پاورپوینت انواع بافتهای فرسوده و نحوه مداخله در آنها

به نام خدا
بافت فرسوده شهری

تعریف بافت:
بافت گسترده ای هم پیوند است که از بناها ، راهها ، مجموعه ها ، فضاها ، تاسیسات وتجهیزات شهری ویا ترکیبی از آنها تشکیل شده است.

بافت فرسوده:

هنگامی که حیات شهری درمحدوده ای از شهر، به هرعلتی روبه رکورد می گذارد وکوششی جهت رونق مجدد آن صورت نمی گیرد، بافت شهری آن محدوده درروند فرسودگی قرارمی گیرد و باعث شکل گیری بافت های فرسوده شهری می شود.

انواع بافت فرسوده:
بافت های فرسوده به سه دسته زیر تقسیم می گردند
الف – بافت های دارای میراث فرهنگی 

ب – بافت های شهری فاقد میراث فرهنگی

ج – بافت های حاشیه ای (سکونتگاههای غیررسمی )

انواع مداخله در بافت فرسوده:
انواع مداخله براساس میزان وفاداری به گذشته درسه گروه بهسازی ، نوسازی ، بازسازی قرارمی گیرند ، این سه نوع مداخله هریک طیف گسترده ای از اقدامات را برحسب نیاز شامل می شوند . 
الف – بهسازی (Improvement  ) : 
دراین نوع مداخله اصل بر وفاداری به گذشته وحفظ آثار هویت بخش درآنهاست . فعالیت بهسازی با هدف استفاده ازامکانات بالقوه وبالفعل موجود وتقویت جنبه های مثبت ، وتضعیف جنبه های منفی از طریق حمایت (Protection) ، مراقبت (Preservation ) ، نگهداری (Maintenance) ، حفاظت (Conservation) ، احیا (Restoration) ، استحکام بخشی (Consolidation) ، وتعمیر(Repair ) صورت می پذیرد . دخالت دراین بافتها مستلزم رعایت ضوابط ومقررات سازمان میراث فرهنگی می باشد . 

ب – نوسازی ( Renovation ) :  دراین نوع مداخله حد وفاداری به گذشته ازانعطاف پذیری بیشتری برخوردار است وبرحسب مورد ازمداخله اندک تا تغییر را می تواند شامل گردد . فعالیت نوسازی باهدف افزایش کارآیی وبهره وری ، بازگرداندن حیات شهری به بافت می باشد و ازطریق نوکردن (Renewal ) ، توان بخشی Rehabilitation ) )، تجدید حیات (Revitalization ) ، انطباق ( Adaptation) ، دگرگونی (Conversion) صورت می پذیرد . 
بازسازی: ( Reconstruction) ج –   دراین نوع مداخله نه تنها هیچ الزامی برای حفظ گذشته وجود ندارد بلکه باهدف ایجاد شرایط جدید زیستی وکالبدی – فضایی ازطریق تخریب و(Demolition) ، پاکسازی ( Clearance) دوباره سازی صورت می گیرد.(Rebuilding )

شاخص های شناسایی بافت های فرسوده:  در واقع اگر این 3 مشخصه در یک بلوک شهری وجود داشته باشد، آن منطقه بافت فرسوده قلمداد می شود
شاخص 1؛ ریز دانگی: بلوک هایی که بیش از 50% پلاک های آنها مساحت کمتر از 200 متر مربع دارند. 

شاخص 2؛ ناپایداری:
بلوک هایی که بیش از 50% بناهای آن ناپایدار و فاقد سیستم سازه است. 

شاخص 3؛ نفوذناپذیری: بلوک هایی که بیش از 50% معابر آن عرض کمتر از 6 متر دارند.

رویکرد به بافت فرسوده
هم اکنون حدود 70 هزار هکتار بافت فرسوده در کشور شناسایی شده که حدود 7 هزار هکتار  بافت فرسوده در در استان اصفهان شناسایی شده است که، 2157 هکتار آن متعلق به شهر اصفهان، 772 هکتار شهر کاشان، 377 هکتار شهر مبارکه، 570 هکتار شهر نجف آباد و 419 هکتار شهر خمینی شهر می باشد.  برای بهسازی و نوسازی هر هکتار بافت فرسوده در شهرهای ایران حدود 100 میلیارد ریال سرمایه گذاری جدید مورد نیاز است. از این رو توجه به بافت های فرسوده بارها از سوی صاحب نظران تاکید شده و بحث های بسیاری پیرامون آن شکل گرفته است.

محدوده فرسوده شهر اصفهان

راه کارهایی برای نوسازی بافت های فرسوده: 
  طی سالیان گذشته ،دولت و شهرداری ها راهکارهای مختلفی رادرجهت احیا ، و بازسازی بافتهای فرسوده شهری تجربه کرده است، اما حجم عظیمی از بافتهای فرسوده موجود ونیمه کاره ماندن و طولانی شدن اجرای بسیاری از این پروژه ها نشان از ناکافی بودن این مدل ها دارد ؛ درواقع مشکل اصلی پیش روی پروژه ها تامین منابع مالی هنگفتی است که برای احیای این گونه بافتها مورد نیاز است . احیا ، نوسازی و بهسازی بافتهای فرسوده اتفاق نمی افتد مگر اینکه این مسئله توسط مردم (نوسازی مشارکتی) و باتوجیه کامل آنان صورت پذیرد و تا زمانی که دراحیای بافتهای فرسوده ، منافع ساکنان در نظر گرفته نشود نمی توان به احیای سریع بافتهای فرسوده امید داشت . و برای اینکه این اتفاق بیفتد باید دولت و نهاد های عمومی (اعم از شهرداری ها و…) اعتماد مردم را بدست بیاورند . علاوه بر رضایت ساکنان باید اجرای اصول شهرسازی ، معماری واقتصاد شهری با توجه به قابلیت سنجی ویژه همان منطقه صورت گیرد و با دیدی همه جانبه ، نسبت به احیای بافت اقدام شود .برای دستیابی به این هدف باید بسترها و زیر ساختهای لازم نیز برای طرح فراهم شود .

مزایای بهسازی و نوسازی:
بافت های فرسوده محدوده های آسیب پذیر شهر در برابر مخاطرات طبیعی (به ویژه زلزله) به شمار می آیند که نیازمند برنامه ریزی و مداخله هماهنگ برای سامان یابی هستند . از جمله مزایای بهسازی و نوسازی بافتهای شهری ، حفظ و صیانت ازسرمایه و منابع انسانی و کاهش صدمات و تلفات ناشی از زلزله است که با هیچ معیاری قابل ارزش گذاری نیست در کنار آن بهینه سازی استفاده از زمین با ارتقای شاخص نفر درهکتار و کاهش اراضی بایر و رها شده دردرون شهرها به استفاده از ظرفیت بالای جمعیت پذیری مناطق یادشده منجر خواهد شد . کاهش هزینه های اسکان سرریزجمعیت ، کاهش هزینه های نگهداری شهرها کاهش هزینه های امنیتی و انتظامی شهرها ، کاهش هزینه های رفت و آمد خانوارها و کاهش مصرف انرژی و آلودگی هوا از دیگرمزایای اجرای این سیاست است .  حفظ محیط زیست و منابع طبیعی در حاشیه شهرهای بزرگ و در نهایت تخصیص بهینه منابع ملی (باجلوگیری از ، آسیب باغ ها و اراضی کشاورزی و نظایر آن ) از جمله نتایجی است که از احیا و نوسازی بافت های فرسوده شهری حاصل خواهد شد . از جمله مشکلات اقتصادی بافت های فرسوده شهری می توان به وضعیت نامطلوب اشتغال و درآمد و در نتیجه کم بضاعتی مالی و اقتصادی ساکنان، موقعیت و ارزش اقتصادی زمین، تغییر الگوی مصرف، سرمایه گذاری نامتعادل در امور عمرانی شهر، مالیات و عوارض شهری و ضعف همکاری نهادها و موسسات اقتصادی، فرهنگی در توسعه اقتصادی- اجتماعی بافت قدیم اشاره کرد. برای جلوگیری از راکد شدن این مناطق باید تدبیر مناسب اندیشید و با تحرک بخشیدن، احیا و بازسازی مناطقی که پویایی خود را از دست داده اند حیاتی دوباره بخشید و مانع از غیرفعال بودن و تحمیل هزینه به شهر گشت.

بافت فرسوده زیبایی عای خاص خود را نیز دارد که در این فیلم نشان داده شده است

منابع:
1-اساسنامه شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران  2-وبلاگ شهرسازان 85 و پورتال جامع شهری
3-قوانین شورای عالی معماری و شهرسازی

با تشکر از یکایک دوستان