پاورپوینت سیستم و نگرش سیستمی در تجزیه و تحلیل و طراحی سیستمها

به نام خدا

سیستم و نگرش سیستمی در تجزیه و تحلیل و طراحی سیستمها
2

سازمان چیست؟

سازمان عبارت است از دسته بندی و گروه بندی افراد در قالب های نظام یافته به گونه ای که مساعی هماهنگ شده ی آن ها در یک محیط متغیر به صورت وسیله ای برای نیل به هدف های سازمانی در آید.
سازمان یک نهاد اجتماعی است که دارای هدف بوده و سیستمی است که به سبب داشتن یک ساختار آگاهانه فعالیت های خاصی را انجام می دهد و دارای مرزهای شناخته شده ای می باشد.
سازمان عبارت است از فرآیندی نظام یافته از روابط متقابل افراد برای دست یافت به هدف های معین

سیستم چیست ؟
سیستم مجموعه ای است که از اجزاءبه هم وابسته که وابستگی حاکم بر اجزای خود کلیت جدید را احراز کرده و از نظم و سازمان خاصی پیروی می نماید و در جهت تحقق هدف معینی که دلیل وجودی آن است فعالیت می کند
5

سیستم و نگرش سیستمی

اصولاً هر شیء یا پدیده ای که به نوعی دارای حیات و چرخه باشد، سیستم نامیده می شود. استفاده از روش سیستم به عنوان یک روش بهتر برای درک تمام پدیده ها شناخته شده است. این ایده در سال 1937 به وسیله ی «لودویک وون برتالانفی» یک زیست شناس آلمانی ارایه شد. وی نام «نظریه ی عمومی سیستم ها» را به یک نظم جدید برای فرموله کردن قواعدی که در سیستم به صورت کلی به کار می رود اطلاق نمود.

سه حرکت فکری ساختارنگری، سیبرنتیک و نظریه ی اطلاعات موجب گسترش و توسعه نگرش سیستمی شدند. ساختارنگری در زبان شناسی، مردم شناسی و روان شناسی بسیار مطرح است. کلمه سیبرنتیک به معنای هدایت یک کشتی و معنای مجازی آن عمل رهبری یا حکومت کردن است. روش شناختی سیبرنتیک به جای تاکید بر علت، هدف را در نظر می گیرد. سیبرنتیک هر چیزی را با ماشین همانندسازی می کند و از یک جنبه به عنوان علم ماشین در نظر گرفته می شود.

از دیدگاه سیبرنتیک برای شناخت ماشین ها باید ساختار و موقعیت درونی ماشین در هر لحظه، کنش ها و واکنش ها با محیط و بالاخره تکامل ماشین در یک مدت زمان را مشخص کرد. برای این منظور باید اندام اثرپذیر از محیط خارج و اندام اثربخش ماشین به محیط خارج از آن را مشخص کرد. ممکن است خروجی ها بر ورودی ها موثر باشند. در واقع معلول ممکن است بر علت تاثیر بگذارد. در این صورت باید حلقه ی بازخورد ماشین را مشخص کرد. در بازخورد مثبت واکنش در جهت کنش عمل می کند و در بازخورد منفی مکانیسم بر ضد اثرات دنیای خارج عمل می کند.

تعریف سیستم

لفظ سیستم به مجموعه ای از عناصر اطلاق می شود که ورودی های مشخصی را دریافت نموده و سپس روی آن ها پردازش انجام داده و در نهایت خروجی های معینی را تولید می کند. سیستم مجموعه ای است از چندین جزء وابسته به هم که در جهت حصول هدف های خاص در تعامل با یکدیگر هستند.

در فرهنگ انگلیسی «آکسفورد» یک سیستم به عنوان مجموعه یا گروهی از اشیاء مرتبط یا غیرمرتبط، به نحوی که یک واحد پیچیده را تشکیل دهند و یا ترکیب کلی اجزاء که بر حسب طرح یا برنامه ای نظام یافته باشد تعریف شده است. به همین ترتیب فرهنگ زبان انگلیسی «رندوم هاس» این تعریف را برای سیستم ارایه داده است: «مجموعه منظم و قابل درکی از حقایق، اصول، نظریه ها و امثال آن ها در زمینه ی خاصی از دانش یا اندیشه».

یک سیستم همواره دارای هدفی مشخص است و به صورت مجزا وجود ندارد. همانطور که هر سیستمی دارای سیتستم های ساده تری می باشد، خود نیز زیرسیستمی از یک سیستم پیچیده تر می باشد. یک سیستم با هدف خاص که در آن تقسیم کار، ارتباطات و کنترل وجود داشته باشد را «سازمان» گویند.

دیدگاه سیستمی، به نقل از کتاب «روابط صنعتی» بررسی پدیده ها از طریق در نظر گرفتن کل پدیده است. منظور از کل، مجموعه ای است که از به هم پیوستگی یکسری اجزاء که کم و بیش با هم مرتبط هستند و کلیت پدیده را به وجود می آورند می باشد. به طوری که مشهود است این نحوه دید، سنتز جدیدی است از روش های قیاسی و استقرایی، که محاسن هر یک را داراست و فاقد عیوب هر دوی آن ها است. توضیح اینکه در منطق سه نوع حجت وجود دارد: قیاس (Deduction)، استقراء (Induction) و تمثیل (Example). استقراء یعنی قریه به قریه گشتن و در منطق از جزء به کل رسیدن است و قیاس عکس آن.

از تعاریف فوق می توان نتیجه گرفت که برای شناخت سیستم ها در حالت کلی باید عناصر تشکیل دهنده و روابط بین آن ها را شناخت. در دیدگاه سیستمی رابطه ی بین دو جزء یا دو عنصر رابطه ی علت و معلولی تنها نیست بلکه ممکن است عملی دو جانبه باشد. رابطه ی تعاملی بین عناصر سیستم علاوه بر علت و معلول ممکن است رابطه ی زمانی، رابطه ی دو جانبه و رابطه ی بازخوردی هم باشد. اصولاً بین عناصر سیستم باید تناسبی برقرار باشد.

کل سیستم چیزی بالاتر از حاصل جمع عناصر آن است (5=2+2). کلیت سیستم دارای قابلیت های مازادی است که اجزاء آن جزء به جزء دارای آن قابلیت ها نیستند. در واقع سیستم ها دارای یک سلسله مراتب هستند، به طوری که مراحل بالاتر ویژگی های پیچیده تری را دارا است. شناخت کل بدون شناخت اجزاء و شناخت اجزاء بدون شناخت کل امکان پذیر نیست. سازمان سلسله ای از عناصر و اشخاص مرتبط است که یک واحد را به وجود می آورند. این واحد دارای قابلیت هایی است که هر یک از عناصر یا اشخاص مربوطه به تنهایی از آن ها برخودار نیست.

درجه پیچیدگی یک سیستم وابسته به تعداد عناصر سیستم و روابط بین آن ها است. اصولاً سیستم از لحاظ ساختاری شامل عناصر مرزی، عناصر داخلی، شبکه ارتباطی و بالاخره انباره ها جهت حفظ اطلاعات، محصولات، انرژی و هر چیز دیگری هستند. از لحاظ عملکرد سیستم ها، معمولاً جریانات داخل سیستم، مراکز تصمیم گیری، حلقه های بازخورد که تصمیم گیرندگان را زا خروجی های سیستم با خبر می کنند و بالاخره فرصت های زمانی که امکان بهبود کارایی سیستم را فراهم می کنند را باید مد نظر داشت.

اجزاء یک سیستم

از نظر «استنفورد اوپنر» هر سیستم لزوماً دارای سه خصوصیت می باشد که عبارتند از:

1. یک سری از اجزاء

2. رابطه ی بین این اجزاء

3. حرکتی هماهنگ تحت تاثیر نوعی کنترل

اجزاء زیر در هر سیستمی وجود دارند:

1. هدف: یک سیستم همانگونه که گفته شد دارای هدفی می باشد و اگر دارای این مشخصه نباشد فلسفه ی وجودیش بی معنا است.

2. ورودی ها: هر سیستمی برای ادامه کار خود نیاز به منابع تغذیه کننده و داده های ورودی دارد.

3. خروجی ها: اگر ورودی هایی در سیستم موجود باشد و سیستم نیز دارای هدفی باشد، رسیدن به هدف مورد نظر مستلزم گرفتن اطلاعات یا خروجی هایی از سیستم می باشد. هدف سیستم کلاً ایجاد همین خروجی ها می باشد.

4. توالی: یک سیستم از گرفتن داده های ورودی و پردازش روی این داده ها تا نتیجه ی نهایی و تولید داده های خروجی، احتیاج به نظم و ترتیب و توالی خاصی دارد که باید رعایت گردد. برای نمونه پرداخت حقوق پس از محاسبه ی تعداد ساعات کارکرد را در نظر بگیرید.

5. محدوده و محیط: هر سیستمی تحت شرایط و قوانین و محدوده خاص و اولویت های مشخص که محیط سیستم نامیده می شود کار می کند.

6. ابزار: عموماً یک سیستم متکی به ابزاری برای انجام امور خود می باشد. سیستم های پیچیده تر ابزار پیچیده تری را نیز طلب می کند.

7. عوامل انسانی: جهت اجرا شدن سیستم ها عوامل انسانی نقش موثری دارند.

سیستم ها یا بسیار ساده هستند و توسط انسان و یا مکانیسمی کنترل می شوند و یا این که سیستم هدفدار است و در جهت رسیدن به هدفی معین عمل می نماید. سیستم ممکن است قابلیت یادگیری و تصمیم گیری داشته باشد. سیستم های پیچیده دارای چند تصمیم گیرنده هستند. سازمان ها می توانند سیستم هایی با چند تصمیم گیرنده باشند.

اصولاً سیستم ها در ارتباط با محیط جانبی به صورت باز، با ارتباطی پویا و تاثیرات دو جانبه هستند و یا سیستم به صورت بسته و بدون نیاز به ارتباط با محیط خارج به کار خود ادامه می دهند. سیستم باز، پویا و وظایف و اجزاء آن متغیر هستند. در سیستم های بسته اعمال از قبل معین و سیستم وابسته به عناصر داخلی خود است. البته هرگز سیستم به صورت منفرد یافت نمی شود و باز و بسته بودن سیستم ها نسبی است. هر سیستم محیط خاص خود را دارد. محیط یک سیستم شامل مجموعه سیستم هایی است که با آن در ارتباط هستند.

تعامل بین سیستم و محیط آن به صورت ماده، انرژی و اطلاعات است. سیستم بسته با محیط اطراف خود تنها مبادله انرژی می کند. لازمه ی رابطه سیستم با محیط اطراف، وجود یک رابط یا درواقع محل مبادلات است. رابط ها نیز در شناخت سیستم ها حائز اهمیت هستند. در حالت کلی برای ایجاد یک سیستم چه باز و چه بسته مراحلی مشخص وجود دارند. به این مراحل چرخه ی حیات سیستم ها گفته می شود.

سه خصلت اساسی سیستم ها
13

ترکیب سیستم
اجزاءچهار گانه سیستم
1- درونداد(input) : آنچه بنحوی وارد سیستم می شود و سبب تحرک سیستم می شود
2- فرایند تبدیل(process) :جریان تغییر و تبدیل آنچه وارد سیستم می شود
3- برونداد(output) : آنچه از تغییر و تبدیل از سیستم (به شکل کالایا خدمات )خارج می شود
4- بازخورد (feed back) : فرایندی دورانی که قسمتی از ستاده به عنوان اطلاعات به درونداد پس خورانده می شود
14

ارتباط بین اجزاءسیستم
باز خورد
15
درونداد
ورودی
برونداد
خروجی
فرایند تبدیل

محیط سیستم
هر سیستم در محیطی قرار دارد . محیط سیستم شامل کلیه متغیرهایی است که می تواند در وضع سیستم موثر باشند و یا از سیستم تاثیر پذیرند عوامل محیطی در بر گیرنده عواملی همچون عوامل طبیعی ،فرهنگی ایدئولوژی ،اجتماعی ،سیاسی ،اقتصادی و غیره هستند
16

طبقه بندی سیستم ها
سیستم های اصلی و فرعی
سیستم های اصلی : که در بر گیرنده مجموعه ای از سیستم ها فرعی می باشد
سیستم های فرعی : که جزئی از یک سیستم بزرگتر بوده و جهت تحقق هدفهای سیستم اصلی فعالیت می کند
17

سیستم های باز و بسته
سیستم بسته : سیستمی ساده است که با محیط خود ارتباط برقرار نمی کند و در بر خورد با محیط سازمان خود را از دست می دهد
سیستم باز : سیستمی است که با محیط خود در ارتباط است
18

آنتروپی
در هر سیستم عواملی وجود دارند که بر خلاف جهت نظم سیستم عمل می کنند و مختل کننده انتظام سیستم هستند این عوامل را آنتروپی می نامند
19

انواع آنتروپی
1- آنتروپی مثبت : عملکردش در خلاف جهت نظم سیستم است
2- آنتروپی منفی : عملکرش خلاف جهت آنتروپی مثبت است و برای ایجاد تغییرات تعدیلاتی در جهت اصلاح انحرافات به منظور بقاء سیستم در محیط عمل می کند
20

خواص سیستم های باز
1- کلیت و جامعیت وجودی 8- گرایش به فنا
2- سلسله مراتب 9- گرایش به تکامل
3- همبستگی بین اجزاء 10- گرایش به تعادل یا خود
4- تناسب بین اجزاء نگهداری
5- گردش دایره وار
6- خاصیت تولید مثل
7- همپایانی
21

1- کلیت و جامعیت وجودی
سیستم در کلیت وجودی خود خواصی را ظاهر می سازد که در اجزاء تشکیل دهنده آن به تنهایی وجود ندارد . این کلیت نتیجه ارتباط اجزاء با یکدیگر و نحوه ترکیب اجزاء و سازمان یافتن آنها نیز کلیت سیستم را بوجود می آورد
22

2- سلسله مراتب
در سیستم ها نوعی سلسله مراتب از نظر ساختاری ،عملکرد و رفتاری وجود دارد . در هر سیستم عناصری وجود دارد که به نوبه خود عناصر کوچکتری هستند که ساخت و عملکرد ساده تری دارند
23

سلسله مراتب سیستم ها از دیدگاه بولدینگ
از دیدگاه بولدینگ سیستم ها از ساده به پیچیده به نه مرتبه تقسیم بندی می شوند

سطح اول : ایستا یا بافتها سطح هشتم : سیستم های اجتماعی
و چارچوب وجودی سطح نهم : سیستم های نمادین یا
سطح دوم :دینامیک ساده استعلایی
سطح سوم : سایبرنتیک
سطح چهارم : سطح یاخته یا سیستم های باز
سطح پنجم : نباتات یا ارگانیسم ها
سطح ششم : سطح حیوان
سطح هفتم : سطح انسان
24

3- همبستگی بین اجزاء
هر جزءدر سیستم به نحوی با سایر اجزاءمرتبط است و به علت وجود این همبستگی چنانچه در جزئی خللی وارد شود ،سایر اجزاءنیز از آن خلل متاثر می شوند
25

4- تناسب بین اجزاء
بین اجزاءسیستم تناسب، سنخیت وکمال متقابل موجود است و وجود تناسب سبب حفظ هویت و کلیت سیستم می شود
26

5- گردش دایره وار
فرایند درونداد ،تبدیل و برونداد جریانی مستمر و مداوم است . به این معنی که با صدور برونداد ،سیستم بار دیگر آماده کسب نیرو و تجدید فعالیت گردیده و این جریان به شکل گردشی دایره وار ادامه می یابد
27

6- خاصیت تولید مثل
سیستم ها گرایش به جاودانه سازی خود دارند و تا جایی که امکان داشته باشد به حیات خویش ادامه می دهند و چنانچه در کار سیستم نقصی پدید آید دررفع آن می کوشند و برای ادامه حیات تلاش می کنند ، در غیر این صورت از طریق تولید مثل وجود خود را در دیگری ادامه می دهند
28

7- همپایانی
همپایانی بدین معنی است که سیستم می تواند از راهها ومسیرهای متفاوتی به هدف واحدی برسد
29

8- گرایش به فنا
در درون سیستمها عواملی بوجود می آیند که سیستمها از جهت اصلی آن منحرف می سازند و به سمت عدم تعادل سوق می دهند. این عوامل را آنتروپی می خوانند
30

9- گرایش به تکامل
منظوراز تکامل از پیچیدگی سا خت و تنوع خواص است و چنانچه ساختار سیستم پیچیده تر شود و در اثر آن پیچیدگی ،عملکردهای متنوعتری از سیستم به ظهور رسد و خواص بیشتری ارائه شود سیستم متکامل تر شده است
31

10- گرایش به تعادل یا خود نگهداری پویا
این خصیصه که به هوموستاسیس معروف است بیانگر تلاش سیستم در حفظ متغیرهای ضروری خود در محدودهای معین به منظور ادامه حیات سیستم می باشد
32

نظریه عمومی سیستم ها
این نظریه توسط برتالانفی ارائه گردید و بر اساس این نظریه یک ارگانیسم ،صرفاًمجموع عناصر جداگانه ای نبوده بلکه سیستمی است که دارای نظام و کلیت می باشد که مرتباًدر حال تغییر و تبدیل است به اعتقاد وی ارگانیزم را نمی توان با شیوه تفکر و روشهای معمول در مکتب مکانیسمی شناخت و باید طرز تفکر نوینی را برای شناخت موجودات ارگانیک ابداع کرد این نظر برتالانفی به نظریه عمومی سیستم ها شهرت یافت .
33

نگرش سیستمی
این نگرش چارچوبی منطقی و علمی ارائه می دهد که چند بعدی بوده و چارچوبی برای در نظر گرفتن عوامل محیطی ،داخلی و خارجی سیستم به عنوان یک کل متشکل ارائه می دهد .و به پدیده های اطراف بصورت یک کل به هم پیوسته می نگرد .
34

منبع

تجزیه و تحلیل سیستم ها و روشها خانم دکتر زاهدی
ابن خلدون، عبدالرحمن(۱۳۶۴). “مقدمه ابن خلدون”، ترجمه: گنابادی، م . پ، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ایکاف، راسل(۱۳۸۸). بازآفرینی سازمان”، ترجمه: تقی ناصر شریعتی و همکاران. تهران: سازمان مدیریت صنعتی.
ایکاف، راسل(۱۳۸۰). “برنامه ریزی تعاملی”، ترجمه: خلیلی، س،تهران: نشر مرکز.
بینش، مسعود(۱۳۸۵). با اندیشمندان عرصه مدیریت. تهران: سازمان مدیریت صنعتی.
بینش، مسعود(۱۳۸۷). “فکر بهبود”، تهران: مرکز آموزش و تحقیقات صنعتی ایران.
پورتر، مایکل(۱۳۸۴). “استراتژی رقابتی”، ترجمه: مجیدی، ج و مهرپویا، ع، تهران: نشر رسا.
سنگه،پیتر(۱۳۷۵). “رقص تغییر”، ترجمه: مشایخی، ع و همکاران، تهران: آریانا.
سنگه،پیتر(۱۳۸۳). “پنجمین فرمان”، ترجمه: کمال هدایت، ح و روشن، م، تهران: آریانا.
قراچه داغی، جمشید(۱۳۸۹). “روش شناسی سیستم ها”، ترجمه: سلطانی و حقیقت ثابت.
کالینز، جیم(۱۳۸۶). “از خوب به عالی، ترجمه: سپهرپور، ن، تهران: پیک آوین.
مختاری، قاسم(۱۳۸۷). “مقدمه ای بر تفکر سیستمی”، ویرایش پنجم. تهران:
هریس، ریچارد(۱۳۸۹). “هنر برنامه ریزی کوانتمی”، ترجمه: بینش، م و مهذب، س،تهران: مرکز آموزش و تحقیقات صنعتی ایران.

با تشکر از توجه شما