مدرس دکتر سیما قدرتی
درمانهای غیردارویی یا شناختی رفتاری در ADHD کودکان
ADHDتعریف اختلال بیش فعالی- نقص تمرکز
یکی از اختلالات دوران کودکی است که دارای 18 نشانه است. اگر کودکی 6 نشانه از 18 تا را داشته باشد به عنوان کودک بیش فعال شناخته می شود. بعضی از علائم باید قبل از 7 سالگی آغاز شده باشند. این اختلال سه دسته نشانه دارد:
1- بی توجهی یا نقص تمرکز
2- بیش فعالی
3- تکانشگری ( بی مهابا بودن).
-کودک غالبا وول می خورد، دست و پایش را تکان می دهد.
-غالبا در کلاس یا جاهای دیگری که انتظار می رود بنشیند صندلی خود را ترک می کند.
-در جاهایی که مناسبت ندارد راه می رود یا از در و دیوار بالا می رود.
-غالبا بازی یا فعالیت هایش پر سرو صداست.
-در حال حرکت است و به نظر می رسد موتوری او را به حرکت وامی دارد.
-معمولا زیاد صحبت می کند.
hyper activity علایم بیش فعالی
-کودک غالبا از توجه به جزئیات ناتوان است.در امور تحصیلی،کار یا سایر فعالیت ها مرتکب اشتباهات ناشی از بی دقتی می شود.
-در حفظ و نگهداری توجه بر روی تکالیف یا فعالیت های مربوط به بازی ناتوان است.
-هنگام صحبت مستقیم با او به نظر می رسد که گوش نمی کند.
-اغلب قادر به پیگیری دستورات و یا اتمام کارها نمی باشد،مثلا تکلیف درسی اش را کامل نمی کند.
-معمولا از فعالیت هایی که نیاز به کوشش ذهنی دارد اجتناب می کند.
-اغلب وسایل خود را گم می کند.
-غالبا محرک های بیرونی حواسش را به آسانی پرت می کند.
-در فعالیت های روزمره غالبا فراموش کار است.
inattention علائم نقص توجه
-نمی توانند یک پاسخ یا رفتار را علیرغم انتظار عواقب منفی به تاخیر بیاندازد.
– دخالت در صحبت ها یا کار دیگران
-جواب دادن قبل از اتمام سوال
-بی صبری برای منتظر نوبت ماندن
impulsivity علائم تکانشگری
Working memory -حافظه کاری
Organization -سازماندهی
Planing -برنامه ریزی
Control of attention -کنترل توجه
Set maintenance -نگه داشتن اطلاعات در مسیر
Inhibition -مهار کردن
Flexibility -انعطاف پذیری
Time and place integrate -یکپارچه کردن زمان و مکان
Motivation -نداشتن انگیزه
Novelty seeking -نوگرایی
EXECUTIVE SKILLS حوزه مهارت های اجرایی
Defining the lobes
1- ثبت زمان شروع و پایان کارها
2- تکه تکه کردن تکالیف
3- دادن انگیزه و داشتن سیستم پاداش دهی
4- گذاشتن تایمر
5- مناسب بودن زمانی که انتخاب می کنیم
supervision 6- نظارت داشتن
7-جذاب بودن تکلیفی که به کودک می دهیم
8-نتیجه انجام تکلیف مشخص باشد
9-در طول انجام تکلیف به کودک توجه کنیم
تغییرات موثری که به طور کلی می توان در محیط ایجاد کرد
-تغییرات محیطی
-آموزش مهارت ها به خود فرد به خصوص نوجوان
بهبود مهارت های اجرایی
-شناساندن ظرفیت توجه به خود کودک
-خرد کردن تکالیف
-اجرای تکالیف با استفاده از سیستم انگیزشی و پاداش دهی
Interactive – تعاملی کردن فعالیت
-نظارت داشتن والدین
-عینی کردن فرایند حل مسئله
مهارت های مورد نیاز برای بهبود توجه
-توجه به نوع کلاس و مدرسه و تعداد نفرات
ADHD-آشنا بودن معلم با ماهیت
-ساختارمند بودن کلاس
-از بین نبردن تمام محرکها
-تعاملی بودن معلم
-جدا نکردن کودک مبتلا از سایر کودکان
-داشتن ارتباط چهره به چهره
-طولانی نبودن تایم کلاس
-فیدبک چارت یا جدول بازخورد
-نوگرایی
-تمرینات فیزیکی
-اختصاص دادن فعالیت های آکادمیک سخت به ساعات اول صبح
نکاتی که در محیطهای آموزشی باید رعایت شود
تغییرات محیطی
-افزایش کنترل بیرونی
-افزایش نظارت انسانی
-استفاده از سرنخها و علامت ها برای اینکه کودک رفتارش را کنترل کند
respond inhibition تقویت مهارت مهار پاسخها
یاد دادن مهارت به کودکان
– مشخص کردن رفتاری که می خواهیم تغییر کند
– یاد دادن رفتار مورد انتظار
-انجام تمرین عملی با کودک و یادآوری
-انجام تقویت و پاداش دهی در صورت انجام کار
-از بین بردن سرنخها و یادآوردها پس از اینکه رفتار یاد گرفته شد.
نگهداری
حافظه کاری
بازی کردن با اطلاعات
تقویت مهارت حافظه کاری
تقویت محیطی
-ایجاد یک حافظه اضافی برای کودک
Cueing system -ایجاد سرنخ دهی
راههای تقویت حافظه کاری
آموزش مهارت ها به کودک
-توضیح مشکل به کودک
-ایجاد تداعی بین سرنخ و حافظه کاری
کمکهای محیطی
در لحظه انجام کارcue- دادن
– انجام مقدمات شروع کردن کار با کودک
– یادداشت کردن ساعت شروع و پایان کار در بچه های بزرگتر و امتیاز دادن به زمان مورد نظر
task initiation تقویت مهارت شروع تکلیف
آموزش مهارت ها به کودک
-از طریق اعلان کردن
-در نظر گرفتن زمان برای تکالیف زماندار
-تکرار افکار با صدای بلند
-در نظر گرفتن سرنخ
-یاد گرفتن قدمهای اولیه برای شروع تکلیف
-نوشتن برنامه
-از بین بردن سر نخ ها بعد از یادگیری مهارت
برنامه ریزی به معنای تعیین نقشه راه و مشخص کردن قدمها است.
لازمه برنامه ریزی تفکر است
-تفکر اولیه
-تفکر ثانویه
planing آموزش مهارت برنامه ریزی
تغییر در محیط
-خودمان برنامه می ریزیم
-بر اجرای برنامه نظارت داشته باشیم
-برنامه های بزرگ را به تکالیف کوچک تبدیل می کنیم
یاد دادن این تکلیف به کودک
-از بین بردن سر نخ ها پس از یادگیری
نظم بخشی به معنای سازمان دادن به اجزا است و در یک مجموعه معنا پیدا می کند.
نظم یک مفهوم انتزاعی است و به همین علت درک آن برای کودکانADHD مشکل است.
هدف در این کودکان رسیدن از نظم بیرونی به نظم درونی است.
مهارت نظم بخشی به کودکان به صورت عینی و با استفاده از کشیدن تصاویر و دادن سر نخ ها انجام می شود.
پیش نیاز نظم، جداسازی است.
organization مهارت نظم بخشی
تخمین زمان
تکالیف مدیریت زمان
تولید زمان
time management مهارت مدیریت زمان
آموزش مهارت
1- تغییر در محیط
-ملموس کردن زمان
-اعلان کردن زمان برای شروع کار
-در نظر گرفتن تقویت برای پایان یافتن تکلیف در زمان مورد نظر
2-آموزش به کودک
-آموزش در سنی انجام شود که شناخت از زمان ایجاد شده باشد
-ایجاد ارتباط بین زمان و تکلیف و پیگیری یک برنامه زماندار
-برنامه ریزی برای تکالیف زماندار و از بین بردن عواملی که باعث حواس پرتی می شوند.
-تعیین عواقب انجام کاردر تکالیف زماندار
Biederman, Joseph; Monuteaux, Michael C.; Doyle, Alysa E.; Seidman, Larry J.; Wilens, Timothy E.; Ferrero, Frances; Morgan, Christie L.; Faraone, Stephen V. 2004, mpact of Executive Function Deficits and Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder (ADHD) on Academic Outcomes in Children. Journal of Consulting and Clinical Psychology, Vol 72(5)
Brown TE, 2006, Executive functions and attention deficit hyperactivitydisorder: implications of two conflicting views. IntJ Disabil Dev Educ 53:35–46.
Mark D. Rapport a,c, Sarah A. Orban a,c, Michael J. Kofler b, Lauren M. Friedman.2013. Do programs designed to train working memory, other executive functions, and attention benefit children with ADHD? A meta-analytic review of cognitive, academic, and behavioral outcomes. Clinical Psychology Review,33
Diamond,A&Lee.K.2011. Interventions shown to aid executive function development in children 4 ti 12 years old. Journal of science. Vol.333,No.6045
Apter, B. J. (2012). Do computerized training programs designed to improve workingmemory work? Educational Psychology in Practice, 28, 257–272.
Apter, B. J. (2012). Do computerized training programs designed to improve working memory work? Educational Psychology in Practice, 28, 257–272.
Baddeley, A. (2007). Working memory, thought, and action. : Oxford University Press.
Dovis, S., Van der Oord, S.,Wiers, R., & Prins, P. J.M. (2012). Memory and task persistence in children with attention-deficit/hyperactivity disorder? The effects of money and computer-gaming. Journal of Abnormal Child Psychology, 40, 669–681.ds of ADHD symptoms. Journal of Abnormal Child Psychology, 19, 149–178.