد یزد

بررسی تغییرات باغ با مطالعه عکس های هوایی
http://danarch.sellfile.ir
عکس هوایی سال 1392 از باغ دولت آباد یزد

بررسی تغییرات باغ با مطالعه عکس های هوایی
http://danarch.sellfile.ir
عکس هوایی سال 1393 از باغ دولت آباد یزد

بررسی تغییرات باغ با مطالعه عکس های هوایی
http://danarch.sellfile.ir
عکس هوایی سال 1397 از باغ دولت آباد یزد

بررسی تغییرات باغ با مطالعه عکس های هوایی
http://danarch.sellfile.ir
نکته ی مورد توجه که از بررسی عکس های هوایی باغ از سال 1388 تا کنون مشاهده می شود بسیارجالب توجه است. با وجود اهمیت یافتن باغ در طی این سال ها و شناخته شدن ارزش های میراث فرهنگی آن و همچنین قرار گرفتن این باغ در فهرست میراث جهانی یونسکو، متاسفانه روند حفاظت و نگهداری از این باغ سیر منفی را طی کرده است. تغییرات زیر طی سال های گذشته پدید آمده است:

1- بر هم خوردن کرت بندی های اصیل در باغ اندرونی و تجمیع شدن بعضی کرت ها
2- خالی شدن حوض های باغ بهشت آیین
3- خشک شدن و از بین رفتن گیاهان در باغچه های کنار حوض باغ بهشت آیین
4- تغییرات گسترده در ورودی شمالی باغ بهشت آیین در مقیاس تخریب و بازسازی
5- برهم زدن نظام کاشت در کرت های باغ اندرونی

نظام های ساختاری و شکلی معماری منظر ایرانی
http://danarch.sellfile.ir
برخی محققین نظام های ساختاری و شکلی معماری منظر ایرانی را دسته بندی های متفاوتی کرده اند که می توان به نظام استقرار، نظام دسترسی و تقرب به فضا، هندسه فضا، نظام جانمایی ابنیه و توده های ساختمانی در فضا، نظام حرکت در فضا، نظام محصوریت فضا،نظام وجود و حرکت آب در فضا، نظام کاشت گیاه در فضا اشاره کرد. اما نکته ی مهم در مورد عناوین فوق اهمیت نظام حرکت و هندسه در فضا است، زیرا رابطه ی مستقیمی با دید و منظر دارد. چرا که آسیب دیدن باغ های ایرانی در اولین نگاه از این شاخصه مورد بررسی می باشند.
در ادامه به بررسی نظام حرکتی و فضایی در باغ دولت آباد پرداخته ایم که به صورت جدول و با ارائه ی گرافیکی توضیح داده شده است:

نظام های ساختاری و شکلی معماری منظر ایرانی
http://danarch.sellfile.ir
تحلیل هندسه فضا از باغ دولت آباد یزد

نظام های ساختاری و شکلی معماری منظر ایرانی
http://danarch.sellfile.ir
تحلیل نظام حرکت از باغ دولت آباد یزد

جمع بندی
http://danarch.sellfile.ir
با توجه به مطالعات انجام شده در وقف نامه و همچنین بررسی عکس هوایی سال 1335 می توان نتیجه گرفت خیابان جدید الاحداث فعلی بر خیابان موجود در گذشته واقع گردیده است. و نیز عرصه در نظر گرفته شده در ضلع شمال غربی برای طرح جزو موقوفات باغ می باشد و به گونه ای متعلق به آن، که دلیل اصلی دست نخورده ماندن آن از شهرسازی نامعقول و بی رویه در این اواخر همین مساله بوده است.
این باغ علاوه بر ساختمان هایی که توصیف شد، عمارت های دیگری نیز داشته است که در طول زمان تخریب شده اند. با توجه به وقف نامه ی باغ می توان از مکان تقریبی آن ها اطلاع پیدا کرد. یکی از مهم ترین ساختمان های تخریب شده، عمارت دیوان خانه(محل انجام امور اداری شهر) بوده است که در مجاورت تالار آیینه قرار داشته است.همچنین نظام آبیاری و نظام کاشت گیاهان و درختان با تغییرات عمده ای مواجه شده است که در ادامه در جدول زیر به آن پرداخته شده است.

جمع بندی

جمع بندی
http://danarch.sellfile.ir

فصل سوم: ارائه طرح مرمت و احیا

3-1- اقدامات مرمتی انجام شده

3-2- آسیب شناسی

3-3- تحلیل و ارائه راه حل مرمتی

3-4- جزییات اجرایی مرمتی

3-5- طرح احیا

3-6- نتیجه گیری
طرح مرمت باغ دولت آباد یزد

ارائه طرح مرمت و احیا
http://danarch.sellfile.ir
در این بخش نتایج به دست آمده از بخش های قبلی جمع بندی شده و در جهت رسیدن به ارائه ی یک الگوی مفهومی مرمت و احیاء برای باغ دولت آباد یزد تجمیع می شوند.
بعد از تدوین اصول و نحوه ی مداخله در این باغ در بخش قبل، ابتدا مروری بر مرمت های انجام شده در سال های گذشته می شود و سپس بعد از بررسی آسیب شناسی در قسمت های مختلف این باغ یک جدول از میزان تغییرات با ارائه ی راه حل تهیه شده است.
همچنین در پایان پیشنهادی به عنوان طرح احیاء برای اینباغ در نظر گرفته شده است و تمامی فضاهای باغ به تفکیک برای این طرح پیش بینی شده است. که یک نقشه ی کلی برای این منظور تهیه شده است.

3-1-اقدامات مرمتی انجام شده
عملیات مرمت و بازسازی باغ دولت آباد از سال 1348 توسط دفتر فنی سازمان ملی حفاظت آثار باستانی در حالی آغاز شد که در آن زمان بالغ بر 50 % عمارات آن به علل مختلف به صورت مخروبه و متروکه به طور کلی تخریب شده بود. این تعمیرات تا سال های 1361 ادامه داشته است. بر اساس گزارش های سازمان میراث فرهنگی شهرستان یزد، جزئیات عملیات مرمتی در طول این سال ها به قراریست که در ادامه خواهد آمد(با تفکیک عمارت).
1-عمارت تالار آئینه
سال 1355
– اندود شمشه گیری طاق خوانچه پوش از روی نشانه ها
– تعمیرات حفاظتی عمارت شامل: دوخت و دوز شکاف ها، پی بندی و پایه چینی
سال 1356
– تعمیرات حفاظتی دیوارهای جانبی و زیر پی بندی ها و دور کردن رطوبت آب جاری و کشت
– کلاف کشی کامل فلزی پوشیده شده از قطر 6 سانتی متری بتن برای جلوگیری از زنگ زدگی کلاف در تمام طبقات
– بازسازی و بازپیرایی کامل طاق های غیر اصلی دو طرف تالار
– بازسازی هشت و نیم هشت و بادگیرهای پشت تالار
– بازسازی نماهای خارجی
– بررسی جهت برچیدن طاق با خیز زیاد که اجرا شده بود.

http://danarch.sellfile.ir
1-عمارت تالار آئینه
سال 1362
– مرمت طاق و بدنه ی چهار اتاق همکف و طبقه اول طرفین تالار و انجام نازک کاری
– بازسازی ازاره آجری نمای شمالی
– مرمت و بازسازی نمای شمالی عمارت و تهیه نصب 16 عدد پنجره ی نورگیر در این قسمت
– مرمت و بازسازی پله های ارتباطی
– کروم زنی و شمشه گیری و بازسازی گیلویی راهروها و اندود کاهگل و سفیدکاری طاق و بدنه ها
– فرش آجری کف راهروها و اتاق ها
– بازسازی هشتی ورودی جبهه ی جنوب غربی عمارت
– تهیه و نصب چهارچوب و درب چوبی جهت اتاق های عمارت
– ایجاد سرویس بهداشتی در جبهه غربی عمارت

سال 1356
– تعمیر طاق و تویزه ها و اندودهای داخل بنا
– فرش کف یا آجر و تهیه درب هاب چوبی در قسمت انبارهای مربوط به آشپزخانه
2-عمارت مستخدمین و آشپزخانه ها

http://danarch.sellfile.ir
3- عمارت تهرانی و قسمت ساباط و آب انبار
سال 1356
– تعمیرات حفاظتی تخلیه ی خاک و الوار اضافی داخل بنا، زیر پی بنا
– تقویت و تجدد سرگاه ها و ایجاد کلاف فلزی در سرگاه ها و پای طاق ها
– پوشش مجدد قسمت هایی از طاق های فرو ریخته
– تقویت و پر کردن قسمت هایی از پای دیوار ها که خالی شده و فرو ریخته است

http://danarch.sellfile.ir
4- عمارت حرمخانه (تالار طنبی)
سال 1355
– ادامه بازپیرایی نماهای داخلی
– ادامه ی تهیه ی درهای چوبی اتاق ها (گره چینی)
سال 1356
– بازپیرایی نمای داخلی
– کف سازی راهرو ها و اتاق و تالار با طرح و مصالح اولیه
– بازپیرایی بادگیر و بازسازی قسمت های فرو ریخته
– بازسازی درهای اتاق ها و قسمت تالار و مبتنی با طرح مناسب بنا
سال 1357
– مرمت بادگیر عمارت و بازسازی زه و زنجیره ی بالا و پایین قفسه و اندود کاهگل بدنه بادگیر
– تعویض و مرمت بادگیر بزرگ عمارت و آجر فرش بام
– مرمت نعل درگاه های تالار به بادگیر و اندود کاهگل و سفید کاری فضاهای داخلی عمارت
– ساخت و نصب چهارچوب درب و گره کاری جهت درگاه های بادگیر
– بازسازی و بازپیرایی کامل طاق های غیر اصلی دو طرف تالار
– بازسازی هشت و نیم هشت و بادگیرهای پشت تالار
– بازسازی نماهای خارجی
– خاک برداری و مرمت و بازسازی کانال ورود آب به باغ با آجر و ملات ماسه سیمان
– بررسی جهت برچیدن طاق با خیز زیاد که اجرا شده بود.
سال 1358
– تعمیر و بازسازی حصار اصطبل پشت عمارت حرم خانه و اندود کاهگل آن
– انجام اندود کاهگل بدنه های داخلی عمارت
– اندود کاهگل نمای غربی و دیوار جنوبی عمارت
– حفر کانال و لوله کشی آب در بخشی از بنا
– اندود کاهگل پشت بام عمارت (برداشتن خاک های اضافی، زیر سازی و آستر و اندود کاهگل مجدد)
– ساخت و نصب 12 جفت درب و 6 جفت پنجره و 3 عدد شبکه در بنا
– کلاف کشی تیر آهن اتاق شمالی و پوشش سقف
– خاک برداری و سبک کردن قسمتی از پشت بام ها
– شمشه گیری و گونیا کردن نمای شرقی عمارت
– تحکیم لایه های گچی قدیمی و تعمیر و بازسازی قسمت های فرسوده طبقه ی اول
سال 1359
– آستر و اندود کاهگل قسمتی از پشت بام
– سردر شتر خان-اصطبل
سال 1360
– زیرسازی و شفته ریزی کف اصطبل به سطح 258 متر مربع
– بتن ریزی کف اصطبل به ضخامت 18 سانتی متر و سطح 258 متر مربع
– دوخت و دوز در 6 چشمه طاق و بدنه اشتر خانه و اندود کاهگل به سطح 258 متر مربع
– تراشیدن بدنه ایوان شکم دریده و اندود سفید کاری ایوان

http://danarch.sellfile.ir
4- عمارت حرمخانه (تالار طنبی)
سال 1361
– دوخت و دوز در 3 چشمه طاق و بدنه ی اشتر خانه و اندود کاهگل به سطح 158 متر مربع
– خاک برداری کف درشکه خانه، زیرسازی و آجر فرش کف به سطح 48 متر مربع
– زیربندی دیوار شرقی و غربی اشتر خانه و مرمت دست انداز آجری پشت بام
– تهیه و نصب چهارچوب و درب چوبی دولنگه در قسمت جنوب شرقی اشترخانه
– بازسازی و مرمت آب رو ها
– دوخت و دوز شکاف های بدنه و طاق قسمت های مختلف عمارت
– پوشش طاق فضاهای شمالی و جنوبی ایوان طبقه اول
– پوشش طاق های طبقه دوم عمارت و مرمت و بازسازی طاق ایوان طبقه ی اول
– شمشه گیری و نازک کاری طاق ایوان شرقی همکف و لایه برداری از طاقچه ها و بازسازی دوال و سفید کاری بدنه
– تراشیدن نازک کاری فرسوده ی انبار شمالی و جنوبی و بازسازی مجدد آن و فرش آجری کف انبارها و ایجاد سرویس بهداشتی در قسمت جنوب غربی
– تهیه و نصب 4 عدد پنجره ی نورگیر جهت انبارها
– مرمت و شمشه گیری بخاری دیواری ایوان شرقی

http://danarch.sellfile.ir
5- عمارت بادگیر
سال 1355
– تمام بازسازی بادگیر بلند، بازسازی نمای خارجی و جزئیات قفسه ی بادگیر و تزئینات طبق طرح اصلی و اتمام شبکه ی سیم های باریک برای جلوگیری از ورود پرندگان
– ادامه ی تهیه ی در و پنجره های مشبک و ساده اطراف هشتی و اتاق ها و ارسی ها
– اتمام پوشش آجری گنبد روی هشتی
سال 1360
– تهیه و نصب 4 عدد طارمی جهت ایوان عمارت بادگیر به ابعاد 500*80 سانتی متر

http://danarch.sellfile.ir
5-باغ سازی و محوطه سازی
سال 1355
– محوطه سازی اطراف بنا به صورت فرش آجری نمونه ی قدیمی
– احیاء و اسپست کاری محوطه دو خیابان اصلی و نگهداری درخت های قبلی
– پی کردن زیر بندی و بازسازی دیوار چینه ای قسمتی از حصار باغ اصلی
– محوطه سازی و شن ریزی جلو ورودی عمارت حرم خانه
– احداث باغچه گل کاری شده محوطه جلو ورودی حرم خانه
– احداث 2 سرویس بهداشتی در قسمت انتهای نماسازی جنوب شرقی باغ متصل به عمارت حرم خانه
سال 1357
– نماسازی حصار غربی سردر بهشت آئین (تراشیدن کاهگل به وسیله شمشه گیری، کروم زنی، آستر و اندود کاهگل) و هره چینی آجری
سال 1359
– زیرسازی و شیب بندی و آجر فرش خفته راسته محوطه جنوب عمارت بادگیر
– برچیدن دیواره مرمری حوض جلو عمارت سردر بهشت آئین و مرمت و بازسازی و آب بندی حوض و تعمیر فواره
عمده ی فعالیت های انجام شده در سال های اخیر مخصوصاً 1388 الی 1382 توسط اداره کل میراث فرهنگی استان یزد با همکاری متولی محترم موقوفات باغ دولت آباد و شهرداری یزد:
– ساماندهی محوطه جلوی عمارت هشتی)زیر بادگیر( اعم از باغچه و پیاده روها
– زیرسازی و استحکام بخشی و آجر فرش کف پیاده روهای جلوی عمارت هشتی
– مرمت ارسی های موجود عمارت هشتی
– شناسایی و پژوهش در مورد مسیرهای قدیمی عبور آب و ساماندهی مسیر پی چینی و دیوار چینی فضای ساباط و بازارچه جنب آب انبار
– طاق پوش،اندود کاهگل بدنه و سقف کلیه فضاها و آجر فرش پشت بام ساباط و بازارچه
– اجرای ازاره و نماسازی صفه های ساباط و بازارچه

http://danarch.sellfile.ir
3-2- آسیب شناسی
آسیب شناسی این مجموعه به شکل کلی و در قالب بررسی عناصر کلی شکل دهنده ی این باغ شکل گرفته است و از آسیب شناسی به صورت جزئی و ریز بینانه)در سطح طرح های فنی و اجرایی( اجتناب شده است.
3-2-1- میزان سلامت سازه ای بنا
مرمت های انجام شده در طول سالیان گذشته از جمله سال های 1354 تا 1361 که مرمت تکمیلی بنا بوده و به شکل امروزی مانده است. می توان گفت که بنا دارای سلامت نسبی می باشد. قسمت غربی باغ که شامل ساختمان های بهشت آئین و … می باشد در حال تکمیل و مرمت است.

http://danarch.sellfile.ir

http://danarch.sellfile.ir
3-2-2- میزان سلامت تزئینات بنا
از تزئینات قدیم و اولیه نمونه بارزی باقی نمانده است و آنچه موجود می باشد از مرمت و یا تعویض تزئینات و نظرات معماران در دوره های مختلف می باشد که شامل:
آ- تزئینات آجری
در ساختمان هشتی در کف فرش ها نمونه هایی از چیدمان آجر دیده می شود. همچنین در رخ بام ها، استفاده از آجرهای شرفی مزین دیده می شود، در نمای بادگیر نوعی تزئین آجر در ساختمان بادگیر و لبه های خارجی وجود دارد. متاسفانه به دلیل عدم دسترسی به ساختمان بهشت ائین تجزیه و تحلیل در این مورد صورت نگرفته به طور کلی در کف فرش های صحن باغ نیز نوعی تزئین و ریتم خاص به کار رفته است.

http://danarch.sellfile.ir

http://danarch.sellfile.ir
ب- تزئینات چوبی
تزئینات چوبی عمده ترین بخش تزئینات باغ دولت آباد را به خود اختصاص می دهد. در ساختمان هشتی به طور ضرب در نما انداز وجود داشته که شامل نرده های مشبک و بادگیرهای هندسی خاص و منظم به طور قرینه می باشد و به صورت خط عمود بر هم دارای درهای ارسی یا شیشه های رنگی می باشد که خود از شاهکارهای معماری با کاربرد مثبت می باشد. نقش شیشه های رنگی در ساختمان علاوه بر شکست و تقسیم نور در حفظ تمیزی آب و دور کردن حشرات نیز موثر بوده است.

http://danarch.sellfile.ir

http://danarch.sellfile.ir
پ- رسمی بندی ها
رسمی بندی که در سقف بخش مرکزی ساختمان هشتی به کار رفته است، جدید و متعلق به دوره های مرمتی باغ می باشد که بعد از تخریب نورگیر هشتی روی سقف و بازسازی آن به شکل کلاه فرنگی شکل گرفت ولی به طور کلی در دیگر سقف های ساختمان باغ کاربندی های ساده یا ترکیب فرم های محرابی و اصول سازه ای دیده می شود.

http://danarch.sellfile.ir
3-2-3- آسیب ها و خطرهای سازه ای
در پی اقدامات مرمتی انجام شده بر روی باغ آسیب و خطر سازه ای خاصی وجود نداشته و یا مهار شده است.
3-2-4- آسیب های معماری
– بسته شدن مسیر چاه خانه و مسیر گردش آب در باغ اشاره کرد که نتیجه ی آن پنهان ماندن یکی از شاهکارهای معماری این باغ در آب رسانی به فضاها مشهود است.
– بستن بخشی از فضای باغ و دسترسی و بازدید از ساختمان بهشت آئین می باشد. در واقع داشتن کاربری مسکونی این فضا باعث بسته شدن اصلی ترین دسترسی باغ در جهت غرب به شرق می باشد.
– یکی از مهم ترین آسیب های این باغ جنبه تجاری یافتن باغ می باشد. تبدیل اصلی ترین صحن باغ به فضای نشستن با هزینه های بالا، ندادن تسهیلات ویژه برای عموم و یا خانواده ها از جمله عواملی است که باغ دولت آباد را از نگاه عام باز می دارد.

http://danarch.sellfile.ir
3-2-5- آسیب های فضایی
از آسیب های فضایی باغ می توان به تغییر مسیر بازدید باغ از حالت اصیل به جدید نام برد. سیرکولاسیون اصلی مجموعه از باغ بهشت آئین شروع می شده و بعد از ورود به باغ اندرونی بازدید از عمارت های هشتی و طنبی صورت می پذیرفته است که اکنون از تالار طنبی شروع شده و به باغ اندرونی و عمارت هشتی راه پیدا می کند و باغ بهشت آئین و عمارت های آن از چرخه ی بازدید حذف شده است. همچنین از بین رفتن بخش بزرگی از عرصه ی باغ بهشت آئین به علت احداث خیابان در اوایل دهه هفتاد شمسی از جمله آسیب هایی است که به محوطه و فضای باغ دولت آباد یزد وارد شده است.
3-2-6- آسیب های پوشش گیاهی
تغییر در کرت بندی ها با توجه به عکس های هوایی یکی از آسیب ها می باشد. همچنین از بین رفتن پوشش گیاهی در کنار حوض های باغ بهشت آئین و از بین رفتن درختان در قسمت شمالی این باغ از آسیب هایی است که بر پوشش گیاهی این باغ وارد شده است.
3-2-7- آسیب های نظام آبیاری
خشک شدن قنات در طی سال های اخیر تغییر اصلی را در نظام آبیاری ایجاد کرده است و به ناچار این باغ از آب قنات سیراب نمی شود. از بین رفتن چند حوض در داخل عمارت هشتی، آب گردان بعد از حوض اصلی، و همچنین قطع شدن جریان آب برای داخل باغ بهشت آئین از جمله آسیب هایی است که بر نظام آبیاری باغ وارد شده است.

http://danarch.sellfile.ir
3-3- تحلیل و ارائه راه حل مرمتی
در این بخش کلیت نظام مجموعه ی دولت آباد یزد در 4 دسته بندی کلی قرار گرفت:
الف- نظام معماری
ب- نظام محوطه و فضاها
ج- نظام آبیاری
د- نظام گیاهان و درخت ها
سپس در هر قسمت با توجه به اسناد، نقشه ها، تصاویر و مدارک معتبر و قابل ارجاع تغییرات به وجود آمده در هر بخش تحلیل و بررسی شد، برای سهولت در امر مرمت و صدور احکام مرمتی در قالب راه حل برای هر بخش جدولی جداگانه تنظیم شده است که در ادامه خواهد آمد.

http://danarch.sellfile.ir
تغییرات در نظام معماری و راهکار مرمتی

http://danarch.sellfile.ir
تغییرات در نظام محوطه و فضاها و راهکار مرمتی

http://danarch.sellfile.ir
تغییرات در نظام آبیاری و راهکار مرمتی

http://danarch.sellfile.ir
تغییرات در نظام گیاهان و درخت ها و راهکار مرمتی

http://danarch.sellfile.ir
3-4- جزییات اجرایی مرمتی
برای مداخله های فیزیکی در این مجموعه نیاز به ارائه ی جزییات فنی و اجرایی می باشد که این نقشه ها به فراخور قسمتهایی که در جداول بالا اشاره شد به کار می روند. بدیهی است که جزییات اجرایی که در زیر آمده است برای آسیب های فیزیکی وارد شده به مجموعه مانند آسیب های کف سازی، سازه ای و معماری می باشد که در قسمت های مختلف مانند عمارت بهشت آیین، عمارت بادگیر، محوطه ی باغ و دیگر بخش هایی که به آن اشاره شده است مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
جزییات دوخت و دوز ترک سازه ای
جزییات مرمت طاق

http://danarch.sellfile.ir
3-4- جزییات اجرایی مرمتی
جزییات بازسازی ازاره
جزییات فرش آجری کف

http://danarch.sellfile.ir
3-4- جزییات اجرایی مرمتی
بازپیرایی نماهای داخلی
تقویت و پر کردن پای دیوار

http://danarch.sellfile.ir
3-4- جزییات اجرایی مرمتی
مرمت بادگیر
بازسازی و اتمام بادگیر

http://danarch.sellfile.ir
3-4- جزییات اجرایی مرمتی
جزییات طارمی ایوان
جزییات محوطه سازی اطراف بنا به صورت آجرفرش
جزییات تاسیسات و حفر کانال

3-5- طرح احیا
3-5-1- کلیت و هویت عملکردی پیشنهادی احیاء برای مجموعه
مجموعه ترکیبی از فضاهای باز و بسته است که فضاهای بسته به عنوان فضاها و احجام معماری از یکدیگر جدا و پراکنده اند. کل مجموعه را می توان از 3 فضای باز و بسته عمده و تا حدودی مجزا از یکدیگر تقسیم کرد که هر یک می تواند هویت عملکردی ویژه ای و در ارتباط با یکدیگر داشته باشند. فضاها و پیشنهادهای عملکردی احیاء برای هر یک بدین شرح است:
3-5-2- طرح احیاء پیشنهادی برای باغ بهشت آیین
این باغ در گذشته دارای درخت نبوده است و بیشتر کاربرد مزرعه داشته است. دارای یک سردر ورودی قبل از عمارت بهشت آیین است. با توجه به عملکرد گذشته این فضا و دادن زیبایی برای تفرج در آن، پیشنهاد یک مزرعه گل و گیاهان زینتی در آن داده می شود. سردر این باغ نیز علاوه بر فضای ورودی، دارای فروشگاههای کوچکی می گردد که گیاهان و گل های این باغ را برای عموم و بازدیدکنندگان به فروش می رساند.
ایجاد گلخانه های کوچک برای پرورش این گیاهان در فصول سرد سال از دیگر تمهیدات در نظر گرفته شده در گوشه ای از این باغ و نزدیک حصار می باشد. پیش بینی انبارهایی جهت ذخیره کود، تخم و وسایل باغبانی از دیگر نیازهای ضروری است که به صورت سبک بایست تهیه گردد.
همچنین از فضای باز داخل دور تا دور این محوطه می توان به عنوان یک نمایشگاه موقتی، مانند گالری عکاسی و نقاشی و آثار هنری در فصول گرم به طور موقت استفاده نمود.
http://danarch.sellfile.ir

3-5- طرح احیا
3-5-3- طرح احیاء پیشنهادی برای مجموعه عمارت هشتی، آشپزخانه، اصطبل و تالار طنبی
این مجموعه بخش اصلی فضاهای معماری باغ می باشد و به عنوان هسته اصلی است که طرح مرمت و احیاء روی آن متمرکز می گردد. پیشنهاد عملکردی برای این مجموعه موزه-نمایشگاه مردم شناسی است. در این مجموعه آداب و رسوم، معیشت، صنایع دستی(مستظرفه) و هنر و حِرَف سرزمین کهن یزد به نمایش در می آید. این بخش از سه هسته عمده ی معماری تشکیل شده است.
الف- عمارت هشتی
این حجم به عنوان هسته ی اصلی ورود و هال اولیه است. بخش مرکزی که دارای گنبدی با کاربندی های زیبا و آب نمایی در مرکز است، به عنوان فضای استراحت و تفرج مطرح می گردد. در دالان ها و ایوان های جانبی بخش ها و موضوعات سبک موزه- نمایشگاه بیان می شود. بخش فروشگاهی نیز در این بخش قرار دارد و هنگام ورود و خروج خدمات می دهد. مظهر قنات در پشت عمارت هشتی، برای بازدید بازسازی گردیده و مورد نمایش قرار می گیرد.
ب- ساختمان آشپزخانه
این بخش، هسته اصلی نمایشی صنایع مستظرفه و آداب و رسوم است. به واسطه وجود تاقچه هایی عریض و عمیق، به نمایش گذاشتن اشیاء، مجسمه ها، تابلو ها، نقشه ها و نورپردازی آن ها به راحتی امکان پذیر است. اتاق های انتهایی این بخش که ارتباط از بیرون و محوطه دارد، اختصاص به انبار کلی موزه و نمایشگاه مردم شناسی دارد. قسمت انتهایی نیز به سرویس های بهداشتی و ویترین های نمایشی منحصر به فرد اختصاص می یابد. در قسمت زیرین این بخش (طبقه زیرزمین آشپزخانه)، تاسیسات سرمایش و گرمایش مرکزی جای می گیرد که به کل مجموعه خدمت رسانی می کند. دسترسی به این تراز از طریق پله انتهایی و در گوشه حجم صورت می گیرد.
http://danarch.sellfile.ir

3-5- طرح احیا
ج- حیاط خلوت و راهرو بین عمارت هشتی و ساختمان حرمسرا و تالار طنبی
این فضا جهت حرکت اعضای ساکن بین دو فضای معماری بوده است و کمی از محوطه باغ دنج تر و مخفی تر است. در این طرح پیشنهاد می شود که با تقویت دو دیوار جانبی با مصالح مقاوم تر، و طراحی یک سقف سبک از آن نیز به عنوان نمایشگاه و بخشی از موزه سود جست. این فضا رابط بین بخش نمایشگاهی(عمارت هشتی، آشپزخانه) و بخش زنده و کارگاهی موزه(حرمسرا، تالار طنبی) نیز می باشد.
د- ساختمان حرمسرا، تالار طنبی و اصطبل ها
این مجموعه از سه هسته اصلی شکل گرفته است: حرمسرا، تالار طنبی و مجموعه ورودی به باغ. حیاط خلوت بین عمارت هشتی و حرمسرا راه به یک حیاط خلوتی دیگر و پشت عمارت تالار طنبی می برد. بازدید کننده پس از راهرو و فضای طراحی شده روی حیاط خلوت، وارد این فضای باز شده و از آن جا به داخل ساختمان حرمسرا هدایت می شود.
ه- تالار طنبی
این بنا دارای یک ایوان اصلی رو به باغ و یک بادگیر در انتهای طنبی است و تمامی اتاق ها به این طنبی باز می شود. در تالار اصلی محصولات خاص برای فروش و دیدن به نمایش در آمده اند(مواد اولیه و دستگاه های تولید) و در اتاق های مجاور و در هر یک به تناسب یکی از حِرَف همانند گیوه بافی، حصیربافی و… به نمایش واقعی و زنده یا به صورت ماکت ها یک به یک به نمایش در می آید.
و- ساختمان حرمسرا
در این مجموعه عملکردها و خدمات جانبی همانند اتاق های استراحت کارکنان، سرایدار و نگهبانی، انبارهای تاسیسات و تجهیزات و اتاق های مدیریتی قرار می گیرد، که به باغ و به حیاط های خلوت اصطبل ها راه دارد.
http://danarch.sellfile.ir

3-5- طرح احیا
ز- ساختمان اصطبل
سالن بزرگی است با چهار ستون قوطی شکل بسیار حجیم که درون آن ها خالی شده است و همانند یک اتاق می باشد. در این سالن به واسطه فراخی مکان دستگاه های قالی بافی، پارچه بافی و زیلو بافی سنتی به نمایش در می آید و گاهی اوقات نمایش های زنده نیز در حین کار وجود دارد.
ح- ساختمان ورودی
حجم ابتدایی و مرتبط با بافت شهری به عنوان مکانی جهت استقرار نگهبانی، فروش بلیط و اتاق راهنمایان گروه های توریستی در آن قرار گرفته است. قسمت ابتدایی، یک هشتی کوچک و سرآغاز ورود به یاغ داخلی است. در این هشتی یک سنگ آبخوری کوچک به نمایش در می آید.
http://danarch.sellfile.ir

3-6- نتیجه گیری
در این پژوهش، از مطالعه باغ دولت آباد نتایج مهمی بدست آمد، که مشخص می کند باغ دولت آباد از نمونه های اصیل باغ های چند حیاطه در حال حاضر در کشور می باشد که تا حدود زیادی دست نخورده باقی مانده است. به نظر می رسد یکی از دلایلی که در امر حفاظت و مرمت این باغ در سال های گذشته موثر بوده است مسئله ی وقف است. وقف این باغ و اختصاص دادن محصول آن به بارگاه حضرت علی (ع) پشتوانه ی قوی اعتقادی برای صیانت این باغ ازآسیب ها و مداخلات اشخاص و سازمان ها برای جلوگیری از تصرفات در عرصه ی این باغ بوده است. با مقایسه ای کلی از این باغ با نمونه های مشابه و بررسی کلیات ساختار معماری این باغ بیشترین تشابه را با باغ شازده ی ماهان دارا می باشد. این موضوع به علت قرابت اقلیمی باغ دولت آباد یزد با شاهزاده ی ماهان می باشد و می توان گفت باغ های چند حیاطه در اقلیم گرم و
خشک ایران تشابهات ساختاری زیادی دارند. همچنین با بررسی ساختاری باغ فتح آباد کرمان تشابهات باغ های چند حیاطه در اقلیم گرم و خشک پدیدارتر می گردد و گونه ای از باغ های چند حیاطه در این اقلیم مشخص می شود.
مرمت های انجام شده در سال های گذشته در این باغ عمدتاً بدون مطالعه ی کافی و با تصمیم گیری های آنی انجام شده است تا برای بازدید عموم آماده شود. اما باید توجه داشت ارزش های معماری و میراث فرهنگی این باغ را نباید فدای بهره برداری از گردشگر ساخت. آسیب اصلی وارد شده بر این باغ که بر دیگر بخش های آن اثر گذار بوده است تغییر در ورودی اصلی آن بوده است که درک فضایی بیننده از باغ را با مشکل مواجه کرده است. بنابراین با مدیریت صحیح در روند مرمت و احیاء و اختصاص کاربری متناسب با این باغ می توان از وارد شدن آسیب های بیشتر به آن جلوگیری به عمل آورد.
http://danarch.sellfile.ir

3-6- نتیجه گیری
http://danarch.sellfile.ir
مقایسه ی ساختاری باغ دولت آباد با سایر باغ های چند حیاطه

http://danarch.sellfile.ir
منابع
– احسان، مهران ) 1362 (، در امتداد دولت آباد )مجموعه گردشگری( باغ دولت آباد یزد، پایان نامه ی کارشناسی ارشد معماری، دانشکده ی معماری و شهرسازی دانشگاه یزد، یزد.
– مقدسی، احمد (1394)، طرح مرمت و احیاء باغ دولت آباد یزد با تاکید بر عناصرمنظری باغ ایرانی، پایان نامه ی کارشناسی ارشد معماری، دانشکده تحصیلات تکمیلی پردیس آموزشی باغ ملی
– پیرنیا، محمدکریم ( 1356 )، باغ دولت آباد یزد، آگاهی نامه سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران ، شماره 26.
– پیرنیا، محمد کریم ( 1373 )، باغ های ایرانی، نشریه آبادی، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، سال چهارم، شماره 15.
– دیبا، داراب و انصاری، مجتبی ( 1374 ) ، باغ ایرانی، به کوشش باقر آیت ا… زاده شیرازی، مجموعه مقالات نخستین کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران، رسانه پرداز، تهران.
– شاهچراغی، آزاده و جواهریان، فریار ( 1383 )، باغ دولت آباد یزد، باغ ایرانی، حکمت کهن، منظر جدید، گردآوری: فریار جواهریان، موزه هنرهای معاصر، تهران، صص 169-160
– شاهچراغی، آزاده ( 1383 )، پارادایم های پردیس :درآمدی بر بازشناسی و بازآفرینی باغ ایرانی، نشر جهاد دانشگاهی، تهران.

تعداد صفحات : 110 | فرمت فایل : ppt

بلافاصله بعد از پرداخت لینک دانلود فعال می شود