تجارب جهانی مرمت شهری انگلستان : یورک فرانسه : پاریس آلمان : برلین
1
تجارب جهانی مرمت شهری:پاریس
2
برج ایفل
موزه لوور
خیابان شانزلیزه
آرامگاه پانتئون پاریس
کلیسای جامع نوتردام
طاق پیروزی پاریس
3
فرانسه به عنوان کشوری که در مقیاس ها وزمان های متفاوت وبه اشکال گوناگون دست به تغییر فضای کالبدی زده است بدون شک ماجراجوترین کشور در امر نوسازی وبازسازی است.ریشه ی اقدامات مرمتی در کشور فرانسه به سال های 1850 در پاریس بر می گردد.نخستین اقدامات مربوط به بافت قدیم پاریس توسط هوسمان صورت گرفت.او اندیشه ی ویوله لودوک را مبنای کار خود قرار داد وبا مهم جلوه دادن چند بنا اقدام به تغییر بافت های هم جوار آن کرد.هوسمان برای تخریب از یک ابزار قانونی استفاده کرد.در فرانسه قانون1850به شهرداری ها به عنوان تنها مسئولان دخالت در شهرها اجازه داد تا در مسائل بهداشتی واحدهای مسکونی نظارت کنند.ودر هر کجا لازم بدانند دست به سلب مالکیت بزنند.این قانون توسط هوسمان در مقیاس وسیع استفاده شد.
4
این اقدامات دو هدف داشت:
1:رفع کمبود های بهداشتی،تاسیساتی،تجهیزاتی،ونوسازی ساختمان های فرسوده
2:رفع نابسامانی های سیاسی ناشی از شرایط متحول اجتماعی، تاریخی فرانسه واز میان بردن ناآرامی های اجتماعی پاریس
5
بنابراین اقدامات هوسمان در پاریس شامل موارد زیر است:
1:ایجاد شبکه تاسیسات آب وفاضلاب
2:اقدامات بهداشتی،ایجاد فضای سبز کناره ای،وپارک های عمومی بزرگ
3:تقویت استخوان بندی اقتصادی شهر از طریق ایجاد ساختمان های تجاری ومالی بزرگ
6
4:اقدامات ساختمانی:
الف:تخریب بخشهای مسکونی پر جمعیت ،احداث بولوارهای وسیع درمحل آنها وایجاد ساختمان های منظم برای فعالیت های بازرگانی خدمات عمومی ومسکونی در دو سوی آنها
ب:تخریب بناهایی که در مجاورت ساختمان های یادمانی قدیم قرار دارند.
5:وسعت بخشیدن به شهر واحداث ابنیه جدید
هوسمان برای ازبین بردن بافت اجتماعی وفرهنگی عامه مردم پاریس از هیچ شدت عملی روی گردان نبود موافقان از این اقدامات بخاطر وضعیت رفاهی حاصل شده حمایت می کردند..ومخالفان از هم گسیختگی واضمحلال بافت اجتماعی را بعنوان یک اقدام ضد اجتماعی و مانعی برای رشد وتعالی فرهنگی می دانستند.
7
در اواسط قرن بیستم تحولات کشور فرانسه چهره ای دیگرگونه یافت که شاید بتوان ریشه آن را در قانون اوت 1962(قانون اندره ماله رو)مشاهده کرد.این قانون عملیات حفاظتی ـ حراستی را بر محلات قدیمی مراکز شهری وهسته های قدیمی گسترش داده وبرعکس قوانین مرسوم در اروپا بیشتر به قوانین تشویقی می پردازد.مامور مستقیم اجرای این قانون وزارت خانه های امور فرهنگی و ساختمان هستند که دو وظیفه ی عمده برعهده دارند اولی تجدید حیات فضاهای باارزش را پی می گیرد ودومی باز زنده سازی وتجدید ارزش نوسازی ومرمت مجموعه های شهری را با دخالت ونظارت مقامات محلی می باشد.
8
قانون جدید مقررات و اقداماتی تازه را در مرمت شهری راسبب شد بین شرح:
1.مقررات حقوقی:مقررات اجرایی در سطح ملی ومحلی برای پیشگیری از پدیده های مخرب وتشویق ساکنان در استفاده از طرح های جدید(مقررات اجرایی)
2.ایجاد امکانات فنی:دسترسی مالکان وصاحبان واحدهای واقع در بخش های حفاظتی حراستی به معماران ،متخصصان منتسب محلی به صورت (مقررات هدایتی)
3.ایجاد تسهیلات مالی:کمک های بلا عوض ازطرف دولت به مالکان وصاحبان بناها به منظور جوابگویی به مخارج مرمتی به تناسب میزان مخارج مرمتی وسطح زیربنای محل مورد نظر .این کمک به کسانی که از خانه هایی خود به عنوان خانه دوم استفاده می کنند پرداخت نخواهد شد.
قانون (ماله رو)دو عامل مهم فضای فرهنگی و کالبدی را پیوستگی مطلق یکدیگر قرار می دهد.
9
از نمونه اقدامات انجام گرفته مطابق با این قانون محله های لوماره ،له هال بوبورگ،و مونیارتاس می باشد.
محله لوماره:
محله ای است که بیش از هر محله دیگری تحت پوشش قانون ماله رو قرار گرفت.این محله که جزو شهر قدیم پاریس محسوب می شود دارای بافتی قرون وسطایی بوده.که به مرور تغییراتی درآن به وجود آمده بود.محله مذکور از ابعاد متفاوتی تحت تاثیر قانون ماله رو قرار گرفت: این تاثیرات را می توان در سه رده کلی مطرح کرد:
1.مرمت تک بناهای مسکونی.
2..بازسازی بامرمت مجموعه بناهای مسکونی
3.تجهیز هر چه بیشتر محله
4.تعویض قشر اجتماعی محله (گذار از محله فرودستان )
10
در اواخر دهه ی 1970 بسیاری کشورها از جمله فرانسه درصدد نگاهداشت (گذشته) در شهرهایشان برآمدند اهداف اصلی این رویکرد در فرانسه عبارت اند از:
.1نگاهداشت منظر تاریخی در شرایط زندگی امروز
2:اصلاح سامانه ترافیکی
3:ساخت پایه های اقتصادی-اجتماعی
شهردار قدرتمند پاریس ژاک شیراک کوشید تا در راستای بازنده سازی پاریس پروژه های تازه ای برپا کند که از نمونه های آن ساختمان های خصوصی و همگانی بزرگی همچون اپرای پاریس،باستیل،هرم لوور،طاق بزرگ وطغیان بی مانند آرایه های خیره کننده درشهر بود در کنار این ها پروژه های بزرگ مقیاسی چون پروژه ی دلاویلت وتوسعه بخش becyدر کنار ایستگاه راه آهن در دستور کار قرار گرفت.
از این زمان واژه ی بازسازی شهری، دارای بار منفی شد ونیاز برای زنده کردن شرایط گذشته ی شهرها باعث شد تا واژه ی باززنده سازی جایگزین آن شود.
11
پاریس قرن 19
12
13
پاریس قرن 20
14
15
16
در میان شهر های قرون وسطایی،یورک تنها شهری است که نه تنها محدوده حصار قرون وسطایی خود را حفظ کرده بلکه همچنین بافت متراکم و پیچیدگی خاص فرم شهر قرون وسطی در مقیاسی کوچک را نیز حفظ کرده است.این شهر در سال 71 میلادی توسط رومیان به عنوان پایگاه قلعه ای_نظامی و راهبردی بنا شد پس از آنکه رومیان شهر را ترک نمودند شهر متروک ماند سپس در سال 560 میلادی توسط انگلیسی ها به تصرف در آمد و مورد بازسازی قرار گرفت با بازسازی شهر ،رشد ارگانیک جایگزین شبکه شطرنجی آن شد پس از آن در سال 876میلادی به اشغال دانمارکی ها درآمد و آنان بنای سلطنتی خود را در آن بنا نمودند تا اینکه در سال 929 میلادی به دست انگلیسی ها افتاد آنان یورک را به عنوان پایتخت شمالی خود تایید کرده و حصارهای سنگی آن را بازسازی کردند (موریس،1368،ص 125و126).
تجارب جهانی مرمت شهری: یورک
17
18
نکات مورد توجه در طرح مرمتی شهر یورک شامل موارد زیر است :
1.هدف اصلی از مرمت شهر قدیم یورک مانند شهرهای بث و چستر ، حفاظت از بافت کهن با اعطای نقش عمده به گردشگری است
2.طرح مرمتی شهر یورک بیشتر بر جنبه های بهسازی و نوسازی تاکید دارد تا بازسازی.
3.اهداف و ملاحظات اقتصادی مرمت عمدتا بر مبنای تقویت بنیه اقتصادی شهر در کنار نقش فرهنگی (دانشگاهی)
4.اهداف و ملاحظات اجتماعی این شهر ،تقویت حیات اجتماعی شهر قدیم را در نظر دارد ،بدین منظور افزایش تراکم مسکونی به میزان دو برابر در دستور کار قرار گرفته است
19
5.اهداف و ملاحظات فرهنگی این شهر همچون چستر و بث ،تقویت ارزش های فرهنگی با ترویج صنعت گردشگری است.
6.سیاست ها و راهبردهای آمد و شد و حمل و نقل شهری شامل موارد زیر است:
الف-تقویت دسترسی پیاده
ب- خروج آمد و شد سنگین سواره از داخل بافت قدیم
ج- انتقال برخی کاربری های کم اهمیت یا مزاحم آمد و شد سواره به خارج از بافت قدیم.
7.اقدامات تاسیساتی و تجهیزاتی شهر یورک به منظور تقویت امکانات گردشگری و تفریحی و احداث تاسیسات بهداشتی در شهر است.
20
21
22
کروزبرگ، واقع در بافت قدیم و مرکزی شهر برلین و از قسمت های مرکزی این شهر است. این بافت به دلیل تقسیمات سیاسی، به صورت حاشیه ای از برلین در آمده و به مدت چند دهه پس از جنگ ، مورد غفلت قرار گرفت و بخش شرقی آن، با ساختمان های مخروبه، ساکنان محروم و کسانی که شغلشان در شرکت های کوچک را از دست داده بودند، به صورت معضلی برای برلین غربی درآمد(مهندسان مشاور پلشیر، 1379: 56).
تجارب جهانی مرمت شهری : برلین
23
– ساختار قدیمی واحدهای همسایگی که برای مدت زیادی جمعیتی بیش از ظرفیت را در خود جای داده ومحل سکونت و فعالیت های ناسازگار صنعتی در کنار یکدیگر بوده است. – ویرانی های ناشی از جنگ جهانی دوم. – مسدود شدن ارتباطات قبلی به مرکز شهر و مراکز کار وفعالیت و مسکونی در جنوب شرقی شهر با تقسیم شهر به دو بخش پس از احداث دیوار برلین در سال 1961 و تبدیل محدوده مرکزی شهر را به محدوده ای حاشیه ای. – برنامه های ترافیکی دهه های 50 و60 برای کل شهر. – برنامه های نوسازی شهری که از برنامه های ترافیکی تبعیت می کرد و صنایع را در کنار مسیرهای عبور ومرور نقلیه جای می داد.
دلایل زوال و فرسودگی کروزبرگ:
24
دیوار برلین (Berlin Wall)
با توجه به این نارسایی ها، رهنمودهای ساماندهی شهری کروزبرگ در بهار سال 1982، توسط کمیته سیاسی شهر مطرح شد و در ماه مارس سال 1983 توسط مجلس برلین به تصویب رسید.
براساس این رهنمودها دوازده اصل عمده ساماندهی شهری مطرح شدند.
کار براساس« دوازده قاعده» جایگاه مشخصی برای واحد همسایگی، بلوک، آپارتمان و واحد مسکونی در نظر می گرفت واین کار برپایه اعتماد، تداوم و رضایت ساکنان شکل گرفت.
هدف از طرح ساماندهی شهری برلین و به خصوص محله کروزبرگ، یافتن راه حلی برای ایجاد شرایط مطلوب زندگی انسانی در شهر و ایجاد هماهنگی میان زندگی قدیم وجدید است.
25
1-مشارکت ساکنان، تجار و کسبه حاضر در امر برنامه ریزی و نوسازی شهری وحفظ ساختمان های با ارزش
قواعد دوازده گانه نوسازی منطقه کروزبرگ در برلین
26
2- هماهنگی وتوافق برنامه ریزان، ساکنان، تجار وکسبه در اهداف و اقدامات نوسازی وبرنامه ریزی اجتماعی
3- حفظ مشخصه های ویژه شهر قدیم و برانگیختن اعتماد و اطمینان مردم به بازسازی ونوسازی بناها، مجموعه ها و بافت های فرسوده و تخریبی
4- توسعه الگوهای جدید زندگی متناسب با تغییرات دقیق در قطعات تفکیکی زمین
5- اجرا و گسترش نوسازی واحدهای مسکونی و ساختمانی به مرور زمان
27
برلین بعد جنگ و قبل نوسازی شهری
برلین بعد نوسازی شهری
28
مجلس (Reichstag)
6-بهبود موقعیت ساختاری بافت قدیم با حداقل تخریب و استفاده وسیع از گیاه و وآب در بناها
7- استفاده از امکانات بالقوه بافت مانند خیابان ها،میدان ها و نواحی سرسبز
8- تعیین حدود مشارکت و حقوق مادی ساکنانی که در اثر اجرای طرح دچار خسارت می شوند
9- شفاف سازی تصمیمات ساماندهی شهری برای ساکنان از طریق نظرخواهی های مستمر
29
دروازه براندنبورگ (Brandenburg Gate)
10- افزایش ضمانت های مالی و اعتبارات سریع و مستقیم برای نوسازی شهری
11- تعریف و توسعه سیاست های جدید اجرایی وایجاد تقسیمات کاری مشخص در دفاتر بازسازی و ساماندهی شهری
12- ضمانت روند نوسازی شهری پس از سال 1984(کرمی پور، 1385: 16)
30
1- توجه به ارزش های فرهنگی – تاریخی در کنار نیازهای امروزی زندگی 2- توجه به معماری و طراحی شهری برای زنده نگه داشتن حیات شهری 3- پذیرفتن این اصل که « طرح ممکن است در حین پیشرفت کار ، تغییر یابد» 4-طرح و اجرای دیدگاه ها و راه حل های متفاوت به تناسب شرایط متفاوت مناطق مختلف 5- اجتناب از نوسازی شهری شتاب زده برای جلوگیری از خالی شدن بافت شهری از ساکنان قبلی و بومی آن
نتایج به دست آمده از طرح مرمت شهری کروزبرگ:
31
6- استفاده وانتقال تجربه ها به برنامه های درسی دانشگاه 7- نقد وبررسی سیاست های قبلی 8- مشارکت شهروندان و ساکنان منطقه در امر نوسازی 9- تمرکز زدایی فضایی – کالبدی و ایجاد فضای باز 10- تشخص هویتی شهر
نتایج به دست آمده از طرح مرمت شهری کروزبرگ:
32
نکات مورد توجه طرح مرمت شهری کروزبرگ:
33
34
منابع:
1- کتاب مرمت شهری
2- مقاله«بررسی تجاریب باززنده سازی مراکز تاریخی و کهن شهر»،عارفه کرمی پور،شماره 00602.
3- مقاله« نوسازی شهری برلین، یک تجربه، یک نمونه»، مترجمان:گرمارودی، کریمی، کسروی،شماره: 00205.
4- مقاله « از کروزبرگ تا فنر –بلات، دوازده اصل نوسازی شهری»،مترجم:هانیه هودسنی، شماره:00505.
5 کتاب تاریخ شکل شهر،جیمزموریس
35