شبهه شناسی
شبهه چیست؟
علی (ع): اِنَّما سُمیت الشُّبههُ شُبهَهً لِاَنَّها تُشبهُ الحَقّ
وی‍ژگیهای شبهه:
محتوای هجومی و نفی کننده.
روحیه تخریب .
همراه با جار و جنجال و هیاهو.
با پاسخ منطقی پایان نمی یابد.
در زمان کم ودر سطح وسیعی بلافاصله تسری پیدا می کند .
معمولا در فضای غیر پاسخگو رشد می کند .
فراوانی آن نسبت مستقیم با شرایط و اوضاع اجتماعی دارد .
شرایط پاسخگویی به شبهه
۱)آماده کردن جامعه و بالا بردن سطح بینش و معرفت افراد جامعه.
۲)پاسخ به شبهات توسط اهل فن صورت پذیرد.
۳)بستر رشد شبهات شناسایی شود. یعنی این شبهات بیشتر از چه کانونها و مراکزی تولید و منتشر می شوند.
4)بسط و گسترش مراکز تحقیقاتی برای رفع شبهات.
روشهای پاسخگویی به شبهات
نادیده انگاری و جدّی نگرفتن شبهه
پاسخ عملی به شبهه
شناخت مراکز شبهه افکن و افشای آن
طراحی راهکارها و برنامه فکری بلندمدّت ، میان مدت و کوتاه مدت برای پاسخ به شبهه
مواجهه اخلاقی
تبدیل «شبهه » به پرسش یا ابهام و سپس پاسخ دهی
گونه شناسی شبهات
شبهات اعتقادی: مانند توسل، شفاعت، تبرک، زیارت قبور، فسق برخی از صحابه و….
شبهات فقهی: مانند مسح رجلین، سجده بر تراب، جمع بین صلوتین، تکتف، حی علی خیر العمل در صلوه، نماز و روزه مسافر، و…
شبهات سیاسی: مانند نظام سیاسی شیعه، غیبت، ولایت فقیه، خلافت،حکومت و حاکمیت و…
شبهات فرهنگی اجتماعی(تعامل با شیعه، جایگاه زن در اجتماع، فرزند و تربیت فرزند، نظام خانوادگی، روابط زناشویی و….)
تقیه
صورت شبهه: تقیه نفاق و دروغگویی است در برابر مسلمانان
تعریف تقیه:تقیّه مشتق از «وقی» به معنای سپر گرفتن و تحفّظ در پوشش سپر است. کلمه «تقوا» نیز به همین معنی است، چراکه تقوا به معنای «حفظ خویشتن در سایه انجام واجبات و ترک محرمات» است;
معنای اصطلاحی تقیه
شیخ مفید :التقیه کتمان الحق و ستر الاعتقاد فیه و مکاتمه المخالفین و ترک مظاهرتهم بما یعقب ضرراً فى الدین و الدنیا»؛[1]
شهید اول :التقیه مجامله الناس بما یعرفون و ترک ما ینکرون فى قول او فعل مخالف للحقیقه [2]
شیخ انصارى:المراد هنا التحفظ عن ضرر الغیر بموافقته فى قول او فعل مخالف للحق؛[3]
[1]شیخ مفید، تصحیح الاعتقاد،ص37.
[2] شهید اول، القواعد و الفوائد،ج2،ص155.
[3] شیخ مرتضی انصاری، المکاسب، ص320.
اقسام تقیه
تقیه خوفی: در صورت ترس بر مال و جان.
دلایل:
«ولا یتّخذ المومنون الکافرین اولیاء من دون المومنین و مَنْ یفعل ذلک فلیس من الله فی شی الاّ ان تتقوا منهم تقاه و یحذرکم الله نفسه والی الله المصیر»(آل عمران/28)
«من کفر بالله من بعد ایمانه الا من اکره و قلبه مطمئن بالایمان».
امام باقر ـ علیه السلام ـ فرمود: «التقیّه فی کل شی یضطر الیه ابن آدم فقد احله الله».
در این قسم از تقیّه، باید به سه نکته توجّه شود:
1 ـ این تقیّه مشروعیت هرچه را که عرف آن را به عنوان ضرورت تشخیص دهد، ثابت میکند. امام باقر ـ علیهالسّلام ـ در صحیحه زراره میفرماید: «التقیّه فی کلّ ضروره و صاحبها اعلم بها حین تنزل به».
2 ـ تقیّه خوفی، تقیه نه تنها برای نجات خود،بلکه دیگران. قسمت عمده تقیّه ائمه ـ علیهم السّلام ـ در بیان احکام خداوند، همین معنی; یعنی حفظ کردن شیعه می باشد.
3 ـ در مشروعیت این قسم از تقیّه فرقی میان تقیّه از مخالفین و دیگران، وجود ندارد.
« مقاتل الطالبیین نگارش ابوالفرج اصفهانی ، و « شهداء الفضیله» نگارش علامه امینی و « الشیعه و الحاکمون» نگارش محمد جواد مغنیه،
2. تقیه کتمانی
کتمان و پنهان نمودن حق در مقابل افشا و روشنگری.
در صورت در خطر بودن کیان اسلام و تشیع:
امام صادق ع «لا دین لمن لا تقیّه له».
امام صادق ع :یا معلی ان التقیه من دینی و دین آبائی و لا دین لمن لا تقیّه له»
اتقوا علی دینکم واحجبوه بالتقیّه فانه لا ایمان لمن لا تقیّه له
این تقیه هنگامی است که اصل شیعه در خطر است و تنها به وسیله تقیه می توان آن را حفظ کرد.
[1] همان، ، باب 24، ح23.
[1] وسایل الشیعه، کتاب الامر بالمعروف و النهی عن المنکر، باب 25،ح3.
3. تقیه مداراتی
این تقیه برای ایجاد زمینه های تقریب و نزدیکی میان مسلمانان است.
صلّوا فی عشائرهم و عودّوا مرضاهم و اشهدوا جنائزهم
پاسخ شبهه:
ملاک در تقیه نجات جان و مال و دین است و این امری است که هر انسان عاقلی به آن عقیده دارد و در کتاب و سنت نیز مواردی ذکر شده است.
در نفاق ایمان وجود ندارد اما در اینجا ایمان وجود دارد، اما به عللی مانند خوف و … بیان نمی شود.