سلامت در حوادث و بلایا
سه سطح بحران های اجتماعی
حادثه
سانحه
فاجعه
جدول تفکیک مفاهیم فاجعه، سانحه، حادثه بر اساس ویژگی های آنها
حوادث و سوانح از نظر رخداد طبیعی به دسته های زیر تقسیم می شوند:
سوانح طبیعی ناگهانی
مثل: سیل،طوفان، زلزله، آتشفشان، تگرگ، صاعقه، ریزش کوه، هجوم حشرات و حیوانات، تسونامی
سوانح طبیعی دراز مدت
مثل: اپیدمی، خشک سالی، قحطی، کمبود مواد غذایی، سرمای طویل المدت، حرکت عظیم توده های گرم
حوادث غیرطبیعی (ساخته دست بشر)
مثل: فروریختن ساختمان، انفجارات، جنگ، پناهندگان، آتش سوزی در جنگل
خود ایمنی در حوادث و بلایا
زلزله عبارت است از وقوع تکان های شدید و ناگهانی زمین که در اثر شکسته شدن و جا به جا شدن لایه های زیر سطح زمین ایجاد می گردد.
زلزله یا لرزش شدید زمین می تواند منجر به ترک خوردن یا فرو ریختن ساختمان ها و سازه های مختلف ، قطع خطوط آب ، برق ، گاز و تلفن ، بروز بهمن ، سیل ، آتش سوزی یا وقوع موج های بسیار بزرگ و مخرب در سطح دریا گردد . این امر موجب وارد آمدن صدمات بی شماری به انسان ها و محل کار یا سکونت آنان خواهد گردید .
زلزله
هدف اصلی این دسته از اقدامات کسب آمادگی در مقابل زلزله و کاهش خسارت های جانی و مالی ناشی از آن است .
اقدامات قبل از وقوع زلزله
1. مناطق زلزله خیز و وضعیت زلزله خیزی محل سکونت خود را شناسایی کنید.
2. کسب آمادگی و آموزش های لازم در خصوص مقابله با زلزله
3. مقاوم سازی ابنیه و وسایل موجود در آنها
4. مناطق امن و حادثه خیز خانه ، مدرسه و محل کار را شناسایی کنید
5. امکان خطر آتش سوزی را از طریق سیم های برق فرسوده، ارتباطات ، نشت دادن لوله های گاز و وسایل گاز سوز بررسی کنید.
6. محل کلید و شیر های اصلی آب ،برق ،گاز را پیدا کنید.
7. وسلیل سنگین را در طبقات پایین بگذارید و قفسه ها را به دیوار محکم کنید.
8. اشیای سنگین و افتادنی را مهار کنید.
9. وسایل شکستنی از قبیل ظروف شیشه ای و چینی را در طبقات بالای کمد و قفسه ها نگذارید.
10. لامپ ها و لوسترهای سقفی را محکم کنید.
11. تهیه وسایل و امکانات ضروری
12. بسیج امکانات لازم و در نظر گرفتن محل های مناسب برای اسقرار آنها از جمله پایگاه های هلال احمر
13. توجه به علائم وقوع زلزله
توجه به هشدار ها و اطلاعیه های منشر شده در این خصوص 14.
15. برگزاری دوره های آموزش عمومی
16. اطلاع از محل کار و حتی خواب آشنایان و نزدیکان و همچنین در جریان گذاشتن اقوام و همسایه ها از محل خواب و کار خود.
17. ایمن ساختن شیشه ها با زدن چسب ، محکم کردن لوسترها و سایر اشیاء آویزان ، محکم کردن قاب عکس ها و زدن چسب روی شیشه آنها
18. تهیه و نگهداری وسایلی امداد رسانی از جمله بیل ، کلنگ در یک محل قابل دسترسی راحت
19. باز بینی و ایمن سازی سیستم های گاز و برق و آب درون محل زندگی و کار بخصوص شیرهای قطع گاز و برق
20. تهیه و نگهداری کپسول آتش نشانی
21. تهیه و نگداری چادر و پتو ، کارد و چاقو ، مقداری طناب ، کیسه پلاستیکی
22. انتخاب محل خواب طوری که سر به طرف دیوارهای بیرونی و پرت نباشد.
23. زدن چسب بر روی شیشه ها
مرحله اول
همین الان شروع به ایمن سازی کنید
حالا کارهای ساده ای را انجام دهید که اگر فردا زلزله رخ دهد می تواند شما را در برابر آن محافظت کنند. خب، با کارهایی مثل دور کردن کتابخانه از رختخواب ، مبل ودیگر جاهایی که مردم می خوابند یا می نشینند، شروع کنید. اجسام سنگین را به طبقات پایین تر کمد یا کتابخانه انتقال دهید. بعد شروع کنید به جستجوی دیگر وسایل موجود در منزلتان، که ممکن است در هنگام زلزله برایتان خطرناک باشند.
خطرات بالقوه در خانه یتان را شناسایی کنید و شروع به رفع آنها نمایید
ایمنی در برابر زلزله تنها مقاوم سازی ساختمان ها نیست؛ برای کاهش خسارات جانی و مالی ناشی از زلزله باید وسایل داخل ساختمان مان را نیز ایمن کنیم.
شما باید وسایل زیر را ایمن کنید.
1) اجسام سنگینی که افتادن آنها می تواند به شما صدمه بزند
2) اجسام گران قیمت یا شکستنی که از بین رفتن آنها برای شما گران تمام می شود . علاوه بر وسایل داخل منزل ، لوازم موجود در جاهای دیگر مثل گاراژ را برای جلوگیری از صدمه زدن به وسلیه نقلیه یا مواد اشتعال زا ایمن کنید.
وسایل الکترونیکی
تلویزیون ، رادیو ضبط ، کامپیوتر ، ماکرویو و دیگر وسایل الکتریکی، سنگین و گران قیمت هستند. آنها را می توان با تسمه و بستهای فنری ایمن کرد.
وسایل روی قفسه ها و میز های بلند
وسایل دکوری ، چینی ، ظروف سفالی و لامپ ها می توانند درهنگام زلزله تبدیل به وسایلی مرگبار شوند. بهتر است از چسبها یا بتونه هایی که به وسایل آسیب نمی رساند برای محکم کردن آنها استفاده کرد. وسایل سنگین و شکستنی را به قفسه های پایین انتقال دهید.
در آشپزخانه
در کابینت ها که خوب چفت نشوند در هنگام زلزله به شدت باز شده و ظروف شیشه ای و چینی موجود در کابینت روی زمین می ریزند. بهتر است از قفلهای مناسب(قفل بچه ها، قلابدار) برای جلوگیری از این اتفاق استفاده شود . برای جلوگیری از آتش سوزی، وسایل گازی باید رابط های نرم داشته باشند. یخچال و وسایل بزرگ را با بستن آنها بوسیله تسمه به دیوار ایمن کنید.
اشیاء آویزان کردنی
آیینه ها ، قاب عکس ها و دیگر آشیاء بایستی بوسیله قلاب بسته آویزان شوند. د راین صورت آنها نمی توانند از دیوار پرتاب شوند. عکس ها و آیینه ها را می توان با زدن بتونه به گوشه های آنها ایمن تر کرد. فقط از پرده های نرم ولطیف در بالای تخت خواب ها و مبل ها استفاده کنید.
وسایل خانه
بالای وسایلی همچون کتابخانه و بوفه را به دیوار متصل کنید. اطمینان حاصل کنید که وسایل به خوبی محکم شدهاند. اتصالهای نرمی مثل تسمه های پلاستیکی که اجازه می دهند اشیاء بلند بدون افتادن، تاب بخورند ، باعث کاهش تغییر شکل میخ ها می شود .
قفسه های سست را می توان با بکارگیری بتونه در گوشهای آن ایمن نمود .
آبگرمکن
آبگرمکن نا امن ممکن است سقوط کند و همزمان موجب ترکیدگی اتصالات آب وگاز گردد. اگر دو تا تسمه اطراف آبگرمکن شما آن که بوسیله میخ به دیوار وصل شده باشد، وجود ندارد ،پس ایمن نیست. شکل یکی از روشهای بستن آبگرمکن را نشان می دهد . داشتن ابزارهای معمولی شما را در این کار کمک میکند؛ بایستی یک لوله رابط مسی نرم به عنوان یدک داشته باشید؛ تا در صورت خرابی لوله اصلی مورد استفاده قرار گیرد
تهیه کیف اضطراری
انواع مختلفی از حوادث و سوانح وجود دارند که شیرازه زندگی راحت مردم را از هم می پاشند و شرایطی را فراهم میسازند که مردم نیازمند کمک و یاری سایر مردم و نهادهای مسئول می گردند. در چنین شرایطی و تا زمانی که این کمکها به سوانح دیده ها برسد معمولا ۳ روز طول می کشد (مدت زمان لازم برای حضور مسئولین، برآورد خسارت، اعلام اقلام مورد نیاز، تامین اقلام و انتقال به منطقه حادثه دیده). برای این فاصله زمانی(سه روز) نوعی کیف برای شرایط اقتصادی و فرهنگی اجتماعی ایران که به کیف اقلام مورد نیاز خانواده ایرانی برای شرایط اضطراری معروف است. اعم وسائل مورد نیاز برای این کیف عبارتند از:
۱) آب : حداقل 1لیتر آب به ازای هر نفر، آب تهیه شده را هر سه ماه یکبار عوض کنید
2) غذا: برای حداقل سه روز، حتی الامکان به صورت خشک یا کنسرو شده مثل: نان خشک، بیسکویت
3) مایحتاج کودکان: پوشک، شیشه شیر، شیر خشک، لباس گرم
4) وسایل کم کننده استرس و فشار: اسباب بازی، کتاب داستان، آب نبات، تنقلات.
5) منابع روشنایی: چراغ قوه با باطری اضافه، شمع، نوارهای نور برگردان، فانوس و اندکی نفت
10) مدارک مهم: یک کپی از مدارک مهم نظیر شناسنامه، عقد نامه، دارایی ها و طلبکاریها و بدهکاری ها (اسناد را در جای امنی قرار دهید).
6) رادیو دستی با باطری اضافه
7) وسایل یدکی: نخ نایلونی به طول پانزده متر، مقداری طناب، بیل تاشو، تبر کوچک یا تیشه، بسته خیاطی شامل نخ و سوزن، چاقوی چند منظوره، پیچ گوشی و آچار
8) چادر و لباس فصل، فندک یا کبریت، کیسه خواب صحرایی، دستکش و کلاه، پتوی پشمی، اجاق سبک وزن همراه با اندکی نفت، کیسه زباله، لیوان و بشقاب یکبار مصرف
9) پول
11) جعبه کمکهای اولیه مناسب یکی از مهمترین وسایلی است که باید در هر سفر همراه شما باشد . این جعبه نه تنها در سفرهای خارج از جاده بلکه در کلیه مواقع اضطراری مانند سیل , زلزله , آتش سوزی , تصادفات و غیره می تواند کار ساز باشد . اقلامی که در زیر به آنها اشاره شده یک لیست کامل از یک جعبه کمکهای اولیه مناسب است . شما می توانید بر اساس نیاز , بخشی از آن را حذف یا به آن اضافه کنید.
جعبه کمک های اولیه
12- پنس، قیچی، سرنگ استریل، تیغ، دستکش طبی، سنجاق در اندازه های مختلف، آتل، شریان بند، دماسنج
1- داروهای مورد نیاز و مصرفی افراد خانواده بخصوص سالمندان (داروهای قلبی، فشار خون، قند و …)
2- الکل طبی
3- محلول بتادین و ساولن
4- کیف یخ
5- کیسه آب گرم
6- چسب زخم، نوار چسب، پنبه، گاز استریل، باند نواری و سه گوش
7- قرص های مسکن نظیر استامینوفن، مفنامیک اسید
8- داروهای ضد اسید
9- قرص جلوگیری از اسهال، پودر ORS، قرص ضد تهوع
10- کرم ضد سوختگی، دور کننده حشرات، پماد مسکن عضلانی
11- پماد زخم (تتراسیکلین)، قطره استریل چشمی
مرحله دوم
برنامه ریزی
آیا افراد خانواده تان آمادگی در مقابل یک زلزله بزرگ را دارند؟ قبل از وقوع حادثه بعدی همه افراد خانواده با یکدیگر برنامه ریزی کنید که هر فرد قبل، هنگام وبعد از چه کاری باید انجام دهد .
وقتی زلزله تمام می شود باید اماده اتش سوزی های بعدی، قطع سرویسهای عمومی و ارتباطی و همچنین پس لرزه های بزرگ باشیم. این برنامه ریزی برای مواقغ اضطراری هم مفید خواهد بود.
بیشتر مراکز دولتی، مدارس و مراکز تجاری برنامه ریزیهای برای مقابله با انواع حوادث و موارد اضطراری دارند. خانوده شما هم بایستی یک چنین برانامه را داشته باشد . ایمنی و سلامتی شما خیلی مهم است، بنابراین حالا زمان را برای پیش برد یک طرح اضطراری نگه دارید. اگر شما قبلا چنین طرحی را آماده کرده اید. حالا آن را مجدداً بررسی کنید.
برنامه ای برای مواجهه با خطر تنظیم نمایید
مکان های امن در هر یک از اطاق های خانه و کلاس درس را پیدا کنید. درصدد یافتن مکان های امن در داخل و خارج از ساختمانهایی باشید که شما اوقات تان را می گذرانید. به هنگام لرزش زمین، هر چه مسافتی را که باید سفر کنید کوتاهتر باشد، در امنیت بیشتری خواهید بود. زمین لرزه ها در هر زمان و هر جایی ممکن است روی دهند، بنابراین به هر کجا که می روید آماده باشید.
به کودکان چه باید گفت
اگر به هنگام وقوع زلزله در داخل خانه هستید، در جای امن قرار بگیرید، خود را محافظت کرده و صبر کنید. به زیر یک میز تحریر، میز یا نیمکت بروید. یکی از پاها را بگیرید و چشمان خود را بپوشانید. اگر در نزدیکی شما میز یا میز تحریری وجود ندارد، مقابل یک دیوار داخلی بنشینید. یک دیوار داخلی در مقایسه با یک دیوار بیرونی بدنه ساختمان، احتمال ریزش کمتری دارد. یک مکان امن انتخاب نمائید، جائی که اشیاء بر روی شما نیفتد، دور از پنجره ها، قفسه های کتاب یا اثاثیه سنگین و بلند باشد. دویدن به بیرون از خانه هنگامی که زمین لرزه روی داده است خطرناک می باشد زیرا آجر، سقف و دیگر مواد ممکن است در جریان وقوع زلزله یا بلافاصله پس از آن فرو ریزند و اشخاص نزدیک به ساختمان ها را مجروح سازند.
از آتش نشانی محل تان یاد بگیرید که چطور از کپسول اطفاء حریق استفاده می شود.
حالا برنامه ریزی کنید بعد از زلزله چه واکنشی باید انجام داد
کفش و چراغ قوه در کنار تخت خوابتان نگه دارید.
به هر یک از افراد خانواده آموزش دهید که در مواقع اضطراری اگر گیر افتادند ، چطورسوت بزنند و یا سه مرتبه مکررا مشت بزنند.
موارد مورد نیاز اعضای خانواده و همسایگانی که دارای شرایط ویژه ای هستند همچون صندلی چرخ دار ، چوب دستی، رژیم های غذایی یا دارو ئی مخصوص را شناسایی کنید.
دوره های آموزشی کمک های اولیه هلال احمر وروش احیاء قلب فرا بگیرید. از کسی دیگر از نزدیکانتان که آموزش دیده اند دوره های مذکور را فرا بگیرید.
محل وچگونگی قطع آب و گاز ، برق را بدانید و وسایل مورد نیاز را برای این منظور در دسترس نگه دارید . اطمینان حاصل کنید که شما می دانید چطور باید گاز ،آب و برق در منزلتان را قطع کنید. فقط اگر بو و یا نشتی گاز را استشمام کردید ، قطع کنید .
بررسی کنید که در شهر یا کشور تان یک کمیته ای بلایای طبیعی هست یا نه واگر نیست ، سوال کنید که چطور میشود آن کمیته را می توان تشکیل داد.
هشداردهنده های آتش نصب کنید وماهیانه آنها را تست کنید.باتری را هر سال یک بار یا وقتی که صدای جیر جیر میدهد (سیگنال باتری ضعیف ) عوض کنید
حالا برای ارتباط با یکدیگر و بازگشت به حالت عادی بعد از بحران برنامه ریزی کنید.
کپی های از سندهای ضروری ، همچون شناسنامه ها ، دفترچه بیمه ها وسندها با مجلد های ضد آب همراه با کیف ایمنی نگه دارید. فهرستی از اموال تان را تهیه نمایید ( یک لیست و عکس ها یا فیلم از اموالتان )
یک محل امن خارج از منزلتان برای ملاقات کردن افراد خانواده با یکدیگر بعد از بحران تعیین کنید.
یک شخصی را خارج از موقعیت تان کسی که می تواند صدا بزند هر فرد از خانواده را با اطلاعات واقعی مشخص کنید.
برای همه اعضاء خانواده یک لیست از شماره تلفن های ضروری تهیه نمایید
مشخص نمائید بعد از زلزله اگر منزل تان دچار حادثه شد کجا ممکن است ساکن شوید ( با دوستان یا آشنایی تان در این زمینه هماهنگ باشید).
در مورد طرح موارد اضطراری در مدرسه فرزندنتان اطلاعات کامل داشته باشید .کارت اطلاعات ضروری همراه فرزندنتان باشد .
اقدامات هنگام وقوع زلزله
اگر در فروشگاه، سینما یا ساختمان پر ازدحام هستید از هجوم به در های خروجی خودداری کنید
در صورتی روی ویلچر قرار دارید آن را قفل کرده و همانجا بمانید
همان جا بمانید . ( زیر یک میز یا نیمکت بروید، یا به سمت کریدور رفته و یا در گوشه ای از دیوار بایستید . از پنجره ها شومینه ها و اسباب و وسایل سنگین فاصله بگیرید.)
اگر شما در داخل ساختمان هستید :
از آشپزخانه خارج شوید زیرا محل بسیار خطرناکی است .( ممکن است اشیا بر روی شما سقوط کنند)
هنگامی که ساختمان در حال لرزش است به سمت راه پله ها نروید و به سمت خارج هجوم نبرید زیرا خطر سقوط و آسیب رساندن به خودتان را در پی خواهد داشت ویا ممکن است سقوط تکه های شیشه و یا آوار به شما ضربه ای وارد نماید .
اگر در مکانهای کوهستانی هستید . مواظب سقوط سنگها، زمین لغزه ها ، درختان و آوارهای دیگری که می توانند بر اثر لرزش ، سست و رها شوند باشید .
اگر خارج از ساختمان هستید :
به یک فضای باز بروید .
از ساختمانها ، خطوط و لوله های فشار قوی ، کوره ها و یا هر چیز دیگری که ممکن است در اثر لرزش بر روی شما بیفتد ، فاصله بگیرید .
اگر در حال رانندگی هستید : بایستید اما با دقت !!. در سمت راست خیابان متوقف شوید تا سمت چپ برای عبور خودراهای امدادی باز باشد.
اتومبیل را خاموش کنید ولی آن را از جایش خارج نسازید
هرگز بر رو یا زیر یک پل یا پلهای هوایی و یا زیر درختان ، تیرهای چراغ برق، خطوط فشار قوی و یا تابلوها توقف نکنید . تا زمانی که لرزش ادامه دارد در داخل اتومبیل خود بمانید . هنگامی که مجددا رانندگی را از سر گرفتید حتما به شکستگی های ایجاد شده در کف خیابان ، سنگهای افتاده و دست اندازهای جاده در مسیر حرکت خود دقت کنید .
اگر شیر گاز را بسته اید هرگز دوباره آن را باز نکنید، اجازه بدهید که شرکت گاز این کار را انجام دهد. هرگز از کبریت، فندک ، گاز پیک نیک یا باربی کیو و وسایل و ابزار برقی تا زمانی که از عدم نشتی گاز مطمئن نشده اید استفاده نکنید ممکن است استفاده از آنها با ایجاد جرقه سبب اشتغال نشتی گاز و در نهایت ایجاد انفجار و اتش سوزی شود.
کارهایی که در هنگام وقوع زلزله نباید انجام داد
از تلفن استفاده نکنید مگر برای امداد پزشکی و یا اطلاع آتش سوزی . شما می توانید شماره های مورد نیازتان را برای جوابگویی در مواقع ضروری بایگانی کنید . اگر تلفن شما کار نمی کند ، یک نفر را برای درخواست و آوردن کمک بفرستید اما هرگز منتظر این نباشید که حتماً ماموران آتش نشانی ، پلیس و یا ماموران امداد برای کمک به شما بیایند آنها ممکن است در دسترس نباشند
اقدامات بعد از وقوع زلزله
آرامش خود را حفظ و دیگران را به آرامش دعوت کنید
برای مقابله با خطرهای ناشی از پس لرزه های احتمالی
آماده باشید
کفشهای رو بسته بپوشید تا از زخمی شدن با شیشه های
شکسته شده و آوارها در امان باشید .
دنبال زخمیها بگردید
برای اشخاص زخمی به دنبال پزشک و امدادگر بگردید .
سلامتی نعمتی است که باید برای حفظ آن تلاش کنیم و راهکار ها را به دیگران نیز
آموزش دهیم
سالم و شاد باشید