زندگینامه سعدی
مقدمه
سعدی در سال ۶۰۶ هجری قمری متولد شد. آن چه که مسلم است این است که خانواده ی وی خانواده ای مذهبی و اهل دین و دانش بودند.
در همان کودکی پدر را از دست داد و بعد از آن، در سایه ی محبت مادرش مقدمات علوم ادبی و شرعی را در شیراز فرا گرفت. در اوایل جوانی، در حالی که اوضاع فارس به شدت آشفته بود، دیار محبوبش شیراز را به قصد بغداد که جایگاه مناسبی برای دانش اندوزی بود ترک کرد و در بغداد به مدرسه ی نظامیه که مخصوص شافعیان بود، مسیر یافت و به فراگیری علوم دینی و معارف ادبی پرداخت.
مقدمه
پس از آن که چندین سال در بغداد به تحصیل مشغول بود، گام به سفری نهاد که سال ها به طول کشید. در درازا این سفرها، حجاز و شام و لبنان و روم را درنوردید و سنت ها و فرهنگ های متنوع آن ها را دید. این سفرها نه فقط جستجوی تنوع، دانش و آگاهی از رسوم و فرهنگ های گوناگون بود، بلکه هر سفر تجربه ای معنوی نیز به شمار می آمد. این سفرها، مشاهدات، روایت ها و قصه هایی را برای وی به ارمغان آورد که ریشه در واقعیت زندگی داشت. احتمالاً یکی از مهمترین عوامل مقبولیت و دل نشینی سخن وی و پند و اندرزهای او در بین عوام و خواص، عینی بودن آن هاست. گرچه لحن سخن و نحوه ی بیان هنرمندانه ی آن ها نیز خالی از تاثیر نیست.
بازگشت به شیراز
در میانه ها قرن هفتم، هنگامی که آرامش نسبی بر ایران حاکم بود، به شیراز برگشت. سال های اقامت سعدی در شیراز سال های پربرکتی بود که گنجینه ی پر بار خود در وعظ و عبرت و رحمت و عشق و عرفان را برای آیندگان به رشته ی تحریر در آورد.
در این روزگار، سعدی در خانقاهی ساکن و به راهنمایی مردم و موعظه ی خلق مشغول بود. تا این که در حدود سال ۶۹۰ هجری قمری، درگذشت و در همان خانقاهی که اواخر عمرش را در آنجا می گذراند، به خاک سپرده شد. آرامگاه ابدی سعدی در چهارکیلومتری شمال شرقی شیراز، در پهنه کوه فهندژ، در انتهای خیابان بوستان و در کناره باغ دلگشا است.
بوستان سعدی
بوستان سعدی، اولین اثر مستقل سعدی است که سرودن آن در سنه ۶۵۵ هجری قمری پایان یافته است. زبان این منظومه، زبانی است استوار و روان و منسجم و به دور از تصنع و تکلف. این اثر در قالب مثنوی و در بحر متقارب شعر شده و محتوای آن اخلاق و تربیت و سیاست و امور اجتماعی است.
بوستان را شهر آرمانی سعدی دانسته اند: دنیای پسندها و آرزوهای او. مدینه ی فاضله ای که بنیاد سامانه اجتماعی آن بر عدل استوار است و لبریز از گذشت و فداکاری، نکوداشتن و تواضع، همدلی و همدردی و عشق به خداست. بوستان در ده باب و در قالبی از حکایات و گفت و شنودها ساخته و پرداخته شده است که تا زمانیکه انسان و انسانیت زنده است، حرفها برای گفتن و درسهایی برای آموختن دارد.
گلستان سعدی
یک سال بعد از تمام نگارش «بوستان»، سعدی ارمغانی سایر به اسم «گلستان» را در هشت باب برای دوستداران ادب و دانش به زبان نثر به تصویر کشید. نثر گلستان نثری است آراسته و در عین حال روان و ساده. سعدی با قدرت خارق العاده ی خویش کلمات را زیبا می گزیند، زیباتر در کنار هم می نشاند و از این همنشینی کلمات، موسیقی کلامی روح نواز می آفریند که اهل فن آن را نثر «مسجع» یا «آهنگین» می نامند. «گلستان» زیباترین و تاثیرگذارترین کتاب نثر پارسی است، چنان که پیشینیان ما آن را به کودکان خود تعلیم می دادند و اولین کتاب خوانده شده بدست هر ایرانی «گلستان» بود. داستان های اختصار و پندهای اخلاقی آن در آموزش نسل های متعدد نقش بسزایی داشته است چنان که بیشتر گزاره ها و ابیات گلستان به شکل ضرب المثل به روایت ایرانیان مسیر یافته است.
قصاید
به رغم افول قالب شعری قصیده در سده ششم و به پیگیری آن رواج غزل، سعدی در این مقوله نیز تبحر خاصی داشته و به دو زبان فارسی و عربی قصایدی سروده است. این قصاید را از عقیده محتوا می توان در دو حوزه ی «تاملات و تفکرات» و « مدح امرا و سلاطین معاصر» جای داد که دومی اگر چه از شان وی بعید است، ولی اغلب ملایم و به بعید از اغراق است. غالبا آن ها را عبرت و پند می دهد و صفات نیکی را در آنان می ستاید که خود به شیوه ی غیر مستقیم، تشویق به داشتن خلق و خوی مناسب است.
تاثیر کلام سعدی بر غرب
سعدی تنها سخنوری است که در نثر و هم در نظم سرآمد شد و سادگی و روانی و تناسب سخن را با هم به کار گرفت. از سوی دیگر، یکی از مهم ترین عوامل دل نشینی پندها و اندرزهای سعدی در میان عوام و خواص، وجه عینی بودن آنهاست. اگرچه لحن کلام و نحوه ذکر هنرمندانه آنها نیز سهمی عمده در ماندگاری این نوع از آثارش دارد.
به علاوه، اعجاب انگیزترین ویژگی در او، شجاعت و شهامت او در واقعیت گویی است. از قدرتمندان گرفته تا زاهد و عابد ریایی و فاسد، به نقد اخلاقی همگان می پردازد. به رغم آن که مذهبی و متعصب است، جفاکاری را حتی با مخالفین خویش روا نمی دارد و سراپا محبت و مهر است و خویش و بیگانه را مورد رافت و انصاف و مروت خود قرار می دهد
تاثیر کلام سعدی بر غرب
از همین رو است که 700 سال بعد از او، ما به زبانی که از سعدی آموخته ایم کلام می گوییم و گستره ی تاثیر کلام و فرهنگ و ادب او، نه تنها بر ایرانیان هویداست، بلکه از مرزهای ایران فراتر رفته و کشورهای دیگر را نیز در عرصه ی گیتی مسحور خویش کرده است. چنان که «گلستان» سعدی برای اولین بار به زبان فرانسوی ترجمه و این ترجمه مقدمه ای برای آَشنایی غربیان با سعدی و افکار وی شد. بعد از آن، در مدت زمانی اندک سعدی و افکارش باره درک و دریافت اروپاییان قرار گرفت و آثارش به مهمترین زبان های زنده ی دنیا ترجمه شد.
با تشکر فراوان از توجه شما عزیزان