به نام خدا
عنوان: سازمان همکاریهای اقتصادی (اکو)
در این بحث خواهیم دید :
تاریخچه
ارکان سازمان همکاری اقتصادی (اکو)
اهداف و وظایف
اقدامات انجام شده
نقاط ضعف اکو
نقاط قوت اکو
برخی آمارهای اکو
سازمان همکاری های اقتصادی یک سازمان منطقه ای بین دولت هاست، سازمانهای منطقه ای، سازمانهایی هستند که در یک منطقه خاص از یک قاره بوجود می آیند و فقط کشورهای واقع در آن منطقه می توانند به عضویت آن درآیند.
هدف این سازمانها گسترش همکاری میان کشورهای همان منطقه می باشد. از این سازمانها که غالباً از نوع اقتصادی می باشند در تمام قاره ها بوجود آمده اند، مانند: سازمان بنلوکس در اروپا میان کشورهای بلژیک، هلند، لوکزامبورگ؛ سازمان آسه آن در جنوب شرق آسیا، سازمان اکو در غرب آسیا، سازمان اکوواس در غرب آفریقا و سازمان سادک در جنوب آفریقا.
مقدمه
تاریخچه
پس از تشکیل کنفرانس توسعه و تجارت وابسته به سازمان ملل متحد (انکتاد) در ۲۳ مارس ۱۹۶۴ و تعیین دهه ۱۹۶۰ به عنوان دهه توسعه و عمران کشورهای درحال رشد، روند این همکاری های شتاب بیشتری گرفت، و با در نظر داشت این امر، سازمان همکاری عمران منطقه ای (R.C.D.) .Regional Cooperation for Development در ژوئیه ۱۹۶۴ /۱۳۴۳ با عضویت سه کشور ایران، پاکستان و ترکیه تشکیل شد.
تاریخچه
فلسفه وجودی RCD را می توان در شرایط سیاسی و اقتصادی موجود در کشورهای عضو در نخستین سال های دهه ۱۹۶۰ جستجو کرد. 1 – اجرای طرح های صنعتی کردن خود به شیوه غربی بودند،
2- محدویت ذخایر ارزی،
3- نیاز به اجرای طرح های صنعتی ،
4- دریافت تکنولوژی
5- استفاده از امکانات موجود
داشتن علایق تاریخی، فرهنگی و سنتی مشترک میان سه کشور و قرارگرفتن در یک منطقه حساس استراتژیک، ضرورت پیداش چنین سازمانی بود.
RCD
تاریخچه
تشکیل سازمان همکاری عمران منطقه ای با موفقیت چندانی روبرو نبود. اما
با اجرای طرح های مهم مثل طرح تولید آلومینیوم در ایران، کاغذ و بلبرینگ در پاکستان و تدوین اساسنامه بانک سرمایه گذاری و توسعه و نیز پیش نویس مقررات همکاری های گمرکی و تعرفه ای، گام های نسبتاً موثری در راستای اهداف این سازمان برداشته شد. ناسیونالیسم و قومیت گرایی، ضعف تفکرات فراملی و همچنین برخی از تعهدات فرامنطقه ای برخی از کشورهای عضو آر.سی.دی موجب شد تشکیلات و سازمان پیش بینی شده نتواند، اهداف موردنظر را تحقق ببخشد، با پیروزی انقلاب در ایران و تحولات سیاسی در ایران، روند فعالیت آر.سی.دی تا چندی دچار رکورد شد
RCD
از ابتدای سال 1357 فعالیت RCD روند آهسته تری به خود گرفت و اگر چه عهدنامه ازمیر به تصویب مجلس وقت ایران رسیده و مبادله شده بود، اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی به دلیل عدم اعلام نظر قطعی دولت جمهوری اسلامی ایران نسبت به انحلال سازمان مذکور و یا خروج از این همکاری، فعالیت های RCD به حالت تعلیق درآمد تا جایی که در سال1359 تصمیم به انحلال آن گرفته شد
سرانجام :
تولد دوباره :
وقوع جنگ تحمیلی و محاصره اقتصادی جمهوری اسلامی ایران توسط دولتهای غربی
رویکرد ج.ا.ا مبتنی بر گسترش روابط با کشورهای همسایه مسلمان
همکاری سه جانبه ایران، ترکیه و پاکستان
تحت نام جدید سازمان همکاری اقتصادی ( اکو)
از 9 بهمن ماه 1363 آغاز گردید.
اهداف ( اکو):
گسترش بازرگانی بین دول عضو _ از طریق تامین دسترسی آزادانه تر به بازارهای یکدیگر.
ترغیب به ایجاد شرایط مساعد در هر یک از دول عضو برای رشد مداوم اقتصادی به منظور ارتقاء مستمر سطح زندگی مردم.
تحکیم همبستگی های فرهنگی و علائق معنوی و برادرانه ای که مردم دول عضو را از مجاری اجتماعی و فرهنگی به یکدیگر پیوند می دهند.
کمک به رشد تجارت جهانی از طریق اتخاذ روشی مشترک در مجامع بین المللی و کوشش به منظور محو سیاست های غیرمنصفانه بازرگانی که برای کشورهای روبه رشد شرایط تجاری نامساعد به بار آورده است.
ارکان سازمان همکاری اقتصادی (اکو) بر اساس عهدنامه ازمیر :
الف – شورای وزیران ب – شورای قائم مقامان ج – شورای برنامه ریزی منطقه ای د – کمیته های فنی هـ – دبیرخانه و – سازمان تخصصی
شورای وزیران :
این شورا به عنوان عالیترین رکن تعیین کننده خط مشی سازمان محسوب می شود و با شرکت وزرای امور خارجه کشورهای عضو و یا دیگر نمایندگانی که مقام وزارت داشته باشند تشکیل می شود. شورا دارای اجلاس سالیانه بوده و حداقل یک بار در طی سال تشکیل جلسه می دهد. در این جلسات، آیین نامه های داخلی تدوین و همچنین تصمیمات سازمان توسط آن اتخاذ می شود.
شورای قائم مقامان :
شورای قائم مقامان متشکل از مدیر کل وزارت امور خارجه ج. ا. ایران و سفرای کشورهای عضو در ایران بوده و به عنوان رکن دایمی از طرف وزیران ، رویه و خط مشی سازمان را تعیین و موضوعاتی را که مستلزم اتخاذ تصمیم توسط دول عضو می باشد، تنظیم می کند و در امور مربوط به اجرای تصمیمات شواری وزیران اقدامات مقتضی بعمل می آورد. این شورا دارای اجلاس مرتب بوده و هر زمان که نیاز باشد تشکیل جلسه می دهد. ریاست این شورا هر شش ماه به صورت دوره ای و به ترتیب حروف انگلیسی نام کشورهای عضو با یکی از این کشورها است که دارای نمایندگی ثابت در ایران می باشد.
شورای برنامه ریزی منطقه ای :
شورای برنامه ریزی مرکب از روسای سازمانهای برنامه دول عضو یا نمایندگانی که دارای همان اختیارات باشند، بوده و حداقل سالی یکبار تشکیل جلسه می دهد. این شورا به طور کلی مطالعه درباره طرحهای عمرانی و بررسی استعدادها و امکانات تولیدی کشورهای عضو را بر عهده دارد و پیرامون طرحهای مشترک و قراردادهای طویل المدت و ایجاد هماهنگی بین طرحهای همکاری دولتهای عضو و اقداماتی که لازم است نسبت به انجام آنها تسریع به عمل آید اظهارنظر و توصیه های لازم را می نماید. توصیه های شورا به همراه گزارش نتایج ارزیابی به شورای وزیران جهت اتخاذ تصمیم ارائه می شود.
امروزه سازمان همکاری اقتصادی دارای 8 کمیته به شرح ذیل می باشد. 1- کمیته اقتصادی، بازرگانی 2- کمیته صنعتی و فنی 3- کمیته حمل و نقل و ارتباطات 4- کمیته کشاورزی 5- کمیته علمی، آموزشی و فرهنگی 6- کمیته انرژی 7- کمیته زیربنایی در امور عمومی (کمیته بهداشت و محیط زیست) 8- کمیته مبارزه با مواد مخدر
کمیته های فنی:
دبیرخانه:
به منظور برقراری ارتباط بین ارگانهای مختلف کشورهای عضو، تصمیم گرفته شد که سازمان همکاری اقتصادی( اکو) دارای یک دفتر دایمی به نام دبیرخانه باشد که مقر آن در تهران است. دبیرخانه اکو از یک دبیرکل و تعدادی کارمند اداری تشکیل گردیده و دارای وظایف متعددی است.
Secretary General
Dr. Shamil Aleskerov
Diplomatic rank:
Ambassador Extraordinary and Plenipotentiary
1- موسسه فرهنگی اکو : مرکز فرهنگی منطقه ای و مقر آن در تهران می باشد 2- بنیاد علمی اکو : مرکز بنیاد علمی اکو در اسلام آباد پایتخت پاکستان است 3- موسسه آموزشی اکو : موسسه آموزشی اکو در آنکارا ترکیه قرار دارد 4- موسسات منطقه ای : 1. اتاق بازرگانی و صنایع اکو 2. شرکت مشترک کشتیرانی (اکو) 3. شرکت هواپیمایی اکو 4. موسسه آموزش عالی بیمه اکو 5. مرکز بیمه اکو 6. شرکت بیمه اتکایی اکو 7. موسسه فرهنگی اکو 8. بانک تجارت و سرمایه گذاری اکو 9. بنیاد جوانان اکو.
سازمانهای تخصصی:
اقدامات مهم اکو در چند سال اخیر عبارتند از :
امضای پروتکل تعرفه های ترجیحی در سال 1375
شکل گیری موسساتی چون بانک تجارت و توسعه
تاسیس شرکت بیمه اکو
امضای موافقتنامه تجارت ترانزیت منطقه ای
احیای موسسه فرهنگی اکو در تهران به منظور حفظ پیوندهای دیرینه
تاسیس بنیاد علمی اکو به منظور تربیت کادر متخصص علمی در اسلام آباد
تاسیس موسسه آموزشی اکو در آنکارا.
بر اساس ماده 36 عهدنامه ازمیر، هر یک از دول منطقه می توانند عضویت سازمان را تقاضا کنند.
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، تعدادی از جمهوری های تازه استقلال یافته شوروی و افغانستان تمایل خود را برای پیوستن به اکو ابراز داشتند و در آذر 1371 ( نوامبر 1993 ) آذربایجان، افغانستان و پنج کشور آسیای مرکزی یعنی ترکمنستان ، ازبکستان، قرقیزستان، تاجیکستان و قزاقستان با امضای سند الحاق به "عهدنامه ازمیر" به عضویت دائم اکو در آمدند.
مساحتی معادل 8 میلیون کیلومتر مربع است و جمعیتی بین 350 تا 400 میلیون
20 درصد مساحت آسیا و 6 درصد مساحت کل جهان
به لحاظ تعداد اعضا و وسعت جغرافیایی و حجم جمعیتی، پس از اتحادیه اروپا در جایگاه دومین اتحادیه منطقه ای در دنیا قرار دارد.
اوراسیا و خلیج فارس که دو حوزه ژئوپلتیک و ژئواکونومیک دنیا به شمار می روند، درون جغرافیای این سازمان قرار دارند.
دسترسی مستقیم به آبراه های بزرگ جهان از جمله خلیج فارس، دریای عمان، اقیانوس هند، دریای مدیترانه، دریای سیاه و دریای خزر و همچنین وجود شبکه های مواصلاتی گسترده
هم مرزی با کشورهای قدرتمندی چون هند، چین و روسیه.
برخی ویژه گی های اکو :
نقاط قوت اکو:
کشورهای عضو در یکی از حساس ترین مناطق جهان با میراث تارخی و فرهنگی کم و بیش مشترک واقع شده اند .
کشورهای عضو اکو در منطقه ای استراتژیک قرارگرفته اند که دارای منابع طبیعی فراوانی نظیر منابع عظیم نفت و گاز، مواد معدنی فلزی از جمله مس، طلا و ذخایر عظیمی از مواد معدنی غیرفلزی
از همه مهم تر نیروی انسانی یا به عبارتی سرمایه انسانی فراوان و جوان می باشد کشورهای عضو اکو که از زمینه رشد بازار منطقه ای خوبی برخوردارند ایران به عنوان بزرگترین تولیدکننده نفت و گاز در اکو و ترکیه به عنوان دروازه اکو به اروپا
درحال حاضر بلوک های اقتصادی منطقه ای از جمله EU در اروپا، ASEAN آسیای جنوب شرقی و MERCOSUR در آمریکای جنوبی وجود دارند که دارای توان بالای اقتصادی بوده و در سرنوشت اقتصاد جهان نقش تعیین کننده ای دارند. در خلیج فارس نیز شش کشور عضو شورای همکاری، زمینه ایجاد یک اتحادیه پولی را فراهم می آرورند. لذا می توان از تجارب ارزنده آن ها در پیشبرد اهداف سازمان اکو استفاده نمود.
نکته :
نقاط ضعف اکو:
تفاوت ساختار اقتصادی کشورهای عضو
فقدان سرمایه برای توسعه در اکثر کشورهای عضو
فقدان نهادهای لازم به منظور حمایت از روابط تجاری
ضعف قوانین و فقدان مقررات ناظر بر تجارت و سرمایه گذاری
عدم وجود اطمینان لازم و نگرانی برخی از اعضا نسبت به نیات یکدیگر
نقاط ضعف اکو:
اعمال نفوذ برخی کشورهای فرامنطقه ای از جمله آمریکا و اسرائیل
عدم وجود دیدگاه های سازنده منطقه ای
تفاوت رژیم های سیاسی و تعارضات سیاسی و عقیدتی
دلبستگی اعضاء به غیر از منطقه
نبود امنیت و ثبات سیاسی در برخی از کشورها
حل نشدن رژیم حقوقی دریای خزر
نگاهی به کارنامه اکو نشان می دهد عوامل سیاسی در این پیمان همواره بر جنبه های اقتصادی آن غلبه داشته است. اگرچه سیاست و اقتصاد همواره تاثیر متقابلی بر یکدیگر داشته اند، اما به دلیل دولتی بودن اقتصاد در اکثر کشورهای عضو اکو، تاثیر سیاست بر تصمیمات اقتصادی این سازمان دوچندان می شود.
نکته :
برخی آمار اقتصادی در اکو:
جمهوری اسلامی ایران بیشترین درامد سرانه را پس از ترکیه در میان ده کشور عضو سازمان همکاری اقتصادی " اکو " دارد.
بر اساس گزارش دبیرخانه اکو ، از لحاظ تجارت ، ایران با 100میلیارد دلار (53 میلیارد و ششصد میلیون دلار صادرات و حدود 43 میلیارد دلار واردات ) پس از ترکیه است. سال 1393
برخی آمار اقتصادی در اکو:
از نظر نرخ تورم هم پاکستان با 6/7درصد کمترین و ایران بیشترین نرخ تورم را در میان ده کشور عضو اکو دارد.
بدهی های خارجی ایران با 21 میلیارد دلار کمتر از ترکیه ، قزاقستان و پاکستان است.
ترکیه با 247 میلیارد دلار دارای بیشترین بدهی خارجی در اکو است.
نرخ رشد جمعیت 8 کشور اکو بیشتر از ایران است و افغانستان با 2/6درصد بیشترین نرخ رشد جمعیت را دارد.
سهم اکو : تقریبا 16 درصد
سهم اکو : تقریبا 13 درصد
سایت دبیرخانه اکو
www.ecosecretariat.org
www.iccim.org. سایت اتاق بازرگانی و صنایع و معتئن ایران www.worldatlas.com. سایت اطلاعات جغرافیایی کشورها www.tradeeco.org. سایت اطلاع رسانی تجاری اکو www.trademap.org. سایت اطاع رسانی در خصوص مبادلات جهانی www.wto.org سایت اطلاع رسانی سازمان تجارت جهانی.ک ی www.worldbank.org. سایت بانک جهانی www.ecosecretariat.org.سایت دبیرخانه اکو www.tpo.irسازمان توسعه تجارت ایران یس www.irica.gov.ir سایت گمرک ایران
منابع :
با سپاس