موضوع: روشها و انواع مداخله از نظر مرمت شهری
استاد مربوطه: دکتر عباس زاده
شهریار سیف علیان – علی حبیبی
یاسین حسن زاده – نیما دره زمی
واحد درسی: مرمت شهری
نیمسال اول تحصیلی 94-1393
روشهای مداخله:
1- حفاظتی بهداشتی
2- حفاظتی تزئینی
3- بازسازی شهری
4- موضعی موضوعی
5- روش جامع مرمت شهری
1- بازسازی مو به مو
2- بازسازی در انقطاع با گذشته
1- روش حفاظتی- بهداشتی
این روش دربرگیرنده مجموعه اقدامات برای ارتقای کمی یا کیفی شرایط محیط زیست است.
این اقدامات در پی تبدیل ناپایداری های شهری به پایداری صورت می پذیرد بنابراین «مجموعه اقداماتی که شهرداری های شهرهای بزرگ برای حصول به بهبود های قابل لمس روزمره انجام داده اند» باید نوعی طرح مرمت شهری به حساب آید نظیر خیابان کشی های تکمیلی،تجهیز و تزئین فضاهای عمومی، زدودن هسته های شهری نامناسب، تامین آب آشامیدنی، فاضلاب، ایجاد فضای سبز و …
– محرک اصلی این طرحها:
ناهماهنگی بافتهای قدیمی شهرها برای پذیرفتن شرایط جدید زیست می باشد. مانند استفاده بیشتر از وسائل نقلیه موتوری، احداث فضاهای مسکونی در شهربه عبارت دیگر این روش با استفاده از امکانات و دستاوردهای جدیدو برای پاسخ گویی به نیازهای معاصر مورد استفاده قرار می گیرد.
– مشخصه اصلی این روش:
توجه دقیق به سازمان فضایی کالبدی شهر از بعد بهداشت
دارای منشا نوگرایانه و وابستگی اندک نسبت به گذشته
بازسازی سازمان فضایی در معنای ایجاد سازمانی کاملا متفاوت با گذشته
– نمونه هایی اجرایی از این روش:
اقدامات هوسمان در پاریس
اقدامات مرمت شهری صورت گرفته در کشورهای در حال توسعه و اروپای شرقی
شماری از اقدامات هوسمان در این زمینه:
– ایجاد فضای بیشتر در اطراف ساختمان های بزرگ و قصر جهت چشم نواز تر شدن و سهولت دفاع هنگام شورش
– بهبود وضعیت بهداشتی شهر با از تخریب کوچه پس کوچه هایی که منشا بیماری های واگیردار بودند
– ایجاد بلوارهای وسیع جهت برخورداری از هوا و نور کافی و هم چنین تسهیل عبور سربازان
– بهبود شرایط زندگی با درختکاری های منظم، احداث باغ ها و پارک های عمومی
خطوط ضخیم نشانگر خیابان های جدید در محلات قدیمی و محلات جدید با هاشور مشخص شده اند
ایجاد بلوارهای وسیع
ایجاد فضای بیشتر در اطراف بناهای بزرگ یا شاخص
بولوار ریشار- طرح این بولوار که بر روی کانال ساخته شده از هوسمان است
احداث باغ ها و پارک های عمومی و درختکاری های منظم
2- روش حفاظتی- تزئینی
مجموعه اقداماتی برای حفظ، نگهداری و یا ارتقاء زیبایی شناسی فضایی در پیکره، سیما و چهره معماری شهری بافت
«بهتر جلوه دادن بناهای قدیمی، گسستن آنها از پیوندهای کالبدی با بافت مسکونی اطراف، از بین بردن محله های
غیر بهداشتی و فقیر نشین داخل شهر، احداث فضاهای باز در شهرها و محلات قدیمی و ….»
– هدف اصلی این روش:
زیباسازی بافت کهن به منظور ایجاد منظر شهری جذاب و گیرا
– محرک اصلی این روش:
عدم ارتباط مطلوب میان توده و فضاست
– علت استفاده از این روش
ارتقا ارزش های زیباشناسی ناشناخته در بافت کهن
– مشخصه های اصلی این روش
به دنبال چهره ای نو در بافت کهن
تفکر فرهنگ گرا
اقدامات عمدتا با احیا و ابقا نه تخریب
شهرسازی تعویضی عنوانی است که برای اینگونه طرحها بکار میرود( استفاده از سطوح قدیمی شهرها برای احداث
مجموعه های معاصر و متراکم مسکونی، خدماتی و ….
پایه های اصلی این روش را می توان به راسکین، موریس و سیت در قرن نوزدهم منسوب کرد.
3- روش بازسازی شهری
این روش ابتدا پس از جنگ جهانی دوم به دنبال تخریبهای وسیع شهری مورد توجه قرار گرفت.
– هدف اصلی این روش:
بازگرداندن فعالیت به فضا، برگشت به حالت عادی، زنده کردن حیات شهری و در یک کلام باززنده سازی فضای شهری است که بیشتر با هدف های فرهنگی و تاریخی – سیاسی انجام می پذیرد.
3-1 بازسازی مو به مو
بازسازی مطابق با وضعیت گذشته بافت
بازسازی ورشو در لهستان مثال بارزی در این زمینه است که به صورت کاملا منطبق با گذشته (قرن 17) صورت پذیرفت
3-2 بازسازی در انقطاع با گذشته
چهره و تصویر جدیدی از شهر عرضه می گردد و فعالیتهای جدیدی به بافت منسوب می گردد به طوریکه چهره گذشته بافت پاک شده و چهره نویی جایگزین می گردد
در این روش ارتباط بافت با مفاهیم کالبدی و فعالیتی گذشته کاملاً قطع می گردد و سلطه فعالیت ب
تصاویری از نتیجه بازسازی مو به مو در ورشو بعد از جنگ جهانی دوم
2013
1945
مخروبه شهر و بعد از بازسازی
4- روش مداخله موضعی موضوعی
تفکر غالب در این روش تفکر معماری – شهری است.
در این تفکربه دخالت های موضعی،ارتقای فضای معماری و سلطه معماری در یک محدوده خاص از بافت شهر توجه میشود. این تفکر به ایجاد فضاهایی که برخوردهای اجتماعی را تسهیل کند توجه داشته و سعی در ایجاد هماهنگی میان شکل با فعالیت و فضا به صورت موضعی و کاملاً اجرایی دارد.
هدف اصلی این روش:
تقویت وضع اقتصادی و تقلیل عوامل فرساینده کالبدی بافت است.
آنچه از این روش حاصل می شود اقدام در مقیاس طراحی شهری است که منجر به تدوین طرحهای اجرایی، واقع بینانه و مرتبط با مردم است.
در این روش بشتر متعادل کردن سرانه های شهری و سازگاری کاربریها مورد توجه قرار می گیرد.
5- روش جامع مرمت شهری
این روش به جمع عوامل و متغیرهای شهر همچون موجود زنده ای که در بستر منطقه ای شهر می زیند توجه دارد.
در این روش کل شهر مورد توجه قرار می گیرد و سازمان فضایی مورد طراحی و تدوین واقع می شود.
در این روش اعتقاد بر آن است که با برخوردها و مداخلات موضعی نمی توان به باز زنده سازی بافت های کهن شهر پرداخت.
هدف اصلی این روش:
مورد توجه قرار دادن مسائل بافت کهن با توجه به مسائل شهر در قالب ارائه و تدوین روش جامع نوسازی برای کل شهر
استفاده از این روش در دهه 80 و 90 در اروپا قوت گرفت.
روشهای مداخله:
1- حفاظتی – بهداشتی
2- حفاظتی – تزئینی
3- بازسازی شهری
4- موضعی – موضوعی
5- روش جامع مرمت شهری
تاکید بر کالبد بیش از فعالیت فضای شهری می باشد.
تاکید بر فعالیت بیش از کالبد فضای شهری می باشد.
– توجه به فعالیت و کالبد به صورت موضعی
– تلفیقی از روش های حفاظتی و بازسازی
– کاملا اجرایی و واقع گرا
– نگریستن به بافت مرمتی مورد نظر به صورت جزئی از کل
– توجه به زمینه بافت
بیشتر از حیث امکانات بهداشتی و رفاهی
بیشتر از حیث زیبایی شناسی و بصری
انواع مداخله:
1- مداخله نوگرایانه
2- مداخله فرهنگ گرایانه
3- مداخله فرانوگرایانه
4- مداخله مردم گرایانه
1- مداخله نوگرایانه
این نوع مداخله متاثر از نظریه های شهرسازان قرن 19 نظیر ریچاردسون، کابه، پرودون، آوئن و فوریه است.
هدف این نوع مداخله:
ارتقای سطح بهداشت و سلامت، افزایش کارایی و بالا بردن زیبایی در سطح شهر
مشخصه های اصلی این مداخله:
– سعی در رفع مشکلاتی نظیر وجود آشفتگی در فعالیت های شهری، نبود نظم در شهر بخصوص در بافت کهن شهر
– مطرح کردن انقطاع فرهنگی برای حل مسائل و مشکلات
– جایگزین کردن دستورالعمل های ساده، نو و معقول به جای آذین بندی های سنتی برای بالا بردن میزان نظم
– مطرح کردن اصل بهداشت برای مقابله با تراکم زدایی در شهر و درانداختن طرحی نو با تخریب تمامی بافت
– استوار بودن بر پایه «شهرسازی-بولدوزر» و «شهرسازی-چاقویی»
2- مداخله فرهنگ گرایانه
متاثر از نظریه های پیش شهرسازان قرن 19 نظیر راسکین، موریس، سیت و ریمون آنون
هدف این نوع مداخله:
زنده کردن ارزش های فرهنگی گذشته در شهر، تکیه بر رشد شهر بر اساس اشکال کهن، توجه به ارزش های زیبا شناختی شهرهای کهن و به حداقل رسیدن دخل و تصرف در بافت های باارزش
مشخصه های اصلی این مداخله:
– مبنا قرار گرفتن توجه به ارزش های فرهنگی کهن
– اعتقاد به اینکه ارزش های فرهنگی باعث شکل دهی فضاست
– لزوم غیر قابل پیش بینی و متنوع بودن فضا
– عدم اعمال هرگونه دخل و تصرف در بافت های کهن
3- مداخله فرا نوگرایانه
این مداخله متاثر از نظریه های شهرسازی دهه شصت قرن بیستم میلادی به بعد است
تلفیقی است از مداخله نوگرایانه و مداخله فرهنگ گرایانه که از افراط و تفریط هر دو نوع می کاهد
مشخصه های اصلی این مداخله:
– حفظ تار و پود بافت کهن در کنار دگرگونی های کالبدی-فضایی شهر
– مورد توجه قرار دادن حفظ ارزش های فرهنگی بافت تا اندازه ای که سبب افزایش مشکلات ساکنان نشود
– معاصر سازی بنا، مجموعه و بافت تا آن اندازه مورد توجه است که سبب از بین رفتن ارزش های بافت فرهنگی نگردد
4- مداخله مردم گرایانه
متاثر از نظریه های شهرسازی مشارکتی دهه های آخرین قرن بیستم میلادی
هدف این نوع مداخله:
بالا بردن میزان مشارکت مردم در تغییرات سازمان فضایی شهر
مشخصه های اصلی این مداخله:
– در نظر گرفتن مردم و ساکنان محدوده های مورد عمل به عنوان مخاطبان اصلی هر نوع مداخله
– توجه به نظرهای مردم قبل از هر گونه مداخله
– اندیشیدن به درک فضای شهری نه به خلق آن، به خصوص خلق طرح های ثابت
– اندیشیدن به برنامه ریزی بیش از طراحی
– نقش اساسی مردم در سازماندهی شهری
انواع مداخله:
1- مداخله نوگرایانه
2- مداخله فرهنگ گرایانه
3- مداخله فرانوگرایانه
4- مداخله مردم گرایانه
– ایجاد طرحی نو و متناسب با شرایط حال بدون توجه به بافت کهن
– توجه ویژه به ارزش های کهن و حداقل دخل و تصرف در بافت آن
– تلفیقی از روشهای نوگرایانه و فرهنگ گرایانه بدون افراط و تفریط آنها
– حفظ تار و پود بافت کهن در کنار دگرگونی های کالبدی- فضایی شهر
– نقش محوری مردم و مشارکت آن ها در این نوع مداخله
– توجه به برنامه ریزی بیش از طراحی